USD 2.7433
EUR 2.8862
RUB 2.7214
თბილისი
ზურაბ კიკნაძე – “ჩვენ და ესენი”
თარიღი:  556

ზურაბ კიკნაძე (დ. 3 ოქტომბერი 1933, თბილისი – გ. 23 ნოემბერი 2022, თბილისი) — ქართველი ორიენტალისტი-ასირიოლოგი, ბიბლეისტი, ფოლკლორისტი, ლიტერატორი, ილიას უნივერსიტეტის ემერიტუსი და თავისუფალი უნივერსიტეტის პროფესორი.

მისი საკვლევი სფერო შუამდინარეთის ლიტერატურა, მითოლოგია, რელიგია; ასევე ქართული მწერლობა, ფოლკლორი, მითოლოგია, ქრისტიანობა და ქრისტიანული კულტურა იყო.

ზურაბ კიკნაძემ თანამედროვე ქართულ ენაზე თარგმნა ბიბლია.

მას ეკუთვნის გილგამეშიანის პირველი თარგმანი ქართულ ენაზე, რომელიც 1963 წელს გამოიცა. 1978 წელს კი თამაზ ჩხენკელთან ერთად თარგმნა ჰომეროსის „ოდისეა“.

 

ზურაბ კიკნაძე – “ჩვენ და ესენი”

 

გასული საუკუნის ოციან წლებში, ბოლშევიზმის მძვინვარების ხანაში, ნოქალაქევში, ძველ არქეოპოლისში, მღვდელი ილია შალამბერიძე ასე ანუგეშებდა სტუმრებულ დისწულს: ”ნუ გოშქურუ, ლუკა. გიჩქუდას, ქეგესკიდუნა ათენეფი ვერჩხის…” ანუ: ”ნუ გეშინია, ლუკა. იცოდე, გაირიყებიან ესენიო”. ამ დანუგეშების შემდეგ მრავალმა წყალმა ჩაიარა და რისხვამ გადაიარა ქვეყანაზე, ხალხზე, ერზე და ბერზე. მღვდელი გაკრიჭეს, მაგრამ მაინც შეეძლო ეთქვა ”ნუ გოშქურუ”. ყველაფერი მოხდა, რასაც შიშის გამოწვევა შეეძლო, მერე და მერე შიშიც აღარ იყო, რადგან ეს ყველაფერი, ასე მგონია, სტიქიურ მოვლენად შეირაცხა და უნდა აგეტანა, როგორც ავდარს, ქარიშხალს იტან. თუმცა ის ნუგეში ამაო არ იყო, მღვდლის პირიდან პროვიდენციალურადაც ჟღერდა, მაგრამ მის ასრულებას ვერ მოესწრო ვერც პატიოსანი მღვდელი ილია და ვერც ლუკა, და ბევრი სხვანი, ჩვენი მამები, ბიძები და ძმები, და დღეს აღარც ის სახლია, სადაც ეს სანუგეშო სიტყვები ითქვა. ტეხური კი კვლავინდებურად მიედინება.
 
როცა ჟამი ამოიწურა და განვლო ბიბლიურმა სამოცდაათმა წელმა, თავისთავად (თუმცა ერთადერთ ამ ფრიად ქვეყანაში სისხლიანი კვალის დატოვებით) წავიდნენ ათენეფი. ეს წასვლა ზღვის მიქცევას ჰგავდა. წავიდნენ და უკან მობრუნდნენ, როგორც დამნაშავე ბრუნდება დანაშაულის ადგილზე. ”მობი დიკის” ავტორის გაფრთხილების არ იყოს: ასეა, ასე! უგუნურო მოკვდავნო, ნოეს წარღვნა ჯერ არ დასრულებულა, დღემდე ფარავს იგი ჩვენი ბედკრული ტერიტორიის ორ მესამედსო, ჩვენც ფრთხილად ვიყოთ, ათენეფი ისევ აქ არიან. ბოლშევიზმს უკვალოდ არ ჩაუვლია: დატოვა მეტასტაზები ”საბჭოთა კავშირის ნარჩენების” (ამ ფიგურას ვსესხულობ ერთი ცნობილი ნაციონალისგან, რომელმაც იგი მცდარი მისამართით ისროლა) სახით.
 
