ბოლო პერიოდში შესამჩნევად გააქტიურდა განცხადებები და დისკუსიები სპარსეთის ყურე-შავი ზღვის დერეფნის შესახებ. ამ საკითხში განსაკუთრებით აქტიურობენ ირანი და ინდოეთი. სპარსეთის ყურე-შავი ზღვის დერეფნის პროექტის შეთანხმების ოქმი უკვე შედგენილია. მას ხელი მოაწერეს ბულგარეთმა, სომხეთმა და ირანმა. საექსპერტო და ოფიციალურ სფეროში სომხეთის პროგრამის მიღმა დარჩენის რისკს ვერ ხედავენ. სამაგიეროდ, მათ მიაჩნიათ, რომ შესაბამისი ინფრასტრუქტურის შექმნა, სპარსეთის ყურის გასწვრივ შავ ზღვამდე ტრანსპორტირების ხელშეწყობა მიმზიდველი იქნება ქვეყნების გაცილებით ფართო სპექტრისთვის. ამრიგად, სომხეთი, თავის მხრივ, შეიძლება გახდეს დიდი გზის ერთ-ერთი მნიშვნელოვანი დამაკავშირებელი რგოლი, რომელიც გადაჭიმულია შორეული ირანული პორტიდან ჩაბაჰარიდან ან ბანდერ აბასიდან ბულგარეთსა და საბერძნეთამდე.

რატომ არიან დაინტერესებულნი  ირანი და ინდოეთი, რომ სპარსეთის ყურედან შავი ზღვის სატრანსპორტო დერეფანი სომხეთის გავლით გავიდეს და არა აზერბაიჯანის? კითხვას აქვს მინიმუმ სამი პასუხი. სომხეთის ეკონომიკური უნივერსიტეტის  ინფორმატიკისა და სტატისტიკის ფაკულტეტის დეკანი სოს ხაჩიკიანი თვლის, რომ ირანი ცდილობს სატრანსპორტო მარშრუტების დივერსიფიკაციას. ეკონომისტი ვერ  ხედავს სომხეთის პროგრამის მიღმა დარჩენის რისკს.

„ვერ ვხედავ საფრთხეს, რადგან ირან-აზერბაიჯანის გზა ასეა თუ ისე არსებობს. დივერსიფიკაცია მნიშვნელოვანი ფაქტორია ირანისა და ინდოეთის პოლიტიკაში. უფრო მეტსაც გეტყვით, თურქეთის გავლით უკვე აქვთ გასასვლელი შავ ზღვაზე. მაშინ რატომ ინტერესდებიან სომხეთით?  ჯერ ერთი, ალტერნატივა,  სახელმწიფო პოლიტიკის ფარგლებში მათ სურთ ალტერნატიული გზა ჰქონდეთ. ერთი გზა საკმარისი არ არის. გარდა ამისა, ინდოეთი და ირანი ბოლო რამდენიმე წლის განმავლობაში საკმაოდ სერიოზულ ეკონომიკურ აქტივობას იჩენენ და ერთი გზა საკმარისი არ არის. მესამე, სომხეთი შეიძლება განიხილებოდეს ევროკავშირთან ასოცირებული ხელშეკრულებების ფარგლებში, ასე ვთქვათ, ხელშემწყობი პროცესების ფარგლებში და სომხეთი ასევე შეიძლება განიხილებოდეს ევრაზიის ეკონომიკური კავშირის ბაზარზე შესვლის საშუალება,  რაც არც აზერბაიჯანს  და არც თურქეთს არ  აქვს“.

ტერიტორიული ადმინისტრაციისა და ინფრასტრუქტურის მინისტრის მოადგილე არმენ სიმონიანი ვერ  ხედავს რისკს, რომ სომხეთი პროგრამიდან გამოირიცხოს და უპირატესობა აზერბაიჯანს მიენიჭოს.

 „რადიოლურთან“ საუბარში მინისტრის მოადგილემ აღნიშნა:

აზერბაიჯანის გავლით შავი ზღვისკენ მიმავალი გზა გრძელია, იმისდა მიხედვით, თუ რა მარშრუტით გაივლიან.

„სპარსეთის ყურე-შავი ზღვის“ დერეფნის პროექტის შეთანხმების ოქმი უკვე შედგენილია. მას ხელი მოაწერეს ბულგარეთმა, სომხეთმა და ირანმა. ტერიტორიული ადმინისტრაციისა და ინფრასტრუქტურის  მინისტრის მოადგილე იხსენებს, რომ შეთანხმება საქართველოსა და საბერძნეთსაც გაეგზავნა. შეთანხმების კოორდინატორი ქვეყანაა ირანის ისლამური რესპუბლიკა. არმენ სიმონიანი აღნიშნავს, რომ სასურველი იქნებოდა, პროგრამა უფრო სწრაფად განხორციელდეს, მაგრამ თითოეულ მონაწილე ქვეყანას აქვს თავისი წინადადებები და ინტერესები.

პროექტში მონაწილე ქვეყნები – სომხეთი, ბულგარეთი, საქართველო, საბერძნეთი და ირანი – თვლიან, რომ ადეკვატური ინფრასტრუქტურის შექმნა და სპარსეთის ყურის გასწვრივ შავ ზღვამდე ტრანსპორტის გამარტივება მიმზიდველი იქნება ქვეყნების უფრო ფართო სპექტრისთვის, კერძოდ. ვისაც აქვს საზღვაო წვდომა სპარსეთის ყურესა და შავ ზღვაზე. ამრიგად, სომხეთი, თავის მხრივ, შეიძლება გახდეს დიდი გზის ერთ-ერთი მნიშვნელოვანი დამაკავშირებელი რგოლი, რომელიც გადაჭიმულია შორეული ირანული პორტიდან ჩაბაჰარიდან ან ბანდერ აბასიდან ბულგარეთსა და საბერძნეთამდე. რატომ არის ირანი აქტიური და დაინტერესებული?

არმენ სიმონიანი ხაზს უსვამს:

„ირანი ზოგადად დაინტერესებულია სატრანსპორტო მარშრუტების დივერსიფიკაციით. სატრანსპორტო სხვადასხვა მიმართულების ქონა ნორმალური სურვილია. ყოველი ახალი მიმართულება უნდა იყოს უფრო მიმზიდველი, ვიდრე წინა მიმართულებები, რათა მათთან ერთად განხორციელდეს მოქმედებებიც და შეიცვალოს მათი მიმზიდველობა.

ამ მსხვილი პროექტის განხორციელებით იგეგმება ინდოეთიდან აღმოსავლეთ ევროპის ქვეყნებში დიდი სატრანზიტო დერეფანი-გზის შექმნა. მას შეუძლია გაააქტიუროს სავაჭრო კავშირები აზიასა და ევროპას შორის, გაზარდოს სომხეთის ეკონომიკური და პოლიტიკური წონა რეგიონში. სომხეთმა უნდა მიიღოს მონაწილეობა პროგრამაში ინფრასტრუქტურის რაც შეიძლება სწრაფად გაუმჯობესებით, განსაკუთრებით ჩრდილოეთ-სამხრეთის პროგრამის საბოლოოდ დასრულებით.

წყარო:ge.armradio.am