,
საერთოევროპულმა ტელეარხმა „ევრონიუსმა“ (Euronews), რომლის მთავარი ოფისი საფრანგეთში, ლიონში მდებარეობს და გადაცემებს მსოფლიოს მრავალ ენაზე აწარმოებს, თავის ვებ-გვერდზე გამოაქვეყნა ვრცელი სტატია სათაურით „საქართველო: აჭარა - ბუნების საგანძური, ტრადიციები და თანამედროვეობა“ (ავტორი - ნაომი ლოიდი). პუბლიკაცია მომზადებულია იუნესკოს პროგრამის ფარგლებში.
გთავაზობთ ვრცელ პუბლიკაციას შემოკლებით.
„აჭარა საქართველოს შავიზღვისპირა რეგიონია, რომელიც ისტორიულად ევროპული და აზიური ცივილიზაციების გადაკვეთის ადგილს წარმოადგენს. გარდა ამისა, აჭარაში ისეთი უიშვიათესი ბუნებრივი ლანდშაფტებია შემორჩენილი, რომ მათ იუნესკო იცავს.
აჭარის ბუნება ზღაპრულად მდიდარია. სუბტროპიკული კლიმატის წყალობით აქ ბამბუკისა და ციტრუსების ხეები ხარობენ. ბუნებრივი მცენარეულობა რეგიონის მთავარი ქალაქის - ბათუმის მიღმა იწყება: მთებში ადამიანისაგან ხელუხლებელი ტყეებია, რომლებსაც აჭარის ტერიტორიის თითქმის 60% აქვთ დაკავებული. მეცნიერთა თქმით, აჭარის ტყეების ასაკი 20 მილიონი წლით განისაზღვრება. შეიძლება ითქვას, რომ აჭარა ერთადერთი ადგილია დედამიწაზე, სადაც კოლხური ტყე არსებობს. რეგიონში ოთხი ეროვნული პარკია შექმნილი, რომელთაგან ერთ-ერთს სახელად „მტირალა“ ჰქვია, უხვი ატმოსფერული ნალექის გამო. „მტირალას“ პარკი იუნესკოს მსოფლიო მემკვიდრეობის სიაშია შეტანილი.
მაიკლ ჰარფორტი - სატყეო მეურნეობის ბრიტანელი ექსპერტი - საქართველოში უკვე 20 წელია მუშაობს: „აქაურმა ტყეებმა გამყინვარების პერიოდი გადაიტანეს, - განმარტავს იგი, - მაშინ როცა ევროპის ტერიტორია მრავალმეტრიანი ყინულისა და თოვლის ფენით იყო დაფარული და ყველა ველური მცენარეულობა განადგურდა, მათ შორის ტყეებიც, კავკასიაში, საქართველოში რბილი კლიმატი შენარჩუნდა და ყველაფერი გადარჩა. აქ არის ისეთი ენდემური ჯიშები, რომლებიც ჩვენს პლანეტაზე სხვაგან არსად არ გვხვდება“.
მაიკლ ჰარფორტი ამბობს, რომ მას საქართველოს ბუნება ძალიან მოსწონს და მსოფლიოს ერთ-ერთ ულამაზეს ადგილად მიაჩნია. „იგი აღფრთოვანებულია აგრეთვე სეზონური გემრიელი ხილით, ქართული სტუმართმოყვარეობით და ტრადიციებით“, - წერს ავტორი.
პუბლიკაციაში ყურადღება ეთმობა ქართული სუფრისა და ღვინის მომზადების ისტორიულ ტრადიციებს, სიმღერებს და ქართულ სამზარეულოს. „ჩვენ მიგვიწვიეს სუფრაზე, რომელიც ქართულ ტრადიციულ ღირსშესანიშნავ დღესასწაულს წარმოადგენს. სუფრა საათობით გრძელდება, რომელსაც თან ახლავს თამადის ფილოსოფიურ-პოეტური სადღეგრძელოები და მრავალხმიანი (პოლიფონიური) სიმღერები. სხვათა შორის, რამდენიმე ქართული სიმღერა იუნესკოს არამატერიალური მემკვიდრეობის სიაშია შეტანილი“, - ნათქვამია სტატიაში. მასში აღნიშნულია, რომ ქართული ღვინო თავისი არსებობის 8 ათას წელს ითვლის, ხოლო აჭარული კერძები ქართული სამზარეულოს მარგალიტებს წარმოადგენენ (მაგალითად, საკმაოდ ფართოდ არის დახასიათებული აჭარული ხაჭაპური).
