,
კორონავირუსთან შეჭიდებული მსოფლიოს ყურადღება ძირითადად ევროპის და ამერიკისაკენ არის მიმართული და წამყვანი საინფორმაციო სააგენტოების ცხელი ხაზებიც ძირითადად ამ ტერიტორიებიდან მიღებული „საომარი“ ინფორმაციებით არის გადავსებული.
თუმცა პანდემიის დაწყებამდე ეს „საპატიო“ ადგილი წარმატებით ეჭირა „ცხელ“ ამბებს ახლო აღმოსავლეთიდან.
რა ხდება ახლო აღმოსავლეთში? ბოლოს და ბოლოს, თეირანი თბილისიდაან 1,200 კილომეტრითაც კი არაა დაშორებული, დამასკომდე კი დაახლოებით 1,700 კილომეტრია.
თურქეთში ადგილობრივი წყაროები, ისევე როგორც გარე დამკვირვებლები, მთავრობას დაგვიანებული პასუხისთვის და არასერიოზული მიდგომისთვის აკრიტიკებენ. გარდა ამისა, ექიმები ამბობენ, რომ დამცავი აღჭურვილობა აკლიათ და კორონავირუსით დაავადებულთა რაოდენობა გაცილებით ბევრია, ვიდრე ოფიციალურად ცნობილია. თუ ზამთარში ირანის მთავრობა კორონავირუსის ამბავს მალავდა და შემდეგ მოუწია აღიარება და ყველას გვახსოვს ჯანდაცვის სამინისტროს სპიკერის ცნობილი განცხადება: “ირანში ყოველ 10 წუთში ვიღაც კვდება კორონავირუსით და ყოველ საათში 50 ადამიანი ავადდება.”
რა ხდება ახლო აღმოსავლეთში დღეს? ამ მხრივ საინტერესო იქნება რონდელის ფონდის მკვლევარის ზურაბ ბატიაშვილის პუბლიკაციის გაცნობა, რომელიც დაიბეჭდა საქართველოს სტრატეგიისა და საერთაშორისო ურთიერთობათა კვლევის ფონდის და ამერიკის შეერთებული შტატების საელჩოს მხარდაჭერით.
ზურაბ ბატიაშვილი: ახალი კორონავირუსის გავრცელება ახლო აღმოსავლეთში - პრობლემები და გამოწვევები
ახალმა კორონავირუსმა (Covid-19) და მისით გამოწვეულმა გვერდითმა ეფექტებმა სრულიად შეცვალა თანამედროვე მსოფლიო. რადგან პანდემიის პროცესი მხოლოდ ახლა იწყება, ზუსტად არავინ იცის, თუ როგორი იქნება ვირუსის შემდგომი მსოფლიო. თუმცა, დანამდვილებით შეგვიძლია ვთქვათ, რომ იქნება სერიოზული ცვლილებები, რის შემდეგაც ჩვენი პლანეტა აღარასოდეს იქნება ისეთი, როგორიც ვირუსის გავრცელებამდე იყო.
ბუნებრივია, ეს ცვლილებები ახლო აღმოსავლეთსაც ეხება. როგორც სხვა ქვეყნების უმრავლესობა, ახლო აღმოსავლეთის სახელმწიფოებიც ძირითადად მოუმზადებლები შეხვდნენ პანდემიას. ამ მთავრობების უმეტესობამ ჩინეთში ვირუსის გავრცელების ეტაპზე სერიოზულად არ ან ვერ აღიქვა მოსალოდნელი საფრთხეები. ამიტომ პირველ ეტაპზე ბევრმა მათგანმა უბრალოდ დამალა ან წაუყრუა საკუთარ ქვეყნებში ვირუსის გავრცელების ფაქტს.
ოდნავ მოგვიანებით ხელისუფლებებს მოუწიათ პრობლემის აღიარება, მაგრამ ვირუსის შექმნა/გავრცელებაში ძირითადად პოლიტიკური მოწინააღმდეგეები დაადანაშაულეს. ასეთ დამოკიდებულებას კი ხელს უწყობს ის ფაქტი, რომ ახლო აღმოსავლეთის საზოგადოებებსა და მთავრობებში პოპულარულია შეთქმულების თეორიები.
