,
.png)
სამების ტაძრის ანდრია პირველწოდებულის ახალი ხატის ავტორი ხატმწერი დავით აბრამიაა. პროფესიით არქიტექტორს ხატწერაში მუშაობის 35 წლიანი ისტორია აქვს - მამა ლაზარეს მიერ დახატულმა წმინდა გიორგის ხატმა, რომელმაც მას სიონის ტაძარში “დაუძახა” და მისი ცხოვრება თავიდან ბოლომდე შეცვალა.
დავით აბრამია: ანდრია პირველწოდებულის ხატის შექმნა მოხდა მისი უწმინდესობის ლოცვა-კურთხევით, ამ საქმის ქტიტორი იყო ბატონი თემურ ანდრიაძე, მან აიღო თავის თავზე ანდრია პირველწოდებულია ხატის შექმნა. ხატი დაიხატა წმინდა სამების ტაძრის სახელოსნოში, პროგრამის მიხედვით, რომელიც ყოველთვის წინასაწარ დგება. ვინაიდან ხატი განთავსებული უნდა ყოფილიყო სამების ტაძარში გათვალისწინებული იყო ხატის კონკრეტული ზომა ადგილის მიხედვით. ხატის პროგრამა შედგა ანდრია პირველწოდებულის იმ გზის ეპიზოდებით, რაც მან საქართველოში გაიარა. როგორც ცნობილია, ღვთისმშობელი თვითონ ვერ ჩამოვიდა საქართველოში, რადგან გამოეცხადა უფალი და აუწყა მისი განსვენების დრო, მან საქართველოს მოსაქცევად თავის მაგივრად გამოგზავნა ანდრია პირველწოდებული. ეს ეპიზოდი ასახულია ახალ ხატზე - ანდრია პირველწოდებულს ხელში უჭირავს ხატი, რომელიც მას ჰქონდა გამოტანებული. ეს არის ღვთისმშობლის და მაცხოვრის ხატი, სადაც ღვთისმშობელს ხელში უჭირავს ყრმა მაცხოვარი. ეს ხატი მოიხსენიება, როგორც აწყურის ღვთისმშობლის ხატი. ახალ ხატზე ანდრია პირველწოდებულის გამოსახულების გარშემო არის ათი მინიატურა, რომელიც ასახავს ანდრია პირველწოდებულის გზას საქართველოში, ასევე მინანქრები, რომელშიც მოციქულების გამოსახულებებია. მასზე ტიხრული მინანქრის სპეციალისტმა ლადო ფესვიანიძემ იმუშავა. ხატი ტექნიკური სამუშაოებიდან დაწყებული ბოლომდე იქმნებოდა წელიწადნახევრის განმავლობაში. საკმაო დრო დასჭირდა ხატის მოჭედილობამაც.
- რა მინიატურებია გამოსახული ანდრია პირველწოდებულის ხატზე?
-ხატის ზედა ცენტრალურ ნაწილში გამოსახულია ვედრების სცენა, როგორც ქრისტე -ღმერთის სადიდებელი.მასზე გამოსახულია მაცხოვარი, ღვთისმშობელი და იოანე ნათლისმცემელი. მინიატურებს შორისაა, როდესაც იოანე ნათლისმცემელი, რომლის მოსწავლეც იყო ანდრია, მიუთითებს ქრისტეზე, ეს არის შესაწირი ღვთისო, შემდეგი მინიატურა გამოხატავს, როდესაც თვითონ ქრისტე მიუთითებს ანდრია პირველწოდებულს და მის ძმა პეტრეს, რომ გაჰყოლოდა მათ. შემდეგი მინიატურაა სულთმოფენობის სცენა, როდესაც მოსწავლეებზე გადმოვიდა სულიწმინდის მადლი, რაც ეკლესიის შექმნის სიმბოლოა. ამ სცენაში გამოვსახე ღვთისმშობელი და 12 მოციქული. მინიატურებს შორისაა ანდრია პირველწოდებულის და კიდევ ოთხი მოციქულის მიერ ჯვარის აღმართვა, მის მიერ ქვრივი ქალის შვილის გაცოცხლება, მისი მონათვლა იქ სადაც, აწყურის ღვთისმშობლის ხატის დასვენების შემდეგ მაკურნებელი წყალი გადმოვიდა და ასევე ჯვარცმა.
