USD 2.6859
EUR 2.8804
RUB 2.9145
თბილისი
თამარ ჭელიძე-ჯანდაცვის ექსპერტი ამერიკაში
თარიღი:  1137
ამერიკაში 2000 წელს ჩამოვედი. ნიუ-იორკის სახელმწიფო უნივერსიტეტში საზოგადოებრივი ჯანდაცვის, კერძოდ ეპიდემიოლოგიის მაგისტრატურაზე სასწავლებლად.
 
შემდეგ განათლება ჯონს ჰოპკინსის ბლუმბერგის სკოლაში გავაგრძელე, ჯანდაცვის სისტემების მენეჯმენტის და პოლიტიკის მიმართულებით. ჰარვარდის ბიზნეს სკოლაში, სადაც ყოველ წელს მსოფლიოს სხვადასხვა ქვეყნიდან 30 ქალს არჩევენ, ლიდერობის და მართვის პროგრამა დავამთავრე. ჩემი მიზანი ყოველთვის იყო საქართველოს ჯანდაცვის სექტორის გაძლიერებაში საკუთარი წვლილის შეტანა.
 
2008 წელს მუშაობა დავიწყე ვაშინგტონში, საქართველოს საელჩოში, სადაც ბევრი საინტერესო პროექტის განხორციელების საშუალება მომეცა. ამ პერიოდში საფუძველი ჩაეყარა აშშ-ს ჯანდაცვის ეროვნულ ცენტრთან ერთად ინფექციური დაავადებების მიმართულებით (C ჰეპატიტი, ტუბერკულიოზი, შიდსი) შვიდ პროექტს. ასევე, ჰეპატიტი C -ს ელიმინაციის პროგრამას, რომელიც სწორედ ვაშინგტონიდან დაიწყო. ამერიკის მთავარმა ინფექციონისტმა, ანტონი ფაუჩიმ ეს შესაძლებლობა შეხვედრის დროს გაგვიზიარა და ჯანდაცვის სამინისტროსთან ერთად აქტიურად ჩავერთე კომპანია გილეადთან მოლაპარაკების პროცესში. საბედნიეროდ ეს უნიკალური პროექტი რეალობად იქცა და დღეს უამრავი ქართველი პაციენტი განიკურნა ამ დაავადებისგან. 2010 წელს, საქართველოს ჯანდაცვის სისტემების გაძლიერების მიზნით, ჩემს მეგობრებთან ერთად (მარიამ ჯაში, გოგა შაქარაშვილი, ბახუტი შენგელია, ნიკა ჩიტაია, გიორგი წერედიანი) დავაარსე ე.წ. „მედეა“ პლატფორმა. 7 თვიანი შრომის შედეგად ჩვენ შევძელით ხედვის პროექტად ჩამოყალიბება, სოლიდური თანხის მოძიება და 2011 წელს პირველი სამუშაო შეხვედრის ვაშინგტონში გამართვა. შეხვედრა ჯანდაცვის სისტემის 4 ბლოკის გაძლიერებას უკავშირდებოდა (ჯანდაცვის სისტემების მართვა, ადამიანური რესურსების განვითარება, სამედიცინო სერვისების მიწოდება, დაფინანსება). ორ დღიანი კონფერენცია აშშ-ს ჯანდაცვის მინისტრმა გახსნა და მას აშშ-ს ექსპერტებთან ერთად, აშშ-ში მოღვაწე 67 ქართველი ექიმი და საქართველოდან ჩამოსული დელეგაცია ესწრებოდა, მათ შორის იყო საქართველოს ჯანდაცვის მინისტრიც.
 
მომდევნო წლებში პროექტს სხვა ქვეყნებში მოღვაწე ქართველი ექიმ-მეცნიერებიც შეუერთდნენ. ბევრ სასარგებლო ახალ ინიციატივას ჩაეყარა მაშინ საფუძველი, მაგრამ, სამწუხაროდ, სულ რაღაც 3 წელიწადში პროექტი შეჩერდა. ჯანდაცვის სისტემების გამართვა ხანგრძლივი პროცესია. ის მრავალი კომპონენტისაგან შედგება და დიდ პოლიტიკურ ნებას და ძალისხმევას მოითხოვს. სამწუხაროა, რომ სფერო, რომელიც ყველა ჩვენთაგანისთვის უმნიშვნელოვანესია, კვლავ გაუმართავი და დასახვეწია. გასაკეთებელი ძალიან ბევრია, პროცესი საკმაოდ ხანგრძლივია და თუ დროულად არ შევეცდებით მის შენებას, რომელიც ასევე პირდაპირ კავშირშია ქვეყნის ეკონომიკურ განვითარებასთან, კიდევ უფრო მეტ ადამიანს დააზარალებს.
 
