,
ავტორები: ია ასათიანი და აიდან იუსიფი
ესმას ავლაბრის მეტროსთან იმისთვის შევხვდი, რომ უსინათლოთა კავშირში დაგეგმილ სხდომაზე მიმეყვანა. დაზიანებულ ტროტუარებზე სიარულისას მუდმივად ვკარნახობდი, სად იყო ჩაღრმავება, სად ამობურცული, სად უნდა ყოფილიყო ყურადღებით ან კიდევ უფრო მეტი ყურადღებით. ვცდილობდი, მეპოვა ტროტუარზე მდგარი მანქანებისთვის გვერდის ასაქცევი გზა ისე, რომ ესმას მანქანების სავალ ნაწილზე ჩასვლა არ დასჭირვებოდა.
გზის ამ მონაკვეთის გავლას, რომელიც 1.5 კმ-ა, ესმასთან ერთად 25 წუთი მოვანდომე. ბევრი დაბრკოლების გადალახვის შემდეგ კი მივადექით შენობას, რომელიც უსინათლოთათვის, წესით, ყველაზე ადაპტირებული და მოსახერხებელი უნდა იყოს.
“საქართველოს უსინათლოთა კავშირი” – აწერია კედელს ჟანგიანი, მოშლილი ჭიშკრის გვერდით. საბჭოთა დროს აშენებული, გადახუნებული შენობა ზუსტად გამოსახავს იმას, რაზეც ამ სტატიაში უნდა გიამბოთ.
ეზოდან უსინათლოთა კავშირის მთავარ ოფისში რომ მოხვდეთ, ოცზე მეტი, ძველი, სრიალა, ქვის საფეხურისგან ნაგები ვიწრო კიბე უნდა აიაროთ. აქ ორი უსინათლო ერთმანეთს გვერდს ფიზიკურად ვერ აუვლის. ორსართულიან შენობას ხის დაზიანებული ფანჯრები და ჩამოშლილი ფასადი აქვს. გახუნებულ კედლებიანი შენობის შიდა სივრცეები იმათ საჭიროებებზეც კი არაა მორგებული, ვის ინტერსსაც უნდა იცავდეს.
შიდა კარები მინიშნებებისა და ბრაილის შრიფტის წარწერების გარეშეა. უსინათლომ რომ სასურველ კაბინეტს მიაგნოს, კარები ხელით უნდა ითვალოს და ზუსტად იცოდეს, მარჯვნიდან მესამე კარში უნდა შევიდეს თუ მეხუთეში. ყველაზე მოთხოვნადი აქ თავმჯდომარის კაბინეტია, რომელშიც გამგეობის სხდომები ტარდება. თავმჯდომარის კაბინეტს ორი ტყავის კარი აქვს, რომელშიც არც ხმა აღწევს და არც მომლოდინეთა ლანდი.
სწორედ აქ, ორმაგი, ხმაგაუმტარი კარის მიღმა ტარდება გამგეობის სხდომები, რომელზეც ხმათა უმრავლესობით წყდება კავშირის წევრებისთვის აქტუალური საკითხები. პროცესი ისეთივე გაუმჭვირვალეა, როგორც კარი, რომელიც თავმჯდომარის კაბინეტს იცავს.
კავშირის შენობაში 31 მარტს, 12 საათზე მივედით. აქ ესმა გამგეობის სხდომას უნდა დასწრებოდა. თავმჯდომარის კაბინეტის მოსაცდელში ელოდა, დაუშვებდნენ თუ არა შეხვედრაზე, რომელზეც დასწრების კანონიერი უფლება ჰქონდა. ამ ლოდინისას ადმინისტრაციის წევრები ესმას კითხვებს ან აგდებულად პასუხობდნენ, ან საერთოდ უპასუხოდ ტოვებდნენ.
