21:15,
04/07
„მეცნიერთა გამოთვლით, უკრაინაში სამი წლის განმავლობაში მიმდინარე ომის დროს ატმოსფეროში იმდენი ნახშირორჟანგის გაზი გამოიყო, რამდენსაც წელიწადში 120 მილიონი ავტომობილი გამოყოფს. მიზეზი არამარტო ბრძოლის დროს მომხდარი აფეთქებებია, არამედ ტყის ხანძრებიც“, - ნათქვამია გერმანული რადიოს „დოიჩე ველეს“ (Deutsche Welle) მიერ გამოქვეყნებულ სტატიაში სათაურით „უკრაინაში მიმდინარე ომი კლიმატურ კრიზისს ამწვავებს“ (ავტორი - კირა კრასოვსკაია, უკრაინელი ჟურნალისტი).
გთავაზობთ პუბლიკაციას შემოკლებით:
სამწლიანი ომის განმავლობაში ჰაერში 230 მილიონი ტონა ნახშირორჟანგი (CO2) გამოიყო. გაზის ამდენი გამონაბოლქვით ატმოსფეროს გაჭუჭყიანება შეუძლია ენერგოსაწვავზე მომუშავე 120 მილიონ სატრანსპორტო საშუალებას, აგრეთვე ავსტრიას, უნგრეთს, ჩეხეთს და სლოვაკეთს, ერთად აღებულს. ამის შესახებ არის ნათქვამი 24 თებერვალს გავრცელებულ კვლევით ანგარიშში „სათბურის გაზების გამოყოფა“, რომელიც ევროპის კლიმატურმა ფონდმა მოამზადა. გამოკვლევაში მონაწილეობდა უკრაინის გარემოს დაცვისა და ბუნებრივ რესურსთა სამინისტროც.
როგორ ბინძურდება გარემო ომის დროს
როგორც მეცნიერები თვლიან, მავნე გამონაბოლქვის ყველაზე მეტი რაოდენობა (38%) განპირობებულია უშუალოდ ბრძოლის ველზე მიმდინარე საომარი მოქმედებებით - იარაღის გამოყენებით (ბომბებისა და ნაღმების აფეთქებით), სამხედრო და საავიაციო ტექნიკის მიერ საწვავის მოხმარებით, ასევე საფორტიფიკაციო ნაგებობებისა და საცხოვრებელი შენობების ნგრევით - ცემენტის მტვერით და სხვა მავნე ნივთიერებებით (27%). ატმოსფერო არანაკლებ ბინძურდება ტყის უკონტროლო ხანძრებით (21%). როგორც მოხსენების ავტორები წერენ, 2024 წელს მშრალი ზაფხულის გამო უკრაინაში ტყეების ორჯერ მეტი ფართობი განადგურდა, ვიდრე ჩვეულებრივ იწვოდა ხოლმე - 92 ათასი ჰექტარი, რომელიც ბერლინის ფართობს ბევრად აღემატება. ომის დროს ტყის ხანძრების ჩაქრობაზე იშვიათად თუ ვინმე თავს იწუხებს.
უკრაინის მიწა-წყალი დაბიძურებულია აგრეთვე განადგურებული სამხედრო ტექნიკით, ნაღმებით, ლითონის ნამსხვრევებით, პლასტმასით და რიგი მომწამლავი მინარევებით, რომლებიც სახიფათოა ადამიანის ჯანმრთელობისათვის.
კლიმატს დამატებით აბინძურებს საერთაშორისო საჰაერო ტრანსპორტის ტრადიციული მარშრუტების დარღვევა (რადგან საერთაშორისო ავიაკომპანიები რუსეთის, ბელარუსის და უკრაინის საჰაერო სივრცეებში აღარ ფრენენ, მათ დამატებით მანძილზე ფრენა უხდებათ შედარებით უფრო რთულ ავიატრასებზე, რომელიც საწვავის ხარჯებს ზრდის.
ზიანი, რომელიც კლიმატს სამი წლის განმავლობაში მიადგა, დაახლოებით 42 მილიარდ დოლარად არის შეფასებული. ანგარიშის წამყვანი ავტორი ლინარდ დე კლერკი ამბობს, რომ ეს არის ისტორიიაში პირველი ფართო გამოკვლევა, თუ როგორ მავნე გავლენას ახდენენ გარემოზე თანამედროვე ომები. ერთადერთი მსგავსი რამ გაკეთდა აშშ-ის მიერ წარმოებული ომებთან დაკავშირებით - ერაყში და ავღანეთში, თუმცა იმ კვლევებში შენობების დანგრევისა და ტყის ხანძრების მავნე ეფექტი ნაანგარიშევი არ ყოფილა.
