მსოფლიოში ასეულობით მოქმედი თუ ჩამქრალი ვულკანია. კავკასია ამ მხრივ, შედარებით მშვიდი რეგიონია. ოდესღაც ამოფრქვეული ვულკანები დღეს საქართველოს ლანდშაფტს განსაკუთრებულ ხიბლს სძენს. თუმცა, საინტერესოა, არსებობს თუ არა საქართველოს ტერიტორიაზე ვულკანის ამოფრქვევის საფრთხე და როგორია გეოლოგების პროგნოზები.
კავკასიაში ვულკანიზმის გააქტიურება დაახლოებით 7-8 მილიონი წლის წინ დაიწყო. მაშინდელი ვულკანების ყველაზე დიდი გამოვლინება სამხრეთ საქართველოში, მცირე კავკასიონზეა. განსაკუთრებით კი სამცხისა და აჭარის საზღვარზე, გოდერძის უღელტეხილთან. ვულკანიზმის შემდეგი გააქტიურება, რომელიც შედარებით მცირე მასშტაბის იყო, 3 მილიონი წლის წინ დაფიქსირდა და ის ისევ სამხრეთ საქართველოს ტერიტორიას უკავშირდება.
ყველაზე ძლიერი გამოვლინება ახალქალაქის მიდამოებში აბულ-სამსარის ქედზე იყო.ბოლო 11 ათასი წლის განმავლობაში დადასტურებული ვულკანური აქტივობები გვაქვს ყაზბეგის მუნიციპალიტეტში.ასევე, ყელის მასივზე, რომელიც დღეს ოკუპირებულია (ე.წ სამხრეთ ოსეთი). მეოთხეული ვულკანები გვაქვს ჯავახეთში, აბულ-სამსარის ქედზე. ესენი ტურისტულადაც საინტერესო ადგილებია.რამდენიმე ვულკანს (შავნაბადა, თავკვეთილი) კრატერებიც კი აქვს შემორჩენილი და ზოგჯერ ტბაც დგება შიგნით, რაც იმის ნიშანია, რომ შედარებით ახალი წარმოქმნილია, რადგან ეროზიამ ჯერ ვერ მოასწრო მისი დაშლა. რაც შეეხება მყინვარწვერს მისი ბოლო ამოფრქვევა შუა პლეისტოცენში უნდა მომხდარიყო, თუმცა, მის ფერდებზე არსებული ე.წ. პარაზიტი ვულკანები საკმაოდ ახლებია.
სმიტსონიანის მონაცემთა ბაზის მიხედვით, უახლესი ძვ. წ. მე-8 საუკუნეში ამოიფრქვა. ეს არის ჩვენს ქვეყანაში ერთადერთი სავარაუდო უშუალო შეხება თანამედროვე ადამიანსა და ვულკანების პირდაპირ გამოვლინებას შორის. ამასთან, კვლევების მიხედვით, იალბუზსა და მყინვარწვერზე ვულკანური გაზები კვლავ გამოიყოფა.
ვულკანური აქტივობა კავკასიაში უფრო და უფრო მცირდება, ამიტომ საქართველოს მოსახლეობას ამ მხრივ შეშფოთების საფუძველი არ აქვს. თუმცა, მიძინებულ ვულკანებს შეუძლიათ მცირე მიწისძვრების პროვოცირება. ეს კი შესაძლოა, მეწყრული პროცესების ხელშემწყობი გახდეს.
„სუფრა - ასე ჰქვია ქართულ მოლხენა-დროსტარებას, რომელიც სტუმართმოყვარეობისა და მხიარულების განსახიერებას წარმოადგენს. რომელი კერძებს მიირთმევენ ქართველები სტუმრებთან ერთად? ჩვენი კორესპონდენტი შეეცადა ქართული სუფრის დიდებულება ეჩვენებინა და დარწმუნდებით, რომ ეს მართლაც კარგად გამოუვიდა“, - ასე იწყება გერმანულ გაზეთ „ფრანკფურტერ ალგემაინე ცაითუნგში“ (Frankfurter Allgemeine Zeitung) გამოქვეყნებული სტატია სათაურით „ქართული სამზარეულოს მრავალფეროვნება“ (ავტორი - მაიკე ფონ გალენი).
გთავაზობთ პუბლიკაციას შემოკლებით:
„როცა მივედით, მაგიდა უკვე გაშლილი დაგვხვდა: თეფშებზე დაწყობილი ყველით და ლორით, ნიგვზის ფარშიანი ბადრიჯნით, მხალეულობით, მწვანილით, კიტრით და პომიდორით... მათ შორის ჩადგმულია გრაფინები მოცხარის წვენით და ტარხუნის ლიმონათის ბოთლებით. ოფიციანტი წითელ ღვინოს ბოკალებში ასხამს. გარეთ თბილისური საღამოა, რესტორან „რიგის“ დარბაზში გაშლილ გრძელ მაგიდაზე კი ქართული სუფრა - ქართული ქეიფი იწყება.
