,
.jpg)
აფრიკაში თეთრების შესვლამდე, ისტორიას ახსოვს უამრავი ფაქტი, როდესაც აფრიკული ტომები და განსაკუთრებით მეკობრეები იტაცებდნენ და იმონებდნენ ევროპელებს. ასევე არაბებიც დიდი მასშტაბებით იმონებდნენ თეთრკანიან ევროპელებს, ხოლო ოსმალეთის იმპერია, შეიძლება ითქვას, ყველაზე დიდი მასშტაბებით ეწეოდა მონათმფლობელობას, განსაკუთრებით თეთრკანიანების დამონებას (მათ შორის ქართველებისაც). თუმცა მონათმფლობელობისთვის დანაშაულის გრძნობას დღეს მხოლოდ თეთრკანიანებს უნერგავენ და მხოლოდ მათ სთხოვენ პასუხს ამისთვის, უმეტესწილად ისევ ტვინგამორეცხილი თეთრკანიანები. თეთრებს არ მოუგონიათ მონობა, თეთრებმა ის გააუქმეს მსოლიო მასშტაბით. როგორც უილიამ პირსი წერდა: "დღევანდელ თეთრკანიანებს იმდენად ეშინიათ რასისტის სტატუსის აკიდების და თავის იაფფასიან გარემოცვაში საკუთარი ადგილის დაკარგვის, რომ მათგან ნაკლებად უნდა ველოდეთ რაციონალურ აზროვნებას".
რაც შეეხება ამერიკას: ვინ იყო პირველი მონათმფლობელი ამერიკაში?
პირველი მონათმფლობელი, რომელმაც დააკანონა მონობა ამერიკაში, იყო შავკანიანი ენტონი ჯონსონი.
1619 წელს, როდესაც ის მოხვდა ჯეიმსთაუნში, მას ეძახდნენ ანტონიოს ანგოლიდან. ის ჯგუფთან ერთად მოიყვანა ვინმე დანიელმა და მსახურად მიყიდა კოლონისტ ნათანიელ ლითლთონს. კოლონიას ესაჭიროებოდა მუშახელი და ადგილობრივები ხშირად ყიდულობდნენ მსახურებს, ისევე როგორც ევროპიდან, ასევე აფრიკიდან.
მაგრამ იმ დროს აქ არ იყო სამუდამო კაბალური სამსახური და არც მონობა. ასეთი მსახურები იღებდნენ ანაზღაურებას საკუთარი შრომისთვის და 7-10 წლის სამსახურის შემდეგ ხდებოდნენ თავისუფალი ადამიანები და მიწის ნაკვეთსაც კი იღებდნენ გაწეული სამსახურისთვის. ასე მოხდა ანტონიოს შემთხვევაშიც, 1635 წელს ის გახდა თავისუფალი ადამიანი.
ანტონიომ სახელი შეიცვალა და გახდა ენტონი ჯონსონი. ის დაქორწინდა და წყვილს ეყოლა შვილი, რომელსაც ვილი დაარქვეს. როგორც ჩანს ენტონის საქმეები არც ისე ურიგოდ მიდიოდა. 1651 წელს ვირჯინიის კოლონიის ხელისუფლების მიერ მიღებული კანონის თანახმად, ენტონის გადაეცა 250 აკრი მიწა - 50 აკრი ყოველ ახალ მოსამსახურეზე. ამ დროს ენტონიმ შეძლო საკუთარი მოსამსახურეების ყიდვა, როგორც შავკანიანების, ასევე თეთრების. ენტონი გახდა 5 "კაბალური მსახურის" მფლობელი. მის გვერდით ნაკვეთებს ფლობდნენ მისი ნათესავები ჯონ და რიჩარდ ჯონსონები. ჯონს 11 მსახური და 550 აკრი მიწა გააჩნდა, რიჩარდს 2 კაბალური მსახური და 100 აკრი მიწა. მაგრამ ყველაზე საინტერესო მოვლენები შემდგომში განვითარდა...
