USD 2.7384
EUR 2.8548
RUB 2.6619
თბილისი
«Responsible Statecraft» (აშშ): „მარცხით გამარჯვება“: უკრაინამ რუსეთთან ომში ფინეთს უნდა მიბაძოს“
თარიღი:  291

 

აშშ-ის ანალიტიკური ცენტრის - „ქუინსის ინსტიტუტის“ ჟურნალ „რესპონსიბლ სთეითქრაფთში“ (Responsible Statecraft) გამოქვეყნებულია სტატია სათაურით „მარცხით გამარჯვება“: უკრაინამ რუსეთთან ომში ფინეთს უნდა მიბაძოს“ (ავტორები - ანატოლ ლივენი და ალექს ლიტლი). „ფინეთს დამოუკიდებლობა რომ შეენარჩუნებინა, ტერიტორიის მსხვერპლად შეწირვა მოუწია, სამაგიეროდ, სტალინთან ომის შემდეგ ქვეყანა აყვავდა და სიამაყე დაიბრუნა“, - ნათქვამია პუბლიკაციაში.

გთავაზობთ სტატიას მცირე შემოკლებით:

რამდენადაც უკრაინის მიმართ საერთაშორისო სოლიდარობა და დახმარება თანდათან სუსტდება, ხოლო ვაშინგტონის პოლიტიკური ელიტა, ახლო აღმოსავლეთის კრიზისის გამო, კიევს შედარებით ნაკლებს ყურადღებას უთმობს, უკრაინას უკიდურესად ჭირდება „კვანძის გახსნა“ შექმნილ სიტუაციაში. გაისმის ხმები, რომ ამერიკელი და ევროპელი ოფიციალური პირები თითქოსდა უკრაინელ კოლეგებთან ბჭობენ - გადადგან თუ არა ნაბიჯი რუსეთთან სავარაუდო სამშვიდობო მოლაპარაკების გამართვის მიზნით.

იბადება კითხვა: როგორი იქნება (უნდა იყოს) კიევსა და მოსკოვს შორის დადებული სამშვიდობო ხელშეკრულება? მრავალი ისტორიული მაგალითიდან თვალშისაცემია ერთ-ერთი, რომელიც შეიძლება რუსეთ-უკრაინის ომის დასრულების მოდელად იქცეს.

საბჭოთა კავშირ-ფინეთის ომი, რომელსაც ფინეთში „ზამთრის ომს“ უწოდებენ, 1939 წლის ნოემბრიდან 1940 წლის მარტამდე მიმდინარეობდა (მეორე მსოფლიო ომის ჩარჩოებში განახლდა 1941 წლის ივნისში, დასრულდა 1944 წლის სექტემბერში). თუ „ზამთრის ომის“ დაწყება-დასრულების პროცესს დაკვირვებით გავეცნობით და მას რუსეთ-უკრაინის კონფლიქტს შევადარებთ, მიმართებით გარკვეულ პარალელებს შევამჩნევთ.

მას შემდეგ, რაც ფინეთმა კრემლის ულტიმატუმი უარყო ტერიტორიის მნიშვნელოვანი ნაწილის დათმობის მოთხოვნით, ხოლო მოსკოვმა 1939 წელს ხელი მოაწერა მოლოტოვ-რიბენტროპის აქტს, იოსებ სტალინის ჯარები ფინეთში შეიჭრნენ, კანონიერი ხელისუფლების დამხობისა და მარიონეტული პროსაბჭოურ-[პრორუსული] მთავრობის შექმნის მიზნით და იმავდროულად, ლენინგრადისადმი საფრთხის აცილებისთვისაც, რომელიც იმ დროს საბჭოთა კავშირის მეორე მნიშვნელოვან ქალაქს და ბალტიის ზღვაზე ერთადერთ საბჭოთა ნავსადგურს წარმოადგენდა.

