USD 2.6970
EUR 3.1803
RUB 3.4395
თბილისი
დავით მანაგაძე - ამერიკაში მცხოვრები ბიოლოგი
თარიღი:  1140
ქიმია და ბიოლოგია ბავშვობიდან ყველაზე მეტად მიტაცებდა. ჩვენი სახლის პირველ სართულზე ბიბლიოთეკა იყო და სულ იქ ვიჯექი; ხარბად ვკითხულობდი ყველაფერს, რაც კი ამ თემებზე ხელში ჩამივარდებოდა. განსაკუთრებით მახსოვს "საბავშვო ენციკლოპედიის" ტომი ბუნებაზე, რომელიც ყდიდან ყდამდე ლამის ზეპირად ვიცოდი; კიდევ "სახალისო ბიოლოგია", "მე თუ ვინმე სხვა" იმუნოლოგიაზე, წიგნები ცნობილ ქიმიკოსებზე, ფიზიკოსებზე, ელემენტარულ ნაწილაკებზე და ა.შ. ამიტომ არავის გაკვირვებია, როცა ბიოქიმია ავირჩიე პროფესიად.
 
ოთხმოცდაათიანების ბოლო წლები თბილისში, საქართველოს მცენარეთა ბიოქიმიის ინსტიტუტში გავატარე ასპირანტურაში და საკანდიდატოზე ვიმუშავე. შემდეგ მატერიალური სიძნელეების გამო დროებით მივატოვე პროფესია და კომპიუტერების სფეროში გადავერთე, რაც ასევე ყოველთვის მაგნიტივით მიზიდავდა. ვისწავლე IT პრინციპები, ქსელებთან, მონაცემთა ბაზებთან მუშაობა, რამდენიმე პროგრამირების ენა; Microsoft-ის და Novell-ის პროფესიონალის სერთიფიკატებიც ავიღე... თუმცა ხანგრძლივი ფიქრის შემდეგ გადავწყვიტე ისევ მეცნიერებას დავბრუნებოდი. უამრავი ძებნის, წერილების გზავნისა და ბიუროკრატიული დავიდარაბის შემდეგ, 2003 წელს გერმანიაში, ბოხუმის უნივერსიტეტის მედიცინის სკოლაში დავიწყე სადოქტორო კვლევები მიკროსხეულების წარმოშობისა და ფუნქციონირების შესახებ. მიკროსხეულები (პეროქსისომები, გლიოქსისომები და ა.შ.) უჯრედშიდა ორგანელების კლასია, რომლებიც მრავალ მნიშვნელოვან როლს ასრულებენ უჯრედში. მათი ფუნქციების დარღვევა მძიმე დაავადებებს იწვევს. სამი კვლევა დავასრულე იქ წარმატებით, სტატიები გამოვაქვეყნე და სადოქტორო დისერტაციაც აიკინძა, რომელიც წარმატებით (Magna cum laude) დავიცავი 2007 წელს. რის შემდეგაც აშშ-ში, ჯანდაცვის ეროვნული ინსტიტუტებში (National Institutes of Health, NIH), პოსტ-სადოქტორო კვლევებზე მიმიწვიეს. აქ კვლევის თემა პრიონები იყო, რომელთა შესწავლა თავისთავად საინტერესოა მათგან გამოწვეული დაავადებების თავიდან ასაცილებლად, ასევე იმისათვის, რომ ვებრძოლოთ მსგავსი მექანიზმის სხვა დაავადებებს, მაგალითად ალცჰაიმერის დაავადებას, რომელიც უამრავი ადამიანის სიცოცხლეს ტანჯვად აქცევს და იწირავს.
 
