USD 2.7174
EUR 3.1875
RUB 3.4975
თბილისი
ვინ იყო ქალი, რომელმაც ექვთიმე თაყაიშვილი უკანასკნელ გზაზე გააცილა და გამოსამშვიდობებელი სიტყვაც პირველმა წარმოსთქვა
თარიღი:  2812

ქრისტინე შარაშიძე პედაგოგი, დამფუძნებელი კრების წევრი 1889-1973წწ.

ქრისტინე (ჩიტო) შარაშიძე 1887 წლის 2 აგვისტოს, სოფელ ბახვში დაიბადა. თავდაპირველად, ქრისტინე ბახვის სკოლაში, შემდეგ კი, ქუთაისის წმინდა ნინოს ქალთა გიმნაზიაში სწავლობდა, საიდანაც 1904 წელს, მოსწავლეთა რევოლუციური მოძრაობის ორგანიზატორობის გამო პოლიტიკურად არასაიმედო მოსწავლედ შერაცხეს და გიმნაზიიდან გარიცხეს. მის ხასიათსა და მეამბოხე სულზე ეს ფაქტი კარგად მეტყველებს. სულ რაღაც 17 წლის ქრისტინემ სისტემის წინააღმდეგ, პირველად სწორედ ამ მოძრაობის შექმნით გაილაშქრა და გარშემო თანამოაზრეების შემოკრებაც მოახერხა. თავადვე აღნიშნავს, რომ ამ პერიოდში, უაღრესად გატაცებული იყო რევოლუციური იდეებით და ატესტატი, თუ რაიმე სხვა ოფიციალური მოწმობა, სრულიად ზედმეტად მიაჩნდა. თუმცა, ისევ დედის პატივისცემითა და ხათრით, ქრისტინემ ერთი წლის შემდეგ, გიმნაზიაში სწავლა აღადგინა და დაამთავრა კიდეც. შემდეგ, მშობლების დახმარებით, საცხოვრებლად თბილისში გადავიდა.

ჩიტოს ბევრი მეგობარი არ ჰყოლია. როგორც მისი დის შვილიშვილი, ნინა ქარცივაძე აღნიშნავს, სახლში ბევრს არ საუბრობდა, მისი მეგობარი ფურცელი იყო, რადგან სულ წერდა და წერდა. მისივე თქმით, ქრისტინეს დასავლური შეხედულებები ჰქონდა. ქრისტინე შარაშიძე, მშობლების მსგავსად, პედაგოგიურ საქმიანობას ეწეოდა. 1907-1923 წლებში, ქუთაისისა და თბილისის საშუალო სასწავლებელთა უფროს კლასებში ქართულ ენასა და ლიტერატურას ასწავლიდა. მომდევნო წლებში კი, სახალხო მასწავლებელთა კურსებზე ლექციებს კითხულობდა. პარალელურად, 1916-1921 წლებში, ქრისტინე ,,ჯეჯილის” სარედაქციო კოლეგიის წევრი იყო, 1917 წელს, ის ,,ქართველთა შორის წერა-კითხვის გამავრცელებელი საზოგადოების” გამგეობის” წევრად აირჩიეს. ამავე წლებში, ქართული უნივერსიტეტის დამაარსებელი საზოგადოების თანადამფუძნელებელია. მისთვის მასწავლებლობა დიდ პასუხისმგებლობას წარმოადგენდა.

პირადი ჩანაწერებიდან ჩანს, რომ ძალიან თავმდაბალი იყო - მუდმივად ეჭვი შეჰქონდა საკუთარ თავში და ფიქრობდა, რომ ძალიან ბევრი ჰქონდა სასწავლი იმისთვის, რომ საკუთარი მიზნებისთვის მიეღწია. ხშირად ბრაზობდა საკუთარ თავზე და მუდმივად ტანჯავდა შინაგანი უკმაყოფილება. საკმაოდ ბევრ ჩანაწერში ჩანს, რომ ხშირად მიეცემოდა ხოლმე თვითგვემას და საკუთარ თავს ეგოისტს, ქარაფშუტას უწოდებდა. ,,როგორ მტანჯავს ყოველი ჩემი მიკროსკოპიული ნაკლულევანებაც კი!”, ,,ნეტავი მოვკვდებოდე, რომ ჩემივე თვალით არ ვუცქირო ჩემივე უილაჯობას” - ამბობდა ქალი, რომელმაც საქართველოს უახლეს ისტორიაში ერთ-ერთი უდიდესი და უმნიშვნელოვანესი როლი შეასრულა.