პრობლემის დამალვა/წაყრუებამ შემდგომში ბუმერანგის ეფექტი გამოიწვია ამ ქვეყნებისა და მათი მოქალაქეებისთვის. ახლო აღმოსავლეთის ქვეყნების ხელისუფლებების უმეტესობა რადიკალურ ზომებზეც (დახურეს სამლოცველოები, სადაც ხდებოდა მასობრივი თავშეყრები) წავიდნენ. თუმცა, ბევრ შემთხვევაში, ეს ნაბიჯები უკვე დაგვიანებული იყო – კორონავირუსი გავრცელდა მთელ ახლო აღმოსავლეთში.
ამასთან, ახლო აღმოსავლეთში ვირუსის გავრცელებას ხელს უწყობს ჯანდაცვის სისტემების გაუმართაობა, ექიმთა ნაკლებობა, განათლების დაბალი დონე, დაუსრულებელი სამოქალაქო ომები, კონფლიქტები და ლტოლვილთა დიდი რაოდენობა, ასევე ხელისუფლებების სურვილი, მაქსიმალურად დამალონ რეალური მონაცემები (მაგალითად, სირიის ოფიციალური მონაცემებით, ამ ქვეყანაში 25 მარტამდე დაფიქსირებული იყო ახალი კორონავირუსით დაინფიცირების მხოლოდ 1 შემთხვევა, მაშინ, როცა ამ ავადმყოფობასთან საბრძოლველად ასადის რეჟიმმა დედაქალაქ დამასკოში კომენდანტის საათი შემოიღო. დამოუკიდებელი წყაროების ინფორმაციით, ახალი კორონავირუსი მთელ სირიაშია მოდებული და არის მსხვერპლიც).
ამასთან, ახლო აღმოსავლეთის ბევრ ქვეყანას არც საკმარისი რაოდენობის ტექნიკური აღჭურვილობა გააჩნია, რათა ანალიზი ჩაუტარონ და სრულყოფილად აღრიცხონ ვირუსით დაავადებული ადამიანები.
კორონავირუსის შემთხვევები ახლო აღმოსავლეთის ქვეყნებში
მსოფლიოს სხვადასხვა ქვეყანაში ეკონომიკის ბევრი სექტორის გაჩერებამ, ასევე რუსეთ-საუდის არაბეთის დაპირისპირებამ ბუნებრივ რესურსებზე (უმეტესად – ნავთობზე) ფასების დაცემა გამოიწვია. ნავთობი კი ბევრი ახლოაღმოსავლური ქვეყნისთვის შემოსავლის ძირითადი წყაროა.
ირანი
ირანი იყო პირველი ახლო აღმოსავლეთის ქვეყანა, სადაც ვირუსი ჯერ კიდევ იანვარშივე გავრცელდა, თებერვალში კი ეს ქვეყანა ეპიდემიის ძლიერ კერად იქცა. ამის მიზეზი კი ის იყო, რომ თეირანმა ეკონომიკური და პოლიტიკური მოსაზრებების (ისედაც ძლიერი ამერიკული სანქციები) გამო არ შეწყვიტა ფრენები ჩინეთის მიმართულებით.
ასეთი მიდგომის გამო სავალალო შედეგმაც არ დააყოვნა - ვირუსმა მთელ ქვეყანაში იფეთქა. ირანი ახლო აღმოსავლეთში დღემდე რჩება იმ ქვეყნად, სადაც ყველაზე მეტადაა გავრცელებული ეს ავადმყოფობა. 25 მარტის მდგომარეობით, ირანის ოფიციალური მონაცემებით, ამ ქვეყანაში ახალი კორონავირუსით გარდაიცვალა 2 206, ხოლო დაინფიცირებულია 27 000-ზე მეტი ადამიანი. ამასთან, ჯერჯერობით, როგორც ჩანს, მათ ჯერ კიდევ არ გადაულახავთ პიკი.
