USD 2.7067
EUR 3.1230
RUB 3.3103
თბილისი
«TRT - Turkish Radio and Television Corporation» (თურქეთი): „დონალდ ტრამპის მსოფლიო“
თარიღი:  529

აქტუალური თემის ანალიზი 47 - 2024

ტრამპის მსოფლიო

ETA-ს უსაფრთხოების კვლევის დირექტორი, პროფესორი მურათ იეშილთაში

ცხადია, რომ ტრამპის მსოფლიოს მომდევნო ოთხი წელი უკეთესი არ იქნება, მაგრამ კიდევ უფრო გაუარესდება თუ არა, ჯერ გაურკვეველია. ტრამპის ახალი საგარეო პოლიტიკისა და უსაფრთხოების გუნდი MAGA (გავხადოთ ამერიკა კვლავ დიდი) პირველ პერიოდთან შედარებით გაცილებით მეტად მკაცრი და რადიკალური ხაზით მიდის. პირველ პერიოდში MAGA 1.0, "ამერიკა უპირველესია" სლოგანით ჰიპერ-რეალისტურ საგარეო პოლიტიკას ატარებდა, თუმცა ამ მიდგომამ ვერ შეძლო აშშ-ის გლობალური ლიდერობის გამყარება, ეკონომიკური პრობლემების გადაჭრა და რუსეთისა და ჩინეთის კონტროლი. მიუხედავად იმისა, რომ ელოდნენ აშშ-ის გლობალურ ძალაუფლებრივ კონკურენციაში უპირატესობის მოპოვებას, ამ სტრატეგიამ სასურველი შედეგები ვერ გამოიღო და საერთაშორისო ურთიერთობებში ამერიკული პრაგმატიზმი გადაიქცა პატრონობის მიდგომად, განსაკუთრებით გლობალურ სამხრეთში.

ახალ პერიოდში ტრამპის გუნდში თავდაცვისა და საგარეო პოლიტიკის სფეროში გაცილებით მკაცრი სახელები შედის. თავდაცვის მინისტრობის კანდიდატი პეტ ჰეგსეთი ცნობილია როგორც ტრადიციული ამერიკული უსაფრთხოების სტრუქტურის გარედან მოსული, რელიგიური სიონისტი. საგარეო საქმეთა მინისტრობის კანდიდატი მარკო რუბიო კი არის საერთაშორისო დიპლომატიური გამოცდილების არმქონე, ისრაელის მხარდამჭერი და მკაცრი პიროვნება. ეს სახელები მიუთითებს იმაზე, რომ ტრამპის საგარეო პოლიტიკის გუნდი შორდება კონსერვატიული ინტერნაციონალიზმის ტრადიციას და იღებს უფრო პოპულისტურ, მილიტარისტულ უსაფრთხოების პოლიტიკას. ტრამპს და მის გუნდს მიაჩნიათ, რომ სამხედრო ძალის მუქარა და სანქციები გაზრდის დიპლომატიურ გავლენებს, თუმცა არსებობს შიში, რომ ასეთმა მეთოდებმა შეიძლება გამოიწვიოს უფრო მეტი ქაოსი გლობალური სტაბილურობის უზრუნველყოფის ნაცვლად.

ისრაელის პოლიტიკა ტრამპის გუნდისთვის პრიორიტეტულ საკითხს წარმოადგენს. ისრაელის მხარდაჭერის პოზიცია შეესაბამება ისეთ სტრატეგიულ მიზნებს, როგორიცაა ღაზის დაუსახლებლად გადაქცევა, იორდანეს დასავლეთ სანაპიროს ანექსია და სამხრეთ ლიბანის ოკუპაცია, თუმცა ამ მიზნების მიღწევა რთულია. ტრამპის ხელისუფლების მიერ ისრაელისთვის სრული თავისუფლების მიცემამ შეიძლება გაზარდოს დაძაბულობა რეგიონში. იმავდროულად, აშშ-ის მიერ ისრაელისთვის უპირობო მხარდაჭერამ შეიძლება გამოიწვიოს უფრო დიდი არასტაბილურობა ახლო აღმოსავლეთში და იზოლაციაში მოაქციოს აშშ რეგიონში.