ანდრია პირველწოდებულის ხატი დამზადებული კანონიკის დაცვით, თუმცა კანონიკა გარკვეულ შეზღუდვებთან ერთად თავისუფლების და ინტერპრეტაციის დიდ ასპარეზსაც გაძლევს. თუ მხატვარი ნიჭიერია,კანონიკა ახალ გზებსაც გიხსნის წესების დარღვევის გარეშე. მაგალითად, მაცხოვარი ხატზე ხშირად გამოისახება შიგნით წითელი სამოსით, გარედან ლურჯი მოსასხამით. ამ ფერებს თავისი მნიშვნელობა აქვს, ლურჯი ღმერთის ფერია, წითელი - ადამიანის. ეს პირობითია, მაგრამ გარკვეულ მომენტებში დასაშვებია, სხვა ფერის გამოყენებაც, თუმცა და ამას უნდა ჰქონდეს ახსნა. ანდრია პირველწოდებული უფრო ხშირად ხატებზე გამოისახება ლურჯი ფერის შიდა მოსასხამით, მე გამოვსახე გარედან მომწვანო, შიგნით იისფერ-მოიასამნისფერო თბილი ფერის მოსასხამით, ეს ძველი ბიზანტიური მოზაიკის ფერია, რაც ძალიან მოუხდა ვერცხლს, რომელიც ცივი ფერია და რითიც არის ხატი მოჭედილი. ცივი და თბილი ფერების კომბინაცია საერო მხატვრობაშიც მიღებულია. ხატმწერმა ხატს უნდა შეხედოს მხატვრული თვალით, თუმცა სიმბოლიკების გათვალისწინებაც აუცილებელია.
- ადრე თუ გქონდათ დახატული ანდრია პირველწოდებულის ხატი?
-35 წელია ვხატავ და რა თქმა უნდა დახატული მაქვს, მაგრამ ასეთი დიდი მასშტაბის ანდრია პირველწოდებულის ხატი, სადაც წმინდანი მთელი თავისი ცხოვრებით არის წარმოდგენული, არა თუ ჩემ მიერ, საქართველოში არ შექმნილა.მე მოხატული მაქვს სიონის საკათედრო ტაძრის მიქაელ მთავარანგელოზის ეკლესია, სადაც ორი წელი ვიმუშავე.
ხატწერას ცხოვრება დავუკავშირე 90 -იან წლებში. ტექნიკური ინსტიტუტის არქიტექტურის ფაკულეტეტი მაქვს დამთავრებული, ასევე სამხატვრო სასწავლებელი. იმ დროს ქვეყანაში ომი იყო, ინგრეოდა ყველაფერი, არქიტექტორი ვის რაში სჭირდებოდა?! იმ პერიოდში ეკლესიაში დავიწყე სიარული, მეგობრები მყავდნენ ხატმწერები, მეც მქონდა გარკვეული ინტერესი, მაგრამ გადამწყვეტი როლი შეასრულა სიონში მამა ლაზარეს შექმნილმა წმინდა გიორგის ხატმა, რომელიც ისე მომეწონა ჩემზე წარუშლელი შთაბეჭდილება დატოვა. თითქოს დამიძახა ამ ხატმა. როდესაც ადამიანი, რომელსაც შემოქმედებითი ნიჭი აქვს, ეკლესიურ ცხოვრებას იწყებს, მერე ეს საქმე თვითონ ეძახის. დიპლომზე მუშაობა დავამთავრე თუ არა ლაშა კინწურაშვილთან ერთად, რომელსაც უკვე დაწყებული ჰქონდა ხატწერა, მეც კედლის ფრესკებზე დავიწყე მუშაობა მასთან ერთად, შემდეგ ნელ-ნელა ხატებზე გადავედი. 