USD 2.7315
EUR 3.1202
RUB 3.4423
თბილისი
ელიზბარ ელიზბარაშვილი - ქიმიის კორიფეები
თარიღი:  1025

საფიქრალ-სადარდებელს კაცს რა დაულევს, მით უფრო – დღეს, როცა მომავალი გაურკვევლობის სქელ ბურუსშია გახვეული. პანდემიამ კიდევ ერთხელ დაგვაფიქრა ადამის მოდგმის სვე-ბედზე. დღეს უკვე მარტო ოჯახის წევრების, მშობლების, ახლობელ-მეგობრების ყოფა არ გვეფიქრება – კოვიდის მიერ, თუნდაც ქვეყნის დასალიერში, ჩვენი ხელიდან გამოგლეჯილი ყოველი სიცოცხლე უფრო მეტად მიგვაქვს გულთან, ვიდრე წინათ. პირველ ხანებში ყოველი ადამიანის გარდაცვალებას თითქმის პირად ტრაგედიად აღვიქვამდით. სანამ სათვალავი აგვერეოდა…

მეც თქვენიანი ვარ და ეს ყოველივე მეც თქვენსავით მაფიქრებს და მანაღვლიანებს. მაგრამ არის კიდევ ერთი რამ, რაზეც მთელი ჩემი შეგნებული ცხოვრება ვდარდობ.

შესაძლოა, უცნაური მოგეჩვენოთ, მაგრამ ქიმიის სვე-ბედი თითქმის ისევე მედარდება, როგორც ოჯახის წევრის. მშობელივითაა. მან ძალიან ბევრი რამ გააკეთა ჩემთვის, სამყაროს სილამაზე დამანახა, მისი კანონები და ენა მასწავლა… ეს კარგი, მაგრამ სადარდებელი რა გაქვსო? – იკითხავთ. გგონიათ, ადვილი მოსასმენია მშობელზე აუგი? კაცობრიობის უმეტესი ნაწილისთვის ხომ ქიმია ჯოჯოხეთის მსახური უფროა, ვიდრე ადამიანისა; ბუნებრივი უვნებლის სინონიმია, ხოლო ქიმიური – მავნებლისა.

რა მაძლევს ამის თქმის საფუძველს? უამრავი მარტივი ტესტის ჩატარება შეიძლება. აბა, სცადეთ ყველა დროის ათი ყველაზე ცნობილი ფეხბურთელის, მსახიობისა და ქიმიკოსის ჩამოთვლა. პირველი ორი კატეგორიისთვის ათი მეტისმეტად ცოტაა, ხომ? მაგრამ ქიმიკოსთა გილდიიდან მენდელეევის გარდა ვინმე გაიხსენეთ? ხუთამდე მაინც ახვედით?

სამწუხაროდ, ქიმია გამონაკლისი არ არის – ათი ფიზიკოსის, ბიოლოგის, თუნდაც არქიტექტორის ჩამოთვლას ბევრი ვერ შეძლებს… ცხადია, ყველა ამ დარგს ჰყავს თავისი კორიფეები. მე მინდა, ქიმიკოსებზე გესაუბროთ.

მენდელეევის შემდეგ ყველაზე მეტს ალბათ ანტუან ლავუაზიე გაახსენდება, მაგრამ არა მისი მეცნიერული ღვაწლის, არამედ ერთი ქვევრში გაჩხერილი კინოპერსონაჟის გამო. არადა, ლავუაზიემ აღმოაჩინა სამყაროს ერთ-ერთი ყველაზე ფუნდამენტური კანონი მოქმედ მასათა შესახებ, რომლის წყალობითაც დღეს ვიცით, რომ რაც უნდა ვჩიჩქნოთ დედამიწის გული, რაც უნდა რკინა-ბეტონის სახლები ვაშენოთ, ამით პლანეტას ვერ დავამძიმებთ და მზის სისტემის ორბიტაზე მის მოძრაობას ხელს ვერ შევუშლით.

კიდევ ბევრს გააკეთებდა ლავუაზიე ქიმიისა და, საზოგადოდ, კაცობრიობისთვის, მაგრამ არ დასცალდა – საფრანგეთის რევოლუციურმა მთავრობამ როგორც ხალხის მტერი, ეშაფოტზე განაწესა. „რევოლუციას არ სჭირდება მეცნიერები“, – ასეთი იყო რევოლუციური ტრიბუნალის ვერდიქტი.