ეკოციდი უკრაინაში
გერმანელი მეცნიერ-ეკოლოგი სიუზან ვერშეხი უკრაინის ტერიტორიაზე მიმდინარე ომის შედეგებს კატასტროფულს უწოდებს: „ეს არის გიგანტური ზარალი. განადგურებულია 25 ათასი ჰექტარი ტყე, განადგურებულია ბუნებრივი ნაკრძალები... დანაღმულია თითქმის მილიონი ჰექტარი მიწის ფართობი. ეკოლოგიის მხრივ უკრაინამ დაახლოებით 72 მილიარდი დოლარის ზიანი განიცადა“.
გერმანიის ვიადრინის უნივერსიტეტის (ოდერის ფრანკფურტი) თანამშრომლები და არასამთავრობო ორგანიზაციების წარმომადგენლები უკრაინას ეკოლოგიური ზიანის ამსახველი ფაქტების შეკრებაში ეხმარებიან. სამხილების ძიება ხდება იმ მიზნით, რომ ომის შემდეგ შესაძლებელი გახდეს დამნაშავეთა პასუხისმგებლობა. ჰააგის სისხლის სამართლ;ის საერთაშორისო სასამართლო არ განიხილავს ეკოციდს როგორც დანაშაულს, თუმცა ევროკავშირი და გაერო უკვე კამპანიას ატარებენ, რომ ეკოლოგიური დანაშაული კაცობრიობის წინააღმდეგ მიმართულ დანაშაულთა სიაში იყოს შეტანილი.
წყარო: https://p.dw.com/p/4qyLx
„სუფრა - ასე ჰქვია ქართულ მოლხენა-დროსტარებას, რომელიც სტუმართმოყვარეობისა და მხიარულების განსახიერებას წარმოადგენს. რომელი კერძებს მიირთმევენ ქართველები სტუმრებთან ერთად? ჩვენი კორესპონდენტი შეეცადა ქართული სუფრის დიდებულება ეჩვენებინა და დარწმუნდებით, რომ ეს მართლაც კარგად გამოუვიდა“, - ასე იწყება გერმანულ გაზეთ „ფრანკფურტერ ალგემაინე ცაითუნგში“ (Frankfurter Allgemeine Zeitung) გამოქვეყნებული სტატია სათაურით „ქართული სამზარეულოს მრავალფეროვნება“ (ავტორი - მაიკე ფონ გალენი).
გთავაზობთ პუბლიკაციას შემოკლებით:
„როცა მივედით, მაგიდა უკვე გაშლილი დაგვხვდა: თეფშებზე დაწყობილი ყველით და ლორით, ნიგვზის ფარშიანი ბადრიჯნით, მხალეულობით, მწვანილით, კიტრით და პომიდორით... მათ შორის ჩადგმულია გრაფინები მოცხარის წვენით და ტარხუნის ლიმონათის ბოთლებით. ოფიციანტი წითელ ღვინოს ბოკალებში ასხამს. გარეთ თბილისური საღამოა, რესტორან „რიგის“ დარბაზში გაშლილ გრძელ მაგიდაზე კი ქართული სუფრა - ქართული ქეიფი იწყება.
ისინი, რომლებიც ქართულ სამზარეულოს არ იცნობენ, მადააღძრულები სწრაფად მიირთმევენ სიმინდის ფქვილისაგან გამომცხვარ თბილ მჭადებს, სალათებს და ყველს. მაგრამ ვინც იცის, ის ნელ-ნელა ჭამს და მთავარს ელოდება...
ქართველი ქალბატონი თიკო ტუსკაძე, რომელიც ლონდონში ცხოვრობს, მაგრამ ახლა სამშობლოში იმყოფება, ჩვენი გიდის როლს ასრულებს და ქართულ სუფრას გვაცნობს როგორც „გემრიელი საჭმელების უსასრულო რიგს“. იგი კულინარული წიგნის ავტორია და გვიხსნის, თუ რომელი საჭმელი როგორ მივირთვათ.