90 -იანი წლების ბოლოს მისი უწმინდესობის თაოსნობით ბევრი მონასტერი გაკეთდა, რესტავრაცია უტარდებოდა ძველ ეკლესიებს, შესაბამისად საჭირო გახდა ფრესკების მოხატვა, ხატების შექმნა, იმდენად დიდი მოთხოვნა იყო, ხატმწერებს უამრავი სამუშაო გვქონდა. იმ დროს უკვე არსებობდა ხატწერის დიდი სკოლა. ამ სკოლის წარმომადგენელი იყო დათო ხიდაშელი, ლაშა კინწურაშვილი, მამა ლაზარე, რომელიც იყო ბერი ბეთანიის ეკლესიაში. ჩვენ მის მიერ შექმნილ ხატებზე ვსწავლობდით. ხატწერა ძალიან უყვარდა მის უწმინდესობას. ის ხშირად გვხვდებოდა ხატმწერებს, რეკომენდაციებსაც გვაძლევდა, ძალიან იყო დაინტერესებული ახალი ხატების შექმნით. სამების ტაძარში საკურთხევლამდე მარჯვენა მხარეს წრეში ჩახატული სამების ხატი პატრიარქის შექმნილია. კომუნისტურ პერიოდში უფრო ხშირი რესტავრაციები იყო, ვიდრე ხატწერა, თუმცა იყო იშვიათი გამონაკლისებიც. იმ პერიოდის ერთ-ერთი ცნობილი რესტავრატორი იყო ამირან გოგლიძე, რომელმაც მოხატა სამების საკურთხეველი. ცნობილმა მხატვარმა ლადო გუდიაშვილმა ქაშუეთის ტაძრის საკურთხეველი მოხატა, რის გამოც პარტიიდან გარიცხეს და შეავიწროვეს, მაგრამ ამხელა მხატვარს მაინც ვერაფერი დააკლეს. დიდუბის ეკლესია მოხატულია ცნობილი მხატვარის ალექსანდრე - შურა ბანძელაძის მიერ. ეს იყო იმ პერიოდში ეკლესიის მხატვრობის ერთ-ერთი გამორჩეული ისტორია. მე მაქვს ნანახი ფოტოები, სადაც ჩანს ამ ეკლესიის მოხატვის დროს ხარაჩოზე ასული პატრიარქი. საქართველოში ხატწერის სკოლის განვითარებას ძალიან უწყობდა ხელს სასულიერო სასწავლებლის ხატწერის ჯგუფი, სადაც 4 წელი ვიმუშავე 2000 წლიდან. სემინარიის სტუდენტებს ვასწავლიდი ხატწერას, მაგრამ როცა სიონში დავიწყე ეკლესიის მოხატვა, აღარ მქონდა დრო და დავტოვე ეს სამსახური. პედაგოგიურ მოღვაწეობას სხვა მოწოდება სჭირდება, რაც არ იყო ჩემი საქმე, ამ სკოლას ახსოვს საოცარი პედაგოგები. როცა მე ვიწყებდი მუშაობას სახელოსნოში ჯერ კიდევ მუშაობდა ცნობილი პედაგოგი სიდონია გაჩეჩილაძე. ამ სახელოსნოს ქართული ხატწერის აღორძინებაში დიდი წვლილი მიუძღვის. საქართველოში ხატწერის მიმართ ინტერესი ყოველთვის იქნება. გვყავს ნიჭიერი ახალგაზრდა მხატვრები, რომელთაც აქვთ ხატწერის სკოლები, მაგალითად, ქეთევან ხაჟომია, რომელსაც ჰყავს მოსწავლეები. ჩემი აზრით, საქართველოში ეს მიმართულება ჩიხში არასდროს შევა, უფრო მეტიც, ისე აღორძინდება, როგორც აღორძინდა ქართული გალობა.ყოველთვის იქნება ადამიანების ჯგუფი,რომელსაც ექნება დიდი ინტერესი ხატწერის მიმართ.