ირანის საკითხი ტრამპის ხელისუფლების ერთ-ერთ რთულ თემას წარმოადგენს. აღინიშნება, რომ ირანი შესაძლოა სუსტდებოდეს, თუმცა კვლავ ინარჩუნებს რეგიონული კრიზისების გამოწვევის უნარს. ტრამპის მიერ უფრო მეტი სანქციებისა და სამხედრო ძალის გამოყენების სტრატეგიამ შეიძლება აიძულოს ირანი უფრო აგრესიული პოლიტიკა გაატაროს. ამ მიდგომამ შეიძლება გახადოს სპარსეთის ყურის ქვეყნები უფრო მოწყვლადი და სერიოზულად შეარყიოს რეგიონული უსაფრთხოება. ამიტომ მიუთითებენ, რომ რეალისტური და გრძელვადიანი გადაწყვეტილებისთვის საჭიროა ბირთვული მოლაპარაკებების აღდგენა და რეგიონული შერიგების ხელშეწყობა.

რუსეთთან დაკავშირებული საკითხი ტრამპის ხელისუფლების სტრატეგიულ გამოწვევებს შორისაა. უკრაინის ომის საკითხის გადაჭრის ძიებაში ტრამპის სამხედრო შემაკავებლობაზე დაფუძნებულმა და "აიღე-მიეცი" გაგების მიდგომამ შეიძლება დაუცველი დატოვოს ევროპა და დაასუსტოს ნატო. რუსეთი უკრაინის ომში არ აგებს და ცეცხლის შეწყვეტისთვის სერიოზულ მზადებასაც არ იჩენს. ტრამპის მიერ უკრაინისადმი დახმარების შემცირების პოლიტიკამ შეიძლება გაამყაროს რუსეთის პოზიციები და საფრთხე შეუქმნას ევროპის უსაფრთხოების სტრუქტურას. უფრო მასშტაბური და მდგრადი სამშვიდობო გეგმისთვის შეიძლება საჭირო გახდეს ახალი გადაწყვეტილების შემუშავება იმგვარად, რომ მისაღები იყოს რუსეთისთვისაც.

ტრამპის ხელისუფლებისთვის ყველაზე კრიტიკული საკითხებიდან ერთ-ერთი ჩინეთია. აღინიშნება, რომ ჩინეთის მიმართ გამოყენებულმა ეკონომიკურმა ზეწოლის პოლიტიკამ, ნაცვლად ტრამპის მიერ დაპირებული ეკონომიკური გაუმჯობესებისა, შეიძლება აშშ მიიყვანოს უფრო დიდ კრიზისებამდე. ჩინეთის ეკონომიკური იზოლაციის მიზნით, ასეთი მკაცრი პოლიტიკა შეიცავს გლობალური ეკონომიკური კრიზისის გამოწვევისა და აშშ-ის გლობალური ლიდერობის დასუსტების რისკს. გარდა ამისა, ჩინეთს შეუძლია მოიპოვოს ახალი მოკავშირეები და სტრატეგიული უპირატესობა. ეს აჩვენებს, რომ აშშ-მა ჩინეთთან საბრძოლველად უნდა შეიმუშაოს უფრო რთული და გრძელვადიანი სტრატეგია. 

