USD 2.7384
EUR 2.8548
RUB 2.6619
თბილისი
«BBC russian» (დიდი ბრიტანეთი): „იქნება ძალიან მძიმე ბრძოლები“: რას ამბობენ უკრაინის არმიის კონტრშეტევის შესახებ“
თარიღი:  340

ბრიტანული სამაუწყებლო კომპანიის BBC-ის რუსული სამსახური (BBC russian) აქვეყნებს სტატიას სათაურით „იქნება ძალიან მძიმე ბრძოლები“: რას ამბობენ უკრაინის არმიის კონტრშეტევის შესახებ“.

გთავაზობთ პუბლიკაციას მცირე შემოკლებით:

უკრაინის არმიის კონტრშეტევა გრძელდება და როგორც კიევი იტყობინება, 14-15 ივნისის ბრძოლების შედეგად, ცენტრალურ ფრონტზე (იგულისხმება ზაპოროჟიედან ბერდიანსკის ნავსადგურის მიმართულებით, ყირიმ-დონბასის სახმელეთო დერეფნის გადაჭრის მიზნით) წინ კიდევ ერთი კილომეტრით წაიწიეს (ანუ ოკუპაციისაგან უკვე 103 კვადრატული კილომეტრის ფართობის მქონე ტერიტორია გაათავისუფლეს), თუმცა როგორც უკრაინის პრეზიდენტი ვოლოდიმირ ზელენსკი აღიარებს, უკრაინის არმიის შეტევა რუსეთის ჯარების სერიოზულ წინააღმდეგობას აწყდება.

ამასთან, მიუხედავად იმისა, რომ პრეზიდენტის ოფისის ზოგიერთი თანამშრომელი, მაგალითად, მიხეილ პოდოლიაკი აცხადებს, რომ კონტრშეტევა ჯერ არ დაწყებულა, ეს ბრძოლები მხოლოდ ძალების მოთელვა/ტესტირებას წარმოადგენს, მოწინააღმდეგის სუსტი წერტილების გამოვლენის მიზნით, სამხედრო ექსპერტები ამბობენ, რომ უკრაინის შეიარაღებული ძალები, დიდი ხნის დაპირებისა და მოლოდინის შემდეგ, იძულებულნი გახდნენ აქტიური საომარი მოქმედებები დაეწყოთ.

უცხოელი სამხედრო დამკვირვებლები აღნიშნავენ, უკრაინის არმიას სრულფასოვანი კონტრშეტევისათვის ბევრი რამ აკლია, უპირველესად კი შეიარაღება - ავიაცია, შორსმსროლელი ქვემეხები, ტანკები და ა.შ. რადგანაც უკვე თითქმის დახარჯული რეზერვების შევსება დასავლეთიდან ოპერატიულად და სწრაფად ვერ ხდება, უკრაინელებს უწევთ რუსების თავდაცვის ხაზების ნელი „ღრღნა“. ეს პროცესი შეიძლება თვეები გაგრძელდეს.

აშშ-ის ყველაზე მაღალი სამხედრო თანამდებობის მქონე გენერალმა, არმიის შტაბების უფროსების გაერთიანებული კომიტეტის თავმჯდომარემ, გენერალმა მარკ მილიმ კომენტარი გაუკეთა უკრაინის არმიის კონტრშეტევის მიმდინარეობას. მისი თქმით, უკრაინელები ნელ-ნელა წარმატებას აღწევენ, მაგრამ შეტევის ფასი, სავარაუდოდ, ძალიან მაღალი იქნება - ბრძოლები ძალიან მძიმე, დანაკარგები კი დიდი. „ჩვენ ძალიან მძიმე და სისხლისმღვრელი, დაუნდობელი ბრძოლების მოწმენი ვხდებით... მიზნის მიღწევას დრო დაჭირდება, ბრძოლაში ბევრი დაიღუპება“, - განაცხადა მარკ მილიმ. გენერლის შეფასებით, უკრაინის არმია ოფიცრების კარგი მომზადებით გამოირჩევა, ჯარისკაცებს მაღალი მოლარული სულისკვეთება აქვთ, რასაც ვერ ვიტყვით რუსეთის არმიის პირად შემადგენლობაზე: „რუსი მეთაურები ერთმანეთთან შეუთანხმებლად მოქმედებენ, რუსი ჯარისკაცების საბრძოლო სული დაქვეითებულია და ისინი „ყრუ თავდაცვაში“ არიან. ბევრ მათგანს არცკი ესმის, თუ რატომ აღმოჩნდნენ ისინი ასეთ სიტუაციაში“, - ამბობს ამერიკელი გენერალი რუსული არმიის შესახებ.