ყველა ქართველურ ენაზე და დიალექტზე ესენი-ათენეფი გასაგები იყო იმხანად ჩვენს ფრიად ქვეყანაში. ”ესენი რომ შემოვიდნენ…”, ”როდის წავლენ ესენი…”, ”ამათ ხელში”, ”ამგენის ხელში”, ”ამგენმა” და ა. შ. და ა. შ. ეს ნახევრად მეამიტურად კონსპირაციული და ერთგვარად ევფემისტური, უსახურობის, უკიდურესი სიუცხოვის გამომხატველი ნაცვალსახელი გაისმოდა ყველგან, ქალაქად და სოფლად… და ამჟამადაც ბოლშევიზმის ფსევდოწასვლის შემდეგ კვლავ გვიხდება ამ სიტყვების გახსენება – ”ამათ ხელში”, ”ამგენის ხელში”, ”ამგენმა”… და საბოლოოდ, ”როდის წავლენ ესენი?”
 
”ესენი”, როგორც ცნება და როგორც მისი კონკრეტული განსხეულება ღრმად იყო ფესვგადგმული ენაში და ყოფაში. ამით ენამ და ცნობიერებამ გამოხატა დიდი გაუცხოება ხელისუფლებასა და ხალხს შორის. ესენი იყვნენ (და არიან ოდნავ სახეცვლილნი) არა უბრალოდ ესენი, არამედ ესენი, როგორც მთელი მოსახლეობისგან გაუცხოებული განსაკუთრებული კატეგორია. იმ თითქოს წასვლისა თუ დარჩენის, თუ გარეგანი მეტამორფოზის შემდეგ ესენი თავიანთ თავს ”ჩვენ გუნდს” უწოდებენ, რაც გულისხმობს: სამშობლოს სიყვარულს ჩვენებურად, პატრიოტიზმს ჩვენებურად, ქვეყნის სამსახურს ჩვენებურად, სამართალს ჩვენებურად, ქვეყნის შენებას ჩვენებურად, გამარჯვებას ჩვენებურად, ყველაფრის კეთებას ჩვენებურად, რომ ყოველი სხვანაირი ჩვენთვის უცხოა და მტრული. მათი თვითწოდება, რომელსაც გამოხატავენ ნაცვალსახელით ჩვენ, ხალხის ენაზე სხვანაირად არ ითარგმნება თუ არა ესენი. ხალხის ”ჩვენი” სხვაა, მათი (იმგენის) ”ჩვენი” სხვაა – დიდი ზღვარი ძევს მათ შუა. ჩვენს პლურალისტურ საზოგადოებაში არსებობს საკუთარ თვალში ლიბერალურად შერაცხილი ”ჩვენი გუნდი”, რომელიც სწორედ ლიბერალური პოზიციებიდან კარგა ხნის წინათ უარყოფილი არქაულ-ეთნიური კატეგორიით აზროვნებს: ჩვენ და სხვანი, უცხონი, მტრები. ამბობენ, ჩვენ ესენი ვართ, ვინც ვართ; ისინი სხვანი არიან, სხვად შობილნი ”უწინარეს ყოველთა საუკუნეთა”. და სწორეთ ის გამოდის, რისი დამტკიცებაც გვსურს, რომ ”ესენი” არა უბრალო ფარატინა იარლიყია, არამედ ამ ჯგუფის თვითიდენტიფიკაციაა, რომელიც ამბობს, რომ ჩვენ ვართ მარილი ამა ქვეყნისა, ჩვენ სხვა მათერიისგან ვართ შემნილი, ყველა დანარჩენი კი ჩარეცხვის ღირსია. ჩვენ ფქვილი ვართ, ყველა დანარჩენი ქატოა. ჭირი იქა (თქვენთან), ლხინი აქა (ჩვენთან). ეს ქვეყანა კი ჩვენი ფქვილისა და ჩვენი ლხინისთვის არის შექმნილი.
 