ამის შემდეგ გადავწყვიტე გადავრთულიყავი ბიოინფორმატიკაზე - დიდი ხნის საოცნებო სფეროზე, რომელიც აერთიანებს ბიოლოგიასა და კომპიუტერებს, ბიოლოგიური ინფორმაციის ანალიზით კი უამრავ კითხვაზე პასუხის გაცემის საშუალებას იძლევა. ჩემდა სასიხარულოდ, მოწვევა მივიღე NCBI-დან, მსოფლიო ბიოინფორმატიკისა და გენომიკის ფლაგმანი ორგანიზაციიდან. აქ მოღვაწეობს იუჯინ კუნინი (Eugene Koonin), ბიოინფორმატიკისა და გენომიკის პიონერი და ერთ-ერთი ფუძემდებელი, მსოფლიოს ყველაზე გავლენიან და საუკეთესო ბიო-სამედიცინო მკვლევართა ათეულში შემავალი მეცნიერი. იუჯინთან მუშაობისას ვიკვლევდი ტრანს-სფლაისინგის როლს კიბოს წარმოქმნაში, ორთოლოგი გენების ექსპრესიის თავისებურებებს, და ბოლოს ე.წ. არამაკოდირებელ რნმ-ს (ncRNA), რომელიც მაშინ ნელ-ნელა ხდებოდა ახალი და საინტერესო საკითხი. ჩვენმა შრომებმა აჩვენა, რომ არამაკოდირებელი რნმ არ არის მთლად ნაგავი, როგორც მანამდე ეგონათ. ადამიანებს ათიათასობით რნმ-ის გენი გვაქვს, რომლებმაც მილიონობით წლების ევოლუციის ქარტეხილებს გაუძლეს და ბევრ მათგანს შეიძლება საინტერესო და მნიშვნელოვანი ფუნქცია აქვს. პოსტ-სადოქტორო სამუშაოების დამთავრების შემდეგ NCBI-ში სამსახური შემომთავაზეს და კიდევ სამი წელი ვიმუშავე იქ ეუკარიოტების გენომების ანალიზის ახალი გზების პოვნასა და ანოტაციაზე.
 
ამის შემდეგ გულმა უფრო აქტიური სფეროებისკენ გამიწია - გადავწყვიტე, აკადემიურ ცხოვრებას ჩამოვშორებოდი და ინდუსტრიაში, სტარტაპში მეცადა ბედი. ამიტომ საცხოვრებლად გადავედი კალიფორნიაში, სილიკონის ველზე, რომელიც არა მხოლოდ კომპიუტერებთან დაკავშირებული ლეგენდარული კომპანიებითა და სტარტაპებით, არამედ ბიოსამედიცინო კვლევებითაც გამოირჩევა. 2012-ში ერთ-ერთი ყველაზე ახალი და ლამის სამეცნიერო ფანტასტიკის თემა ერთი უჯრედის სექვენსინგის (single cell sequencing) თემა იყო. მეც შევუერთდი ამ თემის პიონერ სტარტაპს, შევქმენი ბიოინფორმატიკის ჯგუფი და დავიწყეთ კვლევები. Წინ სწრაფად წასვლისათვის გამოვიყენე პროგრამირებაში ამჟამად ყველაზე პოპულარულ “Agile” მიდგომა. ამან საშუალება მოგვცა, წელიწადზე ნაკლებ დროში შეგვექმნა საჭირო ალგორითმები, მათი გაშვების ინფრასტრუქტურა ამაზონის ღრუბლოვან სერვისში (Amazon Web Services, AWS) და ვებ ინტერფეისი, რომლის საშუალებითაც მომხმარებელს ადვილად შეუძლია ვებ ბრაუზერის საშუალებით უზარმაზარი გამოთვლების სწრაფად და მოხერხებულად გაშვება დიდ სერვერებზე. ჩვენი კომპანია და პროდუქტი, რომელსაც საბოლოოდ BD Rhapsody დაერქვა, იმდენად წარმატებული აღმოჩნდა, რომ ჩვენი სტარტაპი ერთ-ერთმა უმსხვილესმა კომპანიამ Becton Dickinson-მა იყიდა. მან საფუძველი დაუდო რამდენიმე ახალ პროდუქტსაც, რომელთა საშუალებითაც არა მხოლოდ ტრანსკრიპტომის, არამედ პროტეომის ანალიზიცაა შესაძლებელი. დიდ კომპანიაში მუშაობა ჩემთვის ნაკლებად სასიამოვნო აღმოჩნდა. ამიტომაც გადავედი DNAnexus-ში - კომპანიაში, რომელმაც შექმნა ბიოსამედიცინო კვლევების ღრუბლოვანი პლატფორმა, სადაც შესაძლებელია ვეებერთელა ბიოლოგიური და კლინიკური მონაცემების მოხერხებულად გაანალიზება და სამეცნიერო აღმოჩენების გაკეთება. აქ მე ჩვენი დიდი კლიენტების (საავადმყოფოების, ფარმაკოლოგიური, დიაგნოსტიკური, ჯანმრთელობის დამზღვევი კომპანიების) სამეცნიერო და ინფრასტრუქტურულ მხარეებს ვუძღვები, ანუ მეცნიერული საკითხების გარდა, მევალება ტექნიკური არქიტექტურის შექმნა და განხორციელების ხელმძღვანელობა.
 