1654 წელს ენტონიმ სასამართლოში სარჩელი შეიტანა თეთრკანიანი მეზობლის წინააღმდეგ, რომელთანაც გაიქცა მისი კაბალური მსახური შავკანიანი ჯონ კაიზორი. კაიზორი ამტკიდებდა, რომ ენტონიმ ის დაიტოვა 7 წლით უფრო მეტ ხანს, ვიდრე ეს მიღებულია შტატის კანონით და ასევე აღნიშნა მისი არაადამიანური დამოკიდებულება მსახურების მიმართ. იმ დროს ეს იყო ჩვეულებრივი ბრალდება, რომელსაც მსახურები უყენებდნენ მფლობელებს და როგორც წესი სასამართლო მსახურების მხარეს იკავებდა.
ენტონი მიხვდა, რომ სოლიდური ჯარიმის გადახდა მოუწევს მსახურის ვადაზე დიდ ხანს დატოვების გამო და გადაწყვიტა სარჩელი შეეტანა თეთრი პლანტატორის რობერტ პარკერის წინააღმდეგ, რომელმაც შეიფარა გამოქცეული შავკანიანი და ამტკიცებდა, რომ ის თავისუფალი ადამიანი იყო. ენტონიმ მოახერხა და სასამართლოზე დაამტკიცა, რომ მას სამუდამოდ ეკუთვნის შავკანიანი კაიზორი, როგორც ქონება. სწორედ ის გახდა პლანტაციური მონობის "მამა" ამერიკაში...
საჭიროა აღიარება, რომ ისეა თუ ასეა მონობას მაინც საფუძვლად ედო მოგება, ხოლო რასობრივი თეორიები დიდი ხნის შემდეგ წამოიწია წინა პლანზე.
სწორედ ამიტომ მონათმფლობელებს შორის აღმოჩნდა ამდენი შავკანიანი. განსაკუთრებით დიდი მათი რიცხვი ახალ ორლეანში იყო.
1830 წელს ჩატარებული აღწერის მიხედვით სამხრეთ კაროლინაში, ლუიზიანაში, ვირჯინიაში და მერილენდში შავკანიანი მონათმფლობელების დაქვემდებარებაში იყო 10 000 მონა. ამავე აღწერის მიხედვით თეთრკანიანი მოხალისეების პროცენტული წილი 5-7% შეადგენდა, ხოლო შავკანიანების 25-30%.
1859 წელს იბერვილში(შტატი ლუიზიანა) ყველაზე შეძლებული მონათმფლობელი იყო ორი შავკანიანი - ავგუსტ დიუბუკლე(94 მონდა და 1200 აკრი მიწა) და ანტუან დეკიური(112 მონდა და 1000 აკრი მიწა). სამხრეთ კაროლინაში ოფიციალურად დარეგისტრირებულია შემთხვევა, როდესაც შავკანიანმა ჯეიკობ გაკსენმა საკუთარი მოხუცი მამა გაყიდა სამხრეთში.
როდესაც ვსაუბრობთ აშშ-ზე, არ უნდა გამოგვრჩეს ყველასგან დავიწყებული ირლანდიელი მონები, რომლების ასევე დიდი მასშტაბით დაიმონეს. ირლანდიელ მონებზე მეტად ზანგ მონებზე საუბარია პრიორიტეტული, როდესაც ირლანდიელებით იამაიკელი მონათმფლობელებიც ვაჭრობდნენ. ალბათ ეს იმიტომ ხდება, რომ ირლანდიელები როგორც კულტურული და განვითარებული ერი უარს ამბობს ისაუბროს მუდმივად წარსულზე, რასაც ვერ ვიტყვით ზანგებზე, რომლებიც 200 წელია საუბრობენ მონობაზე. ირლანდიელების მონობის ისტორიას ვერ შეხვდებით ისტორიული სახელმძღვანელოების უმრავლესობაში, რადგან "მონობას მხოლოდ შავკანიანები ემსხვერპლნენ" და "ევროპელებმა პასუხი უნდა აგონ იმის გამო, რაც აფრიკის კონტინენტს დამართეს". იღებენ ფილმებს და წერენ წიგნებს მხოლოდ შავკანიანების ტანჯულ მონურ ყოფაზე, მაშინ როცა ირლანდიელების ისტორია ყველას ავიწყდება. თანამედროვეთა ფარისევლობა იმ დონემდე მივიდა, რომ ისტორიასაც კი აყალბებენ და არ აღიარებენ იმ ფაქტს, რომ აფრიკელების 90% მონად საკუთარმა თანამემამულეებმა გაყიდეს.