ისევე როგორც 2022 წელს რუსეთ-უკრაინის ომის საწყის ეტაპზე, 1939 წელსაც რუსი საბჭოთა გენერლები წინასწარმეტყველებდნენ, რომ ჰელსინკი საბჭოთა ჯარების ზეწოლით სამ დღეში კაპიტულაციას გამოაცხადებდა, მაგრამ, მიუხედავად იმისა, რომ საბჭოთა ჯარი ფინეთის ჯარს რაოდენობის მხრივ სამჯერ ჭარბობდა, ფინეთმა მაინც დიდი წინააღმდეგობა გაუწია მოსკოვს და მიაღწია იმას, რომ კრემლის არმიამ დიდი დანაკარგები განიცადა.

რასაკვირველია, საბოლოო ჯამში, ერთი მხრივ, ფინეთი, სამხედრო თვალსაზრისით, დამარცხდა და იძულებული გახდა მოსკოვისათვის თავისი ტერიტორიის 11% დაეთმო, მაგრამ, მეორე მხრივ, ფინელებმა მაინც მოიპოვეს მორალური გამარჯვება. ფართოდ არის გავრცელებული აზრი, რომ სწორედ ფინელთა თავგანწიულმა წინააღმდეგობამ დაარწმუნა იოსებ სტალინი, რომ ფინეთის მიერთება ან მარიონეტულ სახელმწიფოდ გადაქცევა მოსკოვს უფრო მეტ პრობლემას მოუტანს, ვიდრე სარგებელს. ამიტომაც 1944 წელს დადებული სამშვიდობო ხელშეკრულებით, ფინეთმა მტაცებელ მეზობელს პატარა მიწის ნაჭერი კიდევ „გადაუგდო“ და თავი ნეიტრალურ ქვეყნად გამოაცხადა. ამრიგად, ფინეთმა როგორც რუსეთის იმპერიის ყოფილმა ნაწილმა, თავიდან აიცილა საბჭოთა იმპერიის შემადგენლობაში დაბრუნება, ბალტიისპირეთისაგან განსხვავებით.

მეორე მსოფლიო ომის შემდეგ ჰელსინკი თანმიმდევრულად ატარებდა ე.წ. „პაასიკივი-კეკონენის დოქტრინას“, რომელიც ემსახურებოდა დამოუკიდებელი ფინეთის არსებობას ნეიტრალური საგარეო პოლიტიკის შენარჩუნებით. იმავდროულად ფინური ნაციონალიზმი ქვეყნის შიგნით არ გამქრალა და მნიშვნელოვან იდეოლოგიურ და პოლიტიკურ ძალას წარმოადგენდა. საბჭოთა კავშირი ფინეთთან ხელმოწერილი შეთანხმების პირობებს იცავდა, ღრმავდებოდა ეკონომიკური ურთიერთობა, ვაჭრობა, რაც ხელს უწყობდა ცივი ომის პერიოდში ფინეთის ეკონომიკის აყვავებასა და დასავლური დემოკრატიის წარმატებით გნვითარებას. „ცივი ომის’ დასრულების სემდეგ, 1995 წელს, ფინეთი ევროკავშირში გაერთიანდა, ახლახანს კი ნატოშიც.

მართალია, ცივი ომის დროინდელ დასავლელ გეოპოლიტიკოსებს შორის ტერმინი „ფინეთიზაცია“ ნეგატიურად აღიქმებოდა (კომპრომისისა და „სიმშვიდის“ სინონიმად), საბოლოო ჯამში ასეთმა პოლიტიკამ დიპლომატიური ტრიუმფის სახე მიიღო. ფინეთში უკვე დიდი ხანია მსოფლიოში ქვეყნის მთლიანი შიდა პროდუქტი (მშპ) ერთ-ერთ ყველაზე მაღალია ერთ სულ მოსახლეზე, ხოლო დემოკრატიის დონე - 100% (შედარება: „ფრიდომ ჰაუსის“ შეფასებით, აშშ-ში დემოკრატიის დონე მხოლოდ 83%-ს შეადგენს). ფინელები მრავალი წელია მსოფლიოში ყველაზე ბედნიერ ხალხად ითვლებიან.