ესმა გუმბერიძე 28 წლისაა და დაბადებიდან უსინათლოა. კავშირის წევრი რომ გახდა, ჯერ კიდევ სკოლის მოსწავლე იყო. მოგვიანებით კავშირის საქმიანობით უფრო მეტად დაინტერესდა და გამგეობის სხდომებზე სიარულსაც მოუხშირა. სჯეროდა, რომ საქართველოში მცხოვრები უსინათლოებისთვის სასარგებლო საქმეს ასე უკეთ გააკეთებდა.
ორსაათიანი ლოდინის მიუხედავად, ის სხდომას არ დაასწრეს. მოქმედმა თავმჯდომარემ, სოფო ხუციშვილმა პირდაპირ უთხრა, რომ არ ჰქონდა ვალდებულება აეხსნა, რატომ არ უშვებდა და წასულიყო და სასამართლოში ეჩივლა, თუ ფიქრობდა, რომ უფლებები დაერღვა.
ესმას თქმით, ეს ყველაფერი 2021 წლის ზაფხულიდან დაიწყო, როცა მან ღია მხარდაჭერა გამოუცხადა კავშირის მოშიმშილე წევრებს, რომლებიც ორგანიზაციის მართვის პრობლემებს აპროტესტებდნენ. ამ პერიოდში ესმამ კავშირში არსებულ მდგომარეობაზე ღიად დაიწყო ფეისბუქზე წერაც.
“მანამდე უპრობლემოდ ვესწრებოდი სხდომებს, მაგრამ 2021 წლის ზაფხულის მერე მესამედ გამაბრუნეს კიბიდან, ახსნის გარეშე. არ უნდათ და არ მიშვებენ. პოლიცია რომ გამოვიძახე, ყოფილმა თავმჯდომარემ, რევაზ მაისურაძემ მითხრა, იმიტომ არ დაგასწარით, რომ ყველაფერს ფეისბუქზე წერო,” – გვიყვება ესმა.
რას წერდა ესმა ფეისბუქზე ასეთს?! ღიად აკრიტიკებდა უსინათლოთა კავშირის მენეჯმენტს და იმას, თუ როგორ განკარგავდნენ ისინი საერთო ქონებას.
ქონება კი კავშირსა და მის მიერ დაფუძნებულ კომპანიებს მილიონობით ლარის ღირებულების აქვს. 90-ანი წლებიდან მოყოლებული ათასობით ჰექტარი მიწა და მათზე განთავსებული ნაგებობა დაირეგისტრირეს და სახელმწიფოსგან ქონების გადაცემის პროცესი ახლაც გრძელდება. მაგალითად, 2022 წელს მთავრობის განკარგულებით უსასყიდლო უზუფრუქტით გადაეცათ 4,900 კვ.მ მიწა სენაკში.
ჩვენ ვცადეთ გაგვერკვია, რატომ და რამდენ ქონებას გადასცემს სახელმწიფო ამ ორგანიზაციას. ეს მონაცემები ქონების ეროვნული სააგენტოდან გამოვითხოვეთ, თუმცა ინფორმაცია არ მოგვაწოდეს.
2023 წლის მდგომარეობით, კავშირი 52 სხვადასხვა კომპანიისა თუ ა(ა)იპის მეწილე ან დამფუძნებელია. ეს კომპანიები უძრავ ქონებას მთელი ქვეყნის მასშტაბით ფლობენ. თუ კავშირის 2018-2020 წლის ბიუჯეტის დოკუმენტებს ვენდობით, ამ სამი წლის განმავლობაში კავშირს ამ კომპანიებმა 794,000 ლარის ფინანსური სარგებელი მოუტანა.
მიუხედავად იმისა, რომ კავშირს ქონება აქვს, ეს ქონება მის უსინათლო წევრებს თანაბრად არ ხმარდება. წლებია, ამ აქტივებს რევაზ მაისურაძე და მისი გარემოცვა პირადი სარგებლის მისაღებად იყენებს. ის ორგანიზაციაში დაფუძნების დღიდან, ანუ 1998 წლიდან მუშაობს. ჯერ ბიბლიოთეკის თანამშრომელი იყო, შემდეგ კი სარევიზიო კომისიის თავმჯდომარე. 2001 წლიდან სამჯერ გახდა კავშირის თავმჯდომარე, ახლა კი თავმჯდომარის მრჩეველია.