და ბოლოს, აღინიშნება თურქულ-ამერიკული ურთიერთობების გეოპოლიტიკური და სამხედრო დინამიკის მნიშვნელობა. ტრამპის ადმინისტრაციამ არ უნდა მოახდინოს სირიაში თურქეთის უსაფრთხოების შეშფოთებების და YPG-სთან დაკავშირებული სენსიტიური საკითხების იგნორირება. ასევე აღინიშნება, რომ თურქეთი რუსეთთან, ახლო აღმოსავლეთთან და ჩინეთთან მიმართებაში მნიშვნელოვან სტრატეგიულ შესაძლებლობებს სთავაზობს. პოლიტიკამ, რომელიც არ ითვალისწინებს ანკარის პრიორიტეტებს, შეიძლება უარყოფითად იმოქმედოს ორ ქვეყანას შორის ურთიერთობებზე. თუმცა, ირანის დამაბალანსებელ ძალად გარდაქმნა და სპარსეთის ყურის ქვეყნების უსაფრთხოება შესაძლებელი გახდება მხოლოდ იმ შემთხვევაში, თუ აშშ გაატარებს რაციონალურ და დაბალანსებულ სტრატეგიას რეგიონში.

საბოლოო ჯამში, ხაზგასმულია, რომ ტრამპის მეორე პერიოდის ფორმირებაზე გავლენას მოახდენს არა მხოლოდ აშშ-ის საკუთარი პოლიტიკა, არამედ გლობალური ძალებისა და რეგიონული აქტორების რეაქციებიც. ტრამპისთვის გადამწყვეტია თანამშრომლობითი მიდგომა, რომელიც ითვალისწინებს აშშ-ს საზღვრებს, რათა თავიდან აიცილოს შესაძლო კრიზისები. 

წყარო:https://www.trt.net.tr/

ანალიტიკა
კრემლს ომის შეწყვეტის მზაობა ჯერ კიდევ არ აქვს და რუსეთის ეკონომიკის შეწირვასაც არ ერიდება - გიორგი კობერიძე
დღევანდელი რუსული ბეჭდური პრესა ივლისის თვეში ეკონომიკური ვითარების დამძიმებაზე საუბრობს - რაც რუსეთის დახურული სისტემის პირობებში საკმაოდ იშვიათი მოვლენაა. გაზეთები აღნიშნავენ, რომ: საშუალოდ 12%-ით მოხდა რუსეთში კომუნალურები გადასახადების ზრდა. გაძვირდა პურის ფასიც, არადა ხორბლის ფასი გაიაფდა. მშენებლობის ბიზნესი დაეცა და ქარხნები იხურება.
 
მიზეზი? მუშახელის კატასტროფული დეფიციტი ბაზარზე, რასაც ადამიანური რესურსების კლების ხარჯზე ემატება მოთხოვნის ბუნებრივი შემცირება - რუსების ნაწილი ფრონტზე კვდება, ნაწილი კი ქვეყნიდან გარბის. დარჩენილი კვალიფიციური მუშახელი კი სამხედრო ინდუსტრიაშია მობილიზებული. იაფ ხორბალს რუსეთი თავის მოკავშირეებს საბითუმო ფასებში ყიდის, ხოლო ბაზარზე შემოსავლის შესანარჩუნებლად კრემლთან დაახლოებული პურის მსხვილი მეწარმეები მის ფასს ზრდიან.
 
ამას კი ემატება სანქციები. დღეს ევროპის მხრიდან სანქციების მე-18 პაკეტი დამტკიცდა, რომელიც რუსეთის ნავთობისა და გაზის ინდუსტრიას ურტყამს. 47.6 დოლარი - ესაა ის თანხა, რომელზე ძვირადაც ნავთობს არ შეიძენს ევროკავშირი და ბრიტანეთი რუსეთისაგან, რომელსაც გათვლა 60 დოლარზე ჰქონდა. კრემლს რომ მყარი მოგება ჰქონდეს 70 დოლარად უნდა ჰყიდდეს ბარელს. სანქციების მიხედვით ნორდ სტრიმების გაზსადენები აღარ ამუშავდება. ამას ემატება რუსულ ჩრდილოვან ფლოტზე დევნაც, რომელიც სხვა ქვეყნების დროშის ქვეშ მცურავი ხომალდების დახმარებით ცდილობდა რუსული ნავთობის ევროპაში გაყიდვას და სანქციების გვერდის ავლას.
 