პირდაპირ ვთქვათ: კიევს შეუძლია მიბაძოს ჰელსინკს და ფინეთის მაგალითით ისარგებლოს. დიახ, ტერიტორიის დათმობა, თუნდაც ძალიან მტკივნეული, მაინც ღირს ისეთი მომავლის უზრუნველსაყოფად, როცა ქვეყნის უდიდესი, ძირითადი ნაწილი ეკონომიკურად აყვავდება და პოლიტიკურად განვითარდება. იმედი უნდა გვქონდეს, რომ უკრაინული ნაციონალიზმი შენარჩუნდება და უკრაინელთა შემართება დაარწმუნებს ვლადიმერ პუტინს, იოსებ სტალინის მსგავსად, რომ კრემლის მიზნების რეალიზება ილუზიურია, უკრაინა არასოდეს არ გახდება რუსეთის სატელიტი სახელმწიფო. ეს იქნება უკრაინის ყველაზე დიდი გამარჯვება - არამარტო რუსეთის დღევანდელ  მიზნებზე, არამედ მთლიანად, ბოლო სამი საუკუნის განმავლობაში, როცა კიევზე მოსკოვი ბატონობდა.

როგორი მდგომარეობაა დღეს?

ერთი მხრივ, უკრაინის მთავრობა მტკიცედ არის ერთგული თავისი მაქსიმალისტური მიზნებისადმი: კიევს სურს, რომ მთლიანად დაიბრუნოს საერტაშორისოდ აღიარებული ტერიტორია 1991 წლის საზღვრებით, რუსეთის მიერ 2014 წელს ანექსირებული ყირიმის ჩათვლით. მაგრამ ბრძოლის ველზე შექმნილი რეალური სიტუაცია იმაზე მეტყველებს, რომ კიევის გეგმების განხორციელება ძალიან საეჭვოა. შესაბამისად, ყველაზე უკეთესი, რისი იმედიც უკრაინას უნდა ჰქონდეს, ფრონტის ხაზის ამჟამინდელი მდგომარეობის დროს, ეს არის კონფლიქტის გაყინვა.  

მეორე მხრივ, თუ საომარი მოქმედებები გაგრძელდება იმ პირობებში, როცა რუსეტს დიდი უპირატესობა როგორც ცოცხალი ძალის, ასევე შეიარაღებისა და ტექნიკის მხრივ, როცა დასავლური სანქციები კრემლის მიმართ ნაკლებეფექტურია, უკრაინას წინ კიდევ უფრო მეტი მტკივნეული დანაკარგები და ნგრევა ელოდება. კიევმა უნდა გაითვალისწინოს: ფინეთს რომ დროულად არ შეეჩერებინა მოსკოვთან ომი, დღევანდელ წარმატებულ მდგომარეობაში არ იქნებოდა.

რა თქმა უნდა, ამ საკითხში ვაშინგტონს თავისი წვლილის შეტანა შეუძლია - ამერიკამ არ უნდა წააქეზოს და ხელი არ უნდა შეუწყოს ისეთი არარეალური სამხედრო მიზნების განხორციელებას, რომლებიც, დიდი ალბათობით, უკრაინას კატასტროფამდე მიიყვანს.

უკრაინამ, ბევრი თვალსაზრისით, მნიშვნელოვან წარმტებას უკვე მიაღწია: ვლადიმერ პუტინს არარ აქვს იმის იმედი, რომ უკრაინას მთლიანად დაიმორჩილებს და ვასალურ ქვეყნად გადააქცევს. კიევი სწრაფად ინტეგრირდება დასავლეთთან. კრემლის პოლიტიკის გამოისობით, უკრაინული ნაციონალიზმი კი არ სუსტდება (რაც მოსკოვს უნდოდა), არამედ უფრო ძლიერდება.

