USD 2.6936
EUR 3.1394
RUB 3.3040
თბილისი
ბექა ჭიჭინაძე - თამარ/თინათინის ,,ზანგ მონაზე"
თარიღი:  520

დააკვირდით მე-12 საუკუნის ქართული სახარებების - ვანისა და ლაბსყალდის ოთხავის აფრიკული მოტივების მინიატურებს, სპილოსა და შიშველი ზანგის - შიშველმართლის გამოსახულებას, შიშველმართლებად ქრისტიანულ ტრადიციაში მიიჩნეოდნენ შიდა აფრიკის პრიმიტიული ტომები, რომლებიც ამ ეპოქაში ქრისტიან განდეგილებად წარმოედგინათ.

მე-12 საუკუნის ქართული რენესანსის ფენომენი სრულიად გაუგებარი და გაუაზრებელია და სწორედ ამიტომ ჩნდება დიდი გაკვირვება თამარის ზანგი მონის პოპულარულ მოტივზე.
მრავალი ფრანგისა და ესპანელის მოხსენიება მე-12 საუკუნის ქართულ ტექსტებში (აღაპებში) თავისთავად უკვე აკვირვებს კაცს, მაგრამ როცა ამას ზანგთა მინიატურები ემატება, ეს უკვე ნებისმიერ მოლოდინს აღემატება.
როგორ უნდა ავხსნათ ეს ყველაფერი ?
ნაბიჯ-ნაბიჯ უნდა მივყვეთ, ჩახრუხაძე ,,თამარიანში" წერს:
,,ვნახე ინდონი, ვითა რინდონი,
რომე ჩნდეს ზანგნი ალაღებულად".
რას უნდა გულისხმობდეს შავკანიან (ზანგ) ინდოელთა გარინდებასა და ალაღებაში ავტორი ? სავალდებულო არაა იქ რინდთა სპარსული ტრადიციით ავხსნათ ეს პასაჟი, ჩახრუხაძე საუბრობს გარინდებულ და გალაღებულ ინდოებზე, აქ ყოველგვარი ძალდატანების გარეშე, ბუნებრივად იგულისხმება ბუდიზმისა და ინდუიზმის ცნობილი იოგური პრაქტიკები - ნირვანა და მოქშა, გარინდება - ფიქრის გაჩერება და შედეგად გასხივოსნება, გალაღება. ამ ულამაზეს პოეტურ სახეში ჩახრუხაძე გულისხმობს, რომ თამარი ბუდისტური ნირვანის შთამაგონებლია.
მაგრამ მე-12 საუკუნის ქართველებს შორეულ აღმოსავლეთთან ერთად აინტერესებთ დასავლეთ ევროპაც, ამიტომ თამარის ისტორიკოსი წერს, რომ ფრანგი მეზღვაურები ზურგის ქარისას თამარს უმღეროდნენ.
რამდენად ახლოსაა ეს მოვლენა ისტორიულ რეალობასთან, არის თუ არა შესაძლებელი, რომ თამარი ყოფილიყო ერთგვარი ხიდი მე-12 საუკუნის ინდოელებსა და დასავლეთ ევროპელებს შორის ? ძველ ფრანგულ და ლათინურ წყაროებში თამარის პოპულარობა სრულად ადასტურებს ქართული ტექსტების ჩვენებას, რაც შეეხება ინდოელებს, ცნობილია, რომ შამქორის ომში ქართველებმა ინდოელთა ელიტური რაზმებიც დაატყვევეს და თამარს მიჰგვარეს, ამდენად, ამ პოეტურ მოტივს ისტორიული საფუძველი აქვს, მაგრამ უფრო საყურადღებოა მე-12 საუკუნის ქართველთა პოზიციონირება, რომ ერთის მხრივ, თამარი ინდოელთა ნირვანის შთაგონებაა, მეორეს მხრივ კი ევროპელი მეზღვაურების ზურგის ქარის.

დავით აღმაშენებლის ეპოქაში ქართულ მონარქიას პრეტენზია ჰქონდა უნივერსალურ ქრისტიანულ მონარქიაზე, ამიტომ უწოდებდა დავითი თავს იმპერატორს და იერუსალემის პირველ ქრისტიან მეფესაც თავად უგზავნიდა ძალაუფლების ნიშნებს, მაგრამ თამარის დროს ქართული მონარქია პრეტენზიას აცხადებს არა უბრალოდ ინტერნაციონალურ ქრისტიანულ, არამედ ინტერელიგიურ და მულტიკულტურულ მონარქიაზე, როგორც ინსპირატორზე ერთის მხრივ შორეული აღმოსავლეთის - ინდოეთის ნირვანული ცივილიზაციისათვის, რომლისთვისაც გაცისკროვნების, ,,გალაღების" ტრადიციული საშუალება შინაგანი ძიებაა (გარინდება, ფიქრების კონტროლი), მეორეს მხრივ კი დასავლეთ ევროპის საზღვაო ცივილიზაციისათვის, რომელიც უფრო გარემომცველი სამყაროს ძიებისკენაა მოწოდებული. ქართული მონარქიის ამ პროექტის ჩანასახი გვხდება ხაყანის ენშაში ქართველთა მეფისადმი: ,,აღმოსავლეთი და დასავლეთი თქვენით აღწევენ სრულქმნას". სწორედ ეს იდეაა დასურათებული მე-12 საუკუნის ქართულ ტექსტებში - აღმოსავლური და დასავლური ცივილიზაციების წყარო - შინაგანი ნირვანა და გარეგანი ზურგის ქარი, როგორც პეტრიწი იტყოდა ,,,თანაეწყაროების" ქართველთა შუამფლობელ მეფეს.