საინტერესოა, რომ პანდემიის ეპიცენტრი გახდა ამ ქვეყნის ერთ-ერთი ყველაზე რელიგიური ქალაქი ყუმი, სადაც ბევრი შიიტური სიწმინდეა და სადაც ტრადიციულად ბევრი მომლოცველი იყრის თავს. ქვეყენაში ვირუსის გავრცელების პარალელურად, ირანი თავად იქცა მეზობელი ქვეყნების დაინფიცირების წყაროდ.
ირანში ვირუსის გავრცელების შემდეგ მეზობელმა ქვეყნებმა მასთან როგორც სახმელეთო, ისე საჰაერო მიმოსვლა შეაჩერეს, რაც მძიმე ტვირთად დააწვა ისედაც
სერიოზული პრობლემების მქონე ირანის ეკონომიკას(ამერიკული სანქციების გამო 9,5%-ით შემცირდა მისი ეკონომიკა 2019 წელს). კიდევ უფრო გაიზარდა უმუშევრობა.
თეირანისთვის კიდევ ერთი უარყოფითი შედეგი ნავთობზე ფასების შემცირებაა. მისი ბიუჯეტი გათვლილი იყო ბარელზე 50 აშშ დოლარის შესაბამისად. 25 მარტის მდგომარეობით, მსოფლიო ბაზარზე 1 ბარელი ნავთობის ფასი 23,4 აშშ დოლარი იყო. ასეთი ფასების ფონზე მოსალოდნელია, რომ ირანის ბიუჯეტს 22%-იანი სეკვესტრი მოუწევს. ეს კი მზარდ უმუშევრობას, ინფლაციის მატებას, მილიონობით მოქალაქისთვის გადაუხდელ ხელფასებსა და შემცირებულ სოციალურ დახმარებებს ნიშნავს.
მძიმე მდგომარეობაში მყოფმა ირანმა აშშ-სგან სანქციების გაუქმება და საერთაშორისო სავალუტო ფონდისგან 5 მლრდ აშშ დოლარის სესხის მიღებაც მოითხოვა. თუმცა, უშედეგოდ - ვაშინგტონი არ აპირებს მცირედ დათმობასაც კი. პირიქით, ვაშინგტონმა მარტში ახალი სანქციებიც კი შემოიღო თეირანის წინააღმდეგ. მისი მიზანია ირანის ისეთ მდგომარეობაში ჩაყენება, რომ ამ უკანასკნელმა უარი თქვას ბირთვულ და ბალისტიკურ პროგრამებზე. ტრამპის ადმინისტრაციის უფრო რადიკალური ჯგუფი კი იმედოვნებს, რომ ამ ყველაფერს ირანში არეულობები და რეჟიმის სრული კოლაფსი მოჰყვება.
ამიტომ მოსალოდნელია, რომ ირანში კიდევ უფრო გაუარესდება ისედაც მძიმე ეპიდემიური, სოციალ-ეკონომიკური და სავარაუდოდ, პოლიტიკური სიტუაციაც.
თურქეთი
მართალია, თურქეთმა სწრაფად შეწყვიტა მიმოსვლა ჩინეთთან და ირანთან, მოგვიანებით კი იტალიასთან და ევროპის სხვა ქვეყნებთანაც, მაგრამ მარტში გეომეტრიულად დაიწყო ქვეყანაში ახალი კორონავირუსით დაავადებულთა რაოდენობის ზრდა. 25 მარტის მონაცემებით, თურქეთში ამ ავადმყოფობით გარდაიცვალა 59, ხოლო დაავადებული იყო 2433 ადამიანი.
ვირუსის გავრცელება უარყოფითად აისახა თურქეთის ეკონომიკაზე: დაახლოებით 10%-ით გაუფასურდა თურქული ლირა, შეწყდა უცხოელ ტურისტთა ნაკადი (ტურიზმის სექტორი შეადგენს თურქეთის ეკონომიკის 12%-ს და მასში დასაქმებულია 1,2 მილიონ ადამიანზე მეტი), ფაქტიურად გაჩერდა ტრანსპორტის სექტორი (ეს განსაკუთრებით დაეტყო სტამბოლს, რომელიც დიდი საერთაშორისო სატრანსპორტო და სავაჭრო ჰაბია), მუშაობა შეაჩერა ბევრმა ქარხანამ და ფაბრიკამ, მსოფლიო ბაზარზე არასასურსათო პროდუქციაზე მოთხოვნილების შემცირების პარალელურად კი იკლო თურქული პროდუქციის ექსპორტმა. შესაბამისად,
გაიზარდა უმუშევრობა, რაც ახალი კორონავირუსის გავრცელებამდეც მაღალი (13,7%) იყო. მოსალოდნელია, ინფლაციის ზრდა და ლირის შემდგომი დევალვაციაც.