აღსანიშნავია ის ფაქტიც, რომ ერთი შეხედვით მკაცრი და თავდაჯერებული ქრისტინე, ყოველი საჯარო გამოსვლის წინ საშინლად ნერვიულობდა. მიუხედავად ასეთი მეამბოხე სულისა, ქრისტინე მშვიდობისმოყვარე, ნამდვილი დიპლომატი იყო. ეს ნათლად ჩანს მისი ერთ-ერთი მოგონებიდან, როდესაც მან დაშნაკებისა და მათი მოწინააღმდეგეების კონფლიქტი მისთვის დამახასიათებელი, დიპლომატიური და თამამი საუბრით მოაგვარა. როდესაც, ე.წ ,,მფრინავთა რაზმის” წევრი იყო, მშვიდობის დამყარების სურვილით შეპყრობილი ქრისტინე, რაზმის დანარჩენ წევრებთან ერთად, დაშნაკი ოფიცრის არმიისა და ,,მტრის უბნის” კონფლიქტს წააწყდა. ჩიტომ ვორონცოვ-დაშნაკის ადიუტანტს მიმართა და განუცხადა, რომ მთავრობის ჯარების ასეთი ქცევა სიმშვიდეს ვერ დაამყარებდა და საჭირო იყო სიტყვიერი მოლაპარაკება, დაჭრილების პატრონობა, რაც მხოლოდ იმ შემთხვევაში იქნებოდა შესაძლებელი, თუ სამხედრო მოქმედებები შეწყდებოდა. ქრისტინემ მეფისნაცვლის ადიუტანტს სთხოვა, სროლის შეწყვეტის განკარგულება გაეცა, რასაც ეს უკანასკნელი დათანხმდა.

თავის ჩანაწერებში, ამ პერიოდიდან ის კიდევ ერთ საინტერესო ისტორიას იხსენებს. ერთ-ერთი არეულობის დროს, ქრისტინეს მისმა უფროსმა ძმამ - შალვამ უთხრა, რომ კრებაზე სწორედ ის უნდა შესულიყო და მოეყოლა, თუ რა ხდებოდა ქუჩებში. ქრისტინემ მღელვარედ გადმოსცა ამ დღის შთაბეჭდილებები 30-მდე პირის წინაშე. იმ ღამეს კი, გაიგო, რომ მისი ნაამბობის შესახებ ბოლშევიკების კორას უთქვამს: ,,მართლა გგონიათ, რომ იმ განერვიულებული ქალბატონის ერთი სიტყვა მაინც დავიჯერე?”. ქრისტინე გამორჩეულად უშიშარი და გამბედავი იყო. დაუფიქრებლად იმაღლებდა ხმას წარმოუდგენლად საშიში სისტემის წინააღმდეგ და პირდაპირ ამბობდა იმას, რასაც ფიქრობდა. სიტყვებს ტყვიასავით ისროდა და მიზანში სვამდა მაშინაც კი, როცა მის ყურებთან ნამდვილი ტყვიები ზუზუნებდა.

ჩიტო შარაშიძე

1919 წლის 12 მარტს, ქრისტინე ერთ-ერთი პირველი ქართველი პარლამენტარი ქალი, ანუ საქართველოს დემოკრატიული რესპუბლიკის დამფუძნებელი კრების წევრი გახდა. ის სოციალ-დემოკრატების პარტიაში გახლდათ. ქრისტინე, ასევე, იყო დამფუძნებელი კრების პრეზიდიუმის უმცროსი მდივანი და საბიბლიოთეკო, სარედაქციო და სახალხო განათლების კომისიების წევრი. მასთან ერთად, დამფუძნებელი კრების წევრი ქალები გახდნენ ელეონორა ტერ-პარსეგოვა-მახვილაძისა, მინადორა ტოროშელიძე, ანა (ოლღა) სოლოღაშვილი და ელისაბედ (ლიზა) იოსების ასული ნაკაშიძე-ბოლქვაძე. ყველა მათგანი, ქრისტინეს მსგავსად, სოციალ-დემოკრატიული (მენშევიკების) პარტიის წევრია.