ეს უკვე ”საბჭოთა კავშირის ნარჩენები” კი არ არის, მთელი სისტემაა, რომელიც ემსახურება ერთადერთ ამოცანას – ძალაუფლების შენაჩუნებას, რისთვისაც ხელისუფლების საბჭოური ტიპი ოპტიმალური გამოდგა. სულ მოკლე ხანში, ”რევოლუციის” მეორე დღესვე ხელისუფლებამ (იმ პირველის, სახელოვანი ’მრგვალი მაგიდის” კვალზე) მიიღო საბჭოური ნიშნები და შეფერილობა. ეს თავისთავად მოხდა თუ სჯა-ბაასის ან ”პიარ-მრჩეველთა ნაკარნახევი იყო? არც ერთი შესაძლებობა გამორიცხული არ არის. თუმცა, ვფიქრობ, დემოკრატიის ეს ანტიპოდური ტრანსფორმაცია მაინც თავის გადარჩენის ინსტინქტის გამოვლინებაა. ახალი ტიპის ავტოკრატულ-ავტორიტარული დემოკრატია თითოეული ამომრჩევლის ხმით არის გასუქებული და გაძლიერებული. დემოკრატიამ უფლება მისცა თავის რჩეულს, რომ სახელმწიფო მანქანა მისი ნებისაებრ გამოეყენებინა. და ლევიათანი, როგორც მრავალ ნებათა კონგლომერატი, რასაც სახელმწიფოს ვუწოდებთ, მთელი სიმძიმით, როგორც ურო, დაღირებულია მათ თავზე. ის სისასტიკე და შეუბრალებლობა მოსახლეობის მიმართ, რასაც ჩვენს გარშემო ვხედავთ, სხვა არაფერია, თუ არა სახელმწიფო მანქანის ცუდად ანუ ბოროტად მართვის და გამოყენების შედეგი. სახელმწიფოს ორგანოები ემსახურება არა ხალხს, არამედ იმათ, ვის ხელშიც არის აქტუალურად ისინი. სისასტიკით არის შეჯავშნული ლევიათანი, ის კანონს უწესებს ხალხს, თავად კი კანონგარეშეა. ძალაუფლების იმ ზომაზე მეტად გასაძლიერებლად, რისი მანდატიც ხალხმა მისცა, ამათ//ამგენმა მოსახლეობის სრული უგულებელყოფა უნდა მოახდინოს, უნდა თესოს სიცრუე, რომელსაც არარაობაში გამოძახილი არ ექნება. მაგრამ საბჭოთა წყობაში გამოწრთობილ ადამიანს განსაკუთრებულად გაფაქიზებული ყნოსვა აქვს და წვდება ნიუანსებს, თუმცა ნიუანსები რა მოსატანია, ”როცა სიტლანქე მოდის მგმობელი”. ტლანქია და პრიმიტიული და იმთავითვე ფარდაახდილია ტყუილი, სიცრუის პროპაგანდა, უსამართლობა, მტრის ხატით დაშინება, დანაშაულობის და შიშის განცდის ნერგვა საკუთარ ქვეყანაში, მშიერი სამართლის ხელოვნური გასუქება… საბჭოთა წყობილების მოძულე პროფანებს, გამოფიტულ სიმბოლოებს რომ ებრძვიან, ნეტავ, რა სძულთ საბჭოური, როცა სწორედ საბჭოური იარაღები აქვთ მომარჯვებული?
 
ადამიანი ლოგიკური არსებაა, ის დიდხანს ვერ აიტანს ტყუილს. ამათ ჰგონიათ, თუ ადამიანს პრიმიტიულ დონემდე დასცემენ, ლოგიკური აზროვნება წაერთმევა. მე-19 საუკუნეში ეგონათ, თითქოს ე. წ. ”პრიმიტიული” ადამიანები მოკლებული იყვნენ ლოგიკურ აზროვნებას. მაგრამ არ ყოფილა ასე. შესაძლოა, მათი წანამძღვრები მცდარია, მაგრამ დასკვნა ფორმალური ლოგიკით სწორია. მე-19 საუკუნის ახალგვინეელ პაპუასს ორი წანამძღვრიდან – ”ყველა თერკანიანი უკვდავია” და ”მიკლუხო-მაკლაი თეთრკანიანია”, სავსებით ლოგიკური დასკვნა გამოჰქონდა: ”მიკლუხო-მაკლაი უკვდავია”. და ეს მიკლუხო არც ცდილა გადაერწმუნებინა ისინი. ჩვენი ესენიც ლოგიკური არსებანი არიან, რადგან ამ ორი წანამძღვრის საფუძველზე – ”ყველა, ვისაც პუტინისთვის ხელი ჩამოურთმევია, სამშობლოს მოღალატეა” და ”მავანმა პუტინს ხელი ჩამოართვა” სავსებით ლოგიკურად ასკვნის: ” მავანი მოღალატეა”. თავად არ სჯერათ ამ ლოგიკის, მაგრამ სჯერათ, რომ სხვებს დააჯერებენ.
 