თურქეთის ხელისუფლებამ ეკონომიკის დახმარების (100 მლრდ თურქული ლირა, რაც დაახლოებით 15,5 მლრდ აშშ დოლარია) პაკეტი გამოაცხადა. თუმცა, ჩანს, რომ მხოლოდ ერთი პაკეტი ვერ იქნება საკმარისი მომავალი დანაკარგების შესავსებად. მსოფლიო მოგზაურობისა და ტურიზმის საბჭოს (WTTC) განცხადებით, ტურიზმს პანდემიამდელი დონის აღსადგენად 19 თვე დასჭირდება.
თურქეთმა სახმელეთო საზღვრები ჩაკეტა მეზობლებთან (მათ შორის საქართველოსთანაც). მართალია, სატვირთო მანქანები მოძრაობას განაგრძობენ, მაგრამ რიგითი მოქალაქეები თავისუფლად ვეღარ გადაადგილდებიან, რამაც დამატებითი ეკონომიკური პრობლემები შექმნა.
თურქეთისთვის ერთადერთი პოზიტივი, რაც კორონავირუსით გამოწვეულმა გვერდითმა ეფექტებმა მოიტანა, მსოფლიო ბაზარზე საწვავზე ფასების შემცირებაა. ამან ბუნებრივია, შეამცირა ბენზინის ფასი თურქეთის რიგითი მოქალაქეებისთვის.
საუდის არაბეთი და სპარსეთის ყურის ქვეყნები
კორონავირუსმა და მისმა გვერდითმა ეფექტებმა შეამცირა მოთხოვნა ნავთობზე მთელ მსოფლიოში, რასაც დაემატა საუდის არაბეთისა და რუსეთს შორის დაპირისპირება. შედეგად, მსოფლიო ბაზარზე ნავთობის ფასმა სწრაფი კლება დაიწყო (ასეთი დაბალი ფასები ნავთობზე 2003 წლის შემდეგ აღარ ყოფილა).
ამის მიუხედავად, საუდის არაბეთი აპირებს ბოლომდე იბრძოლოს რუსეთთან ნავთობის გამო, რადგან ეს მას გრძელვადიან პრობლემებს ვერ შეუქმნის - საუდელებს 1 ტრილიონ აშშ დოლარზე მეტი ღირებულების სავალუტო რეზერვები აქვთ და ამის გამო თავს მშვიდად გრძნობენ.
თუმცა, მოკლევადიანი პრობლემები საუდის არაბეთსა და სპარსეთის ყურის სხვა არაბულ ქვეყნებს მაინც შეექმნათ – საზღვრების ჩაკეტვის გამო თავისუფლად ვეღარ მოძრაობს მათი ეკონომიკებისთვის საჭირო იაფი უცხოური მუშახელი, ასევე მიმოსვლის შეჩერებისა და საერთაშორისო გამოფენა-ბაზრობების გაუქმების გამო ფაქტობრივად უფუნქციოდ დარჩა ისეთი მნიშვნელოვანი სატრანსპორტო და სავაჭრო ჰაბები, როგორებიცაა დუბაი, აბუ-დაბი და დოჰა.
ახალი კორონავირუსის გამო საუდის არაბეთს მოუწია მუსლიმთა წმინდა ადგილების (მექა და მედინა) დახურვაც, რაც მილიარდობით აშშ დოლარის შემოსავლის გარდა, საუდელებისთვის ე.წ. „რბილი ძალის“ მნიშვნელოვანი ნაწილიცაა. აქ კი ის ფაქტორიც გასათვალისწინებელია, რომ ეს ადგილები არ დაუხურავს წინა მმართველ ჰაშიმიტების დინასტიას 1918-1919 წლებშიც კი, როდესაც ე.წ. „ესპანური გრიპი“ მძვინვარებდა. ამიტომ საუდელებისთვისაც მნიშვნელოვანია პანდემიის დროზე დასრულება.