ისევე როგორც ფინეთის შემთხვევაში, ეროვნული ერთიანობა უკრაინის დამოუკიდებლობისათვის ყველაზე მტკიცე და საიმედო ფაქტორს წარმოადგენს.

წყარო: https://responsiblestatecraft.org/eu-aid-to-ukraine/

ანალიტიკა
«The Washington Post» (აშშ): „ომისადმი შიშის გამო, საქართველო რუსეთისაკენ დაბრუნებას ირჩევს“

ამერიკული გაზეთი „ვაშინგტონ პოსტი“ (The Washington Post) აქვეყნებს სტატიას სათაურით „ომისადმი შიშის გამო, საქართველო რუსეთისაკენ დაბრუნებას ირჩევს“ (ავტორი - მარია ილიუშინა), რომელშიც განხილულია არჩევნებისშემდგომი სიტუაცია საქართველოში.

გთავაზობთ პუბლიკაციას შემოკლებით:

(...) ქართველთა უმრავლესობა - გამოკითხვების მიხედვით, 80%-ზე მეტი - მხარს უჭერს ქვეყნის ევროპულ ორიენტაციას და მოსკოვის მიმართ მაინცდამაინც განსაკუთრებულ სიყვარულს არ ამჟღავნებს, ოპოზიცია კი ცდილობს ხმის მიცემის შედეგები წარმოადგინოს როგორც არჩევანი ევროკავშირსა და რუსეთს შორის.

მაგრამ იმის გათვალისწინებით, რომ ორ ქვეყანას შორის 2008 წლის აგვისტორში მომხდარი ხანმოკლე ომის შედეგად საქართველოს ტერიტორიის 20% დე-ფაქტოდ რუსეთის კონტროლის ქვეშ იმყოფება, მოსკოვის სამხერო ძლიერების ჩრდილი სულ უფრო შესამჩნევი ხდება. შესაბამისად, „ქართულმა ოცნებამ“ ამომრჩევლებს უფრო რადიკალური დილემა შესთავაზა: არჩევანი მშვიდობასა და ომს შორის.

მმართველი პარტიის „რუსეთის მხარეს შებრუნება“ შედარებით ახალ მოვლენას წარმოადგენს. 2012 წელს, როცა „ქართული ოცნება“ ხელისუფლებაში მოვიდა, მნიშვნელოვან საგარეოპოლიტიკურ წარმატებას მიაღწია - სწრაფად დაუახლოვდა ევროკავშირს მასში გაწევრიანების სურვილით, მაგრამ რუსეთ-უკრაინის ომის დაწყების კვალობაზე პარტიამ რუსეთის ორბიტისაკენ გადაუხვია. მთავრობამ ევროპა და ადგილობრივი ოპოზიცია წარმოადგინა „ომის გლობალური პარტიად“, რომელსაც სურს საქართველო მოსკოვთან ომში ჩაითრიოს და კრემლთან დაპირისპირების ინსტრუმენტად გამოიყენოს

ამჟამად „ქართული ოცნება““ ოფიციალურად პრორუსულ პარტიას არ წარმოადგენს, მაგრამ ხშირად მისი პრაქტიკული მოქმედება საერთო პრორუსულ ჩარჩოებში ჯდება. 

ევროპული გზიდან გადახვევის პოლიტიკის ცენტრში მოჩანს „ქართული ოცნების“ დამაარსებელი ბიძინა ივანიშვილი - მილიარდერი, ყოფილი პრემიერ-მინისტრი, რომელიც ბოლო ათწლეულში წავიდა ქართული პოლიტიკიდან, მაგრამ იმავდროულად გავლენიან ადამიანად რჩებოდა. ბიძინა ივანიშვილი რუსეთში ყოფნის დროს გამდიდრდა, 1990-იან წლებში და როგორც მისი კრიტიკოსები ამბობენ,  მისი რიტორიკა და პოლიტიკური მრწამსი რუსეთის ლიდერის პოზიციას უთავსდება.