ზოგიერთმა უკვე საკმაო რაოდენობის სალათა მიირთვა, რომ მაგიდაზე ახალი კერძები მოაქვთ - მოხრაკულ-მოთუშული სოკო, ხაჭაპური, ხორცით მომზადებული კერძები... საჭმლით სავსე თეფშები სულ უფრო მრავლდება და მაგიდაზე თავისუფალი სივრცე მცირდება, თუმცა ახალ-ახალი ნუგბარისათვის ადგილი მოიძებნება.
„სტუმართმოყვარეობა - ქართული კულტურის განუყოფელ ნაწილს წარმოადგენს, რაც კარგად არის გამოხატული ქართულ სუფრაში, როცა მაგიდას ეროვნულ სამზარეულოს კერზები ამშვენებს“, - განმარტავს მაკა თარაშვილი. რა თქმა უნდა, იგი ახალბედა სუფრის წევრებისაგან განსხვავებით, შეცდომებს არ უშვებს და ყველაფერს ერთად არ მიირთმევს. მან კარგად იცის, რა როდის უნდა მიირთვას და უცხოელ სტუმრებს ჭამის საიდუმლოებას ასწავლის: როდის დგება მწვადის, „ჩაქაფულის და საჭმელების მიღების დრო...
ქართული ტრადიციის თანახმად, სუფრაზე იმდენი საჭმელი უნდა იყოს, რომ სტუმრების წასვლის შემდეგაც საკმაო რაოდენობით უნდა დარჩეს: „სუფრა, რომელზეც არაფერი აღარ რჩება, საქართველოში არ არსებობს“, - ამბობს მაკა თარაშვილი, - მასპინძლები იფიქრებენ, რომ სტუმრები მშივრები დარჩნენ. ამიტომ ყველაფერი უამრავია“.
რესტორანი „ქეთო და კოტე“ ძველი თბილისის უბანში, შემაღლებულ ადგილზე მდებარეობს. დარბაზში მყუდრო გარემოა შექმნილი. მაგიდები ყოველთვის მდიდრულადაა გაშლილი - ტრადიციული კერძები თანამედროვე სტილითაა გაფორმებული. თავდაპირველად თვენ მოგართმევენ ცივ და ვეგეტარიანულ კერძებს, ბოსტნეულს, შემდეგ გამომცხავარს, ცომეულს, ბოლოს კი ხორცით მომზადებულ საჭმელებს.
ქართული სუფრის ტრადიციაა თამადა, ანუ დროსტარების ხელმძღვანელი. იგი სუფრის თავში ზის და სადღეგრძელოებს ამბობს. რესტორან „შატო მუხრანში“, სადაც ჩვენ ვიყავით (თბილისიდან ერთი საათის სავალზე), მეღვინე პატრიკ ჰონეფმა ჩვენი სტუმრობის სადიდებელი სადღეგრძელო წარმოსთქვა. გერმანელი მეღვინე უკვე მრავალი წელია საქართველოში ცხოვრობს, ოჯახიც აქ ჰყავს. პატრიკი მადლობას გვიხდის სტუმრობისათვის, რომ გერმანელი ტურისტები საქართველოთი დაინტერესდნენ და კავკასიურ ქვეყანას ეწვივნენ.
მასპინძელი გვიხსნის, რომ სუფრის თამადა ყურადღებით ისმენს სტუმრების საუბარს სადღეგრძელოებისათვის იმპულსის მისაცემად. იგი დისკუსიას ზომიერ მიმართულებას აძლევს და განწყობას ამაღლებს. ამიტომაც თამადა ისეთი პიროვნებაა, რომელიც ცნობილია თავისი კეთილი ხასიათით, გონებამახვილობით და ინტელექტით.
თუ როგორ მზადდება კლასიკური ქართული კერძები, ამას თქვენ თბილისიდან საკმაოდ მოშორებით, კახეთში გაიგებთ, სადაც ღვინის კომპანია „შუმის“ რესტორანი მდებარეობს. აქ სტუმარი საკუთარი თვალით ხედავს, თუ როგორ ცხვება ქართული თონის პური, როგორ კეთდება ხინკალი, რომელიც ქართული სამზარეულოს ერთ-ერთ დიდებულ და გემრიელ კერძს წარმოადგენს.