ახალი კორონავირუსის გავრცელებას განსაკუთრებით უფრთხის ეგვიპტის ხელისუფლება. 102-მილიონიანი ეგვიპტე, არა მხოლოდ მოსახლეობის თვალსაზრისითაა ყველაზე დიდი ქვეყანა ახლო აღმოსავლეთში, არამედ იგი ყველაზე მჭიდროდ დასახლებული ტერიტორიაცაა. ეს კი დამატებითი ხელშემწყობი ფაქტორია ვირუსის გასავრცელებლად.
კონფლიქტური ქვეყნები და ტერიტორიები
ახლო აღმოსავლეთის კონფლიქტურ ქვეყნებსა და ტერიტორიებზე შექმნილია იდეალურ პირობები ვირუსის გავრცელებისთვის.
აქ პანდემიის ბუნებრივი მოკავშირეა ლტოლვილთა ბანაკები, სამხედრო ნაწილები, განათლების დაბალი დონე, საავადმყოფოებისა და ჰიგიენური პირობების არარსებობა, ექიმთა ნაკლებობა და ა.შ.
სამწუხაროდ, ვირუსის გავრცელების გამო არ შეჩერებულა კონფლიქტები სირიასა და ერაყში.
სამაგიეროდ, გარკვეული იმედი ჩაისახა იემენთან დაკავშირებით, რადგან საუდის არაბეთი და გაერთიანებული არაბული საემიროები 26 მარტს დათანხმდნენ გაეროს მოწოდებას, კორონავირუსის გავრცელების გამო შეეწყვიტათ საბრძოლო მოქმედებები იემენის ტერიტორიაზე.
კიდევ ერთი ადგილი, სადაც მხარეებმა ახალ კორონავირუსთან ერთობლივი ბრძოლა გადაწყვიტეს, ისრაელი-პალესტინაა, რომლებმაც ამ მიზნით რამდენიმე ორმხრივი შეხვედრა გამართეს და ერთობლივი ზომების გატარებაზეც შეთანხმდნენ.
დასკვნები:
წყარო:https://www.gfsis.org/
სომხეთში არსებულ მდგომარეობასთან დაკავშირებით გთავაზობთ «Московский комсомолец» (რუსეთი)-ის ინტერვიუს რუსეთის სახელმწიფო დუმის დსთ-ს საქმეთა, ევრაზიული ინტეგრაციისა და თანამემამულეებთან ურთიერთობის კომიტეტის პირველი მოადგილე კონსტანტინ ზატულინთან.
– სომხეთი, როგორც ჩანს, პოლიტიკური რეპრესიებისა და შპიონომანიის ბნელ ეპოქაში შედის.
სამართალდამცავი სტრუქტურები აცხადებენ, რომ გამოვლენილია ფართომასშტაბიანი შეთქმულება, რომლის მიზანი იყო ფაშინიანის ხელისუფლებიდან ჩამოშორება. ამ შეთქმულებაში, ოპოზიციური პოლიტიკოსებისა და ყოფილი პრეზიდენტების გარდა, თითქოს მონაწილეობდნენ ეკლესიის მაღალი იერარქები და მსხვილი ბიზნესმენები. საქმე იქამდე მივიდა, რომ ფაშინიანის მმართველობამ შეეცადა აიკრა ეტჩმიაძინის კათოლიკოსის რეზიდენცია, რათა დაეპატიმრებინათ არქიეპისკოპოსი, რომელიც, გავრცელებული ინფორმაციით, ასევე ფიგურირებდა ამ საქმეში. – რატომ სჭირდება ფაშინიანს ეს ყველაფერი?
– ფაშინიანმა იგრძნო, რომ იმ ჩიხში, რომელშიც ის მიაქანებს სომხეთსა და სომეხ ხალხს, უკვე საჭიროა ახალი მსხვერპლი.