ამ ფონზე მნიშვნელოვანია ისიც, რომ რუსეთში ტოტალიტარული მმართველობა კიდევ უფრო უჭერს მოსახლეობას: ქვეყანაში 5500 აკრძალული საიტი, მუსიკა, საინფორმაციო საშუალება, კოდური სიტყვა, ფილმი და გამოთქმაა, რისი მოძიებაცა და ნახვაც არ შეიძლება, მათ შორის არც VPN-ის გამოყენებით. თუ ნახავ ჯერ დაგაჯარიმებენ, შემდეგ ჯერზე კი პასუხისგებაში მისცემენ შენს თავს.
 
მზარდი ინფლაციისა და ძირითადი რესურსების სამხედრო წარმოებასა თუ ფრონტზე მობილიზების ფონზე ეკონომიკური პერსპექტივა კარგად არ გამოიყურება. არსებობს ვარაუდი, რომ გვიანი შემოდგომიდან რუსეთი კიდევ უფრო მეტი ბანკნოტების დაბეჭდვას აპირებს.
 
მუშახელის დეფიციტის ფონზე ინდური პრესა საუბრობდა პოტენციურ გეგმაზე, რომლის მიხედვითაც რუსეთი წლის ბოლომდე მილიონი ინდოელი მუშახელის რეკრუტირებას აპირებს, თუმცა ამ ამბავმა რუსეთში დადებითი რეაქცია არ გამოიწვია, რის გამოც რუსეთის შრომის მინისტრმა აღნიშნული ინფორმაცია უარყო. მიუხედავად ამისა, მარტო წელს რუსეთში 71,817 ინდოეთის მოქალაქეზე გაიცა ოფიციალური სამუშაო ნებართვა. ეს რაც ლეგალურად ჩანს, და რაც არა ის კიდევ სხვაა. ინდოელების გარდა რუსეთში დიდი რაოდენობით არიან შუა აზიელები და ჩინელები.
 
ამ ვითარებაში ფრონტზე რუსეთის ვითარება არასახარბიელოა. დონეცკის მონაკვეთზე მომარაგების გზას უკვე ეწოდა "სიკვდილის ხაზი", სადაც უკრაინული დრონები ყველაფერს ბომბავენ რაც კი გადაადგილდება. მიუხედავად ამისა, რუსეთი არ წყვეტს ცოცხალი ძალის მობილიზებას და დონეცკის ოლქის დასავლეთ ნაწილში, პოკროვსკის სექტორზე დაწოლას. რუსეთის მხრიდან ყველა გათვლა ისეთი იყო, რომ პოკროვკი ჯერ 2024 წლის ბოლომდე უნდა აეღოთ, შემდეგ 2025 წლის მარტამდე, ახალი თარიღი 2025 წლის 9 მაისი იყო, შემდეგ კი ამ სექტორზე დაწყებული შეტევის ერთი წლის თავი, ანუ ივლისი. მაგრამ ერთი წლის თავზე რუსები ჯერ კიდევ არ არიან ქალაქის ფარგლებში შესულები. ზოგადად პოკროვკისაკენ გაჭრას რუსები 2024 წლის თებერვლიდან ცდილობენ, ავდიივკას დაცემის შემდეგ.
 
დასავლური მედია ამბობს, რომ რუსული ზაფხულის შეტევის მხოლოდ პირველი ფაზა ვიხილეთ ჯერ და რომ მეორე ფაზა ჯერ კიდევ წინააო. ისინი 150 ათას დამატებით რუს, კორეელ და სხვა ქვეყნებიდან დაქირავებულ სამხედროებზე საუბრობენ და ახალი მიმართულებით გაჭრას არ გამორიცხავენ, ან ძველ სექტორებზე მათ გადანაწილებასა და უკრაინულ პოზიციებზე დაწოლის გაძლიერებას.
 