რუსეთის არმიის უკრაინაში შეჭრის დაწყებიდან პურველ ეტაპზე საქართველომ უკრაინას მხარი დაუჭირა. თბილისში დღესაც ბევრი უკრაინული დროშა ფრიალებს, მაგრამ მთავრობა თავს იკავებს რუსეთის გადაჭარბებული კრიტიკისაგან და ერიდება ანტირუსული სანქციების რეალიზებას.

„ჩვენ, როგორც ქვეყნის მმართველმა პარტიამ, მთავრობამ, ყველაფერი გავაკეთეთ უკრაინისა და უკრაინელი ხალხის მხარდასაჭერად“, - განაცხადა „ვაშინგტონ პოსტთან“ საუბარში „ქართული ოცნების“ თავმჯდომარის მოადგილემ არჩილ თალაკვაძემ, მაგრამ, მისი თქმით, დასავლეთის ოფიციალურმა პირებმა რუსეთ-უკრაინის ომში საქართველოს ჩათრევა მოისურვეს: „ჩვენ ჩავთვალეთ, რომ ასეთი პოლიტიკა საქართველოსათვის ძალზე სარისკო და გაუმართლებელი იქნებოდა“.

„ქართულმა ოცნებამ“ წინასაარჩევნო კამპანიის დროს აქტიურად ისარგებლა უკრაინის ომით და ამომრჩევლებს პლაკატების სერია შესთავაზა, რომლებზე გამოსახულია ერთი მხრივ, ომით დანგრეული უკრაინის ქალაქები და სოფლები, მეორე მხრივ - აღმშენებლობის პროცესში მყოფი საქართველო. ასეთმა პროპაგანდამ თავისი გამოძახილი ჰპოვა რუსეთთან ომგადატანილ საქართველოს მოსახლეობაში, განსაკუთრებით სოფლებში, ოკუპირებულ რეგიონებთან ახლოს, მხარეთა დამაშორიშორებელ ე.წ. სადემარკაციო ხაზის გასწვრივ.

როგორ ავიცილოთ თავიდან ომი

ქართველებს კარგად ახსოვთ 2008 წლის აგვისტოს ომი. ჭორვილისაკენ - ბიძინა ივანიშვილის მშობლიური სოფლისაკენ მიმავალი გზა, რომელიც კავკასიის ქედის სამხრეთ კალთებზე მდებარეობს, სწორედ რუსეთის მიერ ოკუპირებული რეგიონის - სამხრეთ ოსეთთან ახლოს გადის, სულ რაღაც ორიოდე კილომეტრში, სადემარკაციო ხაზთან.

ჭორვილაში ბიძინა ივანიშვილს თითქმის ეროვნულ გმირად თვლიან - მდიდარ ადამიანად, რომელიც თანასოფლელებს ყოველმხრივ ეხმარებოდა - სახლებისა თუ გზების მშენებლობაში, ჯანდაცვასა თუ კომუნალური გადასახადების გადახდაში, სანამ მან სახელმწიფო თანამდებობა - ქვეყნის პრემიერ-მინისტრის პოსტი არ დაიკავა.

„მე ომის მოწინააღმდეგ ვარ. დარწმუნებული ვარ, რომ „ქართული ოცნება“ მსვიდობას შეინარჩუნებს. არ გვსურს, რომ რომელიმე ქვეყანა საქართველოს მტერი იყოს და არც ის გვინდა, რომ საქართველოს იყოს სხვა ქვეყნის მტერი“, - ამბობს გიორგი გურძენიძე, სკოლის დირექტორი, რომელსაც ახსოვს, თუ როგორ ხმაურით დაფრინავდნენ სოფლის თავზე, ცაში რუსული თვითმფრინავები 2008 წელს.