როგორც კავშირის წევრმა, ზურაბ გურჩიანმა გვითხრა “რევაზ მაისურაძე უფრო საშიშია, როდესაც თავმჯდომარე არ არის. როცა თავმჯდომარეა, მაშინ თავს იკავებს.”
ყველა ადამიანი, რომელსაც მასალის მზადებისას ვესაუბრეთ, ერთხმად გვიდასტურებს, რომ სინამდვილეში გადაწყვეტილებებს, ფორმალური თავმჯდომარის ნაცვლად, ახლაც მაისურაძე იღებს.
რევაზ მაისურაძეს თანხების გაფლანგვასა და ორგანიზაციისთვის არამომგებიანი გადაწყვეტილებების მიღებაში კავშირის წევრთა ნაწილი ჯერ კიდევ 2007 წელს ღიად ადანაშაულებდა. მაშინაც აცხადებდნენ, რომ უკანონოდ იყიდებოდა კავშირის უძრავი ქონება, რომელიც საქართველოს მთელ ტერიტორიაზეა გაფანტული.
კავშირის ქონების გასხვისების პარალელურად, 2016 წლიდან იზრდებოდა მაისურაძის ოჯახის პირადი ქონება. ახლა მისი და მისი ცოლის სახელზეა გაფორმებული 14 ბინა თბილისში, სასტუმროს ერთი ნომერი და ერთი ბინა ბაკურიანში, ერთი ბინა ბათუმში, კომერციული ფართი თბილისში, კერძო სახლი თხინვალასა და მიწის ნაკვეთი ადიგენში.
მაისურაძემ ბოლო ქონება 2023 წლის თებერვალში, 52,000 დოლარად ბაკურიანში შეიძინა. 2017-2018 წლებში ჯამში 66 ათას დოლარად იყიდა ორი ბინა თბილისში. სოფელ თხინვალაში კი 42,336 ლარად შეიძინა მიწა, სადაც კერძო სახლი აქვს აშენებული.
თითოეულ ქონებაზე დეტალებს ინტერაქციული რუკიდან შეიტყობთ.
მაისურაძის ხელფასი, რომელსაც კავშირის თავმჯდომარის პოსტზე ყოფნისას იღებდა, 950 ლარი იყო. ახლა კი, თავმჯდომარის მრჩეველია და მისი ანაზღაურება 930 ლარია.
მაისურაძე თავადაც უსინათლოა, თუმცა, ის პრივილეგიებით სარგებლობს. ესმასავით ქუჩებში მოძრაობისას ათასი დაბრკოლების გადალახვა არ უწევს. გამგეობის სხდომებსა თუ სამსახურში მაისურაძე პირად მძღოლს დაჰყავს, საშუალოდ, 13,000 აშშ დოლარის ღირებულების ტოიოტას მარკის მანქანით.
უსინათლოთა კავშირი 1926 წელს შეიქმნა. საბჭოთა დროს გაერთიანება სახელმწიფო ქონებით კი სარგებლობდა, მაგრამ მის საკუთრებაში რეგისტრირებული არაფერი იყო. 1998 წელს ახალი სამოქალაქო კოდექსის მიღებასთან ერთად, კავშირი ხელახლა დარეგისტრირდა და გახდა ა(ა)იპ საქართველოს უსინათლოთა კავშირი, იგივე “სუ კავშირი.”
ახალი რეგისტრაციის შემდეგ კავშირი მის სარგებლობაში არსებული ქონების საკუთარ სახელზე რეგისტრაციას შეუდგა. როგორც წევრები გვეუბნებიან, საუბარია მილიონობით ლარის ქონებაზე. ზუსტ ღირებულებას კავშირის ყოფილი თავმჯდომარე, ფრიდონ ლობჟანიძეც კი ვერ გვისახელებს. ვერც ჩვენ დავთვალეთ, თუ რა მასშტაბის იყო და არის კავშირის ქონება, რადგან 1998 წლის შემდეგ რეგისტრირებული ავლა-დიდების ნაწილი უკვე გასხვისებულია.