მეორე დიდ ქიმიკოსად ალბათ ჯონ დალტონი უნდა ვახსენოთ, რომელიც ლავუაზიეს გაკვალულ ბილიკს გაჰყვა და ატომური თეორია გვისახსოვრა. სწორედ მისი დამსახურებაა, დღემდე რომ გვჯერა, რომ ყოველი მატერია ატომებისგან შედგება და ყოველ ელემენტში ატომები იდენტურია.

დიდი ქიმიკოსი იყო იტალიელი ამედეო ავოგადროც, ფრიად კირკიტა კაცი, რომელმაც არ დაიზარა და ერთი და იმავე ტემპერატურისა და მოცულობის სხვადასხვა აირში მოლეკულები დაითვალა. ალბათ თავადაც გაოცდა, როცა აღმოაჩინა, რომ ყველა ნიმუში ერთი და იმავე რაოდენობის მოლეკულას შეიცავდა. ამ რაოდენობას დღეს ავოგადროს რიცხვს ვუწოდებთ და 6,022×1023-ს შეადგენს.

ქიმიკოსთა ამ სამეულს დამსახურებულად დაუმშვენებს გვერდს ბერცელიუსი. ბატონმა ჯონ იაკობმა ახალი სული შთაბერა მეცნიერებას – ქიმიის ენა შექმნა. კატალიზატორი, პოლიმერი, იონური ბმა და მრავალი სხვა ტერმინი სწორედ მან შემოიღო მეცხრამეტე საუკუნის გარიჟრაჟზე.

დიდ ქიმიკოსთა ხუთეულში, ცხადია, უნდა შევიყვანოთ დიმიტრი მენდელეევიც, რომელიც ქიმიის ყველა სასკოლო კაბინეტის კედლებიდან გვიმზერს. მან ერთ-ერთმა პირველმა ააშენა ელემენტთა შვიდსართულიანი სამკვიდრო და თითოეულ ელემენტს თავისი ადგილი მიუჩინა, შიგადაშიგ ცარიელი „ოთახებიც“ დაგვიტოვა და დაგვიბარა, როგორი ელემენტი უნდა შეგვესახლებინა იქ მომავალში.

კიდევ ერთი ყველაზე ცნობილი სახელი ალფრედ ნობელია. ბევრმა შესაძლოა არც იცოდეს, რომ პრესტიჟული პრემიის დამაარსებელი ქიმიკოსი იყო. ნობელამდეც და მის შემდეგაც ყოფილან მასზე გაცილებით მნიშვნელოვანი მიღწევების მქონე მეცნიერები, მაგრამ ნობელი, თავისი ანდერძითა და დანატოვარი ფონდით, ვფიქრობ, იმსახურებს ყველაზე ღვაწლმოსილ ქიმიკოსთა ათეულში მოხვედრას.

ახლო წარსულსაც გადავავლოთ თვალი. მეოცე საუკუნის ქიმიკოსთაგან ერთ-ერთი უპირველესი ლაინუს პოლინგია,  დიდი მეცნიერი და მშვიდობისთვის დამაშვრალი კაცი, ცალკე – ქიმიაში შეტანილი წვლილისთვის, ცალკე – მშვიდობის განსამტკიცებლად გაწეული ღვაწლისთვის ორი ნობელის პრემიის მფლობელი. სწორედ მან ჩაუყარა საფუძველი კვანტური ქიმიისა და მოლეკულური ბიოლოგიის ქვედარგებს. ჩემი აზრით, ასეთი დიდი გაქანების მეცნიერი ქიმიას არ ჰყოლია. მისი აზროვნების დიაპაზონი ისეთივე ფართოა, რამხელა სხვაობაც არის კვანტსა და ბიომოლეკულას შორის. მისი ნაშრომების საფუძველზე გახდა შესაძლებელი დნმ-ს მოლეკულის აღმოჩენა.

ინსულინი, პენიცილინი, ვიტამინ B12 თითქმის ყველას გაუგონია, მაგრამ ცოტამ თუ იცის, ვინ აჩუქა ისინი კაცობრიობას. ეს გახლდათ ბრიტანელი მეცნიერი, წარმოშობით ეგვიპტელი დოროთი ჰოჯკინი. მისი კვლევის სფერო კიდეც უფრო ფართო იყო, მაგრამ მარტო ინსულინისა და პენიცილინის წყალობით გადარჩენილთა რაოდენობაც საკმარისია მისი სახელის უკვდავსაყოფად.

