,
1953 წლის 5 თებერვალს დაიბადა საქართველოს ეროვნული გმირი, დისიდენტი, 80-იანი წლების ეროვნული მოძრაობის ერთ-ერთი გამორჩეული ლიდერი- ზურაბ ჭავჭავაძე.
ზურაბ ჭავჭავაძე საქართველოს ისტორიაში შევიდა ერის მოყვარული გმირის სახელით, მისი ერისადმი სიყვარული გამოხატულია ყველა მის ნაბიჯში. არ მოვყვებით ზურას შესახებ გრძელ ისტორიას, რადგან ჩვენი ქვეყნის მოქალაქეების უმეტესობას უნდა ახსოვდეს მისი და მამამისის ნიკო ჭავჭავაძის მოღვაწეობა. მოვიყვანთ საინტერესო ფაქტებს მისი ცხოვრებიდან და თქვენით განსაჯეთ, ვინ იყო ზურა ჭავჭავაძე..
1970-ანი წლების მიწურულს ზურა თავს ანებებს სპეციალობით მოღვაწეობას და იწყებს პატრიარქის რეფერენტად მუშაობას, მოგეხსნებათ იმ ავბედით წლებში ეს როგორი რთული ნაბიჯი იყო. ზურამ მოახერხა და 1979 წელს პატრიარქი რომის პაპს იოანე პავლე მეორეს შეახვედრა, მაშინ როდესაც რუსეთის პატრიარქი, მიუხედავად დიდი სურვილისა, ვერ ახერხებდა ამას. სწორედ ზურა და ნიკო ჭავჭავაძეების ორგანიზებით მოხდა 1979 წელს ხალხის გამოყვანა ქუჩაში, როდესაც კომუნისტურმა რეჟიმმა დააპირა ქართული ენის- როგორც სახელმწიფო ენის ამოღება კონსტიტუციიდან.
„ზურა იყო კრისტალურად სუფთა, თავდადებული იდეალების მაძიებელი კაცი“,- იტყვის მასზე გია ბუღაძე.
1987 წლის 31 ოქტომბერს ზურამ მერაბ კოსტავასთან და თამარ ჩხეიძესთან ერთად დააფუძვნა საბჭოთა პერიოდის ერთ-ერთი პირველი ეროვნულ- პოლიტიკური ორგანიზაცია „ილია ჭავჭავაძის საზოგადოება“, რომლის ლიდერიც გახდა 1988 წელს, გიორგი ჭანტურიას მომხრეთა განცალკევების შემდეგ. ზურა ზომიერ, ლიბერალურ პოზიციებს იზიარებდა და ამის გამო დაძაბული ურთიერთობა ჰქონდა ეროვნული მოძრაობის სხვა ლიდერებთან- ზვიად გამსახურდიასთან, გია ჭანტურიასთან. ზურა აქტიურად იყო ჩართული აფხაზ და ოს ხალხთან მოლაპარაკებებში; სოხუმსა და ცხინვალში იგი უდიდესი ავტორიტეტით სარგებლობდა. სოხუმში მიტინგზე გამოსვლისას 1988 წლის 3 დეკემბერს მან აფხაზურ ენაზე მიმართა ხალხს-„არ არსებობს ისეთი აფხაზური პრობლემა, რომელიც ეწინააღმდეგებოდეს ქართულ პრობლემას და პირიქით.“
ზურამ მოახერხა ასევე ოსური მოძრაობის „ადამონ ნიხასის“ ლიდერთან ალან ჩოჩიევთან მშვიდობიანი დიალოგის წარმართვა , რომლის შედეგადაც „ადამონ ნიხასმა“ და „ილია ჭავჭავაძის საზოგადოებამ“ ოსი და ქართველი ხალხისადმი ერთობლივ მიმართვას მოაწერეს ხელი.