- რა არის ყველაზე მნიშვნელოვანი ხატმწერისთვის, მაგალითად, რამდენად მნიშვნელოვანია ამ პროფესიაში ეკლესიური ცხოვრება?
- ძალიან მნიშვნელოვანია, თუ არ გწამს, ამ საქმეს ვერ გააკეთებ. ხატმწერებს ხშირად გვიწევდა მონასტრებში მუშაობა და ცხოვრება. თუ ეკლესიური ცხოვრება არ გაქვს და ისე ხატავ, დაბრკოლდები, არ დაგაინტერესებს, შუა გზაზე მიანებებ თავს. ასე ბევრს დაემართა. რა დროც სჭირდება ხატის მოხატვას, იმ დროში ჩვეულებრივ 50 ნახატს დახატავს მხატვარი. ხატწერა მოითხოვს ცხოვრების სხვა წესს, მუშაობის პროცესში მარხვის დაცვას, თუ სულიერად არ ხარ მზად, ხატს ვერ შექმნი. ამას ჩვენ მუზას არ ვეძახით, მაგრამ თუ სულიერად მშვიდად არ ხარ, ხატი არ გამოდის. ხატმწერი წმინდანი ხომ არ არის, შესაძლოა, არც განსაკუთრებულად კარგი ადამიანი იყოს, მაგრამ უმჯობესია, თუ ხატს სულიერად გაწონასწორებული, მშვიდ მდგომარეობაში მყოფი ადამიანი ქმნის. უნდა შეეცადო მაინც, როცა ხატზე მუშაობას იწყებ. ღმერთი ამ მცდელობას აუცილებლად დაინახავს და დაგეხმარება. ხატში რაც კარგია, ის ღმერთისგან არის, რაც ვერ გამოგვდის ხატმწერებს - ეს ჩვენი ადამიანური ცოდვებისგანაა.
- როგორია განცდა ხატმწერის, როდესაც შენს შექმნილ ხატთან ადამიანები ლოცულობენ და რომელია თქვენი საყვარელი ხატი?
- ძალიან მიყვარს 40 მოწამის ხატი, რომელიც ინახება სვანეთის მუზეუმში.ეს ხატი სავარაუდოდ მე-11- მე -12 საუკუნეშია შექმნილი. საოცარი ხატია, კარგად შემონახული. მისი ავტორი არ არის ცნობილი, მაგრამ ძალიან ჰგავს ატენის სიონის მოხატულობის პერიოდს. ჩემი ხატებიდან განსაკუთრებულად ვერც ერთს ვერ გამოვყოფ. სახლში შემომრჩა ორი ხატი: ხარების ხატი და მაცხოვრის იერუსალიმში შესვლის.ჩემი შექმნილი უამრავი ხატიდან ეს ორი შემომრჩა.
ხატს აქვს თავისი დანიშნულება. ხატი არის სარკმელი ზეციურ სამყაროში. როდესაც ხატს უყურებ, უნდა “დაუკავშირდე” იმ წმინდანს, რომელიც გამოსახულია ხატზე. ამ დროს არაფერი არ უნდა გაბრკოლებდეს. ხატიდან არ უნდა მოდიოდეს ემოციები, რომელიც ხელს შეგიშლის ლოცვაში. მაგალითად, კათოლიკე ბერების წერილებში წამიკითხავს, ერთი ბერი წერდა, ეკლესიაში რაფაელის ღვთისმშობელმა მიმიყვანა, მაგრამ შემდეგ, როდესაც ბერი გავხდი, რაფაელისეული დეტალი - დიდი მკერდი ხელს მიშლიდა და ვეღარ ვლოცულობდიო. ხატმა ხელი კი არ უნდა შეგიშალოს, პირიქით, იქით უნდა გაგახედოს. მართლმადიდებლურ ხატებში გამოხატულია უკუპერსპექტივა, რაც მნიშვნელოვანი მომენტია ხატწერაში. ჩემი აზრით, ერთის მხრივ კარგია როდესაც ხატი შუშით არის დაცული, რადგან როდესაც ხატს ეამბორებიან, მასზე რჩება კოსმეტიკის კვალი, რაც ხატს აზიანებს, თუმცა არის ერთი პრობლემა - შუშაში ადამიანი შენს თავს ხედავ, გარშემო ხალხი დადის და ეს შუშა ისევ უკან გაბრუნებს, ამიტომ ხატს, როგორც სარკმელს ვერ “გამოაღებ”. ხატმა ხელი უნდა შეგიწყოს ლოცვაში, ხატზე წმინდანთა მშვიდი სახეები,მათი დალაგებული სამოსელი, ლოცვის პროცესს ქმნის.
