რა არის ბლოკჩეინი? 

დავიწყოთ იქიდან, რომ ბოლო პერიოდის მანილზე თავად ეს სიტყვა იქცა თანამედროვე ტექნოლოგიური რევოლუციის სიმბოლოდ. Blockchain, ანუ ბლოკებისგან შემდგარი ჯაჭვი სხვა ყველაფერთან ერთად ერთგვარი კონცეფციაა, რომელიც მოასწავებს  ტექნოლოგიურ გადატრიალებას არა მხოლოდ ეკონომიკის დარგში, არამედ ყველა სხვა სფეროშიც.

ბლოკჩეინის გაგება არც ისე რთულია, მით უფრო როცა მისი გამოყენება ყოველდღიურად უფრო და უფრო მასიურ ხასიათს იძენს. ეს სტატია დაგეხმარებათ გაიგოთ, რა არის ბლოკჩეინი, როგორ მუშაობს  ის და რა ცვლილებებს უნდა ველოდოთ მისგან.

არსებული რეალობა: შუამავალი ბანკები და ბანკირები

უპირველეს ყოვლისა, მარტივ მაგალითზე დაყრდნობით  გავეცნოთ არსებულ სიტუაციას: დავუშვათ, ვინმე ლიზას სურს, რომ 1,000 ევრო გადაუგზავნოს მეგობარ ტომს. ლოგიკურია, რომ ლიზა ამ შემთხვევაში მიმართავს ბანკს, რომელიც შუამავლის როლში გვევლინება და პასუხისმგებელია ამ კონკრეტულ და სხვა მრავალ ტრანზაქციაზე. გამოდის, რომ ბანკი ახდენს კაპიტალის მოძრაობის ცენტრალიზებას. ესეიგი, ლიზა მიმართავს თხოვნით საკუთარ ბანკს,  მოხდეს მისი ანგარიშიდან 1,000 ევროს ოდენობის თანხის ჩამოჭრა, რომელიც დაირიცხება მისი მეგობრის, ტომის საბანკო ანგარიშზე. ამ შემთხვევაში მოქმედებს სავარაუდოდ ორი ბანკი, რომლებიც ტრანზაქციების განხორციელებას ახდენენ არსებულ ანგარიშებზე ბალანსში ცვლილებების შეტანის გზით.  ერთი შეხედვით, ყველაფერი მარტივი და გენიალურია, რომ არა ერთი პატარა პრობლემა: მიმდინარე პროცესებზე არც ლიზას და არც ტომს არა აქვთ წვდომა, ანუ ვერ ხერხდება მონიტორინგის განხორციელება დაინტერესებულ მხარეთა მიერ. შესაბამისად, ორივე დამოკიდებულია ბანკზე, ამ უკანასკნელის მიერ დადგენილ წესებზე, მათ მიერ შემოთავაზებულ საკომისიოებზე და ა.შ.

 ბლოკჩეინი

 სად იყო და სად არა, ამ დროს მხსნელად კაცობრიობას მოევლინა ბლოკჩეინი, რომელიც სპობს შუამავლის საჭიროებას, ახდენს რა მთელი პროცესის დეცენტრალიზაციას. პროცესზე მთლიან კონტროლს თავად მომხმარებლები ახორციელებენ ყოველგვარი ბანკებისა და შუამავლების გარეშე.  მოგვიანებით, თითოეული ეს მომხმარებელი გადაიქცევა ერთი უზარმაზარი ბანკის შემადგენელ ნაწილად, რომელსაც მრავალათასიანი, ან თუნდაც მრავალმილიონიანი   კვანძი  (ანუ Node) ექნება, და რომელთაგანაც თითოეული იქნება პროცესების მმართველიც და უშუალო მონაწილეც.

გამოდის რომ, სინამდვილეში ბლოკჩეინი არის ერთი, გიგანტური ზომის საბუღალტრო წიგნი, რომელშიც რეგისტრები, ანუ ბლოკები ერთმანეთთან არიან გადაბმულები. ტრანზაქციების უსაფრთხოების და კონფიდენციალობის უზრუნველყოფის მიზნით ეს ბლოკები წარმოდგენილია დაშიფრული სახით.

ბლოკების ამ ჯაჭვს ერთი თავისებურებაც ახასიათებს: რამდენიმე მომხმარებლის (ორიგინ. ტერმინით Nodes) არსებობა აუცილებელია იმისთვის, რომ ტრანზაქციების ვერიფიკაცია განხორციელდეს მის საბოლოო დადასტურებამდე, შედეგად ტრანზაქციის შესაბამისი ბლოკი (ყოველ ბლოკში მოთავსებულია ტრანზაქციების უზარმაზარი ოდენობა) დარეგისტრირდება ზემოხსენებულ „საბუღალტრო წიგნში“.