„ბათუმი მეცხრამეტე საუკუნის 80-იანი წლებიდან შავი ზღვის სანაპიროზე ვაჭრობის საერთაშორისო ცენტრად გადაიქცა. მეოცე საუკუნეში ქალაქმა თანდათან მიიღო [საკურორტო-სამრეწველო] ქალაქის სახე, ხოლო 21-ე საუკუნეში, ბოლო 10-15 წლის განმავლობაში, აქ თანამედროვე ფუტურისტული შენობები აიგო, გაფართოვდა ძველი ბულვარი, რომელიც დღეს ქალაქის ერთ-ერთ ღირსშესანიშნაობას წარმოადგენს.
„ბათუმი სწრაფად ვითარდება - ბუნებასთან ჰარმონიულად. სწორედ ამიტომ ბევრ დამსვენებელს და ტურისტს იზიდავს“, - ამბობს თორნიკე რიჟვაძე, აჭარის ადგილობრივი მთავრობის ხელმძღვანელი, - „ჩვენ გვაქვს რამდენიმე ამბიციური პროექტი, რომელსაც უახლოეს წლებში განვახორციელებთ - მსოფლიო სავაჭრო ცენტრის მშენებლობა და პალმის სახიანი ხელოვნური კუნძულის შექმნა“.
მართალია, ბათუმში სუპერთანამდროვე ცათამბჯენები შენდება, მაგრამ სადაც კი ვიყავით, ყველგან და ყოველთვის გვაოცებდა მდიდარი კულტურა და ისტორიული ტრადიციები, რომლებიც დღემდე საიმედოდაა დაცული ქართველების მიერ“, - აღნიშნულია პუბლიკაციის დასასრულს.
„სუფრა - ასე ჰქვია ქართულ მოლხენა-დროსტარებას, რომელიც სტუმართმოყვარეობისა და მხიარულების განსახიერებას წარმოადგენს. რომელი კერძებს მიირთმევენ ქართველები სტუმრებთან ერთად? ჩვენი კორესპონდენტი შეეცადა ქართული სუფრის დიდებულება ეჩვენებინა და დარწმუნდებით, რომ ეს მართლაც კარგად გამოუვიდა“, - ასე იწყება გერმანულ გაზეთ „ფრანკფურტერ ალგემაინე ცაითუნგში“ (Frankfurter Allgemeine Zeitung) გამოქვეყნებული სტატია სათაურით „ქართული სამზარეულოს მრავალფეროვნება“ (ავტორი - მაიკე ფონ გალენი).
გთავაზობთ პუბლიკაციას შემოკლებით:
„როცა მივედით, მაგიდა უკვე გაშლილი დაგვხვდა: თეფშებზე დაწყობილი ყველით და ლორით, ნიგვზის ფარშიანი ბადრიჯნით, მხალეულობით, მწვანილით, კიტრით და პომიდორით... მათ შორის ჩადგმულია გრაფინები მოცხარის წვენით და ტარხუნის ლიმონათის ბოთლებით. ოფიციანტი წითელ ღვინოს ბოკალებში ასხამს. გარეთ თბილისური საღამოა, რესტორან „რიგის“ დარბაზში გაშლილ გრძელ მაგიდაზე კი ქართული სუფრა - ქართული ქეიფი იწყება.
ისინი, რომლებიც ქართულ სამზარეულოს არ იცნობენ, მადააღძრულები სწრაფად მიირთმევენ სიმინდის ფქვილისაგან გამომცხვარ თბილ მჭადებს, სალათებს და ყველს. მაგრამ ვინც იცის, ის ნელ-ნელა ჭამს და მთავარს ელოდება...
ქართველი ქალბატონი თიკო ტუსკაძე, რომელიც ლონდონში ცხოვრობს, მაგრამ ახლა სამშობლოში იმყოფება, ჩვენი გიდის როლს ასრულებს და ქართულ სუფრას გვაცნობს როგორც „გემრიელი საჭმელების უსასრულო რიგს“. იგი კულინარული წიგნის ავტორია და გვიხსნის, თუ რომელი საჭმელი როგორ მივირთვათ.