როდესაც ხატი ხატმწერისგან მიდის, ის იწყებს თავის ცხოვრებას. როდესაც ეკლესიაში შენს შექმნილ ხატს უყურებ, პროფესიონალური თვალით ეძებ დეტალებს, ფიქრობ, რომელიმე დეტალი სხვანაირად ხომ არ ჯობდა რომ გაგეკეთებინა, გაწუხებს, თუ ხატი დაზიანებულია, რაც ხშირად ხდება. ემოციური კავშირი ყველა შენს შექმნილ ხატთან არსებობს, მაგრამ უკვე იცი, რომ ის წავიდა შენგან და თავისი ცხოვრება აქვს.
თამუნა ნიჟარაძე
ბრიტანული გაზეთის „გარდიანის“ (The Guardian) 20 ივნისის ნომერში დაბეჭდილია სტატია სათაურით „ქვეყნის შიგნიდან აფეთქება, კოლაფსი თუ გარდამავალი პერიოდი: როგორ შეიძლება ხელისუფლების შეცვლა ირანში“ (ავტორი - პატრის ვინტური). პუბლიკაციაში გაანალიზებულია ირანის ხელისუფლების სავარაუდო შეცვლის გზები და განხილულია ქვეყნის ხელმძღვანელთა სხვადასხვა კანდიდატები.
გთავაზობთ სტატიას მცირე შემოკლებით:
კანადაში „დიდი შვიდეულის“ სამიტის დროს განსაკუთრებით გამოიკვეთა უთანხმოება ირანში რეჟიმის ცვლილების საკითხის მიმართ. საფრანგეთის პრეზიდენტმა ემანუელ მაკრონმა „შვიდეულის“ წევრებს სიფრთხილისაკენ მოუწოდა, როცა საკითხი მთავრობის დამხობას ეხება: „ჩვენ აზრზე არ ვართ, რა მოჰყვება ამას და რა იქნება შემდეგ“. მან აღნიშნა, რომ ირანის მთავრობის სავარაუდო შექმნისათვის დრო არ აქვს და საერთოდ, თავიანთი მთავრობა ირანელებმა თვითონვე უნდა შექმნან. „ირანის რეჟიმის შეცვლა სამხედრო საშუალებებით დღეს ყველაზე დიდი შეცდომა იქნებოდა, რაც ქვეყანას ქაოსში ჩაძირავს. ვინმე თვლის, რომ 2003 წელს ერაყში სადამ ჰუსეინის რეჟიმის დამხობა კარგი იდეა იყო? ვინმე თვლის, რომ ის, რაც ლიბიაში გაკეთდა - მუამარ კადაფის დამხობა - კარგი იდეა იყო? რეჟიმის შეცვლა გეგმის გარეშე - სტრატეგიული შეცდომა იქნება“, - ხაზი გაუსვა ემანუელ მაკრონმა.