ამჟამად ჩემი ერთ-ერთი მთავარი კლიენტია City of Hope ("იმედის ქალაქი") - დასავლეთ სანაპიროზე მდებარე ყველაზე დიდი კიბოს კლინიკა. მათთან ერთად შევქმენი სისტემა POSEIDON, რომელიც ყოველდღიურად ასი ათასობით პაციენტის კლინიკურ ინფორმაციასა და გენომებს აანალიზებს ავტომატურად და საშუალებას გვაძლევს, ჩავატაროთ კვლევები ონკოლოგიაში, ონკო-გენომიკასა და მომიჯნავე დისციპლინებში. იმედი მაქვს, ის დიდ დახმარებას გაუწევს მეცნიერებასა და მედიცინას.
 
ცოტა ხნის წინ ჩავერთე სხვა, ბევრად უფრო დიდ პროექტშიც, რომლის მეშვეობითაც მილიონობით ან ათობით მილიონი ადამიანის მონაცემების გადამუშავება მოხდება, რაც მეცნიერებასა და მედიცინას სრულიად ახალ, აქამდე არნახულ დონეზე აიყვანს. მისი საშუალებით გარღვევები მოხდება “ზუსტ მედიცინაში” (Precision Medicine): შესაძლებელი გახდება დაავადებების კიდევ უფრო ზუსტი დიაგნოზი, ახალი და გამიზნულად მოქმედი სამკურნალო საშუალებების შექმნა და ა.შ. ეს არის მომავლის მეცნიერება. ეს არის მომავლის მედიცინა.
 
ბიოინფორმატიკა დღითი დღე უფრო მნიშვნელოვანი დარგი ხდება. ის განსაკუთრებით მიმზიდველი უნდა იყოს განვითარებადი ქვეყნებისათვის და მათ შორის საქართველოსთვისაც - ის არ საჭიროებს თანამედროვე ძვირადღირებული ლაბორატორიების აშენებასა და დიდ კაპიტალდაბანდებებს. ბიოინფორმატიკისა და გენომიკის წარმატებული სკოლის შექმნისათვის, შემდგომში კი ამ მეცნიერებებზე დაფუძნებული კომპანიების დაარსებისათვის, საკმარისია კომპიუტერებისა და ინტერნეტის ქონა და, რა თქმა უნდა, შესაბამისად მომზადებული ლექტორ-მასწავლებლების ყოლა.იმედს ვიტოვებ, რომ საქართველოს განათლების სისტემა თუ კერძო უნივერსიტეტები მიიღებენ სწორ გადაწყვეტილებებს და საფუძველს დაუდებენ ამ მეცნიერებების შემსწავლელ ჯგუფებსა თუ კათედრებს.
 
ჩემს ახალგაზრდა კოლეგებს: წინ დიდი გზა გაქვთ და ბევრი სიძნელის გადალახვა მოგიწევთ, მაგრამ არასოდეს შეგეშინდეთ სიძნელეების! გახსოვდეთ, რომ ამ გზაზე სიარული გაგხდით უამრავი საინტერესო ამბის მოწმესა თუ ნაწილს. თქვენ საინტერესო ცხოვრება გელით! დღეს გაცილებით იოლია ბევრი რამის სწავლა - ზღვა ინფორმაციასთან გაქვთ წვდომა თქვენი ტელეფონიდანაც კი. საფუძვლიანად ისწავლეთ ბიოლოგია და მასთან ერთად სხვა დისციპლინებიც: პროგრამირება, მონაცემთა დამუშავება, ვიზუალიზაცია და ა.შ. (პროგრამირების ენა Python ყველაზე კარგია ყველა ამისთვის). ეს გაგიხსნით უამრავ კარს - დღეს არ არსებობს სფერო, სადაც ეს არ გამოგადგებათ. Რაც მთავარია, ეცადეთ აკეთოთ ის, რისი კეთებაც გსიამოვნებთ და საინტერესოდ გეჩვენებათ. არ დაიშუროთ ამისათვის დრო და ენერგია და თქვენ აუცილებლად მიაღწევთ წარმატებას!
 
