არსებობს ბაღის მეორე სახეობა – ეტიენი (კერძოც და სახელმწიფოც). აქ ბავშვი დილის 9 საათიდან 2-მდეა, დედა კი დღეში 4 საათზე ნაკლებს მუშაობს.
კერძო ბაღებს შორის განსაკუთრებული ადგილი ელიტურ ბაღებს უკავია. მათ პრესტიჟული უნივერსიტეტები კურირებენ. თუ ბავშვი ასეთ ბაღშია, მის მომავალზე მშობლები ნაკლებად ღელავენ – ბაღის შემდეგ ის საუნივერსიტეტო სკოლაში აბარებს, იქიდან კი უგამოცდოდ – უნივერსიტეტში. უნივერსიტეტის დიპლომი პრესტიჟული და კარგად ანაზღაურებადი სამსახურის საწინდარია. ამიტომ ელიტურ ბაღში მოხვედრა იოლი არ არის. მშობლებს ძალიან დიდი თანხის გადახდა უწევთ, ბავშვმა კი რთული ტესტირება უნდა გაიაროს.
ინტერიერი
საბავშვო ბაღის ინტერიერი თავშეკავებულია. ჯერ დიდ დერეფანში ხვდები, რომლის ერთ მხარეს იატაკიდან ჭერამდე გასაწევი ფანჯარა ამშვენებს, მეორე მხარეს კი ასეთივე კარებია. როგორც წესი, ერთი ოთახი სასადილოა, მეორე – საძინებელი და სამეცადინო. შუადღისას აღმზრდელები ჩაშენებული კარადებიდან ფუტონებს (სქელ ლეიბებს) იღებენ და იატაკზე აგებენ. სადილის მოახლოებისას იმავე ოთახში დერეფნიდან პატარა სკამები და მაგიდები შემოაქვთ.
საკვები
საბავშვო ბაღებში კვებას განსაკუთრებულ ყურადღებას აქცევენ. მენიუში აუცილებლად უნდა შედიოდეს რძის ნაწარმი და ხილ-ბოსტნეული. იაპონელები ზედმიწევნით ითვლიან კერძების ვიტამინმინერალურ შემადგენლობასა და კალორიულობას. თუ საბავშვო ბაღის აღსაზრდელები მთელ დღეს ექსკურსიაზე ატარებენ, ყველა დედა ვალდებულია, ობენტო (სადილი კოლოფში) მოამზადოს. აი, აქ კი იაპონელი მშობლის კულინარიული ხელოვნება აღფრთოვანებას იმსახურებს. არსებული მოთხოვნების თანახმად, აუცილებელია, სადილი 24 (!) დასახელების პროდუქტს მოიცავდეს. ბრინჯი უნდა იყოს წებოვანი, მაგრამ არ იშლებოდეს, ჭარხალი საერთოდ იკრძალება. სასურველია, საკვები მაღაზიაში კი არ იყოს ნაყიდი, არამედ დედამ საკუთარი ხელით მოამზადოს და კოლოფში რაც შეიძლება ლამაზად მოათავსოს, რომ ბავშვმა ესთეტიკური სიამოვნება მიიღოს.
კოლექტივთან ურთიერთობა
იაპონურ საბავშვო ბაღებში 6-8-ბავშვიანი ჯგუფებია. ექვს თვეში ერთხელ ჯგუფი გადახალისდება ხოლმე. ეს ბავშვების სოციალიზაციისთვის კეთდება – თუ ბავშვმა ერთ ჯგუფთან ვერ ააწყო ურთიერთობა, იქნებ სხვაგან შეიძინოს მეგობრები. იცვლება პედაგოგების შემადგენლობაც. ბავშვები მას ძალიან არ უნდა შეეჩვიონ. მიჩვევა აღმზრდელებზე დამოკიდებულებს იწვევს. მასწავლებლების შეცვლა ბავშვს იმისგანაც აზღვევს, რომ მასწავლებელმა არ ამოიჩემოს.
ბავშვს საბავშვო ბაღში წერა-კითხვას ასწავლიან და სკოლისთვის ამზადებენ. თუ ის ბაღში არ დადის, მაშინ დედა ამეცადინებს ან სპეციალურ “სკოლაში” ამზადებენ. თუმცა იაპონური ბაღის მიზანი არა განათლება, არამედ აღზრდაა – ბავშვი კოლექტივთან ურთიერთობას სწავლობს, რაც მომავალ ცხოვრებაში გამოადგება.