„ქართული ოცნება“ აქტიურად უჭერს მხარს ბიძინა ივანიშვილის პოლიტიკური კურსის ორ ძირითად მომენტს - მშვიდობას ნეიტრალიტეტის გზით და ქართული ტრადიციული ფასეულობების დაცვას. „ქართული ოცნების“ მტკიცებით, მისი სტრატეგიული მიზანი არ შეცვლილა - ევროინტეგრაცია ძალაში რჩება, რომლის რეალიზებას 2030 წლისათვის არის დაგეგმილი: საქართველო ევროკავშირის წევრი გახდება „ღირსეულად“ და ტრადიციული ეროვნული ფასეულობების დაცვით.

„რა თქმა უნდა, მსურს ევროკავშირის წევრი ვიყოთ, მაგრამ ჩვენ ჩვენი წინაპრების ღირსებაც და მემკვიდრეობაც უნდა დავიცვათ. ქალი ქალი უნდა იყოს, კაცი კი - კაცი“, - ამბობს ჭორვილელი მამია მაჭავარიანი.

ქართველთა ღირსება კი დაცული იქნება ორი კანონით, რომლებმაც, პრაქტიკულად, ევროკავშირში საქართველოს პოტენციური წევრობის პროცესი შეაჩერეს - იმიტომ, რომ მათი დებულებები ევროპული ბლოკის სტანდარტებს ეწინააღმდეგება. ეს კანონებია „ოჯახური ფასეულობებისა და არასრულწლოვანების დაცვის, ასევე უცხოური გავლენის გამჭვირვალობის შესახებ, რომლებიც, როგორც ოპოზიცია აცხადებს, რუსული სამართლებრივი აქტების ასლებს წარმოადგენენ.

ევროპა შორეული ხდება?!

საქართველოს დედაქალაქის მცხოვრებთა ნაწილი შეშფოთებულია, რომ ქვეყნის შანსი ევროკავშირის წევრობაზე მცირდება. „არჩევნებში „ქართული ოცნების“ გამარჯვება სხვა არაფერია, თუ არა ხელისუფლების უზურპაცია“, - ამბობს 38 წლის გიორგი, რომელიც გვარს არ ასახელებს, ვაითუ დევნა დაუწყონ, - „ჩვენ ევროკავშირთან ინტეგრაცია უნდა გავაღრმავოთ. რუსეთთან დაახლოებას კი არცერთი ნორმალური ქვეყანა არ ცდილობს. პრორუსუსლი ორიენტაცია თვითმკვლელობას ნიშნავს, რადგან მოსკოვი არანაირი შეთანხმების პირობებს არ იცავს“.

ოპოზიცია მწვავედ აკრიტიკებს „ქართული ოცნების“ ომის წინააღმდეგ მიმართულ კურსს და მას პროპაგანდისტულს უწოდებს, ზოგიერთები კი თვლიან, რომ მმართველ პარტიის მხრიდან ამგვარი ლოზუნგების წარმოჩენა ხელისუფლებაში დარჩენასა და ერთპარტიული მმართველი სისტემის შენარჩუნებას ემსახურება.

პარტია „საქართველოსათვის“ ლიდერის გიორგი გახარიას განცხადებით, ბიძინა ივანიშვილისა და „ქართული ოცნების“ პოლიტიკაში მომხდარი ცვლილებები - პრორუსული გადახრები - იმითაა გამოწვეული, რომ ევროკავშირში გაწევრიანება ხელისუფლების როტაციას ნიშნავს: „მისი მთავარია მიზანია ხელისუფლების შენარჩუნება. იგი ხედავს, რომ ევროპული დემოკრატია ხელისუფლების არჩევნების გზით შეცვლას ითვალისწინებს“.

მაგრამ არჩევნების შედეგების წინააღმდეგ მიმდინარე საპროტესტო აქციები ისეთივე ძლიერი და ფართო არ არის, როგორიც გაზაფხულზე მიმდინარეობდა ზემოთ ხსენებული კანონების მიღების დროს. ეს ნიშნავს, რომ ოპოზიცია გამოფიტულია. მათ ვერც დასავლეთი ვერ უწევს სათანადო დახმარებას. ბრიუსელს შეუძლია გარკვეული ზეწოლა მოახდინოს „ქართულ ოცნებაზე“, მაგრამ ევროპელი ჩინოვნიკების რეაქცია აწონილ-დაწონილია: დამკვირვებლებმა ნამდვილად დააფიქსირეს დარღვევები, მაგრამ მათ თავი შეიკავეს იმის განცხადებაზე, რომ არჩევნები გაყალბდა და ხმები მოპარულია.

