,
ავტორი: ზურაბ ბატიაშვილი, რონდელის ფონდის მკვლევარი
2023 წლის 23 ივნისს თურქულმა ლირამ მორიგი ანტირეკორდი დაამყარა - 1 აშშ დოლარის ფასი 25,95 ლირა გახდა.
რამ გამოიწვია თურქული ლირის კურსის დაცემა და რას შეიძლება ველოდოთ მომავალში?
თურქული ლირა ბოლო ერთ თვეში დაახლოებით 30%-ით გაუფასურდა და მისი არასტაბილური კურსი ერთ-ერთ მთავარ გამოწვევად იქცა თურქეთისთვის.
თურქული ლირის კურსზე უარყოფითად იმოქმედა არაერთმა ფაქტორმა: კოვიდით გამოწვეულმა ეკონომიკის ჩაკეტვამ, რუსეთ-უკრაინის ომმა, თებერვლის დამანგრეველმა მიწისძვრამ, წინასაარჩევნო კამპანიამ, გაზრდილმა ხარჯებმა, წინასაარჩევნოდ კურსის ხელოვნურად დაჭერამ (რაზეც ათობით მილიარდი აშშ დოლარი დაიხარჯა სახელმწიფო ხაზინიდან) და ა.შ.
მართალია, ბევრი ეკონომისტი ვარაუდობდა, რომ არჩევნების შემდეგ ლირა გაუფასურდებოდა, თუმცა მისი ასეთი სწრაფი ტემპით ვარდნა ბევრისთვის მაინც შოკისმომგვრელი აღმოჩნდა. ლირის დევალვაცია 22 ივნისს საპროცენტო განაკვეთის 15%-მდე აწევამაც (რომელიც მანამდე 8,5% იყო) დააჩქარა.
თურქული ლირის კურსი აშშ დოლართან
მიმართებაში ბოლო 1 წლის განმავლობაში
ბევრი ეკონომისტი მიიჩნევს, რომ საპროცენტო განაკვეთის 15%-მდე აწევა არასაკმარისია ლირის კურსის დასასტაბილურებლად და უცხოური ინვესტიციების მოსაზიდად. მაგრამ ამ შემთხვევაში ხელისუფლება დილემის წინაშე დგას. საქმე ისაა, რომ 10 თვეში თურქეთში ადგილობრივი არჩევნები უნდა ჩატარდეს, სადაც ხელისუფლებას დიდი ქალაქების (სტამბოლის და ანკარის) მოგება სურს. ამ მიზნის მიღწევა კი გაძნელდება იმ შემთხვევაში, თუ იგი ზედმეტად „მწარე რეცეპტს“ გამოწერს ეკონომიკაში დაგროვილი სირთულეების მოსაგვარებლად.
ზედმეტად მაღალი საპროცენტო განაკვეთი გააძნელებდა სესხის აღებას ბიზნესებისთვის. ეს კი საგრძნობლად შეამცირებდა წარმოებას, რაც მილიონობით ადამიანს დატოვებდა უმუშევრად. ასეთი სცენარის განვითარება კი არავის სურს მოახლოებული ადგილობრივი არჩევნების წინ.
მაგრამ, მეორე მხრივ, ხაზინა მუდმივად ვერ გაყიდის ათობით მილიარდ აშშ დოლარს თურქული ლირის კურსის შესანარჩუნებლად.
აღსანიშნავია, რომ ხელისუფლებამ გაზარდა როგორც მთელ ქვეყანაში დასაქმებულთა მინიმალური ხელფასები (11 400 ლირა), ისე სახელმწიფო სექტორში დასაქმებულთა ჯამაგირი (მინ. 22 000 ლირა). აღსანიშნავია, რომ ამ ეტაპზე ზუსტად არავინ იცის, სადამდე გაგრძელდება ეროვნული ვალუტის დევალვაცია და როგორი იქნება მოქალაქეთა მსყიდველობითი უნარი.
თურქული ლირის გაუფასურება მოკლევადიან პერსპექტივაში ხელს შეუწყობს თურქული ექსპორტის გაზრდას. თუმცა, გრძელვადიანად იგი უამრავ პრობლემას (ინფლაციის ზრდა, გაურკვევლობა და არასტაბილურობა, რაც აფრთხობს პოტენციურ ინვესტორს და ა.შ.) ქმნის ქვეყნის ეკონომიკისთვის.
ლირის დევალვაცია საქართველოს იმ მოქალაქეებსაც ეხებათ, რომლებიც თურქეთში ცხოვრობენ და მუშაობენ, რადგან ისინი ხელფასებს ლირებში იღებენ და დოლარში გადაანგარიშებისას საგრძნობლად მცირდება მათი შემოსავალი.
წყარო:https://gfsis.org.ge/
აშშ-სა და უკრაინის წარმომადგენლებმა აშშ-ის სამშვიდობო წინადადების განსახილველად ჟენევაში შეხვედრა გამართეს. მოლაპარაკებები კონსტრუქციული, ფოკუსირებული და პატივისცემის გამომხატველი იყო და ხაზი გაუსვა სამართლიანი და მდგრადი მშვიდობის მიღწევისადმი საერთო ერთგულებას, - ამის შესახებ აღნიშნულია ერთობლივ განცხადებაში, რომელიც შეერთებულმა შტატებმა და უკრაინამ გაავრცელეს.
განცხადების თანახმად, ორივე მხარე შეთანხმდა, რომ კონსულტაციები უაღრესად პროდუქტიული იყო.
„დისკუსიებმა აჩვენა მნიშვნელოვანი პროგრესი პოზიციების შეჯერებისა და შემდეგი ნაბიჯების მკაფიო განსაზღვრის მიმართულებით. კიდევ ერთხელ დაადასტურა, რომ ნებისმიერი მომავალი შეთანხმება სრულად უნდა იცავდეს უკრაინის სუვერენიტეტს და უზრუნველყოფდეს მდგრად და სამართლიან მშვიდობას. დისკუსიების შედეგად, მხარეებმა შეიმუშავეს განახლებული და დახვეწილი სამშვიდობო ჩარჩო“, - აღნიშნულია განცხადებაში.
მასში ხაზგასმულია, რომ უკრაინა და ამერიკის შეერთებული შტატები შეთანხმდნენ, რომ უახლოეს დღეებში გააგრძელებენ ინტენსიურ მუშაობას ერთობლივ წინადადებებზე.
„ისინი ასევე მჭიდრო კონტაქტში დარჩებიან ევროპელ პარტნიორებთან პროცესის წინსვლასთან ერთად. ამ ჩარჩოს ფარგლებში საბოლოო გადაწყვეტილებებს უკრაინისა და ამერიკის შეერთებული შტატების პრეზიდენტები მიიღებენ. ორივე მხარემ კიდევ ერთხელ დაადასტურა მზადყოფნა, გააგრძელონ ერთად მუშაობა მშვიდობის მისაღწევად, რომელიც უზრუნველყოფს უკრაინის უსაფრთხოებას, სტაბილურობას და რეკონსტრუქციას“, - აღნიშნულია განცხადებაში.