კიდევ ერთი პრაქტიკული რჩევა ჩემი გზიდან გამომდინარე: მეცნიერობა არ არის მარტო აკადემია (ინსტიტუტებსა და უნივერსიტეტებში მუშაობა). მეცნიერები მუშაობენ კომერციულ კომპანიებშიც, სადაც უამრავი საოცარი აღმოჩენა კეთდება ადამიანის ცხოვრების გასაუმჯობესებლად. იქ მეტი ტემპია და რისკი. თუ თქვენ ფიქრობთ, რომ აკადემიური ცხოვრება ცოტა არ იყოს მოსაწყენია, აუცილებლად იფიქრეთ ინდუსტრიაზე, მოძებნეთ საინტერესო კომპანია და დაიწყეთ თქვენი ცხოვრების ახალი თავის წერა.
თბილისი
კახა კალაძის განცხადებები 24 დეკემბრის თბილისის მთავრობის სხდომაზე

თბილისის მერიაში დედაქალაქის მთავრობის მორიგი სხდომა გაიმართა. დღის წესრიგით გათვალისწინებული საკითხების განხილვამდე, თბილისის მერმა კახა კალაძემ რამდენიმე განცხადება გააკეთა და 2026 წლის ბიუჯეტის პარამეტრებზე კიდევ ერთხელ გაამახვილა ყურადღება.

მისი თქმით, მომავალ წელს ფინანსები მიემართება იმ პროექტებისკენ, რომლებიც მოქალაქეების კეთილდღეობასა და კომფორტს ეხება, მთავარი პრიორიტეტები კი კვლავ ინფრასტრუქტურის განვითარება და ჯანდაცვის მიმართულება იქნება.

„გუშინ თბილისის საკრებულომ ქალაქის მთავარი ფინანსური დოკუმენტი - 2026 წლის ბიუჯეტი დაამტკიცა. ვისაც გახსოვთ, 2017 წელს, როდესაც ხელისუფლებაში მოვედით, ბიუჯეტის მოცულობა, დაახლოებით, 861 მლნ ლარს შეადგენდა. ამის შემდეგ თანდათანობით, დედაქალაქის ბიუჯეტი იზრდებოდა, რაც საშუალებას გვაძლევდა, ქალაქში ხელშესახები ცვლილებები განხორციელებულიყო. გამონაკლისი არ იქნება მომავალი წელიც. 2026 წლის ბიუჯეტის საერთო მოცულობა შეადგენს 2 193 388 700 ლარს, რომელიც 210 210 700 ლარით მეტია 2025 წლის დამტკიცებულ ბიუჯეტთან შედარებით“, - განაცხადა კახა კალაძემ.

მისივე თქმით, ბიუჯეტის შემოსავლების სტრუქტურა შემდეგნაირია: საკუთარი შემოსულობები – 1 533 357 600 ლარი; სახელმწიფო ბიუჯეტიდან მისაღები კაპიტალური სპეციალური ტრანსფერი – 630 000 000 ლარი; სხვა კაპიტალური გრანტები (სესხის ფარგლებში დასაფარი დღგ-ის ჩათვლით) – 25 480 000 ლარი; მიზნობრივი ტრანსფერი, დელეგირებული უფლებამოსილების განსახორციელებლად – 4 551 100 ლარი.

„მომავალ წელსაც პრიორიტეტული მიმართულება იქნება ინფრასტრუქტურის განვითარება, რადგან მიგვაჩნია, რომ ქალაქის ინფრასტრუქტურული ნაწილი - გზები, ხიდები, სკვერები, მუნიციპალური ტრანსპორტის მოწესრიგება და ა.შ., მნიშვნელოვანია. ყველაზე მეტ თანხას კი, რა თქმა უნდა, სოციალური და ჯანდაცვის მიმართულებით დავხარჯავთ, რადგან ჩვენთვის ამოსავალი წერტილი ადამიანი და მისი ჯანმრთელობის მდგომარეობაა, მით უმეტეს, თუ გავითვალისწინებთ იმას, რომ ყველაფერი, რაც ქალაქში კეთდება, კეთდება ჩვენი მოქალაქეების კეთილდღეობისა და კომფორტისთვის“, - აღნიშნა თბილისის მერმა.