„დღეს, როდესაც შიშის დათესვის მეშვეობით ცდილობენ ჩვენს ურთიერთიზოლაციას, კი არ უნდა გვეშინოდეს ერთმანეთის, არამედ პირიქით უნდა დავამყაროთ ერთმანეთთან უშუალო კონტაქტები და ვეძებოთ ის, რაც საერთო გვაქვს ერთმანეთთან, ჩვენი ურთიერთობის გაუარესებით დაინტერესებულია ჩვენი ხალხების საერთო მტერი.“- ნათქვამი იყო მიმართვაში.
აი რას ამბობს დათო ტურაშვილი ზურაბ ჭავჭავაძეზე:
„საქართველოში რომ ზურაბ ჭავჭავაძის მიმართ არაერთგვაროვანი დამოკიდებულება არსებობდა, ამას თვითონ ზურას თვისებები განაპირობებდა, რადგან ის იყო ჭკვიანი და განათლებული, კეთილშობილი და ლამაზი კაცი, თანაც ჭავჭავაძე. ასეთები კი, მოგეხსენებათ, ჩვენს ქვეყანაში არ უყვართ და მითუმეტეს მაშინ, როცა ისინი უმრავლესობას არ ეთანხმებიან და მაინც ჯიუტად არიან მშვიდობის და არა ომის მომხრე. ზურა ჭავჭავაძე კი ყოველთვის იყო მშვიდობის მომხრე და ყოველთვის სჯეროდა, რომ არცერთი ადამიანი არ იქნება ჩვენი მტერი, თუ ჩვენ მათ მოვუსმენთ და იმის გაგებასაც შევეცდებით, რაც მათ აწუხებთ. ჩვენ კი მაშინ მხოლოდ იმაზე ვფიქრობდით ჩვენ რა გვაწუხებდა, რა პრობლემები გვქონდა (მხოლოდ ჩვენ) და სასწრაფოდ გვინდოდა ყველა პრობლემის მოგვარება, დაუყონებლივ გვინდოდა საქართველოსაგან შვეიცარიის შექმნა. ზურაბ ჭავჭავაძეს კი არ მოსწონდა ჩვენი სულსწრაფობა, აჩქარება და მოუთმენლობა. ამიტომაც ზურაბ ჭავჭავაძე თითქმის ერთადერთი იყო ეროვნული მოძრაობის ლიდერებს შორის, ვინც აფხაზეთსა და სამაჩაბლოში მართლა ცდილობდა ისეთი ურთიერთობის მიღწევას, ომსა და სისხლისღვრას რომ აგვაცილებდა, მაგრამ სამწუხაროდ უშედეგოდ, რადგან თბილისში მრავალათასიან მიტინგზეც კი სრულიად სხვა აზრები და მოწოდებები ისმოდა არაქართველების გასაგონად. უცნაურია, მაგრამ ჯერ კიდევ მაშინ ამბობდა ზურა ჭავჭავაძე ფრაზას, რომელსაც ახლაც არ დაუკარგავს აზრი და მნიშვნელობა. „სინამდვილეში ვერავის ვაიძულებთ ჩვენთან ერთად იცხოვროს ერთ ჭერქვეშ და გამოსავალიც ერთადერთია- შევქმნათ სხვებისთვის მიმზიდველი სახელმწიფო“.
„ზურას ქონდა უცნაური სიმშვიდე , თავის თავის ფლობა , საოცრად მთლიანი პიროვნება იყო, არასოდეს მე არ მინახავს ვინმეს მიმართ გაღიზიანებულიყო, არა/და კარგა ხანს მომიწია მე იქ ყოფნა. თავის აზრს იტყოდა ხოლმე და სხვაზე მეტს არ ლაპარაკობდა, მშვიდი იყო იმიტომ, რომ ძალიან რელიგიური იყო. ილიას იდეებით უნდა ყოფილიყო განსჭვალული ეს საზოგადოება, იქ შეუძლებელი იყო მაკიაველიზმის ნატამალიც დატრიალებულიყო, იმიტომ რომ ყველა ხერხი თუ გამართლებულია მიზნის აღსასრულებლად, ზურა იქ არ იყო და ყველაზე მეტად ეს მხიბლავდა მასში. მაშინვე გამომჟღავნდა, რომ რაკი მიზანი ძალიან ამაღლებული და სუფთა იყო, არავითარ შემთხვევაში არ შეურიგდებოდა არაწესიერი გზებით ცხოვრებას. მე არასოდეს არ დამიმალავს, რომ ზურა ყველაზე სუფთა და სპეტაკ კაცად მიმაჩნდა.“ ასე ახასიათებდა მას ოთარ მეღვინეთუხუცესი.
