USD 2.7484
EUR 2.8998
RUB 2.7361
თბილისი
„ერთი გმირის ისტორია“ - გელა თათარაშვილი
თარიღი:  1571
გელა თათარაშვილი დაიბადა 1974 წლის 17 ივლისს, კასპის რაიონის სოფელ ოკამში. სკოლის დამთავრების შემდეგ, გაიწვიეს სამხედრო-სავალდებულო სამსახურში; აფხაზეთში საომარმა მოქმედებებმა, ჯარში მყოფს მოუწია და ბრძოლის წინა ხაზზე წავიდა. ირიცხებოდა საქართველოს რესპუბლიკის თავდაცვის სამინისტროს პირველი საარმიო კორპუსის მე-11 ბრიგადის, 116-ე ბატალიონის_’’თეთრი არწივის’’ შემადგენლობაში. დაიღუპა სნაიპერის ტყვიით, 1993 წლის 27 სექტემბერს, სოხუმში...
 
გოჩა თათარაშვილი, გელა თათარაშვილის ძმა: "ბავშვობიდან გამორჩეული იყო, ძალიან ზრდილობიანი და გულიანი; უგულოდ არაფრის გაკეთება არ შეეძლო; რომ წამოიზარდა, განსაკუთრებული მისწრაფება ჰქონდა სიკეთის კეთების მიმართ; თავდადებული, ძალიან გულისხმიერი გახლდათ არა მხოლოდ ახლობლების, უცნობების მიმართაც. მისთვის მნიშვნელობა არ ჰქონდა, ვის ჰქონდა განსაცდელი_ შეეძლო, ბოლო წუთამდე მის გვერდით მდგარიყო, სანამ პრობლემა არ მოგვარდებოდა. მერე, თავადაც, შვებით ამოისუნთქებდა,ხოლმე, როცა გასაჭირში ჩავარდნილ ადამიანს დაეხმარებოდა. 18 წლისა, ჯარში გაიწვიეს_უხაროდა, სამხედრო ფორმა რომ ეცვა, თუმცა, ვერც თავად და ვერც ჩვენ წარმოვიდგენდით ოდესმე, რომ მას იარაღის აღება და ვინმეს მოკვლა შეეძლო.
 
ომმა სწორედ სამხედრო სავალდებულო სამსახურში მოუწია და წავიდა კიდეც ქვეყნის დასაცავად. 19 წლის იყო, როცა უკვე განწირული სოხუმისთვის ბრძოლაში ჩაება თავის შენაერთთან ერთად. მანამდე, თანამებრძოლებმა რამდენჯერმე უთხრეს, წადი, ცოტა დაისვენე და შემდეგ ისევ დაბრუნდი ბრძოლის ველზეო, მაგრამ ყველას უპასუხებდა: ’’რაღა კაცი ვიქნები, მე სახლში წავიდე და ჩემი ბიჭები ამ ტყვიების წვიმაში რომ დავტოვოო?!’’ 23 სექტემბერს სნაიპერის ტყვიით დაიჭრა, სოხუმში... 4 დღე მხოლოდ მისი სიყვარულით სავსე გული ფეთქავდა და 27 სექტემბერს, სოხუმის დაცემის დღეს, მისმა გულმაც შეწყვიტა ფეთქვა..."
 