არჩევნებში მომხდარი ყველა დარღვევის დეტალურად გამოკვლევა დროს მოითხოვს - კვირეებს და შეიძლება თვეებსაც, თანაც საკმაოდ რთულია მათი დამტკიცება-დადასტურება. „ჩვენ ახლა ისეთ სიტუაციასთან გვაქვს საქმე, როცა დასავლეთს არ სურს ხისტი ნაბიჯები გადადგას საკმარისი მტკიცებულებების გარეშე, ოპოზიციას კი საკმარისი მტკიცებულებები არ აქვს“, - ამბობს ჯონ დიპირო საერთაშორისო რესპუბლიკური ინსტიტუტიდან.

ბიძინა ივანიშვილი აშკარად იმაზე დებს თავის ფსონს, რომ ევროპა საქართველოსადმი ინტერესს დაკარგავს. ჯერ კიდევ ზაფხულში იგი აცხადებდა, რომ აშშ-ის საპრეზიდენტო არჩევნებში დონალდ ტრამპის გამარჯვება რუსეთ-უკრაინის ომს დაასრულებს. „ჩვენ მაქსიმუმ ერთი წელი გვაქვს, რომ ეს ყველაფერი მოვითმინოთ, შემდეგ კი [დასავლეთის] გლობალური და რეგიონული ინტერესები შეიცვლება, მათთან ერთად კი შეიცვლება ინტერესები საქართველოს მიმართაც“, - ამბობდა ბიძინა ივანიშვილი, - ომის დასრულებასთან ერთად კი ყველა გაუგებრობა ევროპასთან და ამერიკასთან გაქრება“.

წყარო: https://www.washingtonpost.com/world/2024/11/21/georgia-russia-elections-influence/

 

სრულად
გამოკითხვა
ვინ გაიმარჯვებს რუსეთ - უკრაინის ომში?
ხმის მიცემა
სხვათა შორის

მსოფლიოს ისტორიაში, უდიდესი იმპერიები ტერიტორიით(მლნ კვ. კმ): ბრიტანეთი - 35.5 მონღოლეთი - 24.0 რუსეთი - 22.8 ქინგის დინასტია (ჩინეთი) - 14.7 ესპანეთი - 13.7 ხანის დინასტია (ჩინეთი) - 12.5 საფრანგეთი - 11.5 არაბეთი - 11.1 იუანების დინასტია (ჩინეთი) - 11.0 ხიონგნუ - 9.0 ბრაზილია - 8.337 იაპონია - ~8.0 იბერიული კავშირი - 7.1 მინგის დინასტია (ჩინეთი) - 6.5 რაშიდუნების ხალიფატი (არაბეთი) - 6.4 პირველი თურქული სახანო - 6.0 ოქროს ურდო - 6.0 აქემენიანთა ირანი - 5.5 პორტუგალია - 5.5 ტანგის დინასტია (ჩინეთი) - 5.4 მაკედონია - 5.2 ოსმალეთი - 5.2 ჩრდილო იუანის დინასტია (მონღოლეთი) - 5.0 რომის იმპერია - 5.0

Ford, საავტომობილო ბაზრის დომინანტი მაშინ, როდესაც საავტომობილო ბაზარი ჯერ კიდევ ჩამოყალიბების პროცესში იყო, Ford Model T იყო დომინანტი მანქანა. 1916 წლის მონაცემებით, ის მსოფლიოში ყველა ავტომობილის 55%-ს შეადგენდა.