ამ სიას კიდევ ერთი ქალბატონი დაამშვენებდა. ეს მარია კიურია, ნობელის პრემიის ორზგის ლაურეატი. მისი დამსახურებაა, მაღალი ენერგიის საშიშ X-სხივებს წარმატებით რომ ვიყენებთ სიცოცხლის გადასარჩენად. ეს დღესაც ერთ-ერთი უსწრაფესი და უმარტივესი მეთოდია ფილტვის დაავადებების დიაგნოსტირებისთვის.

კიდევ ერთი დიდებული ქალბატონი უნდა ვახსენოთ – ელის ბოლი. ის 24 წლისა გამოესალმა საწუთროს, მაგრამ მოასწრო და კეთრის საწინააღმდეგო ერთ-ერთი ყველაზე ეფექტური საშუალება დაუტოვა მედიკოსებს.

დღევანდელი პანდემიის ფონზე არ შეიძლება არ ვახსენოთ ლუი პასტერი, რომლის დამსახურებითაც ვისწავლეთ ვაქცინაცია და ეპიდემია-პანდემიებთან გამკლავება.

ცხადია, დიდი ქიმიკოსების ნუსხა ამ გვარ-სახელებით არ ამოიწურება. საერთოდაც, შეუძლებლად მიმაჩნია „საუკეთესოთა“ სიის შედგენა, მით უფრო – ათეულისა.

ერთი წელია, პანდემია მძვინვარებს. ერთი წელია, ყოველ დილით ერთი იმედით ვიღვიძებთ: რომ გამოჩნდება ჩვენი დროის ლუი პასტერი, ვაქცინის პოვნას გვამცნობს და მალე მშვიდად გადავეხვევით მონატრებულ ადამიანებს. მთელი წელია, ველოდებით… და აი, ვაქცინაც გამოჩნდა. მაგრამ რამდენმა იცის მისი შემქმნელების გვარ-სახელი?

„ნათლია“ ფრენსის ფორდ კოპოლას ფილმია და არა კომპანია „პარამაუნტის“. მაშ, ამ ნანინანატრ ვაქცინას „პფაიზერის ვაქცინას“ რატომ ვეძახით?

თბილისი
პეკინის N6-8-ში არსებულ შიდა ეზოში საგზაო სამუშაოები მიმდინარეობს
პეკინის N6-8-ში არსებულ შიდა ეზოში საგზაო სამუშაოები მიმდინარეობს.
 
პროექტის ფარგლებში, 1 100კვ. მ ფართობზე ასფალტის ორფენიანი საფარი იგება. შედეგად, მოქალაქეებისთვის გადაადგილება უფრო კომფორტული გახდება.
 
პროექტს, საბურთალოს რაიონის კონტრაქტორი კომპანია „ელ ენდ ელ“ ახორციელებს.
 
აღნიშნულ ტერიტორიაზე „ბინათმესაკუთრეთა ამხანაგობების განვითარების ხელშეწყობის პროგრამის“ ფარგლებში, უკვე განხორციელდა წყლისა და წყალარინების ქსელის რეაბილიტაცია.
 
პროექტის ჯამური ღირებულება ღირებულება 406 602 ლარია.
 
მიმდინარე სამუშაოებს საბურთალოს რაიონის გამგებელი გიზო ვასაძე გაეცნო.
სრულად
გამოკითხვა
ვინ გაიმარჯვებს რუსეთ - უკრაინის ომში?
ხმის მიცემა
სხვათა შორის

მსოფლიოს ისტორიაში, უდიდესი იმპერიები ტერიტორიით(მლნ კვ. კმ): ბრიტანეთი - 35.5 მონღოლეთი - 24.0 რუსეთი - 22.8 ქინგის დინასტია (ჩინეთი) - 14.7 ესპანეთი - 13.7 ხანის დინასტია (ჩინეთი) - 12.5 საფრანგეთი - 11.5 არაბეთი - 11.1 იუანების დინასტია (ჩინეთი) - 11.0 ხიონგნუ - 9.0 ბრაზილია - 8.337 იაპონია - ~8.0 იბერიული კავშირი - 7.1 მინგის დინასტია (ჩინეთი) - 6.5 რაშიდუნების ხალიფატი (არაბეთი) - 6.4 პირველი თურქული სახანო - 6.0 ოქროს ურდო - 6.0 აქემენიანთა ირანი - 5.5 პორტუგალია - 5.5 ტანგის დინასტია (ჩინეთი) - 5.4 მაკედონია - 5.2 ოსმალეთი - 5.2 ჩრდილო იუანის დინასტია (მონღოლეთი) - 5.0 რომის იმპერია - 5.0

Ford, საავტომობილო ბაზრის დომინანტი მაშინ, როდესაც საავტომობილო ბაზარი ჯერ კიდევ ჩამოყალიბების პროცესში იყო, Ford Model T იყო დომინანტი მანქანა. 1916 წლის მონაცემებით, ის მსოფლიოში ყველა ავტომობილის 55%-ს შეადგენდა.