ზურაბ თათარაშვილი_’’თეთრი არწივის’’ პირველი ბრიგადის პირველი ბატალიონის მეთაურის მოადგილე: ’’გელაზე, ძალიან ბევრი რამის თქმა შემიძლია, თუმცა, მიმძიმს... უვაჟკაცესი, ყველანაირად გამორჩეული, გულწრფელი, გულიანი, ფიზიკურად ძალიან ძლიერი იყო, უშიშარი; გელა ერთ-ერთი იყო ჩემი 8 ბიძაშვილიდან, რომლებიც ჩემს ბატალიონში იბრძოდნენ. ხუმრობით, ამ ბატალიონს, თათარაშვილების ბატალიონსაც კი ეძახდნენ. თავად, 20 წლის ვიყავი, როცა ომში წავედი და ჩემი ბიძაშვილების თან გამომყვნენ_18-20 წლისანი; მე, სამხედრო-სავალდებულო სამსახური მოვლილი მქონდა საბჭოთა ჯარში და მათთან შედარებით, ცოტა მეტი გამოცდილება მქონდა, თუმცა, ნამდვილი საბრძოლო გამოცდილება, უკვე, აფხაზეთის ომმა შემძინა... ყველანაირად ვცდილობდი, რომ ეს პირტიტველა, ბრძოლაში გამოუცდელი ბიჭები, წინა ხაზზე არ წასულიყვნენ, მაგრამ, რამდენჯერაც უკან დავაბრუნებდი, იმდენჯერ, პოზიციებზე მისულს, იქ გამომეცხადებოდნენ-ხოლმე! გელა, სულ მცირე, 5-ჯერ მაინც დავტოვე და არ წავიყვანე ბრძოლის ველზე, მაგრამ რომ ჩავედი, იქ დამხვდა_ მე ჩამასწრო_თვითმფრინავით ჩაფრენილიყო! 1993 წელს, უკვე ბატალიონის მეთაურის მოვალეობას ვასრულებდი, რადგან, ბატალიონის მეთაური, ისიც ჩემი ბიძაშვილი, მიშა თათარაშვილი, მინისტრის-გია ყარყარაშვილის პირად დაცვაში გადაიყვანეს. 1993 წლის სექტემბერში, სოხუმისთვის, გააფთრებული ბრძოლები მიმდინარეობდა; ფაქტობრივად, დასაცემად იყო განწირული, ადგილობრივი მოსახლეობა კი_მტრის გარემოცვაში, სასიკვდილო საფრთხის ქვეშ რჩებოდა. ედუარდ შევარდნაძემ დაგვიბარა მე და მიშა. იქ, სხვადასხვა შენაერთების მეთაურები იყვნენ... ‘’მშვიდობიანი მოსახლეობაა ჩარჩენილი და მათ გამოსაყვანად, სოხუმში, წახვალ, ზურა, შვილო?’’-თხოვნით მომმართა პრეზიდენტმა. სოხუმის დაცემამდე დღეები იყო დარჩენილი. ‘’ბატონო პრეზიდენტო, აბა, რას ვიზამ, რა თქმა უნდა, წავალ-მეთქი,-ვუპასუხე. არა და, პოზიციებიდან ახალი დაბრუნებული ვიყავი. რამდენიმე ადგილას დაჭრილი, ჭრილობებიდან ჩირქი მდიოდა... თან, ფსიქოლოგიურად იმდენად ვიყავი გამოფიტული, დაღლილი და ემოციურად დაცარიელებული!.. სხვა მეთაურებმა, რამდენიმემ, თქვა_ ჩვენ ვერ წავალთო... ყველამ იცოდა, ალბათ, რომ სოხუმში წასვლა იმ დროს, სიკვდილზე წასვლის ტოლფასი იყო. პასუხი რომ მოისმინა, შევარდნაძე მომეხვია და გულში ჩამიკრა, გზა დამილოცა და სოხუმში წავედი...