აღსანიშნავია, რომ გაუმართავი სისტემის მსხვერპლი ხანდახან ადამიანის სიცოცხლე ხდება. ჩვენ კი მექანიზმიც, მაგალითად შეცდომის დაზღვევაც (malpractice insurance) არ გვაქვს, რომ დაზარალებული ადამიანის ზიანის ანაზღაურება მაინც შევძლოთ და შევამციროთ მსგავსი შეცდომების რაოდენობა. რა თქმა უნდა, საქართველოს ჰყავს ძალიან ბევრი ღირსეული ექიმი, რომლებიც დაუღალავად შრომობენ პაციენტების კეთილდღეობისთვის, მაგრამ თუ სისტემა გამართული არ არის, ცალკეული ადამიანები უძლურნი არიან, ყველა დაბრკოლება უმტკივნეულოდ გადალახონ. 2017 -2019 წლებში ვმუშაობდი გაერთიანებული ერების ორგანიზაციაში, საქართველოს მისიაში. სადაც უშუალოდ მონაწილეობა მივიღე საყოველთაო ჯანდაცვის პოლიტიკური დეკლარაციის შემუშავების პროცესში. ეს ისტორიული დეკლარაცია, რომლის თანაფასილიტატორები საქართველო და ტაილანდი იყვნენ, ძალაში 2019 წლის ოქტომბერში შევიდა. დეკლარაციას, რა თქმა უნდა, საქართველოც შეუერთდა. ეს დეკლარაცია ითვალისწინებს ჯანდაცვის სისტემების გამართვას (ადამიანური რესურსების განვითარება, ჯანდაცვის დაფინანსება, სერვისების მიწოდება, მართვა, ჯანდაცვის საინფორმაციო სისტემები და მედიკამენტებზე ხელმისაწვდომობა), რომლის გარეშეც იქ ჩამოთვლილი მიზნების განხორციელება უბრალოდ შეუძლებელი იქნება.
 
დღეს ბერკლის საზოგადოებრივი ჯანდაცვის უნივერსიტეტში ვმუშაობ უფროს მკვლევარად და შიდსის ფორუმის ხელმძღვანელად (Berkeley School of Public Health). ჩემი სამუშაო მოიცავს ყველა საკვანძო რგოლთან (FDA, EMA, government, academia, industry, community organizations) კონკრეტულ ინოვაციებზე მუშაობას, რომელიც ეხმარება ბაზარზე მეტი არჩევანის გაჩენას (მედიკამენტები, დიაგნოსტიკა, აპარატურა და სხვა).ძალიან მახარებს, როდესაც ვხედავ გულანთებულ, მონდომებულ ახალგაზრდა თაობას. მჯერა, რომ ყველა ერთად შევძლებთ წვლილის შეტანას საქართველოს ჯანდაცვის რეფორმის პროცესში.
თბილისი
"თელასი" - თბილისის ქუჩები რომელთაც 26 აპრილს დენი გაეთიშებათ

სხვადასხვა სამუშაოების ჩატარების გამო 26 აპრილს ელექტრომომარაგება დროებით შეიზღუდება

ჩუღურეთის რაიონი

გადაუდებელი სამუშაოების გამო 10:00 საათიდან 17:00 საათამდე შეზღუდვა შეეხება: თამარ  მეფის  გამზირის, აღმაშენებლის გამზირის (ნაწილობრივ),  რკინიგზის  სადგურის  მიმდებარე  ტერიტორიის, ხუდადოვის,  ჩხიკვაძის,   მესხის,  არგვეთის, ტყეშელაშვილის, მანგლისის, ზაქარაიას, მანჯგალაძის, ქურდიანის, ჩერნიშევსკის, ჯავახიშვილის, არჩილ და გია ქურდიანების, ჩიქობავას, ნეკრასოვის, აბასთუმნის, სამღერეთის, გოგოლის,  ჩუბინაშვილის, ფოცხვერაშვილის, თევდორე მღვდლის, კონსტიტუციის და წინამძღვრიშვილის ქუჩების  მაცხოვრებლებს.

ნაძალადევის რაიონი

გადაუდებელი სამუშაოების გამო 10:00 საათიდან 17:00 საათამდე შეზღუდვა შეეხება: გურამიშვილის გამზირის (ნაწილობრივ), დიდი ჯიხაიშის, ბენდელიანის, სანერგეს,  იმერეთის,  ცოტნე დადიანის,  წმინდა მელქისედექ I, კავთისხევის,  ჭყონდიდელის,  დეპოს,  მრევლიშვილის, კოხრეიძის, საყვირის, სვანეთის,  იფნევის,  იფნის,  კვერნაულის,  ზვარეთის,  დვირის და ედისის ქუჩების მოსახლეობას.   