კრემლი ტრამპის მიერ მიცემულ 50 დღიან ვადას მაქსიმალური შეტევისათვის გამოიყენებს და ამაში უცნაური არაფერია. მთავარია რამხელა იქნება მსხვერპლი და გამოფიტვა. როგორც ამერიკის სახელმწიფო მდივანმა აღნიშნა, მხოლოდ წელს რუსეთს 100 ათასი მოკლული ჰყავს. მან ხაზი გაუსვა ფაქტს, რომ საუბარია მოკლულ სამხედროებზე და არა დაჭრილებზე, დაშავებულებზე ან ტყვეებზე. რუსეთი წლებია იმით პოზიციონირებს, რომ თითქოს ბოლო სამხედრომდე და ბოლო საკვებამდე შეუძლია იომოს. ასეთი რამ არცერთ სახელმწიფოს არ შეუძლია, მაგრამ კრემლს რომ ომის შეწყვეტის მზაობა ჯერ კიდევ არ აქვს და რუსეთის ეკონომიკის შეწირვასაც არ ერიდება - ეს უკვე ვნახეთ. და ისიც ნათელია, რომ ახლა ომს სერიოზული გამოფიტვის სახე აქვს მიღებული, რის გამოც დამატებითი მოთამაშეებისა და სახელმწიფოების ირიბი ჩართვა კიდევ უფრო მზარდია.
 
პუტინმა ისიც კარგად იცის, რომ ომის შეწყვეტა სხვა მიზეზითაცაა საშიში - ამდენი სამხედროსა და ციხეებიდან გამოსული, თუ მობილიზებული კრიმინალის რესოციალიზაცია ძალიან რთული იქნება, მით უფრო გართულებული ეკონომიკური ვითარებიდან გამომდინარე. თუმცა ყველაფერს აქვს თავისი ზედა ზღვარი - ეკონომიკის გამძლეობასაც, მსხვერპლის რაოდენობასაც და გამარჯვების რწმენასაც.
 
სრულად
გამოკითხვა
ვინ გაიმარჯვებს რუსეთ - უკრაინის ომში?
ხმის მიცემა
სხვათა შორის

მსოფლიოს ისტორიაში, უდიდესი იმპერიები ტერიტორიით(მლნ კვ. კმ): ბრიტანეთი - 35.5 მონღოლეთი - 24.0 რუსეთი - 22.8 ქინგის დინასტია (ჩინეთი) - 14.7 ესპანეთი - 13.7 ხანის დინასტია (ჩინეთი) - 12.5 საფრანგეთი - 11.5 არაბეთი - 11.1 იუანების დინასტია (ჩინეთი) - 11.0 ხიონგნუ - 9.0 ბრაზილია - 8.337 იაპონია - ~8.0 იბერიული კავშირი - 7.1 მინგის დინასტია (ჩინეთი) - 6.5 რაშიდუნების ხალიფატი (არაბეთი) - 6.4 პირველი თურქული სახანო - 6.0 ოქროს ურდო - 6.0 აქემენიანთა ირანი - 5.5 პორტუგალია - 5.5 ტანგის დინასტია (ჩინეთი) - 5.4 მაკედონია - 5.2 ოსმალეთი - 5.2 ჩრდილო იუანის დინასტია (მონღოლეთი) - 5.0 რომის იმპერია - 5.0

Ford, საავტომობილო ბაზრის დომინანტი მაშინ, როდესაც საავტომობილო ბაზარი ჯერ კიდევ ჩამოყალიბების პროცესში იყო, Ford Model T იყო დომინანტი მანქანა. 1916 წლის მონაცემებით, ის მსოფლიოში ყველა ავტომობილის 55%-ს შეადგენდა.