გელაც, ჩემთან იყო.. სოხუმში პირდაპირ არ შევედით. შემოვუარეთ, ტყე-ტყე ვიარეთ... ადგილობრივი მოსახლეობის ნაწილი ისევ იქ იყო. დავიკავეთ პოზიციები; ადგილობრივი მოსახლეობა ნაწილ-ნაწილ გამოგვყავდა, ვატარებდით უსაფრთხოდ და თან, გამცილებელს ვაყოლებდით, რომ ჩვენთან, შტაბში ჩამოეყვანათ, რომელიც სოხუმთან ახლოს, სოფელ კვიტოულის სკოლის შენობაში გვქონდა მოწყობილი... არასოდეს დამავიწყდება_ერთი ადგილობრივი მაცხოვრებელი მოვიდა, სახეზე ისეთი ტრაგედია ეწერა, გულს რომ გაგლეჯდა_ ვინ იცის, იქნებ, უკანასკნელ ღამეს ვათევ საკუთარ სახლში, ჩემი წინაპრების ფუძეზე და წამოდით, ამაღამ, ჩემთან ერთად დარჩითო... სავსე ოჯახი და მარანი ჰქონდა; თავადაც იარაღით იდგა! ისეთი გულით გვთხოვა, უარი ვერ ვუთხარი! გელა არ წავიყვანე, სხვებს რომ არ ეფიქრათ, რომ საკუთარი ბიძაშვილი თან წაიყვანაო; პოზიციებზე დავტოვე... თან, რამდენიმე ტყვე გვყავდა აყვანილი და ყურადღების მოდუნება არ შეიძლებოდა.
პოზიციებზე, სამკუთხედის ფორმით მოვაწყობდი ხოლმე, ჩემი ბატალიონის მებრძოლებს, რომ ალყაში, ადვილად არ მოვხვედრილიყავით. დღე შემყავდა და ღამე გამომყავდა მებრძოლები, რომ არავის დაენახა...ახლაც ეჭვი მეპარება, რომ ადგილობრივი მაცხოვრებლებიდან, მოწინააღმდეგეს, ჩვენს კოორდინატებს აწვდიდნენ; როგორც კი გამოვდიოდით პოზიციებიდან, მალევე ‘’გრადებით’’ იბომბებოდა ის ადგილი. გელა არც ერთი წამით არ მომშორებია. მოსახლეობის გამოყვანა კი გვევალებოდა, თუმცა, სოხუმს ძალიან უჭირდა და ბრძოლაში ჩავებით! ფაქტობრივად, ხელჩართული ბრძოლა მიდიოდა; სოხუმის დაცემამდე რამდენიმე დღით ადრე, მძიმედ დავიჭერი, კვიტოულში_ ჩემს მეხსიერებას მხოლოდ ძლიერი აფეთქების ხმა შემორჩა...ამის გარდა, აღარაფერი მახსოვს! რომ აღარ გამოვჩნდი, მიკითხეს ჩემმა მებრძოლებმა და ძებნა დამიწყეს. ე.წ. „ჯაჭვი“ გააკეთეს და გამომიყვანეს, თურმე, დაჭრილი; მე გონება დაკარგული მქონდა; არაფერი მახსოვს. გელამ და ამ, 18-19 წლის ბიჭებმა, 8-9 კილომეტრი, თურმე, სოხუმამდე, ზურგით მატარეს!.. საავადმყოფომდე მიმიყვანეს და იქ დამტოვეს... მას შემდეგ, გელა აღარ მინახავს... გელამ და იმ ‘’გამოუცდელმა’’ ბიჭებმა მხოლოდ მე კი არა, ბევრს ასწავლეს თავდადების, ვაჟკაცობის საქართველოს სიყვარულის მაგალითი!
 