1989 წლის 13 ოქტომბერს სოფელ ბორითთან საეჭვო ვითარებაში მომხდარ ავტოკატასტროფაში, რომელსაც მერაბ კოსტავა ემსხვერპლა, ზურა ჭავჭავაძეც დაშავდა, თუმცა გადარჩა. იგი 69-ე დღეს გარდაიცვალა საავადმყოფოში ოფიციალური დიაგნოზით „A ჰეპატიტი.“
საქართველოს პრეზიდენტმა გიორგი მარგველაშვილმა 2018 წელს ზურას ეროვნული გმირის წოდება მიანიჭა.
დასასრულს მოვიშველიებთ ზურას ბაბუის- დაღესტნის გენერალ-გუბერნატორი დიდი ნიკო ჭავჭავაძის ფრაზას „თუ გინდა მართო ერი, თვით ერი უნდა გიყვარდეს“.
ოთარ იმნაიშვილი
„სუფრა - ასე ჰქვია ქართულ მოლხენა-დროსტარებას, რომელიც სტუმართმოყვარეობისა და მხიარულების განსახიერებას წარმოადგენს. რომელი კერძებს მიირთმევენ ქართველები სტუმრებთან ერთად? ჩვენი კორესპონდენტი შეეცადა ქართული სუფრის დიდებულება ეჩვენებინა და დარწმუნდებით, რომ ეს მართლაც კარგად გამოუვიდა“, - ასე იწყება გერმანულ გაზეთ „ფრანკფურტერ ალგემაინე ცაითუნგში“ (Frankfurter Allgemeine Zeitung) გამოქვეყნებული სტატია სათაურით „ქართული სამზარეულოს მრავალფეროვნება“ (ავტორი - მაიკე ფონ გალენი).
გთავაზობთ პუბლიკაციას შემოკლებით:
„როცა მივედით, მაგიდა უკვე გაშლილი დაგვხვდა: თეფშებზე დაწყობილი ყველით და ლორით, ნიგვზის ფარშიანი ბადრიჯნით, მხალეულობით, მწვანილით, კიტრით და პომიდორით... მათ შორის ჩადგმულია გრაფინები მოცხარის წვენით და ტარხუნის ლიმონათის ბოთლებით. ოფიციანტი წითელ ღვინოს ბოკალებში ასხამს. გარეთ თბილისური საღამოა, რესტორან „რიგის“ დარბაზში გაშლილ გრძელ მაგიდაზე კი ქართული სუფრა - ქართული ქეიფი იწყება.
ისინი, რომლებიც ქართულ სამზარეულოს არ იცნობენ, მადააღძრულები სწრაფად მიირთმევენ სიმინდის ფქვილისაგან გამომცხვარ თბილ მჭადებს, სალათებს და ყველს. მაგრამ ვინც იცის, ის ნელ-ნელა ჭამს და მთავარს ელოდება...
ქართველი ქალბატონი თიკო ტუსკაძე, რომელიც ლონდონში ცხოვრობს, მაგრამ ახლა სამშობლოში იმყოფება, ჩვენი გიდის როლს ასრულებს და ქართულ სუფრას გვაცნობს როგორც „გემრიელი საჭმელების უსასრულო რიგს“. იგი კულინარული წიგნის ავტორია და გვიხსნის, თუ რომელი საჭმელი როგორ მივირთვათ.