რა არის ჯოჯოხეთი? ალბათ ადგილი, სადაც ლოგიკურ არსებას მარადიულად აიძულებენ, შავზე თეთრი თქვას, თეთრზე – შავი. ასე ხდებოდა ჩვენი დღე და მოსწრება საბჭოეთში, ასე ხდება ახლაც.
 
დღესაც მიუყვება ტეხურის ნაპირებს ლუკა ჩიქოვანი და კვლავ და კვლავ იმეორებს: ”მატყურენჯები რენა ათენეფი, ერთ ნაბიჯზე ვერ ენდობი”. და იმედიანი სიტყვებიც ესმის ხმატკბილ ქართველურ დიალექტზე:
”ნუ გოშქურუ, ლუკა. გიჩქუდას, ქეგესკიდუნა ათენეფი ვერჩხის…”
 
26.09.2012
ანალიტიკა
«The Washington Post» (აშშ): „ომისადმი შიშის გამო, საქართველო რუსეთისაკენ დაბრუნებას ირჩევს“

ამერიკული გაზეთი „ვაშინგტონ პოსტი“ (The Washington Post) აქვეყნებს სტატიას სათაურით „ომისადმი შიშის გამო, საქართველო რუსეთისაკენ დაბრუნებას ირჩევს“ (ავტორი - მარია ილიუშინა), რომელშიც განხილულია არჩევნებისშემდგომი სიტუაცია საქართველოში.

გთავაზობთ პუბლიკაციას შემოკლებით:

(...) ქართველთა უმრავლესობა - გამოკითხვების მიხედვით, 80%-ზე მეტი - მხარს უჭერს ქვეყნის ევროპულ ორიენტაციას და მოსკოვის მიმართ მაინცდამაინც განსაკუთრებულ სიყვარულს არ ამჟღავნებს, ოპოზიცია კი ცდილობს ხმის მიცემის შედეგები წარმოადგინოს როგორც არჩევანი ევროკავშირსა და რუსეთს შორის.

მაგრამ იმის გათვალისწინებით, რომ ორ ქვეყანას შორის 2008 წლის აგვისტორში მომხდარი ხანმოკლე ომის შედეგად საქართველოს ტერიტორიის 20% დე-ფაქტოდ რუსეთის კონტროლის ქვეშ იმყოფება, მოსკოვის სამხერო ძლიერების ჩრდილი სულ უფრო შესამჩნევი ხდება. შესაბამისად, „ქართულმა ოცნებამ“ ამომრჩევლებს უფრო რადიკალური დილემა შესთავაზა: არჩევანი მშვიდობასა და ომს შორის.

მმართველი პარტიის „რუსეთის მხარეს შებრუნება“ შედარებით ახალ მოვლენას წარმოადგენს. 2012 წელს, როცა „ქართული ოცნება“ ხელისუფლებაში მოვიდა, მნიშვნელოვან საგარეოპოლიტიკურ წარმატებას მიაღწია - სწრაფად დაუახლოვდა ევროკავშირს მასში გაწევრიანების სურვილით, მაგრამ რუსეთ-უკრაინის ომის დაწყების კვალობაზე პარტიამ რუსეთის ორბიტისაკენ გადაუხვია. მთავრობამ ევროპა და ადგილობრივი ოპოზიცია წარმოადგინა „ომის გლობალური პარტიად“, რომელსაც სურს საქართველო მოსკოვთან ომში ჩაითრიოს და კრემლთან დაპირისპირების ინსტრუმენტად გამოიყენოს

ამჟამად „ქართული ოცნება““ ოფიციალურად პრორუსულ პარტიას არ წარმოადგენს, მაგრამ ხშირად მისი პრაქტიკული მოქმედება საერთო პრორუსულ ჩარჩოებში ჯდება. 