მე რომ საავადმყოფოში დამტოვეს, ჩემები ისევ ბრძოლაში ჩაებნენ და სწორედ ამ დროს, სოხუმისთვის ბრძოლაში დაეცა გელა_ სნაიპერის ტყვიამ იმსხვერპლა! ...დილას, მოწყობაზე რომ შევიკრიბებოდით, სულ ვცდილობდი, გელა და ახალგაზრდა ბიჭები, რთულ საცეცხლე წერტილებში არ წამეყვანა, მაგრამ გაბრაზებული მოვიდოდა გელა და გამომიცხადებდა, მკაცრად_ვერ გავიგე, ვისზე ნაკლები ბიჭი ვარ, მე, აქ, სათამაშოდ და დასასვენებლად კი არ ჩამოვსულვარო!’’ მისთვის წინააღმდეგობის გაწევას აზრი არ ჰქონდა, იმდენად შეუპოვარი იყო_დავუშლიდი? მაინც წამოვიდოდა და ყველაზე რთულ პოზიციებზე დადგებოდა!
 
გულწრფელად ვიტყვი, მე ისეთი მებრძოლები მყავდა, ვაჟკაცი, უშიშარი, საქართველოს სიყვარულით სავსე, რომ დღესაც კი, დიდი სიამოვნებით წავიდოდი მათთან ერთად სიკვდილზე!..”
 
მირიან დეკანოიძე, თანამებრძოლი: “სოხუმისთვის ძალიან მძიმე ბრძოლები მიმდინარეობდა; ყველა ვგრძნობდით, რომ განწირული იყო ქალაქი, მაგრამ უბრძოლველად მაინც არ ვტოვებდით და სისხლის უკანასკნელ წვეთამდე ვიბრძოდით, მაინც; სოხუმში, რკინიგზის სადგურის ზედა მხარეს, გოთუას ქუჩაზე ვიდექით; დავიწყეთ კონტრშეტევა; ჩვენს გვერდით იყო კასპის ბატალიონი; მეორე მხრიდან ჩვენ და სადესანტო-მოიერიშე ბატალიონის მებრძოლები ვუტევდით; გელას გვერდით დათო კურტანიძე და კიდევ 5-6 ჩვენი მებრძოლი იყო. აფხაზი ბოევიკები, კონფედერატები და მათი მომხრეები, სახლებში იყვნენ გამაგრებულნი და იქიდან გვიტევდნენ; ერთ-ერთი სახლის ეზოში შედიოდნენ თურმე, გვერდითა კარიდან. დათო მიდიოდა წინ კურტანიძე, გელამ კი არ გაუშვა_ჯერ მე შევალო; წინ წავიდა და სწორედ ამ დროს მოხვდა თავის არეში სნაიპერის 2 ტყვია... გელა დაეცა... ინტენსიური სროლა ატყდა. თავდაპირველად ეგონათ, ბიჭებს, რომ ისე, დაწვა მიწაზე, უსაფრთხოების მიზნით და სხვებმაც მას მიჰბაძეს. ყველგან პირველი გარბოდა, სიმძიმეს საკუთარ თავზე იღებდა ყოველთვის და სიკვდილმაც პირველს უწია! ამხელა კაცს, ამდენი რამის მომსწრეს, ახლაც არ შემიძლია, გელაზე უცრემლოდ ლაპარაკი! ყველაზე განსაკუთრებული ვაჟკაცი იყო! იშვიათი... 31 წლის წინ დაიწყო აფხაზეთში ომი... დღეს, 31 წლის შემდეგ, კიდევ უფრო დიდი სიყვარულით, უფრო ხმამაღლა ვიტყვი_რომ აფხაზეთი არის ჩემთვის ყველაზე მნიშვნელოვანი...ყველაფერი! აფხაზეთი, სადაც გელასნაირი კაცები დაეცნენ ბრძოლის ველზე, საქართველოს არა მხოლოდ მთლიანობა, არამედ საქართველოს გამარჯვებაა! უაფხაზეთოდ არ იქნება საქართველოს გამარჯვება!..’’
ანალიტიკა
«Lauterbacher Anzeiger» (გერმანია): „საქართველო პუტინის ორბიტაზე გადადის: უშვებს თუ არა „შეცდომას“ ევროკავშირი?“

გერმანული გაზეთი „ლაუთერბახერ ანცეიგერი“ (Lauterbacher Anzeiger - იბეჭდება ჰესენის მხარეში) აქვეყნებს სტატიას სათაურით „საქართველო პუტინის ორბიტაზე გადადის: უშვებს თუ არა „შეცდომას“ ევროკავშირი?“ (ავტორი - ფლორიან ნაუმანი).