ჩიტო შარაშიძე პირველად ოზურგეთში, საქართველოს გასაბჭოების შემდეგ, 1921 წლის აგვისტოში, რამდენიმე დღით დააპატიმრეს. 1922 წლის თებერვალში, საქართველოს ოკუპაციის 1 წლისთავის აღნიშვნისას დაგეგმილი ანტისაბჭოთა დემონსტრაციების აღსაკვეთად, საქართველოს სსრ-ს საგანგებო კომისიამ, იზოლაციის მიზნით, ანტისაბჭოთა პარტიების ლიდერებისა და აქტიური წევრების დაპატიმრება დაიწყო. მათ შორის იყო ქრისტინეც, რომელიც 1922 წლის 17 თებერვალს, ქუჩაში საგანგებო კომისიის #3090 ორდერით დააპატიმრეს. მას მე-10 პედაგოგიურ ტექნიკუმში, რომელშიც მასწავლებლად მუშაობდა, მოსწავლეთა გაფიცვასთან კავშირი ბრალდებოდა. ამავე წლის 23 მარტს, ქრისტინეს 6 თვით იზოლაციის წესით დაპატიმრება მიუსაჯეს, თუმცა, 6 მაისს, ავადმყოფობის გამო, ძმის - შალვა შარაშიძის თავდებობით გაათავისუფლეს.

1931 წელს ქრისტინემ სახელმწიფო უნივერსიტეტის ქართული ენისა და ლიტერატურის ფაკულტეტი დაასრულა. 1940-1945 წლებში, ივ. ჯავახიშვილისა და ს. ჯანაშიას მიწვევით საქართველოს სახელმწიფო მუზეუმის ხელნაწერთა ანდერძ-მინაწერების შესწავლა-გადმოღებაზე მუშაობდა. 1936-1937 წლებში, მუშაობდა შოთა რუსთაველისადმი მიძღვნილი საიუბილეო გამოფენის მოწყობაზე, ასევე, მისი ხელმძღვანელობით შედგა რუსთაველის პირველი ვრცელი ბიბლიოგრაფია, რომელშიც 2000-ზე მეტი ბარათი განთავსდა. 1945 წლიდან 1958 წლამდე, მუშაობდა საქართველოს სახელმწიფო მუზეუმის ხელნაწერთა განყოფილების მეცნიერ-თანამშრომლად. 1958-1964 წლებში კი, ქრისტინე საქართველოს სსრ მეცნიერებათა აკადემიის ხელნაწერთა ინსტიტუტის მეცნიერ-თანამშრომლად გადაიყვანეს.

ქრისტინე შარაშიძეს მნიშვნელოვანი წვლილი მიუძღვის ქართული ნაბეჭდი წიგნისა და ქართული შრიფტის განვითარების მეცნიერულ კვლევა-ძიებაში. ამ საკითხებს მან რამდენიმე ნაშრომი მიუძღვნა: ,,ქართული შრიფტი ამსტერდამში”, ,,ქართული ნაბეჭდი სახელმძღვანელოები”, ,,ქართული ანბანი მე-19 საუკუნემდე”. ასევე, მის კალამს ეკუთვნის ,,ქართული წიგნის” პირველი ტომი, 1629-1860 წლების ნაბეჭდ წიგნთა აღწერილობები და მონოგრაფია ,,პირველი სტამბა საქართველოში”. ასევე, ქრისტინემ მნიშვნელოვანი როლი შეასრულა საქართველოს ეკონომიკური და სოციალურ-პოლიტიკური განვითარების ისტორიის კვლევაში. ჯამში, დამუშავებული აქვს IX-XIX საუკუნეების 1500-ზე მეტი ხელნაწერი. ქრისტინე შარაშიძე დაქორწინებული არასდროს ყოფილა და არც მემკვიდრე დარჩენია. მთელი ცხოვრების მანძილზე, ერთი მამაკაცი - გაბო ცისკარიშვილი უყვარდა, რომელიც 1924 წელს, ბოლშევიკებმა დახვრიტეს. ქრისტინემ სიყვარულის ობიექტს, 1964 წელს, მისი სიკვდილიდან 40 წლის შემდეგ, წერილი მიუძღვნა. ერთ-ერთ ჩანაწერში აღნიშნავს, რომ მას შემდეგ, რაც იხილა ვინმე ლიდას რეაქცია შვილის - არჩილის სიკვდილის გაგებაზე, მტკიცედ გადაწყვიტა, რომ ამის შემდეგ შვილზე ოცნებას არ გაბედავდა და არც დაქორწინდებოდა ოდესმე.