ევროპული გზიდან გადახვევის პოლიტიკის ცენტრში მოჩანს „ქართული ოცნების“ დამაარსებელი ბიძინა ივანიშვილი - მილიარდერი, ყოფილი პრემიერ-მინისტრი, რომელიც ბოლო ათწლეულში წავიდა ქართული პოლიტიკიდან, მაგრამ იმავდროულად გავლენიან ადამიანად რჩებოდა. ბიძინა ივანიშვილი რუსეთში ყოფნის დროს გამდიდრდა, 1990-იან წლებში და როგორც მისი კრიტიკოსები ამბობენ,  მისი რიტორიკა და პოლიტიკური მრწამსი რუსეთის ლიდერის პოზიციას უთავსდება.

რუსეთის არმიის უკრაინაში შეჭრის დაწყებიდან პურველ ეტაპზე საქართველომ უკრაინას მხარი დაუჭირა. თბილისში დღესაც ბევრი უკრაინული დროშა ფრიალებს, მაგრამ მთავრობა თავს იკავებს რუსეთის გადაჭარბებული კრიტიკისაგან და ერიდება ანტირუსული სანქციების რეალიზებას.

„ჩვენ, როგორც ქვეყნის მმართველმა პარტიამ, მთავრობამ, ყველაფერი გავაკეთეთ უკრაინისა და უკრაინელი ხალხის მხარდასაჭერად“, - განაცხადა „ვაშინგტონ პოსტთან“ საუბარში „ქართული ოცნების“ თავმჯდომარის მოადგილემ არჩილ თალაკვაძემ, მაგრამ, მისი თქმით, დასავლეთის ოფიციალურმა პირებმა რუსეთ-უკრაინის ომში საქართველოს ჩათრევა მოისურვეს: „ჩვენ ჩავთვალეთ, რომ ასეთი პოლიტიკა საქართველოსათვის ძალზე სარისკო და გაუმართლებელი იქნებოდა“.

„ქართულმა ოცნებამ“ წინასაარჩევნო კამპანიის დროს აქტიურად ისარგებლა უკრაინის ომით და ამომრჩევლებს პლაკატების სერია შესთავაზა, რომლებზე გამოსახულია ერთი მხრივ, ომით დანგრეული უკრაინის ქალაქები და სოფლები, მეორე მხრივ - აღმშენებლობის პროცესში მყოფი საქართველო. ასეთმა პროპაგანდამ თავისი გამოძახილი ჰპოვა რუსეთთან ომგადატანილ საქართველოს მოსახლეობაში, განსაკუთრებით სოფლებში, ოკუპირებულ რეგიონებთან ახლოს, მხარეთა დამაშორიშორებელ ე.წ. სადემარკაციო ხაზის გასწვრივ.

როგორ ავიცილოთ თავიდან ომი

ქართველებს კარგად ახსოვთ 2008 წლის აგვისტოს ომი. ჭორვილისაკენ - ბიძინა ივანიშვილის მშობლიური სოფლისაკენ მიმავალი გზა, რომელიც კავკასიის ქედის სამხრეთ კალთებზე მდებარეობს, სწორედ რუსეთის მიერ ოკუპირებული რეგიონის - სამხრეთ ოსეთთან ახლოს გადის, სულ რაღაც ორიოდე კილომეტრში, სადემარკაციო ხაზთან.

ჭორვილაში ბიძინა ივანიშვილს თითქმის ეროვნულ გმირად თვლიან - მდიდარ ადამიანად, რომელიც თანასოფლელებს ყოველმხრივ ეხმარებოდა - სახლებისა თუ გზების მშენებლობაში, ჯანდაცვასა თუ კომუნალური გადასახადების გადახდაში, სანამ მან სახელმწიფო თანამდებობა - ქვეყნის პრემიერ-მინისტრის პოსტი არ დაიკავა.