გთავაზობთ პუბლიკაციას შემოკლებით:

საქართველოში ჩატარებული არჩევნებიდან სამ კვირაზე მეტი გავიდა, მაგრამ ევროკავშირს ჯერ კიდევ არ აქვს გამოხატული მკაფიო პოზიცია და ამ ეტაპზე მხოლოდ განმარტებებს ითხოვს. ბრიუსელს ამისათვის საკმაო მიზეზები აქვ: არცევნებში რატომღაც მოულოდნელად გაიმარჯვა სულ უფრო ავტორიტარმა და პრორუსულად განწყობილმა პარტიამ „ქართულმა ოცნებამ“, რაც ბევრ კითხვას იწვევს. ოქტომბრის ბოლოდან ოპოზიცია არჩევნების დროს მომხდარი დარღვევების ფაქტებს აგროვებს, მაგრამ მნიშვნელოვანი კანონდარღვევების რაოდენობა, როგორც ჩანს, საკმარისი არ არის.

დებატები ევროპარლამენტში: საით მიდის საქართველო?

ამ კვირაში ევროპის პარლამენტში მიმდინარე დებატების დროს ორი მომენტი აშკარად გამოიკვეთა: პარლამენტართა ერთმა ნაწილმა ევროკავშირი ორმაგი პოლიტიკის გატარებაში  და არჩევნების შედეგების მხოლოდ პოლიტიკური ნიშნით შეფასებაში დაადანაშაულა, ხოლო მეორე ნაწილმა საქართველოს მთავრობის მიმართ უფრო ხისტი ზემოქმედება მოითხოვა. გადაწყვეტილება (ალბათ, სიმბოლური მნიშვნელობის მქონე) ჯერ მიღებული არ არის.

საბოლოო ჯამში, როგორც ჩანს, ამჟამად საკითხის აქტუალობა იმაშია, გადავა თუ არა  საქართველო რუსეთის ორბიტაზე და გახდება თუ არა მისი თანამგზავრი - მიუხედავად იმისა, რომ მოსახლეობას ევროპული ორიენტაცია აქვს. ასევე მნიშვნელოვანია დადგინდეს - იყო თუ არა არჩევნები დემოკრატიული და სამართლიანი.

გერმანიის „მწვანეთა“ პარტიის წარმომადგენელი სერგეი ლაგოდინსკი და ესტონელი სოციალ-დემოკრატი მარინა კალიურანდი ჯერ კიდევ არ არიან დარწმუნებულები იმაში, რომ საქართველოში არჩევნები გაყალბდა. ყოველ შემთხვევაში, ისინი დამადასტურებელ ფაქტებს ვერ ხედავენ. ორივე პოლიტიკოსი ევროპარლამენტის დელეგაციის - „ევრონესტის“ წევრები არიან, რომელთა მოვალებაშია ურთიერთობა და აზრთა გაცვლა-გამოცვლა ჰქონდეთ ისეთ ქვეყნებთან, როგორებიცაა საქართველო, მოლდოვა, უკრაინა და სომხეთი. სერგეი ლაგოდინსკი, თავის მხრივ, „ევრონესტის“ თავმჯდომარეა.

თბილისი მოსკოვსა და ბრიუსელს შორის

„საქართველო და მოლდოვა ჭადრაკის ფიგურები არ არიან, რომ ჩვენ ისინი დაფაზე გადავაადგილოთ. ისინი სახელმწიფოებს წარმოადგენენ და მათ თავიანთი მომავალი აქვთ“, - ამბობს სერგეი ლაგოდინსკი, რომელსაც მხედველობაში აქვს ორივე ქვეყანაში ჩატარებული არჩევნები. თუმცა იგი ყურადღება ასევე ამახვილებს სავარაუდო გაყალბებაზეც და აღნიშნავს, რომ არსებობს არგუმენტები განმეორებითი არჩევნების ჩასატარებლად.