ცნობილია, რომ ექვთიმე თაყაიშვილის ცხედარი, ოცამდე ადამიანთან ერთად, ქრისტინე შარაშიძემაც გააცილა და იყო პირველი, ვინც გამოსათხოვარი სიტყვის წარმოთქმა გაბედა. „. . . რომელიმე ქვეყნის ბედნიერება იმაზეა დამოკიდებული, თუ რამდენათ მტკიცეთ, პატიოსნათ და შეგნებით ასრულებს თავის მოვალეობას თითოეული მოქალაქე - უბრალო მწყემსიდან დაწყებული ქვეყნის მმართველ პიროვნებამდე! თუ ისინი ერთგულად და პატიოსნათ ეპყრობიან თავის მოვალეობას, თუნდაც სულ მცირედი იყოს ეს მოვალეობა, მაშინ ასეთი ქვეყნის კეთილდღეობა და ბედნიერება უზრუნველყოფილია . . .“

 

მომზადებულია ეროვნულ არქივში დაცული მასალის მიხედვით

ანალიტიკა
გიორგი კობერიძე: რა პროცესები ვითარდება ჩვენს სამეზობლოში - სომხეთსა და აზერბაიჯანში?
ძალიან მნიშვნელოვანი პროცესები ვითარდება ჩვენს სამეზობლოში - სომხეთსა და აზერბაიჯანში.
 
როგორც ცნობილია, სომხეთში ბოლო ორი კვირაა აქტიურად მიმდინარეობს გამოძიება გადატრიალების შესახებ. არსებული ვერსიით სპეციალურ ჯგუფებს 21 სექტემბერს (სომხეთის დამოუკიდებლობის დღეს) გადატრიალება უნდა ეცადათ. ეჭვმიტანილებს შორის არიან პოლიტიკოსები, ბიზნესმენები და მაღალი რანგის სასულიერო პირები და სხვა, რომელთა შეხედულებებიც ძირითადად რუსეთის სასარგებლოა.
დაკავებულებს შორის არიან:
 
მთავარეპისკოპოსი ბაგრატ გალსტანიანი - იგი ადრეც იყო შემჩნეული ფაშინიანის წინააღმდეგ ღიად გამოსვლასა და აზერბაიჯანთან სამშვიდობო შეთანხმების არსებულ ვერსიას გმობდა;
 
მთავარეპისკოპოსი მიქაელ აჯაფაჰიანი - მას ბრალად სახალხო აჯანყების მოწოდებას ედავებიან; უშუალოდ სომხეთის პატრიარქისადმიც გამწვავდა რიტორიკა, რომელსაც შვილის ყოლასა და კორუფციაში ედავებიან.
 
ეჭვმიტანილ პარლამენტარებს შეუჩერდათ იმუნიტეტი. მათ შორისაა არტურ სარგისიანიც, პარტია "ჰაესტანის" წევრი და ერთ-ერთი ლიდერი. ამ პროცესს პარლამენტის შიგნით დაპირისპირება და ხელჩართული ჩხუბი მოჰყვა. დაძაბულობაა პარლამენტის გარეთაც. ზოგადად, ფიზიკური დაპირისპირება ყოველთვის ცუდი ნიშანია.
 
შესაძლოა დევნა დაიწყოს ქვეყნის წინა ლიდერებზეც - სერჟ სარქისიანსა და რობერტ ქოჩარიანზე, რომლებიც ერთდროულად ყარაბაღის კლანსაც წარმოადგენდნენ და რუსეთის სასარგებლო ინტერესების გატარებასაც ცდილობდნენ. ყარაბაღის კლანი იყო იმ პოლიტიკოსების ერთობა, რომელთაც ყარაბაღთან ჰქონდათ პირდაპირი კავშირი (დაბადებულნი იყვნენ იქ, პოლიტიკური ან/და სამხედრო მოღვაწეობა ჰქონდათ) და აზერბაიჯანთან ნებისმიერი სახის კონსენსუსზე წასვლას ეწინააღმდეგებოდნენ. ქვეყნის პირველი პრეზიდენტის ტერ პეტროსიანის იძულებით გადადგომის შემდეგ, სომხეთს ყარაბაღის კლანი მართავდა, მანამ სანამ ფაშინიანი არ მოვიდა ხელისუფლებაში.
 