გერმანიის კანცლერმა ფრიდრიხ მერცმა კი, პირიქით, განაცხადა, რომ „ირანის რეჟიმი ტერორისტულია და კარგი იქნება, რომ ის ახლავე დაემხოს“. მართალია, კანცლერმა აღიარა, რომ რეჟიმის ცვლილებას ყოველთვის არ მოაქვს სასურველი შედეგები, მაგრამ არსებობს დადებითი პრეცედენტიც, მაგალითად, სირიაში, სადაც ბაშარ ასადის რეჟიმის კრახის შემდეგ ახალი ხელისუფლება ქვეყანაში სტაბილურობის დამყარებას ცდილობს. ამასთან, ფრიდრიხ მერცს არაფერი უთქვამს იმაზე, რომ სირიაში მთავრობის ცვლილებას წინ 9-წლიანი სამოქალაქო ომი უძღვოდა და რომ ხელისუფლების ამგვარ შეცვლას ძალიან ძნელი იქნება დემოკრატიული გადასვლა ვუწოდოთ.
ხშირად ხდება, როცა ავტორიტარული ხელისუფლების დამხობის შემდეგ არენაზე გამოდიან უპროგნოზო პოლიტიკური ძალები, ქვეყანაში არასტაბილური სიტუაცია ყალიბდება და უკონტროლო პროცესები იწყება. დიახ, თავის დროზე აშშ-ის სახელმწიფო დეპარტამენტს ჰქონდა გეგმები ერაყის ომისშემდგომი მოწყობის საკითხში (სადამ ჰუსეინის რეჟიმის დამხობის შემდეგ, „მომდევნო დღიასათვის“), მაგრამ საბოლოო ჯამში თვით აშშ-მაც კი ვერ აიცილა თავიდან დესტაბილიზაციური პროცესები.
ირანის შემთხვევა კი უფრო უარესია - ირანში მრავალი ეთნიკური ჯგუფი ცხოვრობს, ირანი თეოკრატიული სახელმწიფოა, ენერგეტიკული რესურსებით მდიდარი, რომლის შემოსავლების გადანაწილება კონფლიქტს გამოიწვევს. დასავლეთს ბოლო დროს ირანის რეჟიმის დამხობა საერთოდ დაგეგმილი არ ჰქონია. არ არის გამორიცხული, რომ ქვეყნის ბალკანიზაცია რეალურად მოხდეს. მართალია, ირანი ხელოვნურად შეკოწიწებულ სახელმწიფოს არ წარმოადგენს, ის საუკუნეების განმავლობაში არსებობდა ამჟამინდელ საზღვრებით, მაგრამ საყურადღებოა, რომ ქვეყნის ძირითადი მოსახლეობა - სპარსელები მხოლოდ 50%-ს შეადგენს, დანარჩენი კი სხვა ხალხებია: დაახლოებით 25% - აზერბაიჯანელები, უფრო ნაკლები - თურქები, ქურთები, ბელუჯები, არაბები, ასირიელები, სომხები, ებრაელები... ანუ როგორც კი ცენტრალური ხელისუფლება დაემხობა, თავს იჩენს სეპარატიზმი.
როგორც კი ეთნიკური სეპარატიზმის აფეთქება მოხდება, ბაქოს რეჟიმი აზერბაიჯანში და ბევრი ქურთული სამხედრო მოძრაობა თავის უფლებებს გამოაცხადებს რომელიმე ანკლავის სახით ირანის ტერიტორიაზე. ისრაელის გაზეთმა Jerusalem Post-მა ბენიამინ ნეთანიაჰუს მოუწოდა, რომ რადგან ირანის რეფორმირება შეუძლებელი იქნება, მაშინ უმჯობესია ქვეყნის ფედერალიზება მოხდესო.
ირანში ორგანიზებული ოპოზიცია არ არსებობს, პოლიტიკური პარტიები აკრძალულია, ყველა მეტ-ნაკლებად ცნობილი ოპოზიციონერი და რეჟიმის მოწინააღმდეგე საპყრობილეში - ზოგი უშუალოდ საკანში, ზოგიც - იშვიათად - შინაპატიმრობაში. ყოველგვარი დისიდენტობა და სხვაგვარად აზროვნება მკაცრად იდევნება.