14 ივნიის გავლენიანი ბრიტანული ანალიტიკური ცენტრის - გაერთიანებული თავდაცვითი კვლევების სამეფო ინსტიტუტის (RUSI) ექსპერტმა ჯეკ უოტლინგმა გამოაქვეყნა ანალიტიკური სტატია სათაურით - „უკრაინის არმიის კონტრშეტევა დაიწყო - აჩვენებენ თუ არა ლეოპარდები თავიანთ ძალას?“, რომელშიც მან მიმდინარე საომარი მოქმედებები შეაფასა და შეეცადა კონტრშეტევის განვითარების პროგნოზის გაკეთებას.

როგორც ანალიტიკოსი თვლის, უკრაინელმა სამხედრო მოსამსახურეებმა თითქმის ათდღიანი ბრძოლების შედეგად შეძლეს რუსეთის არმიის თავდაპირველი ხაზის გარღვევა ფრონტის ფართო უბანზე, მაგრამ მთავარი გამაგრებული ხაზიდან ჯერ კიდევ შორს არიან. „კიევს ჯერ არ აქვს გამოყენებული თავისი ძალების ძირითადი ნაწილი. მისი მოწინავე ქვედანაყოფები ცდილობენ, რომ გარღვევისათვის პირობები შექმნან. მიუხედავად იმისა, რომ რუსების თავდაცვის პირველი ხაზი, მთავარისგან განსხვავებით, ძირითადად ხელით გათხრილ სანგრებს და ბლინდაჟებს წარმოადგენს, დანაღმული ველებით, უკრაინელ ჯარისკაცებს მაინც მძიმე ბრძოლები მოუწიათ. მეორე ანუ მთავარი გამაგრებული ხაზი პირველისაგან 15-20 კილომეტრის მოშორებით მდებარეობს და შედგება სამხედრო ხელოვნებით აგებული ტრანშეებისგან, ბეტონის საცეცხლე წერტილებისგან, ტანკსაწინააღმდეგო ბარიერებისა და კავშირგაბმულობის თანამედროვე საშუალებებისაგან, მათი გადალახვა ძალიან რთული იქნება. მეორე ხაზს მესამე მოჰყვება, შემდეგ კი რიგი სარეზერვო პოზიციებია მოწყობილი“, - განმარტავს ექსპერტი.

ჯეკ უოტლინგი წინასწარმეტყველებს, რომ რაც უფრო ღრმად შეაღწევენ უკრაინელები რუსების პოზიციებში, მათთვის ბრძოლები კიდევ უფრო მძიმე იქნება. რუსების არტილერია, უკრაინულისაგან განსხვავებით, ბევრად უფრო ეფექტურად მუშაობს, რუს არტილერისტებს ჭურვების დიდი მარაგი აქვთ. გარდა ამისა, მხედველობაშია მისაღები ის ფაქტი, რომ რუსებმა ტერიტორია თითქმის ყველგან დანაღმეს. ასევე ყურადსაღებია რუსული ავიაციის მოქმედების გააქტიურებაც.