საბავშვო ბაღში ბავშვს თამაშის დროს წაშობილი კონფლიქტების ანალიზს ასწავლიან. ბავშვმა თავი უნდა არიდოს შეჯიბრს, რადგან ერთის გამარჯვება მეორეს დამარცხებას, “მისი სახის დაკარგვას” ნიშნავს. ბავშვების ჩხუბში უფროსები თითქმის არ ერევიან, რადგან მიაჩნიათ, რომ კოლექტივთან თანაცხოვრება ყველამ თვითონ უნდა ისწავლოს. იაპონელთა აზრით, კონფლიქტიდან საუკეთესო გამოსავალი კომპრომისის გამონახვაა. ჯერ კიდევ იაპონიის უძველეს კონსტიტუციაში ეწერა, რომ მოქალაქის ყველაზე დიდი ღირსება წინააღმდგობებისგან თავდახსნის უნარია.
სწავლების სისტემაში მნიშვნელოვანი ადგილი ეთმობა გუნდურ სიმღერას. იაპონელებს სოლისტი არ ჰყავთ, მათთვის ეს არაპედაგოგიურია. გუნდური შესრულება კოლექტივთან ერთიანობის განცდას ბადებს. სიმღერის შემდეგ დგება სპორტული თამაშების დრო: ესტაფეტა, კლასობანა, დაჭერობანა… საინტერესოა, რომ, მიუხედავად ასაკისა, ასეთ თამაშებში მასწავლებლებიც მონაწილეობენ. დაახლოებით თვეში ერთხელ საბავშვო ბაღის აღსაზრდელები ქალაქგარეთ მიჰყავთ – უახლოეს მთაზე, ზოოლოგიურ ან ბოტანიკურ ბაღში. ასეთ ლაშქრობებში ბავშვები რაღაც ახალს ითვისებენ, ლახავენ სირთულეებს, იძენენ ამტანობას.
იაპონიაში დიდ ყურადღებას უთმობენ ხატვას, აპლიკაციების შესრულებას, ორიგამის, ოიატიროს (ნაქარგების გამოყვანა ხელით, თხელი თოკის გამოყენებით). ეს ყველაფერი შესანიშნავად ავითარებს მოტორიკას, რომელიც მოსწავლეებს იეროგლიფების წერისას გამოადგებათ.
იაპონიაში ბავშვებს არასოდეს ადარებენ ერთმანეთს. აღმზრდელი არ გამოყოფს საუკეთესოს, არ ეტყვის მშობლებს, რომ მათი შვილი ცუდად ხატავს ან ყველაზე უკეთ დარბის. კონკურენცია სპორტულ ღონისძიებებშიც კი არ არის – ყოველთვის იმარჯვებს მეგობრობა ან, უკიდურეს შემთხვევაში, რომელიმე გუნდი. თუმცა, პრინციპს “ნუ იქნები გამორჩეული”, ყოველთვის როდი მოაქვს დადებითი შედეგი.
მედლის მეორე მხარე
იაპონური პედაგოგიკის ძირითადი მიზანია, აღზარდოს ადამიანი, რომელიც კოლექტივთან ერთად ჰარმონიულ მუშაობას შეძლებს. როგორც უკვე აღვნიშნეთ, იაპონურ საზოგადოებაში ჯგუფების ერთიანობა აუცილებელია. მეორე მხრივ, ჯგუფური ცნობიერება კლავს ინდივიდუალური აზროვნების უნარს. საერთო სტანდარტებისადმი მუდამ შესაბამისობაში ყოფნა ისე ღრმად ჯდება ბავშვის ცნობიერებაში, რომ საკმარისია, ვინმემ თავისი აზრი გამოთქვას, რომ ის დაცინვის ან სიძულვილის ობიექტი ხდება. ამ მოვლენას იაპონიაში “ოძიმეს” უწოდებენ. არასტანდარტულად მოაზროვნე მოსწავლეს შეურაცხყოფენ, ხშირად სცემენ.
იაპონელებმა კარგად იციან თავიანთი პედაგოგიური სისტემის ნეგატიური მხარეების შესახებ. ბეჭდური მედია ხშირად წერს, რომ იაპონიაში არსებობს “შემოქმედებითი პიროვნების მკაფიო მოთხოვნილება” და აუცილებელია ნიჭიერი ბავშვების ადრეულ ასაკში გამოვლენა, თუმცა ჯერჯერობით ეს პრობლემა არ მოგვარებულა. ამომავალი მზის ქვეყანაში შეინიშნება ინფანტილიზმის მატება მოზარდებში; ახალგაზრდები ცუდად იღებენ უფროსი თაობის კრიტიკას, რაც მშობლების მიმართ აგრესიას ზრდის.
თუმცა ბავშვებსა და მშობლების მგრძნობიარე და სათუთი ურთიერთდამოკიდებულება, უფროსი თაობის მაღალი პასუხისმგებლობა და სხვა საუკეთესო თვისებები ნამდვილად სამაგალითოა ჩვენთვის და ქებას იმსახურებს.
მოამზადა ირმა კახურაშვილმა