ამასთან, კახა კალაძემ ყურადღება კიდევ ერთხელ გაამახვილა იმ მნიშვნელოვან და მასშტაბურ პროექტებზე, რომლებსაც მუნიციპალიტეტი 2026 წელს განახორციელებს.

„გუშინაც დეტალურად ვისაუბრეთ ბიუჯეტის პროექტის მიხედვით დაგეგმილ მსხვილ და ახალ პროექტებზე, თუმცა კიდევ ერთხელ გავიმეორებ, რომ მომავალი წელი აუცილებლად იქნება მნიშვნელოვანი ცვლილებების დასაწყისი, რადგან განხორციელდება: სადგურის მოედნისა და დადიანის ქუჩის დამაკავშირებელი საავტომობილო ხიდის პროექტირება/მშენებლობა; სკვერების მოწყობა/რეაბილიტაცია (მათ შორის დიღმის ჭალები, პირველი რესპუბლიკის პარკის რეაბილიტაცია); ე.წ. სამხედრო ქალაქის პარკის მოწყობა; ვაკის პარკის შადრევნების კასკადის რეაბილიტაცია; ოთხი საბავშვო ბაღის მშენებლობა; ავარიული სახლების ჩანაცვლება; ჭადრაკის სასახლის რეაბილიტაცია; სულხან-საბასა და ინგოროყვას ქუჩების რეაბილიტაცია (კომუნიკაციების ჩათვლით) და ბევრი სხვა პროექტი“, - აღნიშნა თბილისის მერმა.

კახა კალაძემ დღევანდელ სხდომაზე მხარდაჭერისთვის მადლობა გადაუხადა თბილისის საკრებულოს წარმომადგენლებს, ცენტრალურ ხელისუფლებას და უწყების თითოეულ თანამშრომელს.

„აქვე მინდა, ვისარგებლო შემთხვევით და მადლობა გადავუხადო თბილისის საკრებულოს წევრებს მხარდაჭერისთვის. დიდი მადლობა ცენტრალურ ხელისუფლებას, პრემიერ-მინისტრს, ფინასთა მინისტრს, რადგან მათი თანადგომის გარეშე შეუძლებელი იქნებოდა უკვე განხორციელებული თუ დაგეგმილი პროექტების ბოლომდე მიყვანა. მადლობას ასევე იმსახურებენ ჩვენი უწყების თანამშრომლები, რადგან მათი დაუღალავი შრომისა და ერთგულების გარეშე, წარმატებაზე საუბარი წარმოუდგენელია.

მუნიციპალიტეტის თითოეული თანამშრომელი საკუთარ აგურს დებს ქალაქის აღმშენებლობის საქმეში, რაც მე, როგორც თბილისის მერს და როგორც ამ ქალაქში მცხოვრებს, მეამაყება. ბედნიერი ვარ, რომ მყავს ძლიერი, პროფესიონალი, საქმესა და ქალაქზე შეყვარებული, ერთგული ადამიანები. ყველაფერი, რაც ბოლო წლებში გაკეთდა და რაც დაგეგმილია, ჩვენი თითოეული თანამშრომლის დიდი დამსახურებაა. ამ გაკეთებულ საქმეებში უზარმაზარი შრომაა ჩადებული. დარწმუნებული ვარ, ერთად დგომითა და სხვა სახელმწიფო უწყებების მხარდაჭერით, ქალაქი მომავალი წლების განმავლობაში იქნება უფრო მწვანე, მოწესრიგებული და თანამედროვე“, - განაცხადა დედაქალაქის მერმა.

თბილისის მერმა აქვე აღნიშნა, რომ მოქალაქეებთან ყოველკვირეული, პირისპირი შეხვედრები 25 დეკემბრიდან 13 იანვრის პერიოდში არ გაიმართება, 2026 წლის 14 იანვრიდან კი მოქალაქეების მიღებას ჩვეულ რეჟიმში შეძლებს.