ჯეკ უოტლინგის აზრით, ამჟამად უკრაინის არმია სამი მთავარი მიზნის მიღწევას ცდილობს:

პირველი - უკრაინული ქვედანაყოფები ეწევიან ინტენსიურ ბრძოლას რუსეთის არმიის პირველი თავდაცვითი ხაზის სამეთაურო და ლოჯისტიკური ცენტრების, საარტილერიო დანადგარების გასანადგურებლად (იგივეს აკეთებენ რუსებიც);

მეორე - უკრაინელები ცდილობენ, რომ რუსები იძულებული გახადონ რეზერვებით ისარგებლონ, ანუ მესამე თავდაცვითი ხაზის ძალები ფრონტის სხვა უბნებზე გადაისროლონ. შესაბამისად, უკრაინელები იოლად მიხვდებიან, თუ სად გაჩნდა სუსტი წერტილები და სანამ „ცარიელ ადგილებს“ რეზერვი შეავსებს, მანამ კიევი ოპერატიულად იმოქმედებს.

მესამე - უკრაინის არმია წინასწარგანზრახულად უტევს მთელ ფრონტზე, რომ რაც შეიძლება მეტად მოიცვას პირველი თავდაცვითი ხაზის ზონა. ამით ის რუსეთის არმიის სარდლობაში გაურკვევლობას ქმნის - მათ არ ეცოდინებათ, თუ რომელი მიმართულებით მზადდება მთავარი დარტყმა. გარდა ამისა, ფართო ფრონტით შეტევა ხელს უშლის რუსული არმიის კონცენტრაციას და ზღუდავს მის შესაძლებლობას ეშელონირებული თავდაცვის შექმნაში.

როგორც ჯეკ უოტლინგი აღნიშნავს, რაღაც მომენტში კიევმა უნდა მიიღოს გადადწყვეტილება მთავარი დარტყმის განხორციელების შესახებ. სწორედ ამ დროს დადგება ოპერაციის გადამწყვეტი ფაზა. „კონტრშეტევით თავდაცვის ხაზები უნდა გაირღვეს, წინააღმდეგ სემთხვევაში მას კრახი ელოდება. ამიტომ კიევმა მთელი ძალისხმევა უნდა უნდა მოახმაროს იმას, რომ გარღვევის ალბათობა მაღალი იყოს“, - წერს ექსპერტი.

იმ შემთხვევაში, თუ გარღვევა მოხდება, მთავარი საკითხი ხდება ის, თუ რა რეზერვებით ისარგებლებს უკრაინა თავისი წარმატების სრულყოფილად გამოყენებისათვის. ამ დროს მოქმედების სისწრაფეს დიდი მნიშვნელობა აქვს. თუ რუსები დაასწრებენ და რეზერვების გადასროლას სწრაფად მოახერხებენ, უკრაინის არმიისათვის ეს წამგებიანი იქნება.

ექსპერტი წინასწარმეტყველებს, რომ უკრაინის დასავლელი მოკავშირეებისათვის ეს ზაფხული ძალიან რთული იქნება: დანაკარგები გაიზრდება, მიღწევებებს კი დრო ჭირდება. მაგრამ თუ დასავლეთი ინტენსიურად გააგრძელებს უკრაინელი სამხედროების გაწრთვნა-მომზადებას და იარაღით მომარაგებას, მაშინ წარმატებისთვის მეტი საფუძველი იქმნება.

„რამდენი ტერიტორიაც არ უნდა გათავისუფლდეს კონტრშეტევის დროს, კრიტიკულად მაინც მნიშვნელოვანია კიევმა კრემლს აჩვენოს, რომ რუსეთის დამარცხება გარდაუვალია, თუნდაც მას რამდენიმე ეტაპი დაჭირდეს“, - ასკვნის ექსპერტი.