 „პირადად ჩემთვის საკითხი ასე გამოიხატება: რა უნდა ვუქნათ იმ პარტიას, რომელიც ანტიკონსტიტუციურ პოლიტიკას ატარებს? საქართველოს ძირითად კანონში ჩაწერილია, რომ ქვეყნის მიზანს ევროკავშირთან ინტეგრაცია წარმოადგენს“, - აცხადებს სერგეი ლაგოდინსკი. მმართველი პარტია „ქართული ოცნება“ სიტყვით ოფიციალურად ადასტურებს, რომ მისი მიზანი 2030 წლისათვის ევროკავშირში გაწევრიანებაა, მაგრამ საქმით მთავრობამ უკვე დიდი ხნის გადაუხვია ევროკავშირისაკენ მიმავალი გზიდან, როცა პრორუსული კანონები მიიღო, ბრიუსელის გაფრთხილებისა და საპროტესტო აქციების მიუხედავად. „ვფიქრობ, მართლაც გონივრული იქნებოდა არჩევნების განმეორებით ჩატარება - უბრალოდ, საზოგადოება რომ სიმართლეში დარწმუნდეს“, - ამბობს სერგეი ლაგოდინსკი, - ნებისმიერ შემთხვევაში, თუ დამტკიცდება, რომ მანიპულაციები მართლაც მოხდა, ახალი არჩევნების ჩატარება აუცილებელია, თანაც საერთაშორისო კონტროლით“.

მარინა კალიურანდსაც ასეთივე თავალსაზრისი აქვს: „უნდა დაველოდოთ განმარტებებს [და სასამართლოს გადაწყვეტილებებს], სპეკულირება არ უნდა მოხდეს... მაგრამ თუ დამტკიცდება, რომ არჩევნები იმაზე უარესად ჩატარდა, როგორც ამას ეუთოს დამკვირვებლები აღწერენ, მაშინ ჩვენ მკაფიო რეაგირება უნდა მოვახდინოთ“. აღსანიშნავია, რომ ეუთოს მისიამ დაგმო ცალკეული დარღვევები, მიუთითა მთავრობისა და ოპოზიციის არათანაბარ პირობებზე, მაგრამ არჩევნებში მასშტაბური ფალსიფიცირება არ დაუფიქსირებია.

„ეუთოს მისიამ 2020 წლის არჩევნებიც დაახასიათა როგორც კონკურენტული და კარგად ორგანიზებული“, - ამბობს მარინა კალიურანდი, რომელიც ადრე ესტონეთის საგარეო საქმეთა მინისტრი იყო, მანამდე კი ესტონეთის ელჩი რუსეთში, - „თუმცა ასეთი დახასიათება დემოკრატიული ქვეყნისათვის საკმარისი არ არის. ჩვენ ყველას გვსურს, რომ არჩევნები გამჭვირვალე და პატიოსნად ჩატარდეს“. მისი თქმით, საქართველოსთვის კანდიდატის სტატუსის გაუქმება ლოგიკური იქნება, თუ ქვეყანა თამაშის წესებს არ დაიცავს.

განხეთქილება ევროპარლამენტის მემარჯვენეთა ბანაკში

სერგეი ლაგოდინსკის თქმით, საქართველოს ახალგაზრდა იურისთა ასოციაცია თვლის, რომ არჩევნებში მრავალი დარღვევა მოხდა. „თუ გავითვალისწინებთ იმას, რომ ასოციაციის წევრები ობიექტურად აფქსირებდნენ დარღვევებს მიხეილ სააკაშვილის მმართველობის დროსაც, მაშინ მათი პოზიცია პოლიტიკურად მიუკერძოებლად  უნდა ჩაითვალოს. ეს სერიოზული არგუმენტია“, - ამბობს მწვანეთა პარტიის წარმომადგენელი.