ზოგიერთმა უკვე საკმაო რაოდენობის სალათა მიირთვა, რომ მაგიდაზე ახალი კერძები მოაქვთ - მოხრაკულ-მოთუშული სოკო, ხაჭაპური, ხორცით მომზადებული კერძები... საჭმლით სავსე თეფშები სულ უფრო მრავლდება და მაგიდაზე თავისუფალი სივრცე მცირდება, თუმცა ახალ-ახალი ნუგბარისათვის ადგილი მოიძებნება.
„სტუმართმოყვარეობა - ქართული კულტურის განუყოფელ ნაწილს წარმოადგენს, რაც კარგად არის გამოხატული ქართულ სუფრაში, როცა მაგიდას ეროვნულ სამზარეულოს კერზები ამშვენებს“, - განმარტავს მაკა თარაშვილი. რა თქმა უნდა, იგი ახალბედა სუფრის წევრებისაგან განსხვავებით, შეცდომებს არ უშვებს და ყველაფერს ერთად არ მიირთმევს. მან კარგად იცის, რა როდის უნდა მიირთვას და უცხოელ სტუმრებს ჭამის საიდუმლოებას ასწავლის: როდის დგება მწვადის, „ჩაქაფულის და საჭმელების მიღების დრო...
ქართული ტრადიციის თანახმად, სუფრაზე იმდენი საჭმელი უნდა იყოს, რომ სტუმრების წასვლის შემდეგაც საკმაო რაოდენობით უნდა დარჩეს: „სუფრა, რომელზეც არაფერი აღარ რჩება, საქართველოში არ არსებობს“, - ამბობს მაკა თარაშვილი, - მასპინძლები იფიქრებენ, რომ სტუმრები მშივრები დარჩნენ. ამიტომ ყველაფერი უამრავია“.
რესტორანი „ქეთო და კოტე“ ძველი თბილისის უბანში, შემაღლებულ ადგილზე მდებარეობს. დარბაზში მყუდრო გარემოა შექმნილი. მაგიდები ყოველთვის მდიდრულადაა გაშლილი - ტრადიციული კერძები თანამედროვე სტილითაა გაფორმებული. თავდაპირველად თვენ მოგართმევენ ცივ და ვეგეტარიანულ კერძებს, ბოსტნეულს, შემდეგ გამომცხავარს, ცომეულს, ბოლოს კი ხორცით მომზადებულ საჭმელებს.
ქართული სუფრის ტრადიციაა თამადა, ანუ დროსტარების ხელმძღვანელი. იგი სუფრის თავში ზის და სადღეგრძელოებს ამბობს. რესტორან „შატო მუხრანში“, სადაც ჩვენ ვიყავით (თბილისიდან ერთი საათის სავალზე), მეღვინე პატრიკ ჰონეფმა ჩვენი სტუმრობის სადიდებელი სადღეგრძელო წარმოსთქვა. გერმანელი მეღვინე უკვე მრავალი წელია საქართველოში ცხოვრობს, ოჯახიც აქ ჰყავს. პატრიკი მადლობას გვიხდის სტუმრობისათვის, რომ გერმანელი ტურისტები საქართველოთი დაინტერესდნენ და კავკასიურ ქვეყანას ეწვივნენ.
მასპინძელი გვიხსნის, რომ სუფრის თამადა ყურადღებით ისმენს სტუმრების საუბარს სადღეგრძელოებისათვის იმპულსის მისაცემად. იგი დისკუსიას ზომიერ მიმართულებას აძლევს და განწყობას ამაღლებს. ამიტომაც თამადა ისეთი პიროვნებაა, რომელიც ცნობილია თავისი კეთილი ხასიათით, გონებამახვილობით და ინტელექტით.
თუ როგორ მზადდება კლასიკური ქართული კერძები, ამას თქვენ თბილისიდან საკმაოდ მოშორებით, კახეთში გაიგებთ, სადაც ღვინის კომპანია „შუმის“ რესტორანი მდებარეობს. აქ სტუმარი საკუთარი თვალით ხედავს, თუ როგორ ცხვება ქართული თონის პური, როგორ კეთდება ხინკალი, რომელიც ქართული სამზარეულოს ერთ-ერთ დიდებულ და გემრიელ კერძს წარმოადგენს.