წყარო: https://www.bbc.com/russian/news-65922746

 

ანალიტიკა
«The Washington Post» (აშშ): „ომისადმი შიშის გამო, საქართველო რუსეთისაკენ დაბრუნებას ირჩევს“

ამერიკული გაზეთი „ვაშინგტონ პოსტი“ (The Washington Post) აქვეყნებს სტატიას სათაურით „ომისადმი შიშის გამო, საქართველო რუსეთისაკენ დაბრუნებას ირჩევს“ (ავტორი - მარია ილიუშინა), რომელშიც განხილულია არჩევნებისშემდგომი სიტუაცია საქართველოში.

გთავაზობთ პუბლიკაციას შემოკლებით:

(...) ქართველთა უმრავლესობა - გამოკითხვების მიხედვით, 80%-ზე მეტი - მხარს უჭერს ქვეყნის ევროპულ ორიენტაციას და მოსკოვის მიმართ მაინცდამაინც განსაკუთრებულ სიყვარულს არ ამჟღავნებს, ოპოზიცია კი ცდილობს ხმის მიცემის შედეგები წარმოადგინოს როგორც არჩევანი ევროკავშირსა და რუსეთს შორის.

მაგრამ იმის გათვალისწინებით, რომ ორ ქვეყანას შორის 2008 წლის აგვისტორში მომხდარი ხანმოკლე ომის შედეგად საქართველოს ტერიტორიის 20% დე-ფაქტოდ რუსეთის კონტროლის ქვეშ იმყოფება, მოსკოვის სამხერო ძლიერების ჩრდილი სულ უფრო შესამჩნევი ხდება. შესაბამისად, „ქართულმა ოცნებამ“ ამომრჩევლებს უფრო რადიკალური დილემა შესთავაზა: არჩევანი მშვიდობასა და ომს შორის.

მმართველი პარტიის „რუსეთის მხარეს შებრუნება“ შედარებით ახალ მოვლენას წარმოადგენს. 2012 წელს, როცა „ქართული ოცნება“ ხელისუფლებაში მოვიდა, მნიშვნელოვან საგარეოპოლიტიკურ წარმატებას მიაღწია - სწრაფად დაუახლოვდა ევროკავშირს მასში გაწევრიანების სურვილით, მაგრამ რუსეთ-უკრაინის ომის დაწყების კვალობაზე პარტიამ რუსეთის ორბიტისაკენ გადაუხვია. მთავრობამ ევროპა და ადგილობრივი ოპოზიცია წარმოადგინა „ომის გლობალური პარტიად“, რომელსაც სურს საქართველო მოსკოვთან ომში ჩაითრიოს და კრემლთან დაპირისპირების ინსტრუმენტად გამოიყენოს

ამჟამად „ქართული ოცნება““ ოფიციალურად პრორუსულ პარტიას არ წარმოადგენს, მაგრამ ხშირად მისი პრაქტიკული მოქმედება საერთო პრორუსულ ჩარჩოებში ჯდება. 

ევროპული გზიდან გადახვევის პოლიტიკის ცენტრში მოჩანს „ქართული ოცნების“ დამაარსებელი ბიძინა ივანიშვილი - მილიარდერი, ყოფილი პრემიერ-მინისტრი, რომელიც ბოლო ათწლეულში წავიდა ქართული პოლიტიკიდან, მაგრამ იმავდროულად გავლენიან ადამიანად რჩებოდა. ბიძინა ივანიშვილი რუსეთში ყოფნის დროს გამდიდრდა, 1990-იან წლებში და როგორც მისი კრიტიკოსები ამბობენ,  მისი რიტორიკა და პოლიტიკური მრწამსი რუსეთის ლიდერის პოზიციას უთავსდება.

რუსეთის არმიის უკრაინაში შეჭრის დაწყებიდან პურველ ეტაპზე საქართველომ უკრაინას მხარი დაუჭირა. თბილისში დღესაც ბევრი უკრაინული დროშა ფრიალებს, მაგრამ მთავრობა თავს იკავებს რუსეთის გადაჭარბებული კრიტიკისაგან და ერიდება ანტირუსული სანქციების რეალიზებას.