როგორ გამოიყურება ტრანზაქცია ბლოკჩეინში

პროცესი საკმაოდ მარტივია, მაგრამ როგორც უკვე აღვნიშნეთ, მასში ჩართულია რამდენიმე მომხმარებელი. მოცემულ სიტუაციაში ჩვენი მაგალითის პერსონაჟები ლიზა და ტომი მარტონი არ არიან, არამედ ისინი მრავალრიცხოვან მომხმარებელთა ჯგუფს მიეკუთვნებიან, რომლებიც მთლიან პროცესზე არიან პასუხისმგებელნი, რომ ყველაფერმა ისე ჩაიაროს, როგორც წესი და რიგია.

თუ ლიზას სურს, რომ მისი ანგარიშიდან ტომისთვის ერთი ბიტკოინი მოიხსნას, ჯერ ლიზა ყველას „ატყობინებს“ საკუთარი განზრახვის შესახებ ისე, რომ კონფიდენციალობა დაცულია და არავინ იცის, ლიზა რომ ლიზაა და ტომი რომ ტომია. სხვა მომხმარებლებმა მხოლოდ ის იციან, რომ ერთი ციფრული საფულედან მეორე ციფრულ საფულეში იგზავნება თანხა. ერთი წუთით წარმოვიდგინოთ, რომ მომხმარებლებს ეგზავნებათ ასეთი სახის შეტყობინება: “მეგობრებო, ჩემი საფულედან ერთი ბიტკოინის გაგზავნა მინდა და თუ შეიძლება განაახლეთ თქვენი ჩანაწერები”. შეტყობინების მიღების შემდეგ, ყველა მომხმარებელი ჯერ იმას არკვევს, გამგზავნის (ლიზას) საფულეში ნამდვილად მოიპოვება თუ არა გასაგზავნად მითითებული თანხის ოდენობა და თუ ეს ასეა, ყველა განაახლებს თავის ჩანაწერს და ასე გახდება მორიგი ტრანზაქცია ბლოკის შემადგენელი ნაწილი. თუმცა, ეს ჯერ კიდევ არ ნიშნავს იმას,რომ მყისიერად მოხდება მათი მონაცემთა ბაზაში რეგისტრირება.

დროის გასვლასთან ერთად, ტრანზაქციების რაოდენობაც იზრდება და გასაკვირი არ უნდა იყოს ის ფაქტი, რომ ბლოკიც შეიძლება ჩანაწერებით გაივსოს. ეს კი იმაზე მეტყველებს, რომ ბლოკსაც აქვს თავისი ლიმიტი. ბლოკზე არსებული ლიმიტის ამოწურვა  დამოკიდებულია ჯაჭვის სტრუქტურაზე და ტრანზაქციის სიდიდეზე. როდესაც ბლოკი მისთვის დადგენილ ზღვარს მიაღწევს, დგება მომენტი როცა უნდა მოხდეს ტრანზაქციის დადასტურება ან დალუქვა.

მაინინგი და მაინერები

მაინინგი გულისხმობს კომპლექსური გამომთვლელი მექანიზმების ამუშავებას, რომელსაც სჭირდება ორი მთავარი რამ: დრო და ელექტრო-ენერგია. როდესაც ეს პროცესი დასრულდება, ბლოკჩეინში მოხდება ახალი ჩანაწერების რეგისტრაცია, თანაც პერმანენტული სახით, ისე, რომ ცვლილებების შემთხვევაში, ეს ცვლილება აუცილებლად აისახება ჯაჭვის შემადგენელ ნაწილებზეც. როგორც წესი, P2P ქსელში ყველა მაინერი იღებს შეტყობინებას ტრანზაქციების შესახებ , რომლებსაც ახალ ბლოკში ათავსებენ, გარდა ამისა, აქ კონკურენციის მეთოდიც მუშაობს. პირველი, ვინც ვალიდურ ბლოკს შექმნის და დალუქავს, მიიღებს ბოტკოინს გაწეული მომსახურებსთვის (თუკი რა თქმა უნდა ეს მის ინტერესებში შედის).

საერთო ბლოკების გამოყენების ერთ-ერთი პლუსი არის ისიც, რომ წარმოიქმნება ისეთი ტიპის ტრანზაქციები, რომელთა გაუქმების შესაძლებლობა პრაქტიკულად ნულის ტოლია. ამგვარად, თითოეული მომხმარებელი დაცულია ყალბი ტრანზაქციებისგან ან გარე-მანიპულაციებისგან. გამოდის, რომ ახალი ბლოკის დამატება საკმაოდ შრომატევადი პროცესია, რომელსაც გარკვეული ხარჯებიც ახლავს თან, და ამიტომაც, მაინერები ხშირ შემთხვევაში ჯგუფურად მუშაობენ (მაგალითად, ე.წ. pools , რომელიც კოოპერატივის სტილში მუშაობს). როდესაც რომელიმე მაინერი ჭრის კრიპტოგრაფიულ პრობლემას ბლოკის დასალუქად, სხვებს ეგზავნება შეტყობინება, დაადასტურონ ეს სტატუსი და თუ ეს რეალობას ასახავს, მაშინ ახალი ბლოკი სავსე ბლოკების სიას ემატება.