ისლამური რევოლუციის გუშაგთა კორპუსის მაღალჩინოსნები განადგურდნენ, მაგრამ აიათოლების ხელისუფლებას მაინც აქვს თავდაცვის პოტენციალი. მათგან ყველაზე საშიშია უმაღლესი ლიდერი, აიათოლა ალი ჰამენეი. მისი ლიკვიდაცია შეიძლება ქუჩის საპროტესტო გამოსვლებით ან არმიის დახმარებით. შესაძლოა გუშაგთა კორპუსში მოიძებნონ საშუალო და უმცროსი დონის უკმაყოფილო ოფიცრები, რომლებიც რეჟიმით უკმაყოფილონ არიან და რომლებიც შეძლებენ გადატრიალების მოწყობას. ამით თავიდან აცილებული იქნება ახალი რევოლუცია და დამყარდება შედარებით ლიბერალური საერო ხელისუფლება.
ერთ-ერთი ადამიანი, რომელიც ირანის თეოკრატიული მთავრობის დამხობას ელოდება, რეზა ფეჰლევია - აწ გარდაცვლილი ირანის ბოლო შაჰის - მოჰამედ რეზა ფეჰლევის ვაჟი. იგი 1979 წლიდან დევნილობაში ცხოვრობს. სხვათა შორის, დღეს მონრქისტულ პერიოდს ბევრი ირანელი, განსაკუთრებით უფროსი თაობა, „ვარდისფერი სათვალით“ იხსენებს - სასმელ-საჭმელი იყო, ქალებს თავისუფლება ჰქონდათ, ქვეყანა ჩაკეტილი და იზოლირებული არ იყო და ა.შ. რეზა ფეჰლევი ამჟამად აშშ-ის ტელეარხებით გამოდის და აცხადებს, რომ აიათოლების რეჟიმი კრახის პირზეა და დასავლეთს საკუთარ თავს დემოკრატიისაკენ გადასვლის გარდამავალ ეპოქაში ქვეყნის ხელმძღვანელად სთავაზობს. „ირანელი ხალხი ხედავს, რომ მათი უმაღლესი ლიდერი მხდალია და ბუნკერში ვირთხასავით იმალება. მაღალჩინოსნები ირანიდან უკვე გარბიან. მე მაქვს ირანის სამომავლო მმართველობისა და მისი აღდგენის გეგმა“, - აცხადებს შაჰის ვაჟი.
მაგრამ არის ეჭვები, რომ მას არ ესმის ირანის საზოგადოების დღევანდელი ინტერესები, არ იცნობს ქვეყნის შიდა მდგომარეობას, რადგან ირანიდან მამამისის გაქცევის დროს, იგი მხოლოდ 17 წლისა იყო. ყველამ იცის, რომ რეზა ფეჰლევი ახლოს არის ისრაელის მთავრობასთან და ეს გარემოება მისთვის ერთგვარ ლაქას წარმოადგენს. ირანელებში ნეგატიურ ემოციებს იწვევს მისი საზეიმო [პროისრაელური] განცხადებები იმ დროს, როცა ისრაელი მშვიდობიან მოსახლეობას ბომბავს და ხოცავს.
ხმები გავრცელდა, რომ თითქოსდა საგანგებო მთავრობის ჩამოყალიბება იგეგმება და თითქოსდა ამ საკითხის ორგანიზატორები არიან ირანის ორი ყოფილი ლიდერი - ექს-პრეზიდენტი ჰასან რუჰანი (2013-2021 წლებში) და საგარეო საქმეთა ყოფილი მინისტრი ჯავად ზარიფი. მათ ტანდემს შეიძლება შეუერთდეს ალი ლარიჯანი - პარლამენტის ყოფილი სპიკერი.