„ჩვენ, როგორც ქვეყნის მმართველმა პარტიამ, მთავრობამ, ყველაფერი გავაკეთეთ უკრაინისა და უკრაინელი ხალხის მხარდასაჭერად“, - განაცხადა „ვაშინგტონ პოსტთან“ საუბარში „ქართული ოცნების“ თავმჯდომარის მოადგილემ არჩილ თალაკვაძემ, მაგრამ, მისი თქმით, დასავლეთის ოფიციალურმა პირებმა რუსეთ-უკრაინის ომში საქართველოს ჩათრევა მოისურვეს: „ჩვენ ჩავთვალეთ, რომ ასეთი პოლიტიკა საქართველოსათვის ძალზე სარისკო და გაუმართლებელი იქნებოდა“.

„ქართულმა ოცნებამ“ წინასაარჩევნო კამპანიის დროს აქტიურად ისარგებლა უკრაინის ომით და ამომრჩევლებს პლაკატების სერია შესთავაზა, რომლებზე გამოსახულია ერთი მხრივ, ომით დანგრეული უკრაინის ქალაქები და სოფლები, მეორე მხრივ - აღმშენებლობის პროცესში მყოფი საქართველო. ასეთმა პროპაგანდამ თავისი გამოძახილი ჰპოვა რუსეთთან ომგადატანილ საქართველოს მოსახლეობაში, განსაკუთრებით სოფლებში, ოკუპირებულ რეგიონებთან ახლოს, მხარეთა დამაშორიშორებელ ე.წ. სადემარკაციო ხაზის გასწვრივ.

როგორ ავიცილოთ თავიდან ომი

ქართველებს კარგად ახსოვთ 2008 წლის აგვისტოს ომი. ჭორვილისაკენ - ბიძინა ივანიშვილის მშობლიური სოფლისაკენ მიმავალი გზა, რომელიც კავკასიის ქედის სამხრეთ კალთებზე მდებარეობს, სწორედ რუსეთის მიერ ოკუპირებული რეგიონის - სამხრეთ ოსეთთან ახლოს გადის, სულ რაღაც ორიოდე კილომეტრში, სადემარკაციო ხაზთან.

ჭორვილაში ბიძინა ივანიშვილს თითქმის ეროვნულ გმირად თვლიან - მდიდარ ადამიანად, რომელიც თანასოფლელებს ყოველმხრივ ეხმარებოდა - სახლებისა თუ გზების მშენებლობაში, ჯანდაცვასა თუ კომუნალური გადასახადების გადახდაში, სანამ მან სახელმწიფო თანამდებობა - ქვეყნის პრემიერ-მინისტრის პოსტი არ დაიკავა.

„მე ომის მოწინააღმდეგ ვარ. დარწმუნებული ვარ, რომ „ქართული ოცნება“ მსვიდობას შეინარჩუნებს. არ გვსურს, რომ რომელიმე ქვეყანა საქართველოს მტერი იყოს და არც ის გვინდა, რომ საქართველოს იყოს სხვა ქვეყნის მტერი“, - ამბობს გიორგი გურძენიძე, სკოლის დირექტორი, რომელსაც ახსოვს, თუ როგორ ხმაურით დაფრინავდნენ სოფლის თავზე, ცაში რუსული თვითმფრინავები 2008 წელს.

„ქართული ოცნება“ აქტიურად უჭერს მხარს ბიძინა ივანიშვილის პოლიტიკური კურსის ორ ძირითად მომენტს - მშვიდობას ნეიტრალიტეტის გზით და ქართული ტრადიციული ფასეულობების დაცვას. „ქართული ოცნების“ მტკიცებით, მისი სტრატეგიული მიზანი არ შეცვლილა - ევროინტეგრაცია ძალაში რჩება, რომლის რეალიზებას 2030 წლისათვის არის დაგეგმილი: საქართველო ევროკავშირის წევრი გახდება „ღირსეულად“ და ტრადიციული ეროვნული ფასეულობების დაცვით.