ბრიტანულ „დეილი ტელეგრაფში“ (The Daily Telegraph) გამოქვეყნებულია სტატია სათაურით „ტრამპმა პუტინისათვის დრო ისე გამოთვალა, რომ სანქციებით მაქსიმალურ შედეგს მიაღწიოს“ (ავტორი – კონ კოფლინი). პუბლიკაციაში განხილულია აშშ-ის პრეზიდენტის მიერ რუსეთის წინააღმდეგ მიმართული მეორადი სანქციების ათდღიანი ვადა და მოცემულია მათი სავარაუდო შედეგები.
გთავაზობთ სტატიას შემოკლებით:
დონალდ ტრამპმა, ალბათ, ყველაზე საუკეთესო და შესაფერისი დრო შეარჩია თავისი მეორადი ეკონომიკური სანქციების ახალი ვადის გამოცხადებისათვის, რომ რუსეთს ნავთობისა და გაზის გაყიდვით მიღებული შემოსავლები შეუმცირდეს და უკრაინაში ომი შეწყვიტოს.
დონალდ ტრამპს სამჯერ ეგონა, რომ ვლადიმერ პუტინი სამშვიდობო მოლაპარაკების აუცილებლობაში დაარწმუნა, მაგრამ სამჯერვე, როგორც კი სატელეფონო საუბარი მთავრდებოდა, რუსეთის არმია უკრაინული ქალაქების დასაბომბად რაკეტებსა და დრონებს უშვებდა.
აშშ-ის პრეზიდენტის მხრიდან იმის დაგვიანებული აღიარება, რომ „პუტინი მას თურმე ათამაშებდა და ომის გასაგრძელებლად დროს იგებდა“, იმას ნიშნავს, რომ როგორც იქნა, „ტრამპი აბობოქრდა“ და თავის რუს კოლეგას ათდღიანი ვადა დაუწესა ცეცხლის შესაწყვეტად. თუ კრემლი თეთრი სახლის მოთხოვნას არ დაეთანხმება, ძალაში შევა ახალი მომატებული საბაჟო ტარიფები იმ ქვეყნების მიმართ, რომლებიც რუსეთისაგან ნავთობს ყიდულობენ. სანქციის მიზანი და განხორციელების პროცედურა ასეთია: აშშ რუსული იაფი ნავთობისა და გაზის მოყვარული ქვეყნების – ინდოეთის, ჩინეთის (და ალბათ, თურქეთის და სხვების) მიერ წარმოებულ იმპორტირებულ პროდუქციაზე მომატებულ საბაჟო ტარიფებს დააწესებს. მათი ფასი იმდენად გაძვირდება, რომ ამერიკაში მყიდველი აღარ ეყოლება, ანუ ინდური და ჩინური კომპანიები დაზარალდებიან. ზარალის თავიდან ასაცილებლად იგივე ქვეყნები იძულებულნი გახდებიან, რომ რუსეთისაგან ნავთობისა და გაზის შესყიდვა შეწყვიტონ, რის შედეგადაც რუსეთს შემოსავლები შეუმცირდება, ანუ კრემლს აღარ ექნება თანხები უკრაინასთან ომის გასაგრძელებლად. რუსეთი ცეცხლს შეწყვეტს და სამშვიდობო მოლაპარაკებაზე დათანხმდება.
კონგრესში ზოგიერთი დეპუტატი უფრო რადიკალურად არის განწყობილი, რომლებიც 500%-იან სანქციების დაწესებას მოითხოვენ.
უეჭველია, რომ დონალდ ტრამპი სერიოზულად არის განწყობილი. თუ გავითვალისწინებთ იმ ფაქტს, რომ მან იძულებული გახადა იაპონია და ევროკავშირი სავაჭრო ხელშეკრულებების დადებისას აშშ-ის მოთხოვნებზე დათანხმებულიყვნენ, განა თეთრი სახლი კრემლის წინაშე უკან დაიხევს?