ზოგიერთები თვლიან, რომ სამომავლო პოლიტიკურ ფიგურებდ შეიძლება დასახელდეს ამჟამად შინაპატიმრობაში მყოფი - 2011 წლიდან - მირ ჰუსეინ მოსავი (ირანის ექს-პრემიერ-მინისტრი 1981-1989 წლებში) და მისი ცოლი ზაჰრა რაჰნავარდი. ცოლ-ქმარი ისრაელის ლიდერს ბენიამინ ნეთანიაჰუს დამნაშავედ და აგრესორად თვლის, რომელიც „უხეშად არღვევს საერთაშორისო სამართლს“, მაგრამ იმავდროულად აკრიტიკებენ ირანის დღევანდელ ხელისუფლებას. საყურადღებო ფიგურას წარმოადგენს აგრეთვე თეირანის ემინის საპყრობილეში მყოფი მუსტაფა ტაჯზადე, ირანის შინაგან საქმეთა ექს-მინისტრი და პრეზიდენტ სეიდ მუჰამედ ჰათამის ადმინისტრაციის ყოფილი უფროსი (1997-2005 წლებში), რომელიც დაპატიმრებამდე ხშირად აკრიტიკებდა აიათოლა ალი ჰამენეის: „იგი თვალს ხუჭავს ქვეყნის კატასტროფულ მდგომარეობაზე“. ციხიდან გამოგზავნილ წერილში მუსტაფა ტაჯზადე წერს: „მე ვიცი, რომ ჩვენი ქვეყნის მოსახლეობის ნაწილი ისრაელის დაბომბვებს მხარს უჭერს იმ იმედით, რომ როგორმე კლერიკალური მმართველობა დაემხოს. მაგრამ იმ შემთხვევაშიც კი, თუ ასე მოხდება, ირანისაგან ნანგრევები დარჩება, გაბატონდება უკანონობა და ქაოსი, არ არის გამორიცხული ქვეყნის დაშლა-დანაწილებაც“.
ირანის მასწავლებელთა პროფკავშირული ასოციაციის საკოორდინაციო საბჭო ალტერნატიული ხელისუფლების კიდევ ერთ პოტენციურ წყაროს წარმოადგენს. მისი განცხადებით, „ჩვენ უარვყოფთ ყოველგვარ პოლიტიკას, რომელიც ომის გაჩაღებისაკენ არის მიმართული - ვინც არ უნდა ატარებდეს მას, ირანის მთავრობა იქნება ეს თუ ისრაელის მთავრობა. ომი სიკეთის მთესველი და მომავლის მშენებლობის საშუალება კი არ არის, არამედ უბედურების მომტანია“.
ომის წინააღმდეგ განცხადებები ემინის საპყრობილეში ჩამწყვდეული ქალი ტუსაღების მხრიდანაც ისმის: ნარგეს მოჰამადი, 2022 წლის ნობელის მშვიდობის პრემიის ლაურეატი, დასავლეთსაც აკრიტიკებს და ირანის რეჟიმსაც: „ომი არავისთვის სასურველი არ არის. ომის გამჩაღებლებმა უნდა იცოდნენ, რომ მათ სინდისზე იქნება უამრავი ადამიანის სიკვდილი, ათასობით ირანელი მოქალაქის უსახლკაროდ დარჩენა... მე ღრმად ვარ დარწმუნებული, რომ დემოკრატია, ადამიანის უფლებები და თავისუფლება ომისა და ძალადობის გზით ვერ იქნება მიღწეული“.
მოკლედ, ირანულ საზოგადოებაში აზრთა სხვადასხვაობაა. საბოლოოდ, როცა რეპრესიული სტრუქტურები დასუსტდებიან, ქვეყნის სამომავლო არჩევანი თვითონ ირანელებზე იქნება დამოკიდებული. ვიმეორებთ: ბევრ ირანელს თავიანთი რეპრესიული რეჟიმი სძულს, მაგრამ ასევე სძულთ ისრაელიც და მას ქვეყნის ნგრევაში ადანაშაულებენ. ბევრ ირანელს თავისი მთავრობის მოქმედების მწარე გამოცდილება აქვს, მაგრამ მათ ასევე იციან, თუ რა გაუკეთა ღაზას მოსახლეობას ისრაელმა. ირანელებს არ სურთ, რომ თეირანიც იგივე დღეში აღმოჩნდეს.