„რა თქმა უნდა, მსურს ევროკავშირის წევრი ვიყოთ, მაგრამ ჩვენ ჩვენი წინაპრების ღირსებაც და მემკვიდრეობაც უნდა დავიცვათ. ქალი ქალი უნდა იყოს, კაცი კი - კაცი“, - ამბობს ჭორვილელი მამია მაჭავარიანი.

ქართველთა ღირსება კი დაცული იქნება ორი კანონით, რომლებმაც, პრაქტიკულად, ევროკავშირში საქართველოს პოტენციური წევრობის პროცესი შეაჩერეს - იმიტომ, რომ მათი დებულებები ევროპული ბლოკის სტანდარტებს ეწინააღმდეგება. ეს კანონებია „ოჯახური ფასეულობებისა და არასრულწლოვანების დაცვის, ასევე უცხოური გავლენის გამჭვირვალობის შესახებ, რომლებიც, როგორც ოპოზიცია აცხადებს, რუსული სამართლებრივი აქტების ასლებს წარმოადგენენ.

ევროპა შორეული ხდება?!

საქართველოს დედაქალაქის მცხოვრებთა ნაწილი შეშფოთებულია, რომ ქვეყნის შანსი ევროკავშირის წევრობაზე მცირდება. „არჩევნებში „ქართული ოცნების“ გამარჯვება სხვა არაფერია, თუ არა ხელისუფლების უზურპაცია“, - ამბობს 38 წლის გიორგი, რომელიც გვარს არ ასახელებს, ვაითუ დევნა დაუწყონ, - „ჩვენ ევროკავშირთან ინტეგრაცია უნდა გავაღრმავოთ. რუსეთთან დაახლოებას კი არცერთი ნორმალური ქვეყანა არ ცდილობს. პრორუსუსლი ორიენტაცია თვითმკვლელობას ნიშნავს, რადგან მოსკოვი არანაირი შეთანხმების პირობებს არ იცავს“.

ოპოზიცია მწვავედ აკრიტიკებს „ქართული ოცნების“ ომის წინააღმდეგ მიმართულ კურსს და მას პროპაგანდისტულს უწოდებს, ზოგიერთები კი თვლიან, რომ მმართველ პარტიის მხრიდან ამგვარი ლოზუნგების წარმოჩენა ხელისუფლებაში დარჩენასა და ერთპარტიული მმართველი სისტემის შენარჩუნებას ემსახურება.

პარტია „საქართველოსათვის“ ლიდერის გიორგი გახარიას განცხადებით, ბიძინა ივანიშვილისა და „ქართული ოცნების“ პოლიტიკაში მომხდარი ცვლილებები - პრორუსული გადახრები - იმითაა გამოწვეული, რომ ევროკავშირში გაწევრიანება ხელისუფლების როტაციას ნიშნავს: „მისი მთავარია მიზანია ხელისუფლების შენარჩუნება. იგი ხედავს, რომ ევროპული დემოკრატია ხელისუფლების არჩევნების გზით შეცვლას ითვალისწინებს“.

მაგრამ არჩევნების შედეგების წინააღმდეგ მიმდინარე საპროტესტო აქციები ისეთივე ძლიერი და ფართო არ არის, როგორიც გაზაფხულზე მიმდინარეობდა ზემოთ ხსენებული კანონების მიღების დროს. ეს ნიშნავს, რომ ოპოზიცია გამოფიტულია. მათ ვერც დასავლეთი ვერ უწევს სათანადო დახმარებას. ბრიუსელს შეუძლია გარკვეული ზეწოლა მოახდინოს „ქართულ ოცნებაზე“, მაგრამ ევროპელი ჩინოვნიკების რეაქცია აწონილ-დაწონილია: დამკვირვებლებმა ნამდვილად დააფიქსირეს დარღვევები, მაგრამ მათ თავი შეიკავეს იმის განცხადებაზე, რომ არჩევნები გაყალბდა და ხმები მოპარულია.