ბლოკებთან მიმართებაში აღსანიშნავია კიდევ ერთი დეტალი: ბლოკში (ჰედერში) სხვა მონაცემებთან ერთად წარმოდგენილია ე.წ. hash pointer (მაჩვენებელი, სადაც რაიმე ინფორმაციაა განთავსებული და, კრიპტოგრაფიული ჰეში ამ ინფორმაციაზე) . თუ hash pointer მოიპოვება, ჩვენ შეგვიძლია გამოვითხოვოთ ესა თუ ის ინფორმაცია და ამასთან გავიგოთ, განიცადეს თუ არა ამ მონაცემებმა რაიმე სახის ცვლილება. რას ნიშნავს ეს ყოველივე? მიუხედავად იმისა, რომ კონფიდენციალობა დაცულია, ბლოკჩეინი საშუალებას იძლევა, მოხდეს ნებისმიერი ტრანზაქციის მოძიება. ანუ, ეს იმას ნიშნავს, რომ შესაძლებელია იმ ინფორმაციის გაგება, თუ რა “გზა” გაიარა ბიტკოინმა ადრესატამდე მისაღწევად. ბლოკჩეინის პლუსებზე საუბარი შეიძლება უსასრულოდ გაგრძელდეს (სხვა სტატიაში ვეცდები ავხსნა ასევე ICO,  Initial Coin Offerings ).

ბლოკჩეინი ეკონომიკური საკითხების მიღმა

ზოგიერთებისთვის ბლოკჩეინი მეტწილად კრიპტოვალუტასთან ასოცირდება. თუმცა, ისმის სრულიად ლეგიტიმური კითხვა, რამდენად მოერგება ის სხვა სახის ტრანზაქციებს? გამოცდილებამ გვიჩვენა, რომ პასუხი ამ შემთხვევაშიც დადებითია. მეტი კონკრეტიკისთვის, ავიღოთ შედარებით ახალი პლატფორმა, რომელსაც ეთერეუმის სახელით ვიცნობთ. სწორედ ეს უკანასკნელი ცდება კრიპტოვალუტების ფარგლებს და ცდილობს ღირსეული ადგილი დაიმკვიდროს განსხვავებული ტრანზაქციების ნიშაში. ეთერეუმს გარდა იმისა, რომ აქვს საკუთარი ბლოკჩეინი, კრიპტოვალუტაზეც არ ამბობს უარს, რომელსაც ეთერის სახელით ვიცნობთ. ბიტკოინისგან განსხვავებით, ტრანზაქციების როლს აქ ე.წ. სმარტ კონტრაქტები ასრულებენ.

ბიტკოინების მსგავსად, ეს ტრანზაქციებიც ბლოკჩეინში იქნება განთავსებული პერმანენტული სახით. ეთერეუმს აქვს პოტენციალი, რომ შეცვალოს ნებისმიერი სახის შუამავალი,  ჩაანაცვლოს ნებისმიერი პროდუქტის თუ სერვისის არსი, რომლებიც დამოკიდებულია მესამე – გარეშე პირებზე და ამ ყველაფრით მოახდინოს პროცესის სრული დეცენტრალიზაცია.

ბლოკჩეინის შესაძლებლობები უსაზღვროა. ამიტომაც, თანამედროვე ტექნოლოგიის მიმდევრები ცდილობენ ბიტკოინისა და ეთერეუმის საკუთარი იდეებით ჩანაცვლებას. იდეები კი ბლოკჩეინის გარშემო უწყვეტ რეჟიმში ჩნდება. ერთ-ერთი საინტერესო სიახლე ბლოკჩეინთან მიმართებაში შემოგვთავაზა კონსორციუმმა R3 (დეტალებს შეგიძლიათ https://www.r3.com/ ბმულზე გადასვლით გაეცნოთ). გარდა ამისა, იაპონიის მთავრობამ უძრავი ქონების სამართავად გადაწყვიტა, რომ გამოიყენოს ბლოკჩეინის ტექნოლოგია. ძალიან საინტერესო წამოწყების ინიციატორია სტარტაპი https://www.tenx.tech/ , რომელიც მარტივად რომ ვთქვათ, რომელიც ვირტუალური ვალუტის კონვერტაციას და დახარჯვას უზრუნველყოფს (საკომისიო 0%!) .  ბლოკჩეინის მიერ შემოთავაზებულ სიკეთეებზე უარი არც EY საწარმოს უთქვია და Carsharing მომსახურებაც ამ უკანასკნელ ტექნოლოგიაზე დაყრდნობით შესთავაზა მომხმარებელს.  ეს მხოლოდ მცირე ჩამონათვალია იმ მრავალრიცხოვანი შესაძლებლობებიდან, რასაც შეიძლება ბლოკჩეინის მეშვეობით მივაღწიოთ!