ილია ჭავჭავაძე: "როცა პრუსიამ წაართვა საფრანგეთს ელზასი და ლოტარინგია და პარლამენტში ჩამოვარდა საუბარი მასზედ, თუ რაგვარი მმართველობა მივცეთო ამ ახლად დაჭერილს ქვეყნებს, ბისმარკმა აი, რა სთქვა: ,,ჩვენი საქმე ელზასსა და ლოტარინგიაში თვითმმართველობის განძლიერება უნდა იყოსო. ადგილობრივნი საზოგადოების კრებანი უნდა დავაწყოთო ადგილობრივის მმართველობისთვისაო. ამ კრებათაგან უფრო უკეთ გვეცოდინება იმ ქვეყნების საჭიროება, ვიდრე პრუსიის მოხელეთაგანა. ადგილობრივთა მცხოვრებთაგან ამორჩეულნი და დაყენებულნი მოხელენი ჩვენთვის არავითარს შიშს არ მოასწავებენ. ჩვენგან დანიშნული მოხელე კი მათთვის უცხო კაცი იქნება და ერთი ურიგო რამ ქცევა უცხო კაცისა უკმაყოფილებას ჩამოაგდებს და ეგ მთავრობის განზრახვასა და სურვილს არ ეთანხმება. მე უფრო ისა მგონია, რომ მათგან ამორჩეულნი მოხელენი უფრო ცოტას გვავნებენ, ვიდრე ჩვენივე პრუსიის მოხელენი”. თუ იმისთანა კაცი, როგორც ბისმარკი, რომელიც თავისუფლების დიდი მომხრე მაინდამაინც არ არის, ისე იღვწოდა თვითმმართველობისათვის, მერე იმ ქვეყნების შესახებ, რომელთაც გერმანიის მორჩილება არამც თუ უნდოდათ, არამედ ეთაკილებოდათ, თუ ამისთანა რკინის გულისა და მარჯვენის კაცი, როგორც ბისმარკი, სხვა გზით ვერ ახერხებდა ურჩის ხალხის გულის მოგებას, თუ არ თვითმმართველობის მინიჭებითა, სხვას რაღა ეთქმის."

დედამიწაზე არსებული ცოცხალი არსებებიდან მხოლოდ ადამიანს და კოალას აქვთ თითის ანაბეჭდი

ინდოელი დიასახლისები მსოფლიო ოქროს მარაგის 11% ფლობენ. ეს უფრო მეტია, ვიდრე აშშ-ს, სავალუტო ფონდის, შვეიცარიის და გერმანიის მფლობელობაში არსებული ოქრო, ერთად აღებული.

დადგენილია, რომ სასოფლო-სამეურნეო კულტურათა მოსავლიანობის განმსაზღვრელ კომპლექსურ პირობათა შორის, ერთ-ერთი თესლის ხარისხია. მაღალხარისხოვანი ჯიშიანი თესლი ერთ-ერთი მნიშვნელოვანი ფაქტორია მოსავლიანობის გასადიდებლად, რაც აგრეთვე დასაბუთებულია ხალხური სიბრძნით "რასაც დასთეს, იმას მოიმკი". - ქართული გენეტიკისა და სელექცია–მეთესლეობის სკოლის ერთ-ერთი ფუძემდებელი, მეცნიერებათა დოქტორი, აკადემიკოსი პეტრე ნასყიდაშვილი

ებოლა, SARS-ი, ცოფი, MERS-ი, დიდი ალბათობით ახალი კორონავირუსი COVID-19-იც, ყველა ამ ვირუსული დაავადების გავრცელება ღამურას უკავშირდება.

ყველაზე დიდი ეპიდემია კაცობრიობის ისტორიაში იყო ე.წ. "ესპანკა" (H1N1), რომელსაც 1918-1919 წლებში მიახლოებით 100 მილიონი ადამიანის სიცოცხლე შეეწირა, ანუ დედამიწის მოსახლეობის 5,3 %.

იცით თუ არა, რომ მონაკოს ნაციონალური ორკესტრი უფრო დიდია, ვიდრე ქვეყნის არმია.