როგორც კი ინდოეთი და ჩინეთი მტკივნუულ დარტყმას იგრძნობენ ამერიკასაგან, ისინი იძულებულნი გახდებიან რუსეთისაგან ნავთობ-გაზის შესყიდვა შეამცირონ (ან საერთოდ შეწყვიტონ). ამით დაინგრევა ვლადიმერ პუტინის გენერალური გეგმა რუსეთის იმპერიული ძლიერების აღდგენის შესახებ.
რუსეთი უკრაინის ფრონტზე წარუმატებლობას განიცდის. მართალია, კრემლმა დრონებითა და რაკეტებით უკრაინული ქალაქების დაბომბვა გააძლიერა, მაგრამ ფაქტია, რომ მაისში დაწყებულ შეტევას რუსეთის არმიისათვის რაიმე მნიშვნელოვანი წარმატება არ მოუტანია. ვლადიმერ პუტინი ბოლო დროს მუდმივად ცდილობს რომელიმე მსხვილი უკრაინული ქალაქის დაპყრობას, მაგრამ უშედეგოდ – პოკროვსკს და კონსტანტინოვკას ისევ უკრაინელები აკონტროლებენ. უკრაინელები მამაცურად იბრძვიან, რუსები უამრავ ჯარისკაცს კარგავს – კრემლის ზარალმა უკვე მილიონს მიაღწია დაღუპულებისა და დაჭრილების სახით. ეს ნიშნავს ყოველდღიურად 1080 რუსი მებრძოლის დაღუპვა-დასახიჩრებას.
ასევე ნაკლებად სავარაუდოა, რომ რუსეთი ათასკილომეტრიან ფრონტის ხაზზე რაიმე წარმატებას მიაღწევს მას შემდეგ, რაც დონალდ ტრამპი უკრაინას მეტ იარაღს მიაწვდის. უკრაინელებს თუ იარაღი საკმარისი რაოდენობით ექნებათ, ისინი რუსებს უკან დაახევინებენ და საეჭვოა პუტინმა ის ტერიტორია შეინარჩუნოს, რაც ბოლო დროს დაიპყრო. კრემლს ირანის იმედიც აღარ ექნება, რადგან თეირანი მნიშვნელოვნად არის დასუსტებული ისრაელთან (და აშშ-სთან) ამასწინანდელი საჰაერო შეტაკების გამო.
არის იმის ნიშნებიც, რომ თვითონ ვლადიმერ პუტინს მისსავე გარემოცვაში ბევრი არ ეთანხმება, რასაც მოსკოვში მიმდინარე საკადრო წმენდა მოწმობს. ზოგიერთი მაღალჩინოსანი ჩინოვნიკი სიცოცხლეს თვითმკვლელობით ამთავრებს, ცნობილი ოლიგარქები კი ქვეყნიდან გაქცევის დროს იქნენ დაკავებულები. ზოგიერთი მაღალჩინოსანი ოფიცერი, რომლებსაც ყოფილ თავდაცვის მინისტრთან სერგეი შოიგუსთან ახლო ურთიერთობა ჰქონდათ, დაპატიმრებულები იქნენ კორუფციის ბრალდებით.
იმ სიძნელეების მასშტაბს, რასაც ვლადიმერ პუტინი შეეჯახა ომის გამო, მოწმობს ის ფაქტი, რომ იგი იძულებული გახდა გასულ კვირას ყოველწლიური სამხედრო-საზღვაო აღლუმის ჩატარება გაეუქმებინა – უკრაინაში განცდილი დიდი დანაკარგების გამო.
ამრიგად, დონალდ ტრამპის გადაწყვეტილება ვადების შემცირების თაობაზე დროულია – ის იმ დროს იქნა მიღებული, როცა ვლადიმერ პუტინს, ყოყოჩობის მიუხედავად, ე.წ. „სპეციალური სამხედრო ოპერაციის“ გაგრძელების ვარიანტები უმთავრდება.
თუ რუსეთის პრეზიდენტი გამოფხიზლდება და მიხვდება, რომ მას უკრაინაში ომის მოგების შანსი არ აქვს, მას სხვა არჩევანი არ ექნება იმის გარდა, რომ დონალდ ტრამპის მოთხოვნას დათანხმდეს – ცეცხლი შეწყვიტოს და სამშვიდობო მოლაპარაკება დაიწყოს.