„ყოველ ოთხშაბათს, 16:00-დან 18:00 საათამდე გვაქვს მოქალაქეების მიღება, სადაც პირისპირ ვხვდებით მათ. ვისმენთ პრობლემურ საკითხებს, ვიღებთ გადაწყვეტილებებს. დღესაც გვექნება აღნიშნული შეხვედრა, თუმცა მომდევნო კვირიდან, საახალწლო დღესასწაულების პერიოდში, აღარ გაიმართება, 14 იანვრიდან კი ჩვეულ რეჟიმში გაგრძელდება“, - განაცხადა კახა კალაძემ.

დედაქალაქის მერმა ყურადღება რეკრეაციულ სივრცეებზეც გაამახვილა და აღნიშნა, რომ თბილისის მერიის გარემოს დაცვის საქალაქო სამსახურმა ისნის რაიონში ოთხი სკვერის რეაბილიტაცია განახორციელა.

მისი თქმით, ვაზისუბანში რეაბილიტირდა N8 კორპუსის მიმდებარედ არსებული სკვერი, ხოლო N7 კორპუსის მიმდებარედ მოეწყო სრულიად ახალი რეკრეაციული ზონა, მანამდე კი, ამავე ტერიტორიაზე რეაბილიტაცია ჩაუტარდა შაქარაშვილის სახელობის სკვერს და სრულად განახლდა 90-ე სკოლის მიმდებარედ არსებული მარტიაშვილის სახელობის სკვერი.

„სამუშაოების ფარგლებში რეკრეაციულ სივრცეებში მოეწყო საფეხმავლო ბილიკები, საბავშვო და სავარჯიშო მოედნები, სასმელი წყლის შადრევნები, ძაღლების გასასეირნებელი ზონა, ხოლო ტერიტორიაზე განთავსდა თანამედროვე საპარკო ავეჯი. მარტიაშვილის სახელობის სკვერში მოეწყო შადრევანიც. განსაკუთრებული ყურადღება დაეთმო გამწვანებას - მოეწყო სარწყავი სისტემა, დაირგო ხე-მცენარეები“, - განაცხადა თბილისის მერმა.

მისივე თქმით, ამჟამად განხორციელებულმა პროექტებმა ხელი შეუწყო რეკრეაციული ზონების ერთმანეთთან ინტეგრაციას და ერთიანი სარეკრეაციო სივრცის შექმნას, რომელიც თითქმის 3 ჰექტარს მოიცავს.

გარდა ამისა, მთავრობის დღევანდელ სხდომაზე აღინიშნა, რომ მიკრო და მცირე ბიზნესის ხელშეწყობის პროექტის ფარგლებში, დაფინანსებას მიიღებს 46 ბიზნესსუბიექტი, რომელიც გამარჯვებულად შესაბამისმა კომისიამ გამოავლინა.

კახა კალაძის ინფორმაციით, აღნიშნული ბიზნესსუბიექტების დასაფინანსებლად მერიამ ნახევარ მილიონ ლარზე მეტი გამოყო.

„გამოცხადებული გვქონდა განაცხადების მიღება მიკრო და მცირე ბიზნესის ხელშეწყობის პროექტზე. შესაბამისმა კომისიამ მუშაობა დაასრულა და გამარჯვებულად გამოავლინა 46 ბიზნესსუბიექტი. თავდაპირველად გამოყოფილი იყო 300 000 ლარი, თუმცა გავზარდეთ ბიუჯეტი და საბოლოო ჯამში, 523 000 ლარი იქნება განაწილებული აღნიშნულ ბიზნესსუბიექტებზე. ადგილობრივი წარმოების გაძლიერება ჩვენი ერთ-ერთი მთავარი პრიორიტეტი და მდგრადი ეკონომიკური განვითარების განუყოფელი ნაწილია. ვულოცავ გამარჯვებულებს და ვუსურვებ წარმატებებს. მსგავსი პროექტების დაფინანსებას მომავალშიც აქტიურად განვაგრძობთ, უფრო გაზრდილი ბიუჯეტით და მეტი შესაძლებლობებით“, - განაცხადა კახა კალაძემ.

სრულად
გამოკითხვა
სხვათა შორის