ილია ჭავჭავაძე: "როცა პრუსიამ წაართვა საფრანგეთს ელზასი და ლოტარინგია და პარლამენტში ჩამოვარდა საუბარი მასზედ, თუ რაგვარი მმართველობა მივცეთო ამ ახლად დაჭერილს ქვეყნებს, ბისმარკმა აი, რა სთქვა: ,,ჩვენი საქმე ელზასსა და ლოტარინგიაში თვითმმართველობის განძლიერება უნდა იყოსო. ადგილობრივნი საზოგადოების კრებანი უნდა დავაწყოთო ადგილობრივის მმართველობისთვისაო. ამ კრებათაგან უფრო უკეთ გვეცოდინება იმ ქვეყნების საჭიროება, ვიდრე პრუსიის მოხელეთაგანა. ადგილობრივთა მცხოვრებთაგან ამორჩეულნი და დაყენებულნი მოხელენი ჩვენთვის არავითარს შიშს არ მოასწავებენ. ჩვენგან დანიშნული მოხელე კი მათთვის უცხო კაცი იქნება და ერთი ურიგო რამ ქცევა უცხო კაცისა უკმაყოფილებას ჩამოაგდებს და ეგ მთავრობის განზრახვასა და სურვილს არ ეთანხმება. მე უფრო ისა მგონია, რომ მათგან ამორჩეულნი მოხელენი უფრო ცოტას გვავნებენ, ვიდრე ჩვენივე პრუსიის მოხელენი”. თუ იმისთანა კაცი, როგორც ბისმარკი, რომელიც თავისუფლების დიდი მომხრე მაინდამაინც არ არის, ისე იღვწოდა თვითმმართველობისათვის, მერე იმ ქვეყნების შესახებ, რომელთაც გერმანიის მორჩილება არამც თუ უნდოდათ, არამედ ეთაკილებოდათ, თუ ამისთანა რკინის გულისა და მარჯვენის კაცი, როგორც ბისმარკი, სხვა გზით ვერ ახერხებდა ურჩის ხალხის გულის მოგებას, თუ არ თვითმმართველობის მინიჭებითა, სხვას რაღა ეთქმის."

დედამიწაზე არსებული ცოცხალი არსებებიდან მხოლოდ ადამიანს და კოალას აქვთ თითის ანაბეჭდი

ინდოელი დიასახლისები მსოფლიო ოქროს მარაგის 11% ფლობენ. ეს უფრო მეტია, ვიდრე აშშ-ს, სავალუტო ფონდის, შვეიცარიის და გერმანიის მფლობელობაში არსებული ოქრო, ერთად აღებული.

დადგენილია, რომ სასოფლო-სამეურნეო კულტურათა მოსავლიანობის განმსაზღვრელ კომპლექსურ პირობათა შორის, ერთ-ერთი თესლის ხარისხია. მაღალხარისხოვანი ჯიშიანი თესლი ერთ-ერთი მნიშვნელოვანი ფაქტორია მოსავლიანობის გასადიდებლად, რაც აგრეთვე დასაბუთებულია ხალხური სიბრძნით "რასაც დასთეს, იმას მოიმკი". - ქართული გენეტიკისა და სელექცია–მეთესლეობის სკოლის ერთ-ერთი ფუძემდებელი, მეცნიერებათა დოქტორი, აკადემიკოსი პეტრე ნასყიდაშვილი

ებოლა, SARS-ი, ცოფი, MERS-ი, დიდი ალბათობით ახალი კორონავირუსი COVID-19-იც, ყველა ამ ვირუსული დაავადების გავრცელება ღამურას უკავშირდება.

ყველაზე დიდი ეპიდემია კაცობრიობის ისტორიაში იყო ე.წ. "ესპანკა" (H1N1), რომელსაც 1918-1919 წლებში მიახლოებით 100 მილიონი ადამიანის სიცოცხლე შეეწირა, ანუ დედამიწის მოსახლეობის 5,3 %.

იცით თუ არა, რომ მონაკოს ნაციონალური ორკესტრი უფრო დიდია, ვიდრე ქვეყნის არმია.