უსინათლოთა ორგანიზაცია ფლობდა სასოფლო-სამეურნეო მიწებს, ბინებს, სასტუმროებს, გასართობ-საგანმანათლებლო დაწესებულებებს, დასასვენებელ სახლებსა და სამშენებლო ბიზნესსაც კი. მაგალითისთვის, ე.წ. სამთო ქიმიის შენობაც (დიდუბეში) სწორედ კავშირის სამშენებლო ბიზნესის აშენებულია.
ამ ქონების გასხვისებისა და გაქირავებისგან მიღებული შემოსავლით, წესით, კავშირი უსინათლოების პრობლემების გადაჭრაზე უნდა ზრუნავდეს: უნდა შექმნილიყო უკეთესი სოციალური დახმარების პროგრამები და პროექტები, შეესწავლათ ბრაილის შრიფტი, ჰქონოდათ ხელმისაწვდომი განათლება და აემაღლებინათ სამუშაო კვალიფიკაცია. კავშირს უსინათლოებისთვის უნდა შეეთავაზებინა უფასო იურიდიული დახმარება, ეზრუნა მათ ჯანმრთელობაზე და დაესაქმებინა კიდეც.
ჟურნალისტური კვლევისას, რომელსაც რვა თვე ვატარებდით, ვესაუბრეთ 14 უსინათლოს, კავშირის წევრებს და ყოფილ თავმჯდომარეებს. მათი ნაამბობიდან ირკვევა, რომ უსინათლოები კავშირის იმ სიკეთეებით ვერ სარგებლობენ, რისთვისაც ეს ორგანიზაცია შეიქმნა. სამაგიეროდ, რევაზ მაისურაძე და მისი გარემოცვა იღებს ყველაფერს, რაც სურთ.
მის წინააღმდეგ უსინათლოების პროტესტი დროდადრო მეორდებოდა. მაგალითად, 2007 წელს 21-ე საანგარიშო ყრილობის დასრულების შემდეგ, კავშირის ოთხმა წევრმა შიმშილობა გამოაცხადა. ერთ-ერთი მოშიმშილე მაშინ გიორგი მარჯანიძე იყო. ის “რადიო თავისუფლებასთან” ინტერვიუში ამბობდა: „ჩვენი მოთხოვნაა: შეწყდეს საქართველოს უსინათლოთა კავშირის ქონების ძარცვა, ჩალის ფასად განიავება და თავმჯდომარის უპირობო გადადგომა – მას არ აქვს მორალური უფლება, იყოს უსინათლოთა კავშირის თავმჯდომარე.”
მოშიმშილეთა მოთხოვნები მაშინ არ შესრულდა. არც თავმჯდომარე გადამდგარა და არც ქონების გასხვისების პროცესი გამოუძიებია ვინმეს. ამ წლების განმავლობაში საგამოძიებო უწყებებში “სუ კავშირის” წინააღმდეგ ათობით განცხადება დაგროვდა, ძირითადად, მომჩივნები ქონების გასხვისებისა და შემოსავლების გამჭვირვალობის გამოძიებას ითხოვდნენ.
ერთ-ერთი მომჩივანთაგანი გიორგი ენუქიძეც იყო. 2014 წელს ის ჯერ კავშირის წევრი გახდა, 2021 წელს კი თავმჯდომარის მოადგილე. მან კავშირის ფინანსური საქმიანობის გამოძიების თხოვნით პროკურატურას და ფინანსურ პოლიციას არაერთხელ მიმართა.