სომეხი ერის ცნობიერების გადატრიალება, თანამშრომლობა აზერბაიჯანთან და თურქეთთან, რუსეთის უარყოფა და სომხეთის დასავლეთზე ორიენტაცია – ამ ყველაფერს ძალიან მაღალი ფასი აქვს და ის თანდათან იზრდება. ამისთვის საჭიროა დათმო ტრადიციული ურთიერთობები რუსეთთან – როგორც სომეხთა ისტორიულ მფარველთან, დათმო სომხეთის გმირული წარსული და არმენული გენოციდის მეხსიერება. ფაშინიანის გეგმით, საჭიროა უარი ტრადიციულ სარწმუნოებაზეც, პატივისცემაზე სომხური სამოციქულო ეკლესიისადმი.
მისი აზრით, ასე უნდა „გადავარჩინოთ“ სომხები ძველი წარმოდგენებისგან სიკეთესა და ბოროტებაზე და გადავიყვანოთ სომხეთი იმ ბანაკში, რომელიც რუსეთის მოწინააღმდეგედ მიიჩნევა. თუმცა, მაგალითად, საბერძნეთი წარმატებით თანაარსებობს დასავლეთთან თავისი მართლმადიდებლური იდენტობის დაკარგვის გარეშე.
ჩემი აზრით, ფაშინიანს თან სდევს დევნის მანია – რაც არ არის გასაკვირი, იმ ყველაფრის გათვალისწინებით, რაც მას ჩაუდენია. ადამიანი, რომელმაც ამდენი უბედურება მოუტანა საკუთარ ერს, ბუნებრივია, ღელავს საკუთარ მომავალზე. სწორედ ამიტომ ის ცდილობს პრევენციული დარტყმებით გაანეიტრალოს ყველა, ვისაც საფრთხედ აღიქვამს და მიიჩნევს, რომ ისინი რუსეთის მხარდაჭერით სარგებლობენ. მისთვის რუსეთი ყოველთვის და ყველაფერში დამნაშავეა.
ამავე ლოგიკით, ის ყველა თავის მოწინააღმდეგეს „მარიონეტად“ აცხადებს. ადრე ასე მოიხსენიებდა კოჩარიანსა და სარგსიანს. მაგრამ მას შემდეგ, რაც ფაშინიანის ეკლესიაზე თავდასხმები გააკრიტიკა მისმა ყოფილმა მენტორმა – პირველმა პრეზიდენტმა ლევონ ტერ-პეტროსიანმა და შეხვდა კათოლიკოსს, ფაშინიანმა მაშინვე გამოაცხადა, რომ ტერ-პეტროსიანიც მარიონეტია. ვის მარიონეტებზეა საუბარი – აშკარად რუსების, თუმცა იმის მტკიცება, რომ ტერ-პეტროსიანი კრემლის აგენტია, ცოტა არ იყოს, ფანტაზიის სფეროდანაა.
მთელი ეს პროცესები, სინამდვილეში, დაკავშირებულია მომავალი წლის (2026) ივნისში დაგეგმილ საპარლამენტო არჩევნებთან.
– აზერბაიჯანულ მედიაში ვრცელდება ინფორმაცია, თითქოს ფაშინიანს მისი ოპონენტების შესახებ კომპრომატებით ამარაგებენ უცხოური სპეცსამსახურები – დასავლური ან თურქული. რამდენად რეალურია ეს?
– დასავლეთმა და თურქეთმა ფაშინიანი დიდი ხანია საკუთარ კლიენტად აღიქვეს. ის არასდროს მალავდა თავის შეხედულებებს. ჯერ კიდევ 10 წლის წინ გამოაქვეყნა სტატია სათაურით „დავივიწყოთ გმირული“, რომელშიც ითხოვდა სომხეთის გამოყოფას რუსეთისგან, გიუმრიში რუსეთის სამხედრო ბაზის გაუქმებას და ჰეროიზმის იდეის მოცილებას სომხური პოლიტიკიდან.
მას მიაჩნდა, რომ არმენული გენიალური წარსული – მეხსიერება დიდი სომხეთის, სპარსული, რომაული და ბიზანტიური ეპოქების შესახებ – სომხეთს მხოლოდ ჩიხში აქცევს. ის კი არ სჯერდებოდა გენოციდის მეხსიერებას – მას ხელს უშლის „დღევანდელობაში“.