დღემდე ევროკავშირს თავისი მტკიცე პოზიცია დაფიქსირებული არ აქვს. „ალბათ, ეს იმას უკავშირდება, რომ ჯერ-ჯერობით მოსმენები კომისიებში ისევ მიმდინარეობს... საბოლოო ჯამში გადაწყვეტილების მიღება ევროკავშირის წევრი ქვეყნების ნებაზეა დამოკიდებული. ამჟამად რაიმე კონფრონტაცია არ შეიმჩნევა“, - აცხადებს სერგეი ლაგოდინსკი.

ევროპარლამენტში 13 ნოემბერს დებატების დროს აზრდტა სხვადასხვაობა დაფიქსირდა აღმოსავლეთევროპელ მემარჯვენეთა შორის. უნგრელი პოლიტიკოსის ანდრაშ ლასლოს აზრით, საქართველოს მთავრობა ევროკავშირის კურსის ერთგულია და რომ არჩევნების შედეგები ევროკავშირმა უნდა აღიაროს. პოლონელმა მალგოჟატა ჰოსევსკამ ყოფილი მმართველი პარტიიდან „კანონი და სამართლიანობა“, პირიქით, განაცხადა, რომ „საქართველოს ხელისუფლებაში არის პიროვნება, რომელსაც [რუსეთთან] გაურკვეველი კავშირები აქვს“ (იგულისხმება ბიძინა ივანიშვილი). პოლონელმა დეპუტატმა ევროკავშირს მოუწოდა, რომ „საქართველოს მმართველი რეჟიმის ირგვლივ სანიტარული კორდონი უნდა შეიქმნას“.

წყარო: https://www.lauterbacher-anzeiger.de/politik/georgien-rueckt-in-putins-umlaufbahn-begehen-die-eu-einen-error-zr-93415845.html

 

სრულად
გამოკითხვა
ვინ გაიმარჯვებს რუსეთ - უკრაინის ომში?
ხმის მიცემა
სხვათა შორის

მსოფლიოს ისტორიაში, უდიდესი იმპერიები ტერიტორიით(მლნ კვ. კმ): ბრიტანეთი - 35.5 მონღოლეთი - 24.0 რუსეთი - 22.8 ქინგის დინასტია (ჩინეთი) - 14.7 ესპანეთი - 13.7 ხანის დინასტია (ჩინეთი) - 12.5 საფრანგეთი - 11.5 არაბეთი - 11.1 იუანების დინასტია (ჩინეთი) - 11.0 ხიონგნუ - 9.0 ბრაზილია - 8.337 იაპონია - ~8.0 იბერიული კავშირი - 7.1 მინგის დინასტია (ჩინეთი) - 6.5 რაშიდუნების ხალიფატი (არაბეთი) - 6.4 პირველი თურქული სახანო - 6.0 ოქროს ურდო - 6.0 აქემენიანთა ირანი - 5.5 პორტუგალია - 5.5 ტანგის დინასტია (ჩინეთი) - 5.4 მაკედონია - 5.2 ოსმალეთი - 5.2 ჩრდილო იუანის დინასტია (მონღოლეთი) - 5.0 რომის იმპერია - 5.0

Ford, საავტომობილო ბაზრის დომინანტი მაშინ, როდესაც საავტომობილო ბაზარი ჯერ კიდევ ჩამოყალიბების პროცესში იყო, Ford Model T იყო დომინანტი მანქანა. 1916 წლის მონაცემებით, ის მსოფლიოში ყველა ავტომობილის 55%-ს შეადგენდა.