„მე ომის მოწინააღმდეგ ვარ. დარწმუნებული ვარ, რომ „ქართული ოცნება“ მსვიდობას შეინარჩუნებს. არ გვსურს, რომ რომელიმე ქვეყანა საქართველოს მტერი იყოს და არც ის გვინდა, რომ საქართველოს იყოს სხვა ქვეყნის მტერი“, - ამბობს გიორგი გურძენიძე, სკოლის დირექტორი, რომელსაც ახსოვს, თუ როგორ ხმაურით დაფრინავდნენ სოფლის თავზე, ცაში რუსული თვითმფრინავები 2008 წელს.

„ქართული ოცნება“ აქტიურად უჭერს მხარს ბიძინა ივანიშვილის პოლიტიკური კურსის ორ ძირითად მომენტს - მშვიდობას ნეიტრალიტეტის გზით და ქართული ტრადიციული ფასეულობების დაცვას. „ქართული ოცნების“ მტკიცებით, მისი სტრატეგიული მიზანი არ შეცვლილა - ევროინტეგრაცია ძალაში რჩება, რომლის რეალიზებას 2030 წლისათვის არის დაგეგმილი: საქართველო ევროკავშირის წევრი გახდება „ღირსეულად“ და ტრადიციული ეროვნული ფასეულობების დაცვით.

„რა თქმა უნდა, მსურს ევროკავშირის წევრი ვიყოთ, მაგრამ ჩვენ ჩვენი წინაპრების ღირსებაც და მემკვიდრეობაც უნდა დავიცვათ. ქალი ქალი უნდა იყოს, კაცი კი - კაცი“, - ამბობს ჭორვილელი მამია მაჭავარიანი.

ქართველთა ღირსება კი დაცული იქნება ორი კანონით, რომლებმაც, პრაქტიკულად, ევროკავშირში საქართველოს პოტენციური წევრობის პროცესი შეაჩერეს - იმიტომ, რომ მათი დებულებები ევროპული ბლოკის სტანდარტებს ეწინააღმდეგება. ეს კანონებია „ოჯახური ფასეულობებისა და არასრულწლოვანების დაცვის, ასევე უცხოური გავლენის გამჭვირვალობის შესახებ, რომლებიც, როგორც ოპოზიცია აცხადებს, რუსული სამართლებრივი აქტების ასლებს წარმოადგენენ.

ევროპა შორეული ხდება?!

საქართველოს დედაქალაქის მცხოვრებთა ნაწილი შეშფოთებულია, რომ ქვეყნის შანსი ევროკავშირის წევრობაზე მცირდება. „არჩევნებში „ქართული ოცნების“ გამარჯვება სხვა არაფერია, თუ არა ხელისუფლების უზურპაცია“, - ამბობს 38 წლის გიორგი, რომელიც გვარს არ ასახელებს, ვაითუ დევნა დაუწყონ, - „ჩვენ ევროკავშირთან ინტეგრაცია უნდა გავაღრმავოთ. რუსეთთან დაახლოებას კი არცერთი ნორმალური ქვეყანა არ ცდილობს. პრორუსუსლი ორიენტაცია თვითმკვლელობას ნიშნავს, რადგან მოსკოვი არანაირი შეთანხმების პირობებს არ იცავს“.

ოპოზიცია მწვავედ აკრიტიკებს „ქართული ოცნების“ ომის წინააღმდეგ მიმართულ კურსს და მას პროპაგანდისტულს უწოდებს, ზოგიერთები კი თვლიან, რომ მმართველ პარტიის მხრიდან ამგვარი ლოზუნგების წარმოჩენა ხელისუფლებაში დარჩენასა და ერთპარტიული მმართველი სისტემის შენარჩუნებას ემსახურება.

პარტია „საქართველოსათვის“ ლიდერის გიორგი გახარიას განცხადებით, ბიძინა ივანიშვილისა და „ქართული ოცნების“ პოლიტიკაში მომხდარი ცვლილებები - პრორუსული გადახრები - იმითაა გამოწვეული, რომ ევროკავშირში გაწევრიანება ხელისუფლების როტაციას ნიშნავს: „მისი მთავარია მიზანია ხელისუფლების შენარჩუნება. იგი ხედავს, რომ ევროპული დემოკრატია ხელისუფლების არჩევნების გზით შეცვლას ითვალისწინებს“.