დაკავებულია მსხვილი ბიზნესმენი სამველ კარაპეტიანი - იგი სომხეთის ელექტროსისტემის მფლობელია. აქვს რუსეთის მოქალაქეობა და პირდაპირი კავშირები რუსეთის პოლიტიკურ ელიტასთან, მათ შორის ვლადიმერ პუტინთანაც. არის ვერსია, რომ რუსეთში მასზე სერიოზულ გათვლებს აკეთებდნენ.
 
მოწმის სახით დაიკითხა გაჟიკ ცარუკიანიც - სომეხი ოლიგარქი და აყვავებული სომხეთის პარტიის ლიდერი.
 
არსებული ვერსიით გადატრიალებაში 1000 ადამიანი უნდა ყოფილიყო უშუალოდ ჩართული. მათი უმრავლესობა ლოიალური ყოფილი სამხედრო თუ პოლიციური ძალების წარმომადგენელი უნდა ყოფილიყო.
 
რუსეთი ძალიან გაღიზიანებულია სომხეთში მიმდინარე პროცესებით. 2024 წელს ერთხელ უკვე აღიძრა საქმე გადატრიალების შესახებ სომხეთში, რაც რუსეთის მხარეს მებრძოლ ბატალიონ "არბატამდე" მივიდა. მაშინ უკვე ღიად საუბრობდნენ რუსეთის სურვილზე მოეშორებინათ ფაშინიანის მთავრობა. თუკი ეს ამბავიც რუსეთამდე მივიდა, შესაძლოა არამხოლოდ რუსული კლანის ტოტალურ დასუსტებამდე დავიდეს საქმე, არამედ რუსეთის სამხედრო ბაზის გაყვანაზეც შეიქმნას ზეწოლა. არადა კონტრაქტი 2044 წლამდეა და მისი ცალმხრივი შეწყვეტა სერიოზულ საფუძველზე უნდა მოხდეს. თუმცა რუსეთი მას ასე მარტივად არ დათმობს, მით უფრო რომ უკრაინის სამხედრო დაზვერვა რუსეთის მხრიდან ბაზის გაძლიერებაზე საუბრობს. როგორც არ უნდა იყოს, სომხეთის ხელისუფლებამ შეიძლება დაიწყოს კიდეც ეს პროცესი.
 
რაც შეეხება აზერბაიჯანს. ის რომ ბოლო ერთი თვის განმავლობაში დასუსტდა ირანი და ღიად დაიწყო დაპირისპირება რუსეთთან იმის მანიშნებელია, რომ ერთის მხრივ აზერბაიჯანის ხელისუფლება მყარად გრძნობს თავს, ხოლო მეორეს მხრივ, ბაქო რეგიონში თავის სასარგებლო წესრიგს ამყარებს. ცხადია ამ პროცესში მისი მთავარი მოკავშირე თურქეთია, ხოლო ერთ-ერთი მთავარი მეტოქე ირანი პრაქტიკულად გამოეთიშა პროცესიდან. თურქეთი სომხეთ-აზერბაიჯანის სამშვიდობო მოლაპარაკებებში ერთ-ერთი მთავარი მოთამაშეა. სწორედ ამიტომ, სომხეთსა და აზერბაიჯანს შორის მოლაპარაკებების წარმატებით დასრულების შემთხვევაში რუსეთი თამაშგარე მდგომარეობაში აღმოჩნდება, ხოლო სომხეთს ახალი ეკონომიკური პერსპექტივები გაუჩნდება.
 