ჩვენ შევისწავლეთ სამი შემთხვევა, რომელშიც ნათლად იკვეთება პირადი ინტერესები, რომლითაც კავშირის მმართველი რგოლი ორგანიზაციის ქონების გასხვისებისას ხელმძღვანელობდა. ამაზე ოდნავ ქვემოთ გიამბობთ, მანამდე კი მოგიყვებით იმაზე, თუ რა გვიამბეს უსინათლოებმა კავშირის სარგებლიანობაზე.
იმისთვის, რომ ადამიანი კავშირის წევრი გახდეს, პირველი და მე-2 ჯგუფის უსინათლო უნდა იყოს. ზეპირი წყაროებით, საქართველოში, დაახლოებით, 15,000-მდე უსინათლო პირია. მათი ზუსტი რაოდენობა აღრიცხული არ არის. კავშირს ამჟამად 3,000-მდე წევრი ჰყავს. ისინი ყოველწლიურად საწევროს იხდიან, 1-3 ლარს.
უსინათლოთა კავშირის ყოველწლიური შემოსავალიც და ხარჯიც ერთი მილიონი ლარის ფარგლებშია.
ორგანიზაციის ბიუჯეტს რომ დარღვევები აქვს და ფული გამჭვირვალედ არ იხარჯება, ისიც მოწმობს, რომ მათმა ბუღალტერმა 2017-2019 წლებში კავშირის ბიუჯეტიდან 74 ათასი ლარი მიითვისა. “აი, ფაქტს” ორი სხვადასხვა წყარო უყვება, რომ ბუღალტერი ამ თანხას აზარტულ თამაშებში ხარჯავდა. თანხა რომ მიითვისეს, დასტურდება იმ ბიუჯეტის დოკუმენტებითაც, რომელიც კავშირმა მის წევრს, ესმა გუმბერიძეს მისცა და პროკურატურის წერილითაც, რომელშიც კავშირი დაზარალებულ მხარედ აღიარეს. ბუღალტერი დაკავებული იყო, ბრალიც აღიარა და შემდეგ საპროცესო შეთანხმებით გაათავისუფლეს.
ეს კავშირი იმისთვის შეიქმნა, რომ უსინათლო წევრებისთვის საქართველოში ცხოვრება უფრო მარტივი გახადოს. ის უნდა იყოს შუამავალი უსინათლოებს, სახელმწიფო ინსტიტუტებსა და საერთაშორისო ორგანიზაციებს შორის; ეხმარებოდეს კავშირის წევრებს განვითარებაში, განათლების მიღებაში, კვალიფიკაციის ამაღლებასა და დასაქმებაში; ზრუნავდეს მათ ჯანმრთელობასა და საცხოვრებელი პირობების გაუმჯობესებაზე.
ამ ჩამონათვალში არსებული ვალდებულებების ნაწილს უსინათლოთა ორგანიზაცია ნამდვილად ასრულებს, მაგრამ საკითხავია, რამდენად ეფექტიანად. თუ მათ ახლანდელ თავმჯდომარეს, სოფო ხუციშვილს დავუჯერებთ, კავშირმა მხოლოდ ერთი ადამიანის დასაქმება შეძლო. ეს მან “რადიო იმედის” ეთერში 2022 წლის ნოემბერში თქვა.
კავშირი გასცემს ფინანსურ დახმარებასაც, 22-25 ლარს წევრზე, წელიწადში ერთხელ. ყოველთვიურად, ეხმარებიან სოციალურად დაუცველ უსინათლოებს. ხოლო ვეტერან წევრებს, რომლებიც კავშირში 50 წელზე მეტხანს არიან, 37 ლარამდე ურიცხავენ თვეში. უსინათლოთა კავშირი სტიპენდიას უხდის უსინათლო სტუდენტებს და წევრებზე გასცემს 5,000 ლარამდე ბიზნეს სესხს.