მაგრამ არჩევნების შედეგების წინააღმდეგ მიმდინარე საპროტესტო აქციები ისეთივე ძლიერი და ფართო არ არის, როგორიც გაზაფხულზე მიმდინარეობდა ზემოთ ხსენებული კანონების მიღების დროს. ეს ნიშნავს, რომ ოპოზიცია გამოფიტულია. მათ ვერც დასავლეთი ვერ უწევს სათანადო დახმარებას. ბრიუსელს შეუძლია გარკვეული ზეწოლა მოახდინოს „ქართულ ოცნებაზე“, მაგრამ ევროპელი ჩინოვნიკების რეაქცია აწონილ-დაწონილია: დამკვირვებლებმა ნამდვილად დააფიქსირეს დარღვევები, მაგრამ მათ თავი შეიკავეს იმის განცხადებაზე, რომ არჩევნები გაყალბდა და ხმები მოპარულია.

არჩევნებში მომხდარი ყველა დარღვევის დეტალურად გამოკვლევა დროს მოითხოვს - კვირეებს და შეიძლება თვეებსაც, თანაც საკმაოდ რთულია მათი დამტკიცება-დადასტურება. „ჩვენ ახლა ისეთ სიტუაციასთან გვაქვს საქმე, როცა დასავლეთს არ სურს ხისტი ნაბიჯები გადადგას საკმარისი მტკიცებულებების გარეშე, ოპოზიციას კი საკმარისი მტკიცებულებები არ აქვს“, - ამბობს ჯონ დიპირო საერთაშორისო რესპუბლიკური ინსტიტუტიდან.

ბიძინა ივანიშვილი აშკარად იმაზე დებს თავის ფსონს, რომ ევროპა საქართველოსადმი ინტერესს დაკარგავს. ჯერ კიდევ ზაფხულში იგი აცხადებდა, რომ აშშ-ის საპრეზიდენტო არჩევნებში დონალდ ტრამპის გამარჯვება რუსეთ-უკრაინის ომს დაასრულებს. „ჩვენ მაქსიმუმ ერთი წელი გვაქვს, რომ ეს ყველაფერი მოვითმინოთ, შემდეგ კი [დასავლეთის] გლობალური და რეგიონული ინტერესები შეიცვლება, მათთან ერთად კი შეიცვლება ინტერესები საქართველოს მიმართაც“, - ამბობდა ბიძინა ივანიშვილი, - ომის დასრულებასთან ერთად კი ყველა გაუგებრობა ევროპასთან და ამერიკასთან გაქრება“.

წყარო: https://www.washingtonpost.com/world/2024/11/21/georgia-russia-elections-influence/

 

სრულად
გამოკითხვა
ვინ გაიმარჯვებს რუსეთ - უკრაინის ომში?
ხმის მიცემა
სხვათა შორის

მსოფლიოს ისტორიაში, უდიდესი იმპერიები ტერიტორიით(მლნ კვ. კმ): ბრიტანეთი - 35.5 მონღოლეთი - 24.0 რუსეთი - 22.8 ქინგის დინასტია (ჩინეთი) - 14.7 ესპანეთი - 13.7 ხანის დინასტია (ჩინეთი) - 12.5 საფრანგეთი - 11.5 არაბეთი - 11.1 იუანების დინასტია (ჩინეთი) - 11.0 ხიონგნუ - 9.0 ბრაზილია - 8.337 იაპონია - ~8.0 იბერიული კავშირი - 7.1 მინგის დინასტია (ჩინეთი) - 6.5 რაშიდუნების ხალიფატი (არაბეთი) - 6.4 პირველი თურქული სახანო - 6.0 ოქროს ურდო - 6.0 აქემენიანთა ირანი - 5.5 პორტუგალია - 5.5 ტანგის დინასტია (ჩინეთი) - 5.4 მაკედონია - 5.2 ოსმალეთი - 5.2 ჩრდილო იუანის დინასტია (მონღოლეთი) - 5.0 რომის იმპერია - 5.0

Ford, საავტომობილო ბაზრის დომინანტი მაშინ, როდესაც საავტომობილო ბაზარი ჯერ კიდევ ჩამოყალიბების პროცესში იყო, Ford Model T იყო დომინანტი მანქანა. 1916 წლის მონაცემებით, ის მსოფლიოში ყველა ავტომობილის 55%-ს შეადგენდა.