არჩევნებში მომხდარი ყველა დარღვევის დეტალურად გამოკვლევა დროს მოითხოვს - კვირეებს და შეიძლება თვეებსაც, თანაც საკმაოდ რთულია მათი დამტკიცება-დადასტურება. „ჩვენ ახლა ისეთ სიტუაციასთან გვაქვს საქმე, როცა დასავლეთს არ სურს ხისტი ნაბიჯები გადადგას საკმარისი მტკიცებულებების გარეშე, ოპოზიციას კი საკმარისი მტკიცებულებები არ აქვს“, - ამბობს ჯონ დიპირო საერთაშორისო რესპუბლიკური ინსტიტუტიდან.

ბიძინა ივანიშვილი აშკარად იმაზე დებს თავის ფსონს, რომ ევროპა საქართველოსადმი ინტერესს დაკარგავს. ჯერ კიდევ ზაფხულში იგი აცხადებდა, რომ აშშ-ის საპრეზიდენტო არჩევნებში დონალდ ტრამპის გამარჯვება რუსეთ-უკრაინის ომს დაასრულებს. „ჩვენ მაქსიმუმ ერთი წელი გვაქვს, რომ ეს ყველაფერი მოვითმინოთ, შემდეგ კი [დასავლეთის] გლობალური და რეგიონული ინტერესები შეიცვლება, მათთან ერთად კი შეიცვლება ინტერესები საქართველოს მიმართაც“, - ამბობდა ბიძინა ივანიშვილი, - ომის დასრულებასთან ერთად კი ყველა გაუგებრობა ევროპასთან და ამერიკასთან გაქრება“.

წყარო: https://www.washingtonpost.com/world/2024/11/21/georgia-russia-elections-influence/

 

სრულად
გამოკითხვა
ვინ გაიმარჯვებს რუსეთ - უკრაინის ომში?
ხმის მიცემა
სხვათა შორის

მსოფლიოს ისტორიაში, უდიდესი იმპერიები ტერიტორიით(მლნ კვ. კმ): ბრიტანეთი - 35.5 მონღოლეთი - 24.0 რუსეთი - 22.8 ქინგის დინასტია (ჩინეთი) - 14.7 ესპანეთი - 13.7 ხანის დინასტია (ჩინეთი) - 12.5 საფრანგეთი - 11.5 არაბეთი - 11.1 იუანების დინასტია (ჩინეთი) - 11.0 ხიონგნუ - 9.0 ბრაზილია - 8.337 იაპონია - ~8.0 იბერიული კავშირი - 7.1 მინგის დინასტია (ჩინეთი) - 6.5 რაშიდუნების ხალიფატი (არაბეთი) - 6.4 პირველი თურქული სახანო - 6.0 ოქროს ურდო - 6.0 აქემენიანთა ირანი - 5.5 პორტუგალია - 5.5 ტანგის დინასტია (ჩინეთი) - 5.4 მაკედონია - 5.2 ოსმალეთი - 5.2 ჩრდილო იუანის დინასტია (მონღოლეთი) - 5.0 რომის იმპერია - 5.0

Ford, საავტომობილო ბაზრის დომინანტი მაშინ, როდესაც საავტომობილო ბაზარი ჯერ კიდევ ჩამოყალიბების პროცესში იყო, Ford Model T იყო დომინანტი მანქანა. 1916 წლის მონაცემებით, ის მსოფლიოში ყველა ავტომობილის 55%-ს შეადგენდა.