ორგანიზაციის უსინათლო ბენეფიციარებთან საუბრით გამოირკვა, რომ მათთვის ეს დახმარებები მიზერულია და რეალურ საჭიროებებს ვერ უკმაყოფილებთ. წევრები კავშირის შიგნით არსებულ დაძაბულ გარემოზეც გვიყვებიან. ხელმძღვანელობა დიქტატორულ მართვის სტილს ირჩევს, კრიტიკულ აზრს არ ისმენს და მასთან წინააღმდეგობაში მყოფ წევრებს სხვადასხვა მოტივით ემუქრება.
“კავშირში ცივილიზაცია არ არსებობს. რაღაცები კეთდება, მაგრამ უხარისხოდ და კომუნისტური გადმონაშთის რეჟიმში… ხმა არ უნდა ამოიღოს არავინ ზედმეტად, არ შეიძლება, უნდა დაემორჩილონ აუცილებლად ხელმძღვანელობას და რასაც იტყვიან, ის შესრულდეს, ვგულისხმობ მაისურაძეს და ვიღაც სოფოს,” – გვიყვება 31 წლის მცირედმხედველი თიკო ბეკოშვილი. მან მხედველობა 2017 წელს დაკარგა, მაგრამ კავშირის წევრი არ არის და არც აპირებს, რომ გახდეს.
თიკოს ნაამბობიდან ვიგებთ, რომ უსინათლოთა კავშირი მათ პრობლემებს სახელმწიფოს ვერ აწვდის, შუამავალი რგოლის ფუნქციას ვერ ითავსებს და არც იმაზეა ორიენტირებული, უსინათლო პირები ძლიერები და დამოუკიდებლები გახადოს. კავშირის მხარდაჭერა უსინათლოებისთვის სადღესასწაულო ნობათის გაგზავნით შემოიფარგლება ხოლმე.
“ჩვენ საკვები არ გვჭირდება, ჩვენ გვჭირდება განვითარება. უნდა მოგვაწოდონ სერვისები, რომ არ დაგვჭირდეს სხვისი მოწოდებული ზეთი, ჩვენ თვითონ უნდა გამოვიმუშავოთ,” – ამბობს თიკო. მას დამოუკიდებლად გადაადგილებაც არ შეუძლია და ამაში ახლობლები ეხმარებიან. გამცილებლის სერვისი უსინათლოთა კავშირს არ აქვს.
თბილისში მცხოვრები უსინათლოებისთვის გამცილებლის სერვისი აქვს მხოლოდ მერიას. თუმცა, ამ მომსახურებაზე დიდი რიგი დგას, რადგან მხოლოდ 4 ადამიანია დასაქმებული გამცილებლის პოზიციაზე. “ვცადე, დავტესტე… მინდოდა ვთქვათ ექიმთან წასვლა. მითხრეს, რომ ერთი თვე მაინც მომიწევდა ლოდინი, რიგში მე-14 ადგილზე ვიყავი. უნდა ველოდო, გამცილებელი როცა მოიცლის, მაშინ გავხდე ავად,” – იხსენებს თიკო ამ ამბავს.
დაახლოებით იმავეს გვიყვება კავშირის წევრი, დაბადებიდან უსინათლო, 31 წლის სტანისლავ ციბუსკი. ის თბილისში, თემქაზე, თარჯიმნად მუშაობს და სამსახურში ისნიდან დადის. სიძვირის გამო ყოველდღიურად ტაქსს ვერ იყენებს, ფეხით გადასაადგილებლად კი გამცილებელი სჭირდება. მისი თქმით, წინასწარ, ორი კვირით ადრე მაინც უნდა შეუთანხმონ გამცილებელს თავიანთი გადაადგილების საჭიროება.
უსინათლოები ამ პრობლემებზე საუბარს არ ერიდებიან, ჩვენ ღიად გვესაუბრნენ. თუმცა, მათი გასაჭირის შესახებ ხმები თვამჯდომარის ორმაგ კარში რთულად ან საერთოდ ვერ აღწევს.
„ინფორმაცია მოპოვებულია „აი, ფაქტის“ მიერ და თავდაპირველად გამოქვეყნდა https://ifact.ge-ზე.