ილია ჭავჭავაძე: "როცა პრუსიამ წაართვა საფრანგეთს ელზასი და ლოტარინგია და პარლამენტში ჩამოვარდა საუბარი მასზედ, თუ რაგვარი მმართველობა მივცეთო ამ ახლად დაჭერილს ქვეყნებს, ბისმარკმა აი, რა სთქვა: ,,ჩვენი საქმე ელზასსა და ლოტარინგიაში თვითმმართველობის განძლიერება უნდა იყოსო. ადგილობრივნი საზოგადოების კრებანი უნდა დავაწყოთო ადგილობრივის მმართველობისთვისაო. ამ კრებათაგან უფრო უკეთ გვეცოდინება იმ ქვეყნების საჭიროება, ვიდრე პრუსიის მოხელეთაგანა. ადგილობრივთა მცხოვრებთაგან ამორჩეულნი და დაყენებულნი მოხელენი ჩვენთვის არავითარს შიშს არ მოასწავებენ. ჩვენგან დანიშნული მოხელე კი მათთვის უცხო კაცი იქნება და ერთი ურიგო რამ ქცევა უცხო კაცისა უკმაყოფილებას ჩამოაგდებს და ეგ მთავრობის განზრახვასა და სურვილს არ ეთანხმება. მე უფრო ისა მგონია, რომ მათგან ამორჩეულნი მოხელენი უფრო ცოტას გვავნებენ, ვიდრე ჩვენივე პრუსიის მოხელენი”. თუ იმისთანა კაცი, როგორც ბისმარკი, რომელიც თავისუფლების დიდი მომხრე მაინდამაინც არ არის, ისე იღვწოდა თვითმმართველობისათვის, მერე იმ ქვეყნების შესახებ, რომელთაც გერმანიის მორჩილება არამც თუ უნდოდათ, არამედ ეთაკილებოდათ, თუ ამისთანა რკინის გულისა და მარჯვენის კაცი, როგორც ბისმარკი, სხვა გზით ვერ ახერხებდა ურჩის ხალხის გულის მოგებას, თუ არ თვითმმართველობის მინიჭებითა, სხვას რაღა ეთქმის."

დედამიწაზე არსებული ცოცხალი არსებებიდან მხოლოდ ადამიანს და კოალას აქვთ თითის ანაბეჭდი

ინდოელი დიასახლისები მსოფლიო ოქროს მარაგის 11% ფლობენ. ეს უფრო მეტია, ვიდრე აშშ-ს, სავალუტო ფონდის, შვეიცარიის და გერმანიის მფლობელობაში არსებული ოქრო, ერთად აღებული.

დადგენილია, რომ სასოფლო-სამეურნეო კულტურათა მოსავლიანობის განმსაზღვრელ კომპლექსურ პირობათა შორის, ერთ-ერთი თესლის ხარისხია. მაღალხარისხოვანი ჯიშიანი თესლი ერთ-ერთი მნიშვნელოვანი ფაქტორია მოსავლიანობის გასადიდებლად, რაც აგრეთვე დასაბუთებულია ხალხური სიბრძნით "რასაც დასთეს, იმას მოიმკი". - ქართული გენეტიკისა და სელექცია–მეთესლეობის სკოლის ერთ-ერთი ფუძემდებელი, მეცნიერებათა დოქტორი, აკადემიკოსი პეტრე ნასყიდაშვილი

ებოლა, SARS-ი, ცოფი, MERS-ი, დიდი ალბათობით ახალი კორონავირუსი COVID-19-იც, ყველა ამ ვირუსული დაავადების გავრცელება ღამურას უკავშირდება.

ყველაზე დიდი ეპიდემია კაცობრიობის ისტორიაში იყო ე.წ. "ესპანკა" (H1N1), რომელსაც 1918-1919 წლებში მიახლოებით 100 მილიონი ადამიანის სიცოცხლე შეეწირა, ანუ დედამიწის მოსახლეობის 5,3 %.

იცით თუ არა, რომ მონაკოს ნაციონალური ორკესტრი უფრო დიდია, ვიდრე ქვეყნის არმია.