მთლიანობაში გამოდის რომ რუსეთი აზერბაიჯანშიც სუსტდება და სომხეთშიც. ამის წინააღმდეგია რუსეთი და ყველანაირად ცდილობს ერთის მხრივ სომხეთში არიოს სიტუაცია, ხოლო მეორეს მხრივ აზერბიაჯანსა და სომხეთს შორის არ დაუშვას მოლაპარაკებები. მოსკოვი არც აზერბაიჯანის შიგნით სიტუაციის დესტაბილიზაციაზე არ იტყვის უარს, მით უფრო რომ რუსეთში მცხოვრები აზერბაიჯანული დიასპორის გამოყენებაზე ან პირიქით, განდევნაზე უკვე დაიწყეს კიდეც საუბარი.
 
რუსეთს პირდაპირი ომის თავი ახლა ნამდვილად არ აქვს, მაგრამ სიტუაციის არევას რომ შეეცადოს ეს გამორიცხული არ არის. ისიც სათქმელია - ვერც ვერაფერს, რომ ვერ გახდეს რუსეთი სომხეთსა და აზერბაიჯანში და საჩვენებლად რომც დალაგდეს მათთან, ორივე რეჟიმი - ალიევისა და ფაშინიანის - სანდო და მისაღები აღარაა მისთვის.
 
მაგრამ ფაქტი ერთია - ამ პროცესებით სამხრეთ კავკასიაში რუსეთი სუსტდება. რეგიონის სტაბილურობისა და უსაფრთხოებისათვის ეს ძალიან კარგი მოვლენაა. ბიზნესის ინვესტიაციაც უფრო რეალისტურია იქ, სადაც ხელმწერილი მშვიდობაა. თუმცა მნიშვნელოვანია ისიც, რომ ამის შემდეგ რუსეთის ორბიტაზე მყოფი ერთადერთი სახელმწიფო საქართველო არ აღმოჩნდეს. ეს პოლიტიკურიცა და ეკონომიკური დარტყმა იქნება ჩვენთვის. აზერბაიჯანისა და სომხეთის დაახლოების შემთხვევაში ახალი ეკონომიკური დერეფანი გაჩნდება, რომელიც საქართველოს ალტერნატივა გახდება.
 
ამ ალტერნატივას ძალიან რთული რელიეფიდან გამომდინარე უახლოეს მომავალში დიდი მნიშვნელობა შეიძლება არ ჰქონდეს, მით უფრო თუკი პოლიტიკურად საქართველომ თავი დააღწია რუსეთს, მაგრამ გრძელვადიანად, რუსულ ორბიტაზე დარჩენის შემთხვევაში, ევროპული, თურქული და აზერბაიჯანული პოლიტიკური ნება გადაწყვეტს ძალიან ბევრ რამეს, მიუხედავად იმისა თუ როგორია რელიფი აღმოსავლეთ ანატოლიასა და მცირე კავკასიონზე. სხვის პოლიტიკურ ნებაზე დამოკიდებულება და რუსულ ორბიტაზე აღმოჩენა კი ძალიან მძიმე მოცემულობა იქნება.
სრულად
გამოკითხვა
ვინ გაიმარჯვებს რუსეთ - უკრაინის ომში?
ხმის მიცემა
სხვათა შორის

მსოფლიოს ისტორიაში, უდიდესი იმპერიები ტერიტორიით(მლნ კვ. კმ): ბრიტანეთი - 35.5 მონღოლეთი - 24.0 რუსეთი - 22.8 ქინგის დინასტია (ჩინეთი) - 14.7 ესპანეთი - 13.7 ხანის დინასტია (ჩინეთი) - 12.5 საფრანგეთი - 11.5 არაბეთი - 11.1 იუანების დინასტია (ჩინეთი) - 11.0 ხიონგნუ - 9.0 ბრაზილია - 8.337 იაპონია - ~8.0 იბერიული კავშირი - 7.1 მინგის დინასტია (ჩინეთი) - 6.5 რაშიდუნების ხალიფატი (არაბეთი) - 6.4 პირველი თურქული სახანო - 6.0 ოქროს ურდო - 6.0 აქემენიანთა ირანი - 5.5 პორტუგალია - 5.5 ტანგის დინასტია (ჩინეთი) - 5.4 მაკედონია - 5.2 ოსმალეთი - 5.2 ჩრდილო იუანის დინასტია (მონღოლეთი) - 5.0 რომის იმპერია - 5.0

Ford, საავტომობილო ბაზრის დომინანტი მაშინ, როდესაც საავტომობილო ბაზარი ჯერ კიდევ ჩამოყალიბების პროცესში იყო, Ford Model T იყო დომინანტი მანქანა. 1916 წლის მონაცემებით, ის მსოფლიოში ყველა ავტომობილის 55%-ს შეადგენდა.