თამარი თავის იამბიკოებში თავს აღმოსავლეთისა და დასავლეთის, ჩრდილოისა და სამხრის შუამფლობელად მიიჩნევდა, რაც სწორედ ფრანგთა (ევროპელთა) და ინდოთა ცივილიზაციების შუამფლობელობას ნიშნავს, მაგრამ შორეული აღმოსავლეთისა და დასავლეთის გარდა არსებობს ჩრდილოეთიც და სამხრეთიც (,,ბღუარი"), რომელიც ასევე უნდა ინტეგრირდეს თამარის, როგორც ინტერკულტურული, უნივერსალური მონარქის სიცოცხლიდან დაწყებულ ლეგენდაში. ასე, თამარმა ,,იპყრა კავკასისა ჩრდილონი", გოგ-მაგოგელთა ველური ხალხები და როგორც მანდევილი წერს, აქ, ჩრდილოეთით ქართველთა და სომეხთა ეს დედოფალი ასრულებს დიდ ცივილიზაციურ მისიას - იცავს ცივილიზებულ სამხრეთს ჩრდ. კავკასიის სტეპების ველურთაგან,

თამარი იერუსალემის მცველი დედოფალია, ეს უკვე სამხრეთია, მაგრამ პოლიტიკურად იგი ჩადის კიდევ უფრო სამხრეთით, ეგვიპტეში, სალადინის სახელმწიფოში, სადაც მფარველობას უწევს ალექსანდრიის საპატრიარქოს, ალექსანდრია სამხრეთის კულტურულ საზღვრად მიიჩნეოდა, მაგრამ კულტურულად თამარის საქართველო ჩრდილოეთ აფრიკასაც სცდება და როგორც უნივერსალური მონარქია, აღწევს შიდა აფრიკის პრიმიტიულ ტომებამდე - შიშუელმართლებამდე და ციდამტკაველადამიანებამდე, რომლებზეც თამარის მეხოტბეები მიუთითებენ, ყველაფერ ამის გამოა აუცილებელი რომ თამარს ჰყავდეს არამხოლოდ ინდოელი (უკიდურეს აღმოსავლეთი), ფრანგი (უკიდურეს დასავლეთი) და გოგ-მაგოგელი (უკიდურეს ჩრდილოეთი) მონა/შთაგონებული, არამედ ზანგი მონაც, რაც მხოლოდ ,,ვეფხისტყაოსნის" მოტივი არ არის და თამარის შესახებ არსებულ ხალხურ გამოცემებშიც გვხვდება.

მიყევით ბმულს - ბექა ჭიჭინაძე

თბილისი
აწყურის ქუჩის რეაბილიტაციის ფარგლებში ფართომასშტაბიანი გამწვანების სამუშაოები განახორციელდა
გარემოს დაცვის საქალაქო სამსახურმა, აწყურის ქუჩის რეაბილიტაციის ფარგლებში ფართომასშტაბიანი გამწვანების სამუშაოები განახორციელა.
 დაახლოებით 2 000 კვ.მ ფართობზე, 55-მდე თარგი გამწვანდა, სადაც:
  •  მოეწყო სარწყავი სისტემა
  •  შევიდა 850 კუბური მეტრი ნოყიერი მიწის ნაზავი და 17 კუბური მეტრი მულჩი
  •  დაირგო 2 213 ძირი სხვადასხვა სახეობის მწვანე ნარგავი
  •  800 კვ.მ ფართობზე დაიგო ბალახი
 გამწვანების სამუშაოები მიზნად ისახავს ქუჩის ვიზუალური და ეკოლოგიური მდგომარეობის გაუმჯობესებას.
სრულად
გამოკითხვა
ვინ გაიმარჯვებს რუსეთ - უკრაინის ომში?
ხმის მიცემა
სხვათა შორის

მსოფლიოს ისტორიაში, უდიდესი იმპერიები ტერიტორიით(მლნ კვ. კმ): ბრიტანეთი - 35.5 მონღოლეთი - 24.0 რუსეთი - 22.8 ქინგის დინასტია (ჩინეთი) - 14.7 ესპანეთი - 13.7 ხანის დინასტია (ჩინეთი) - 12.5 საფრანგეთი - 11.5 არაბეთი - 11.1 იუანების დინასტია (ჩინეთი) - 11.0 ხიონგნუ - 9.0 ბრაზილია - 8.337 იაპონია - ~8.0 იბერიული კავშირი - 7.1 მინგის დინასტია (ჩინეთი) - 6.5 რაშიდუნების ხალიფატი (არაბეთი) - 6.4 პირველი თურქული სახანო - 6.0 ოქროს ურდო - 6.0 აქემენიანთა ირანი - 5.5 პორტუგალია - 5.5 ტანგის დინასტია (ჩინეთი) - 5.4 მაკედონია - 5.2 ოსმალეთი - 5.2 ჩრდილო იუანის დინასტია (მონღოლეთი) - 5.0 რომის იმპერია - 5.0