ილია ჭავჭავაძე: "როცა პრუსიამ წაართვა საფრანგეთს ელზასი და ლოტარინგია და პარლამენტში ჩამოვარდა საუბარი მასზედ, თუ რაგვარი მმართველობა მივცეთო ამ ახლად დაჭერილს ქვეყნებს, ბისმარკმა აი, რა სთქვა: ,,ჩვენი საქმე ელზასსა და ლოტარინგიაში თვითმმართველობის განძლიერება უნდა იყოსო. ადგილობრივნი საზოგადოების კრებანი უნდა დავაწყოთო ადგილობრივის მმართველობისთვისაო. ამ კრებათაგან უფრო უკეთ გვეცოდინება იმ ქვეყნების საჭიროება, ვიდრე პრუსიის მოხელეთაგანა. ადგილობრივთა მცხოვრებთაგან ამორჩეულნი და დაყენებულნი მოხელენი ჩვენთვის არავითარს შიშს არ მოასწავებენ. ჩვენგან დანიშნული მოხელე კი მათთვის უცხო კაცი იქნება და ერთი ურიგო რამ ქცევა უცხო კაცისა უკმაყოფილებას ჩამოაგდებს და ეგ მთავრობის განზრახვასა და სურვილს არ ეთანხმება. მე უფრო ისა მგონია, რომ მათგან ამორჩეულნი მოხელენი უფრო ცოტას გვავნებენ, ვიდრე ჩვენივე პრუსიის მოხელენი”. თუ იმისთანა კაცი, როგორც ბისმარკი, რომელიც თავისუფლების დიდი მომხრე მაინდამაინც არ არის, ისე იღვწოდა თვითმმართველობისათვის, მერე იმ ქვეყნების შესახებ, რომელთაც გერმანიის მორჩილება არამც თუ უნდოდათ, არამედ ეთაკილებოდათ, თუ ამისთანა რკინის გულისა და მარჯვენის კაცი, როგორც ბისმარკი, სხვა გზით ვერ ახერხებდა ურჩის ხალხის გულის მოგებას, თუ არ თვითმმართველობის მინიჭებითა, სხვას რაღა ეთქმის."

დედამიწაზე არსებული ცოცხალი არსებებიდან მხოლოდ ადამიანს და კოალას აქვთ თითის ანაბეჭდი

ინდოელი დიასახლისები მსოფლიო ოქროს მარაგის 11% ფლობენ. ეს უფრო მეტია, ვიდრე აშშ-ს, სავალუტო ფონდის, შვეიცარიის და გერმანიის მფლობელობაში არსებული ოქრო, ერთად აღებული.

დადგენილია, რომ სასოფლო-სამეურნეო კულტურათა მოსავლიანობის განმსაზღვრელ კომპლექსურ პირობათა შორის, ერთ-ერთი თესლის ხარისხია. მაღალხარისხოვანი ჯიშიანი თესლი ერთ-ერთი მნიშვნელოვანი ფაქტორია მოსავლიანობის გასადიდებლად, რაც აგრეთვე დასაბუთებულია ხალხური სიბრძნით "რასაც დასთეს, იმას მოიმკი". - ქართული გენეტიკისა და სელექცია–მეთესლეობის სკოლის ერთ-ერთი ფუძემდებელი, მეცნიერებათა დოქტორი, აკადემიკოსი პეტრე ნასყიდაშვილი

ებოლა, SARS-ი, ცოფი, MERS-ი, დიდი ალბათობით ახალი კორონავირუსი COVID-19-იც, ყველა ამ ვირუსული დაავადების გავრცელება ღამურას უკავშირდება.

ყველაზე დიდი ეპიდემია კაცობრიობის ისტორიაში იყო ე.წ. "ესპანკა" (H1N1), რომელსაც 1918-1919 წლებში მიახლოებით 100 მილიონი ადამიანის სიცოცხლე შეეწირა, ანუ დედამიწის მოსახლეობის 5,3 %.

იცით თუ არა, რომ მონაკოს ნაციონალური ორკესტრი უფრო დიდია, ვიდრე ქვეყნის არმია.