ზოგიერთმა უკვე საკმაო რაოდენობის სალათა მიირთვა, რომ მაგიდაზე ახალი კერძები მოაქვთ - მოხრაკულ-მოთუშული სოკო, ხაჭაპური, ხორცით მომზადებული კერძები... საჭმლით სავსე თეფშები სულ უფრო მრავლდება და მაგიდაზე თავისუფალი სივრცე მცირდება, თუმცა ახალ-ახალი ნუგბარისათვის ადგილი მოიძებნება.
„სტუმართმოყვარეობა - ქართული კულტურის განუყოფელ ნაწილს წარმოადგენს, რაც კარგად არის გამოხატული ქართულ სუფრაში, როცა მაგიდას ეროვნულ სამზარეულოს კერზები ამშვენებს“, - განმარტავს მაკა თარაშვილი. რა თქმა უნდა, იგი ახალბედა სუფრის წევრებისაგან განსხვავებით, შეცდომებს არ უშვებს და ყველაფერს ერთად არ მიირთმევს. მან კარგად იცის, რა როდის უნდა მიირთვას და უცხოელ სტუმრებს ჭამის საიდუმლოებას ასწავლის: როდის დგება მწვადის, „ჩაქაფულის და საჭმელების მიღების დრო...
ქართული ტრადიციის თანახმად, სუფრაზე იმდენი საჭმელი უნდა იყოს, რომ სტუმრების წასვლის შემდეგაც საკმაო რაოდენობით უნდა დარჩეს: „სუფრა, რომელზეც არაფერი აღარ რჩება, საქართველოში არ არსებობს“, - ამბობს მაკა თარაშვილი, - მასპინძლები იფიქრებენ, რომ სტუმრები მშივრები დარჩნენ. ამიტომ ყველაფერი უამრავია“.
რესტორანი „ქეთო და კოტე“ ძველი თბილისის უბანში, შემაღლებულ ადგილზე მდებარეობს. დარბაზში მყუდრო გარემოა შექმნილი. მაგიდები ყოველთვის მდიდრულადაა გაშლილი - ტრადიციული კერძები თანამედროვე სტილითაა გაფორმებული. თავდაპირველად თვენ მოგართმევენ ცივ და ვეგეტარიანულ კერძებს, ბოსტნეულს, შემდეგ გამომცხავარს, ცომეულს, ბოლოს კი ხორცით მომზადებულ საჭმელებს.
ქართული სუფრის ტრადიციაა თამადა, ანუ დროსტარების ხელმძღვანელი. იგი სუფრის თავში ზის და სადღეგრძელოებს ამბობს. რესტორან „შატო მუხრანში“, სადაც ჩვენ ვიყავით (თბილისიდან ერთი საათის სავალზე), მეღვინე პატრიკ ჰონეფმა ჩვენი სტუმრობის სადიდებელი სადღეგრძელო წარმოსთქვა. გერმანელი მეღვინე უკვე მრავალი წელია საქართველოში ცხოვრობს, ოჯახიც აქ ჰყავს. პატრიკი მადლობას გვიხდის სტუმრობისათვის, რომ გერმანელი ტურისტები საქართველოთი დაინტერესდნენ და კავკასიურ ქვეყანას ეწვივნენ.
მასპინძელი გვიხსნის, რომ სუფრის თამადა ყურადღებით ისმენს სტუმრების საუბარს სადღეგრძელოებისათვის იმპულსის მისაცემად. იგი დისკუსიას ზომიერ მიმართულებას აძლევს და განწყობას ამაღლებს. ამიტომაც თამადა ისეთი პიროვნებაა, რომელიც ცნობილია თავისი კეთილი ხასიათით, გონებამახვილობით და ინტელექტით.
თუ როგორ მზადდება კლასიკური ქართული კერძები, ამას თქვენ თბილისიდან საკმაოდ მოშორებით, კახეთში გაიგებთ, სადაც ღვინის კომპანია „შუმის“ რესტორანი მდებარეობს. აქ სტუმარი საკუთარი თვალით ხედავს, თუ როგორ ცხვება ქართული თონის პური, როგორ კეთდება ხინკალი, რომელიც ქართული სამზარეულოს ერთ-ერთ დიდებულ და გემრიელ კერძს წარმოადგენს.