Ford, საავტომობილო ბაზრის დომინანტი მაშინ, როდესაც საავტომობილო ბაზარი ჯერ კიდევ ჩამოყალიბების პროცესში იყო, Ford Model T იყო დომინანტი მანქანა. 1916 წლის მონაცემებით, ის მსოფლიოში ყველა ავტომობილის 55%-ს შეადგენდა.

ილია ჭავჭავაძე: "როცა პრუსიამ წაართვა საფრანგეთს ელზასი და ლოტარინგია და პარლამენტში ჩამოვარდა საუბარი მასზედ, თუ რაგვარი მმართველობა მივცეთო ამ ახლად დაჭერილს ქვეყნებს, ბისმარკმა აი, რა სთქვა: ,,ჩვენი საქმე ელზასსა და ლოტარინგიაში თვითმმართველობის განძლიერება უნდა იყოსო. ადგილობრივნი საზოგადოების კრებანი უნდა დავაწყოთო ადგილობრივის მმართველობისთვისაო. ამ კრებათაგან უფრო უკეთ გვეცოდინება იმ ქვეყნების საჭიროება, ვიდრე პრუსიის მოხელეთაგანა. ადგილობრივთა მცხოვრებთაგან ამორჩეულნი და დაყენებულნი მოხელენი ჩვენთვის არავითარს შიშს არ მოასწავებენ. ჩვენგან დანიშნული მოხელე კი მათთვის უცხო კაცი იქნება და ერთი ურიგო რამ ქცევა უცხო კაცისა უკმაყოფილებას ჩამოაგდებს და ეგ მთავრობის განზრახვასა და სურვილს არ ეთანხმება. მე უფრო ისა მგონია, რომ მათგან ამორჩეულნი მოხელენი უფრო ცოტას გვავნებენ, ვიდრე ჩვენივე პრუსიის მოხელენი”. თუ იმისთანა კაცი, როგორც ბისმარკი, რომელიც თავისუფლების დიდი მომხრე მაინდამაინც არ არის, ისე იღვწოდა თვითმმართველობისათვის, მერე იმ ქვეყნების შესახებ, რომელთაც გერმანიის მორჩილება არამც თუ უნდოდათ, არამედ ეთაკილებოდათ, თუ ამისთანა რკინის გულისა და მარჯვენის კაცი, როგორც ბისმარკი, სხვა გზით ვერ ახერხებდა ურჩის ხალხის გულის მოგებას, თუ არ თვითმმართველობის მინიჭებითა, სხვას რაღა ეთქმის."

დედამიწაზე არსებული ცოცხალი არსებებიდან მხოლოდ ადამიანს და კოალას აქვთ თითის ანაბეჭდი

ინდოელი დიასახლისები მსოფლიო ოქროს მარაგის 11% ფლობენ. ეს უფრო მეტია, ვიდრე აშშ-ს, სავალუტო ფონდის, შვეიცარიის და გერმანიის მფლობელობაში არსებული ოქრო, ერთად აღებული.

დადგენილია, რომ სასოფლო-სამეურნეო კულტურათა მოსავლიანობის განმსაზღვრელ კომპლექსურ პირობათა შორის, ერთ-ერთი თესლის ხარისხია. მაღალხარისხოვანი ჯიშიანი თესლი ერთ-ერთი მნიშვნელოვანი ფაქტორია მოსავლიანობის გასადიდებლად, რაც აგრეთვე დასაბუთებულია ხალხური სიბრძნით "რასაც დასთეს, იმას მოიმკი". - ქართული გენეტიკისა და სელექცია–მეთესლეობის სკოლის ერთ-ერთი ფუძემდებელი, მეცნიერებათა დოქტორი, აკადემიკოსი პეტრე ნასყიდაშვილი

ებოლა, SARS-ი, ცოფი, MERS-ი, დიდი ალბათობით ახალი კორონავირუსი COVID-19-იც, ყველა ამ ვირუსული დაავადების გავრცელება ღამურას უკავშირდება.

ყველაზე დიდი ეპიდემია კაცობრიობის ისტორიაში იყო ე.წ. "ესპანკა" (H1N1), რომელსაც 1918-1919 წლებში მიახლოებით 100 მილიონი ადამიანის სიცოცხლე შეეწირა, ანუ დედამიწის მოსახლეობის 5,3 %.

იცით თუ არა, რომ მონაკოს ნაციონალური ორკესტრი უფრო დიდია, ვიდრე ქვეყნის არმია.