უნდა ვაღიაროთ: ფაშინიანი თავისი ღალატის გზაზე მტკიცედ დგას. ბუნებრივია, ასეთმა პერსონამ უკვე მაშინ მიიპყრო მათ ყურადღება, ვისაც სჭირდებოდა იდეოლოგიური ინსტრუმენტი რეგიონში.
საინტერესოა, რომ დღეს ფაშინიანის კავშირებზე უცხოურ სპეცსამსახურებთან ხმამაღლა სწორედ აზერბაიჯანული მედია საუბრობს. თითქოს ასე ურჩევნიათ: „თუ მას ამარაგებენ MI6, CIA ან თურქული მიტი – ე.ი. რაღაცას იციან, აბა, ტყუილად ხომ არ ილაპარაკებდნენ!“
– ფაშინიანი წმენდს ოპოზიციას მომავალ არჩევნებამდე?
– აბსოლუტურად. ის კარგად იცის, რომ „მოტოციკლი დგება მხოლოდ მაშინ, როცა მიდის“. როგორც კი გაჩერდება – დაეცემა. ფაშინიანს გამარჯვება სჭირდება, სხვა შემთხვევაში მას სხვადასხვა ბედი ელის – ან გაქცევა, ან რეპრესიების გაგრძელება და კრიზისების დამყარება.
მაგრამ დაპატიმრებულების ნაცვლად ახალი ოპონენტები მოდიან. ეს პროცესი არ დასრულდება. აქ კითხვები ფაშინიანს კი არა, სომხეთის ამომრჩეველს და დიასპორას უნდა დაესვას.
– მართლაც გაჩნდა იმედგაცრუება რუსეთში, როგორც მოკავშირეში, თუ ეს მხოლოდ ფაშინიანის პროპაგანდის შედეგია?
– 2020 წლის ომის დროს და შემდეგ რუსეთმა ხშირად ამბობდა: „არ შეგვიძლია ვიყოთ უფრო სომხები, ვიდრე თავად სომხები“. ფაშინიანის მთავრობა არჩეულია იმავე პარლამენტის მიერ, რომელიც სომხურმა ხალხმა აირჩია. შესაბამისად, რაც ხდება – სომხეთის არჩევანია.
აქტიური ჩარევა იმ პერიოდში ნიშნავდა რუსეთის ჩათრევას ახალ, კავკასიურ კონფლიქტში, რაც აბსოლუტურად არ გვეხერხებოდა უკრაინაში მიმდინარე პროცესების ფონზე.
მთელი ეს ისტორია მეტია, ვიდრე რუსეთ-სომხეთის სახელმწიფოთაშორისი ურთიერთობა – ეს არის რუს და სომეხ ხალხებს შორის კავშირი. მანამდე ყველა სომეხს, მიუხედავად იმისა, სად ცხოვრობდა, ჰქონდა განცდა, რომ რუსეთი – ეს არის ის ძალა, რომელმაც მათი ერი გენოციდისგან იხსნა.
შეახსენეთ, რამ გამოიწვია გენოციდი 1915 წელს? ოსმალებმა შიშით, რომ სომხები რუსეთის მხარეს აღმოჩნდებოდნენ, ჯერ სამხედროები გაწყვიტეს, შემდეგ – ინტელიგენცია და ბოლოს – უბრალო გლეხები. ეს ისტორია სომხებისთვის ტკივილია, მაგრამ ვალდებულებაა რუსეთისთვისაც – გვსურს ეს თუ არა.
ფაშინიანი ცდილობს ეს ყველაფერი მოსპოს და რუსეთის პასუხისმგებლობად წარმოადგინოს როგორც 2020, ასევე 2023 წლების წარუმატებლობები. 120 ათასი სომეხი გააძევეს ყარაბაღიდან, მაგრამ ფაშინიანისთვის ისინი არასასურველი ხალხია – ვერ იტანენ მის რეჟიმს. ის კი ცდილობს მათი მარგინალიზებას. მაგრამ დასმული კითხვაა: თქვენ რატომ არ დაიცავით თქვენი თანამემამულეები?