ილია ჭავჭავაძე: "როცა პრუსიამ წაართვა საფრანგეთს ელზასი და ლოტარინგია და პარლამენტში ჩამოვარდა საუბარი მასზედ, თუ რაგვარი მმართველობა მივცეთო ამ ახლად დაჭერილს ქვეყნებს, ბისმარკმა აი, რა სთქვა: ,,ჩვენი საქმე ელზასსა და ლოტარინგიაში თვითმმართველობის განძლიერება უნდა იყოსო. ადგილობრივნი საზოგადოების კრებანი უნდა დავაწყოთო ადგილობრივის მმართველობისთვისაო. ამ კრებათაგან უფრო უკეთ გვეცოდინება იმ ქვეყნების საჭიროება, ვიდრე პრუსიის მოხელეთაგანა. ადგილობრივთა მცხოვრებთაგან ამორჩეულნი და დაყენებულნი მოხელენი ჩვენთვის არავითარს შიშს არ მოასწავებენ. ჩვენგან დანიშნული მოხელე კი მათთვის უცხო კაცი იქნება და ერთი ურიგო რამ ქცევა უცხო კაცისა უკმაყოფილებას ჩამოაგდებს და ეგ მთავრობის განზრახვასა და სურვილს არ ეთანხმება. მე უფრო ისა მგონია, რომ მათგან ამორჩეულნი მოხელენი უფრო ცოტას გვავნებენ, ვიდრე ჩვენივე პრუსიის მოხელენი”. თუ იმისთანა კაცი, როგორც ბისმარკი, რომელიც თავისუფლების დიდი მომხრე მაინდამაინც არ არის, ისე იღვწოდა თვითმმართველობისათვის, მერე იმ ქვეყნების შესახებ, რომელთაც გერმანიის მორჩილება არამც თუ უნდოდათ, არამედ ეთაკილებოდათ, თუ ამისთანა რკინის გულისა და მარჯვენის კაცი, როგორც ბისმარკი, სხვა გზით ვერ ახერხებდა ურჩის ხალხის გულის მოგებას, თუ არ თვითმმართველობის მინიჭებითა, სხვას რაღა ეთქმის."

დედამიწაზე არსებული ცოცხალი არსებებიდან მხოლოდ ადამიანს და კოალას აქვთ თითის ანაბეჭდი

ინდოელი დიასახლისები მსოფლიო ოქროს მარაგის 11% ფლობენ. ეს უფრო მეტია, ვიდრე აშშ-ს, სავალუტო ფონდის, შვეიცარიის და გერმანიის მფლობელობაში არსებული ოქრო, ერთად აღებული.

დადგენილია, რომ სასოფლო-სამეურნეო კულტურათა მოსავლიანობის განმსაზღვრელ კომპლექსურ პირობათა შორის, ერთ-ერთი თესლის ხარისხია. მაღალხარისხოვანი ჯიშიანი თესლი ერთ-ერთი მნიშვნელოვანი ფაქტორია მოსავლიანობის გასადიდებლად, რაც აგრეთვე დასაბუთებულია ხალხური სიბრძნით "რასაც დასთეს, იმას მოიმკი". - ქართული გენეტიკისა და სელექცია–მეთესლეობის სკოლის ერთ-ერთი ფუძემდებელი, მეცნიერებათა დოქტორი, აკადემიკოსი პეტრე ნასყიდაშვილი

ებოლა, SARS-ი, ცოფი, MERS-ი, დიდი ალბათობით ახალი კორონავირუსი COVID-19-იც, ყველა ამ ვირუსული დაავადების გავრცელება ღამურას უკავშირდება.

ყველაზე დიდი ეპიდემია კაცობრიობის ისტორიაში იყო ე.წ. "ესპანკა" (H1N1), რომელსაც 1918-1919 წლებში მიახლოებით 100 მილიონი ადამიანის სიცოცხლე შეეწირა, ანუ დედამიწის მოსახლეობის 5,3 %.

იცით თუ არა, რომ მონაკოს ნაციონალური ორკესტრი უფრო დიდია, ვიდრე ქვეყნის არმია.