ილია ჭავჭავაძე: "როცა პრუსიამ წაართვა საფრანგეთს ელზასი და ლოტარინგია და პარლამენტში ჩამოვარდა საუბარი მასზედ, თუ რაგვარი მმართველობა მივცეთო ამ ახლად დაჭერილს ქვეყნებს, ბისმარკმა აი, რა სთქვა: ,,ჩვენი საქმე ელზასსა და ლოტარინგიაში თვითმმართველობის განძლიერება უნდა იყოსო. ადგილობრივნი საზოგადოების კრებანი უნდა დავაწყოთო ადგილობრივის მმართველობისთვისაო. ამ კრებათაგან უფრო უკეთ გვეცოდინება იმ ქვეყნების საჭიროება, ვიდრე პრუსიის მოხელეთაგანა. ადგილობრივთა მცხოვრებთაგან ამორჩეულნი და დაყენებულნი მოხელენი ჩვენთვის არავითარს შიშს არ მოასწავებენ. ჩვენგან დანიშნული მოხელე კი მათთვის უცხო კაცი იქნება და ერთი ურიგო რამ ქცევა უცხო კაცისა უკმაყოფილებას ჩამოაგდებს და ეგ მთავრობის განზრახვასა და სურვილს არ ეთანხმება. მე უფრო ისა მგონია, რომ მათგან ამორჩეულნი მოხელენი უფრო ცოტას გვავნებენ, ვიდრე ჩვენივე პრუსიის მოხელენი”. თუ იმისთანა კაცი, როგორც ბისმარკი, რომელიც თავისუფლების დიდი მომხრე მაინდამაინც არ არის, ისე იღვწოდა თვითმმართველობისათვის, მერე იმ ქვეყნების შესახებ, რომელთაც გერმანიის მორჩილება არამც თუ უნდოდათ, არამედ ეთაკილებოდათ, თუ ამისთანა რკინის გულისა და მარჯვენის კაცი, როგორც ბისმარკი, სხვა გზით ვერ ახერხებდა ურჩის ხალხის გულის მოგებას, თუ არ თვითმმართველობის მინიჭებითა, სხვას რაღა ეთქმის."

დედამიწაზე არსებული ცოცხალი არსებებიდან მხოლოდ ადამიანს და კოალას აქვთ თითის ანაბეჭდი

ინდოელი დიასახლისები მსოფლიო ოქროს მარაგის 11% ფლობენ. ეს უფრო მეტია, ვიდრე აშშ-ს, სავალუტო ფონდის, შვეიცარიის და გერმანიის მფლობელობაში არსებული ოქრო, ერთად აღებული.

დადგენილია, რომ სასოფლო-სამეურნეო კულტურათა მოსავლიანობის განმსაზღვრელ კომპლექსურ პირობათა შორის, ერთ-ერთი თესლის ხარისხია. მაღალხარისხოვანი ჯიშიანი თესლი ერთ-ერთი მნიშვნელოვანი ფაქტორია მოსავლიანობის გასადიდებლად, რაც აგრეთვე დასაბუთებულია ხალხური სიბრძნით "რასაც დასთეს, იმას მოიმკი". - ქართული გენეტიკისა და სელექცია–მეთესლეობის სკოლის ერთ-ერთი ფუძემდებელი, მეცნიერებათა დოქტორი, აკადემიკოსი პეტრე ნასყიდაშვილი

ებოლა, SARS-ი, ცოფი, MERS-ი, დიდი ალბათობით ახალი კორონავირუსი COVID-19-იც, ყველა ამ ვირუსული დაავადების გავრცელება ღამურას უკავშირდება.

ყველაზე დიდი ეპიდემია კაცობრიობის ისტორიაში იყო ე.წ. "ესპანკა" (H1N1), რომელსაც 1918-1919 წლებში მიახლოებით 100 მილიონი ადამიანის სიცოცხლე შეეწირა, ანუ დედამიწის მოსახლეობის 5,3 %.

იცით თუ არა, რომ მონაკოს ნაციონალური ორკესტრი უფრო დიდია, ვიდრე ქვეყნის არმია.