– რატომ არ გაუმჯობესდა რუსეთის ურთიერთობა აზერბაიჯანთან, თუ ის აღარ უჭერს მხარს სომხეთს?
– იმიტომ, რომ აზერბაიჯანს ჩვენ აღარ ვჭირდებით. მას სჭირდება განსაკუთრებული ურთიერთობა თურქეთთან, ისრაელთან, ბრიტანეთთან. ეკონომიკური ურთიერთობა რუსეთთან კარგია, მაგრამ უკვე მეორე პლანზეა. ამიტომ ბაქო ეძებს მიზეზებს, რატომ არ ეთანხმება რუსეთს – ხან ზელენსკის ეხუტება, ხან უკრაინის მხარდამჭერი განცხადებები აქვს. ჩვენ კი ეს თითქოს არც გვესმის.
ამ დროს მიმდინარეობს მოლაპარაკებები, რომ ფაშინიანმა და ალიევმა ხელი მოაწერონ სამშვიდობო შეთანხმებას დასავლურ არენაზე – ყველაზე უკეთ აშშ-ში, რომ ტრამპი კვლავ იქცეს „მშვიდობისმყოფელად“ და აიღოს ნობელი.
სუბიექტური მიზეზი თავად ილჰამ ალიევია – გამარჯვებული, რომელიც დღეს ქედმაღლობით სუნთქავს. მისი დამოკიდებულება რუსეთთან დაძაბულობაში შედის, თუმცა ამას თავიდან აიცილებდა.
მისი ქმედებები ეჭვს იწვევს. ილჰამი – ეს არის პოლიტიკოსი ევროპულ კოსტიუმში და აზიური ქცევებით. რომელი ასპარეზით არ ჰგავს ფაშინიანს? ორივენი არბევენ ეკლესიებს, ამტკიცებენ, რომ არ ყოფილა სომხური ეკლესია ყარაბაღში – თითქოს იქ მხოლოდ „ალბანური მონასტრები“ იყო.
ცნობისათვის:
ამარასი – IV საუკუნეში დაფუძნებული სომხური მონასტერი.
დადივანკი – XII–XIII საუკუნეების სომხური მონასტერი.
განძასარი – X–XIII საუკუნეების სომხური მონასტერი.
წარმოიდგინეთ, ვიღაც გამოვა და იტყვის, რომ კრემლი – იტალიური კულტურის ძეგლია. ასე შეიძლება ღირსეული მშვიდობა ააშენო? – არა. ეს იქნება მშვიდობა სომხეთის სრული დამცირების ფასად.
დღეს ფაშინიანი ამ გზით მიდის. კარაპეტიანის საქმე ეკლესიასთან ერთად გაჩნდა იმ ფონზე, როცა ფაშინიანი პირველად ათწლეულებში ჩავიდა თურქეთში და იქ განაცხადა: „მშვენიერია, რომ სომხეთი გახდება მსოფლიო გზაჯვარედინი“.
ადრე ის ამტკიცებდა, თითქოს ზანგეზურის კორიდორი რუსეთს სურდა. სინამდვილეში, ამას ყოველთვის თურქეთი და აზერბაიჯანი მოითხოვდნენ – „დიდი თურქული სამყაროს“ იდეისთვის. და ახლა ფაშინიანმა აღიარა, რომ ის მათ ხელს უწყობს.
თუ ის დიდხანს დარჩება, სომხეთი გახდება მორიგი ახლოაღმოსავლური ქვეყანა – საკუთარი ისტორიისა და იდენტობის გარეშე.
და ეს იმ ქვეყანაში, რომელმაც პირველმა მიიღო ქრისტიანობა – 301 წელს, ვერც ბიზანტიამ და ვერც საქართველომ ვერ დაასწრეს. ფაშინიანი კი ამბობს, რომ სომხური ეკლესია „ვიზანტიის დროიდან უცხო აგენტია“. ის ეკლესია, რომელმაც მრავალი საუკუნის განმავლობაში შეინარჩუნა სომეხი ერის იდენტობა სახელმწიფოს გარეშე.