ილია ჭავჭავაძე: "როცა პრუსიამ წაართვა საფრანგეთს ელზასი და ლოტარინგია და პარლამენტში ჩამოვარდა საუბარი მასზედ, თუ რაგვარი მმართველობა მივცეთო ამ ახლად დაჭერილს ქვეყნებს, ბისმარკმა აი, რა სთქვა: ,,ჩვენი საქმე ელზასსა და ლოტარინგიაში თვითმმართველობის განძლიერება უნდა იყოსო. ადგილობრივნი საზოგადოების კრებანი უნდა დავაწყოთო ადგილობრივის მმართველობისთვისაო. ამ კრებათაგან უფრო უკეთ გვეცოდინება იმ ქვეყნების საჭიროება, ვიდრე პრუსიის მოხელეთაგანა. ადგილობრივთა მცხოვრებთაგან ამორჩეულნი და დაყენებულნი მოხელენი ჩვენთვის არავითარს შიშს არ მოასწავებენ. ჩვენგან დანიშნული მოხელე კი მათთვის უცხო კაცი იქნება და ერთი ურიგო რამ ქცევა უცხო კაცისა უკმაყოფილებას ჩამოაგდებს და ეგ მთავრობის განზრახვასა და სურვილს არ ეთანხმება. მე უფრო ისა მგონია, რომ მათგან ამორჩეულნი მოხელენი უფრო ცოტას გვავნებენ, ვიდრე ჩვენივე პრუსიის მოხელენი”. თუ იმისთანა კაცი, როგორც ბისმარკი, რომელიც თავისუფლების დიდი მომხრე მაინდამაინც არ არის, ისე იღვწოდა თვითმმართველობისათვის, მერე იმ ქვეყნების შესახებ, რომელთაც გერმანიის მორჩილება არამც თუ უნდოდათ, არამედ ეთაკილებოდათ, თუ ამისთანა რკინის გულისა და მარჯვენის კაცი, როგორც ბისმარკი, სხვა გზით ვერ ახერხებდა ურჩის ხალხის გულის მოგებას, თუ არ თვითმმართველობის მინიჭებითა, სხვას რაღა ეთქმის."

დედამიწაზე არსებული ცოცხალი არსებებიდან მხოლოდ ადამიანს და კოალას აქვთ თითის ანაბეჭდი

ინდოელი დიასახლისები მსოფლიო ოქროს მარაგის 11% ფლობენ. ეს უფრო მეტია, ვიდრე აშშ-ს, სავალუტო ფონდის, შვეიცარიის და გერმანიის მფლობელობაში არსებული ოქრო, ერთად აღებული.

დადგენილია, რომ სასოფლო-სამეურნეო კულტურათა მოსავლიანობის განმსაზღვრელ კომპლექსურ პირობათა შორის, ერთ-ერთი თესლის ხარისხია. მაღალხარისხოვანი ჯიშიანი თესლი ერთ-ერთი მნიშვნელოვანი ფაქტორია მოსავლიანობის გასადიდებლად, რაც აგრეთვე დასაბუთებულია ხალხური სიბრძნით "რასაც დასთეს, იმას მოიმკი". - ქართული გენეტიკისა და სელექცია–მეთესლეობის სკოლის ერთ-ერთი ფუძემდებელი, მეცნიერებათა დოქტორი, აკადემიკოსი პეტრე ნასყიდაშვილი

ებოლა, SARS-ი, ცოფი, MERS-ი, დიდი ალბათობით ახალი კორონავირუსი COVID-19-იც, ყველა ამ ვირუსული დაავადების გავრცელება ღამურას უკავშირდება.

ყველაზე დიდი ეპიდემია კაცობრიობის ისტორიაში იყო ე.წ. "ესპანკა" (H1N1), რომელსაც 1918-1919 წლებში მიახლოებით 100 მილიონი ადამიანის სიცოცხლე შეეწირა, ანუ დედამიწის მოსახლეობის 5,3 %.

იცით თუ არა, რომ მონაკოს ნაციონალური ორკესტრი უფრო დიდია, ვიდრე ქვეყნის არმია.