ისინი, რომლებიც ქართულ სამზარეულოს არ იცნობენ, მადააღძრულები სწრაფად მიირთმევენ სიმინდის ფქვილისაგან გამომცხვარ თბილ მჭადებს, სალათებს და ყველს. მაგრამ ვინც იცის, ის ნელ-ნელა ჭამს და მთავარს ელოდება...
ქართველი ქალბატონი თიკო ტუსკაძე, რომელიც ლონდონში ცხოვრობს, მაგრამ ახლა სამშობლოში იმყოფება, ჩვენი გიდის როლს ასრულებს და ქართულ სუფრას გვაცნობს როგორც „გემრიელი საჭმელების უსასრულო რიგს“. იგი კულინარული წიგნის ავტორია და გვიხსნის, თუ რომელი საჭმელი როგორ მივირთვათ.
ზოგიერთმა უკვე საკმაო რაოდენობის სალათა მიირთვა, რომ მაგიდაზე ახალი კერძები მოაქვთ - მოხრაკულ-მოთუშული სოკო, ხაჭაპური, ხორცით მომზადებული კერძები... საჭმლით სავსე თეფშები სულ უფრო მრავლდება და მაგიდაზე თავისუფალი სივრცე მცირდება, თუმცა ახალ-ახალი ნუგბარისათვის ადგილი მოიძებნება.
„სტუმართმოყვარეობა - ქართული კულტურის განუყოფელ ნაწილს წარმოადგენს, რაც კარგად არის გამოხატული ქართულ სუფრაში, როცა მაგიდას ეროვნულ სამზარეულოს კერზები ამშვენებს“, - განმარტავს მაკა თარაშვილი. რა თქმა უნდა, იგი ახალბედა სუფრის წევრებისაგან განსხვავებით, შეცდომებს არ უშვებს და ყველაფერს ერთად არ მიირთმევს. მან კარგად იცის, რა როდის უნდა მიირთვას და უცხოელ სტუმრებს ჭამის საიდუმლოებას ასწავლის: როდის დგება მწვადის, „ჩაქაფულის და საჭმელების მიღების დრო...
ქართული ტრადიციის თანახმად, სუფრაზე იმდენი საჭმელი უნდა იყოს, რომ სტუმრების წასვლის შემდეგაც საკმაო რაოდენობით უნდა დარჩეს: „სუფრა, რომელზეც არაფერი აღარ რჩება, საქართველოში არ არსებობს“, - ამბობს მაკა თარაშვილი, - მასპინძლები იფიქრებენ, რომ სტუმრები მშივრები დარჩნენ. ამიტომ ყველაფერი უამრავია“.
რესტორანი „ქეთო და კოტე“ ძველი თბილისის უბანში, შემაღლებულ ადგილზე მდებარეობს. დარბაზში მყუდრო გარემოა შექმნილი. მაგიდები ყოველთვის მდიდრულადაა გაშლილი - ტრადიციული კერძები თანამედროვე სტილითაა გაფორმებული. თავდაპირველად თვენ მოგართმევენ ცივ და ვეგეტარიანულ კერძებს, ბოსტნეულს, შემდეგ გამომცხავარს, ცომეულს, ბოლოს კი ხორცით მომზადებულ საჭმელებს.
ქართული სუფრის ტრადიციაა თამადა, ანუ დროსტარების ხელმძღვანელი. იგი სუფრის თავში ზის და სადღეგრძელოებს ამბობს. რესტორან „შატო მუხრანში“, სადაც ჩვენ ვიყავით (თბილისიდან ერთი საათის სავალზე), მეღვინე პატრიკ ჰონეფმა ჩვენი სტუმრობის სადიდებელი სადღეგრძელო წარმოსთქვა. გერმანელი მეღვინე უკვე მრავალი წელია საქართველოში ცხოვრობს, ოჯახიც აქ ჰყავს. პატრიკი მადლობას გვიხდის სტუმრობისათვის, რომ გერმანელი ტურისტები საქართველოთი დაინტერესდნენ და კავკასიურ ქვეყანას ეწვივნენ.
მასპინძელი გვიხსნის, რომ სუფრის თამადა ყურადღებით ისმენს სტუმრების საუბარს სადღეგრძელოებისათვის იმპულსის მისაცემად. იგი დისკუსიას ზომიერ მიმართულებას აძლევს და განწყობას ამაღლებს. ამიტომაც თამადა ისეთი პიროვნებაა, რომელიც ცნობილია თავისი კეთილი ხასიათით, გონებამახვილობით და ინტელექტით.
თუ როგორ მზადდება კლასიკური ქართული კერძები, ამას თქვენ თბილისიდან საკმაოდ მოშორებით, კახეთში გაიგებთ, სადაც ღვინის კომპანია „შუმის“ რესტორანი მდებარეობს. აქ სტუმარი საკუთარი თვალით ხედავს, თუ როგორ ცხვება ქართული თონის პური, როგორ კეთდება ხინკალი, რომელიც ქართული სამზარეულოს ერთ-ერთ დიდებულ და გემრიელ კერძს წარმოადგენს.