საბურთალოს რაიონი

გადაუდებელი სამუშაოების გამო 11:00 საათიდან 18:00 საათამდე შეზღუდვა შეეხება: პეკინის  გამზირის (ნაწილობრივ), ჭაბუა ამირეჯიბის გზატკეცილის, გმირთა მოედნის მიმდებარე ტერიტორიის, მზიურის მიმდებარე ტერიტორიის, კოსტავას, ბალანჩივაძეების,    რამიშვილის, ჩიქოვანის, კუტუზოვის, გამრეკელის, ცაგარელის, ცინცაძის და მიცკევიჩის   ქუჩების მოსახლეობას.   

გადაუდებელი სამუშაოების გამო 13:00 საათიდან 15:00 საათამდე შეზღუდვა შეეხება: თამარაშვილის და კარტოზიას ქუჩების მოსახლეობას.   

გლდანის რაიონი

გადაუდებელი სამუშაოების გამო 11:00 საათიდან 18:00 საათამდე შეზღუდვა შეეხება: თიანეთის გზატკეცილის, გლდანის ხევის, სოფელი გლდანის, გაზის დასახლების,  ანდრონიკაშვილის,  კაჭარავას, ჯანჯღავას და კბილაშვილის ქუჩების მოსახლეობას.   

ისნის რაიონი

გადაუდებელი სამუშაოების გამო 11:00 საათიდან 18:00 საათამდე შეზღუდვა შეეხება: თელავის,  წინანდლის,  კობარეთის და ზურაბიშვილის ქუჩების მოსახლეობას.   

დიდუბის რაიონი

ქსელში გადართვების გამო 01:00 საათიდან 04:00 საათამდე შეზღუდვა შეეხება: აღმაშენებლის გამზირის მე-10 კილომეტრის, სამხედრო გზატკეცილის, დიღმის მასივის I კვარტლის,  ბოხუას, ტერევერკოვის, ბელიაშვილის, ბერძენიშვილის,  ჩაჩუას,  ჭიაურელის,  ერისთავის,  ლუბლიანას,  ჯორჯ  ბალანჩინის და  გოგიძის ქუჩების მოსახლეობას.   

გადაუდებელი სამუშაოების გამო 10:00 საათიდან 18:00 საათამდე შეზღუდვა შეეხება: დავით  აღმაშენებლის  გამზირის (ნაწილობრივ),  მარშალ გელოვანის  გამზირის,  მტკვრის მარჯვენა  სანაპიროს, დიღმის მასივის II კვარტლის (ნაწილობრივ),  ბაქრაძის,  უზნაძის,  დუმბაძის და დგებუაძის ქუჩების მოსახლეობას.   

ვაკის რაიონი

ქსელში გადართვების გამო 01:00 საათიდან 04:00 საათამდე შეზღუდვა შეეხება: ბაგების,  წყნეთის გზატკეცილის, ჭავჭავაძის გამზირის (ნაწილობრივ),  წყნეთის და ტაბლიაშვილის   ქუჩების მოსახლეობას.   

გადაუდებელი სამუშაოების გამო 10:00 საათიდან 19:00 საათამდე შეზღუდვა შეეხება: წყნეთის  გზატკეცილის, ქობულეთის და შროშის ქუჩების მოსახლეობას.   

მთაწმინდის რაიონი

გადაუდებელი სამუშაოების გამო 11:00 საათიდან 15:00 საათამდე შეზღუდვა შეეხება: დაბა წავკისის (ნაწილობრივ), დაბა ტაბახმელას (ნაწილობრივ), კირილე უკლებას, მთაწმინდის,  ბესიკის, მოსიძის,  ჩიტაძის და კრავეიშვილის ქუჩების მოსახლეობას.   

კრწანისის რაიონი

გადაუდებელი სამუშაოების გამო 10:00 საათიდან 18:00 საათამდე შეზღუდვა შეეხება: რუსთავის გზატკეცილის, გორგასლის, კოტე აფხაზის, ცინცაძის,  ნაკაშიძეების, ავლევის, ყავლაშვილის, ვერცხლის, ოქრომჭედლების და დიუმას ქუჩების მოსახლეობას.   

სამგორის რაიონი

ქსელში გადართვების გამო 01:00 საათიდან 04:00 საათამდე შეზღუდვა შეეხება: კახეთის გზატკეცილის (ნაწილობრივ),  ვარკეთილის მეტროს  მიმდებარე ტერიტორიის,  ვარკეთილის IV მიკრორაიონის II რიგის, აგრარული უნივერსიტეტის დასახლების, აეროდრომის დასახლების, ვაზისუბნის დასახლების IV მიკრორაიონის, ჯავახეთის, ჩაჩუას, ხომლელის, ხვედელიძის, კალოუბნის,  უძოს,  მხარგრძელის,  17 შინდისელი  გმირის,  შანდორ  პეტეფის,  რამიშვილის, წულუკიძის, მანდელშტამის, ლაღიძის და ლიზა ნაკაშიძე-ბოლქვაძის     ქუჩების მოსახლეობას.   

გადაუდებელი სამუშაოების გამო 10:00 საათიდან 18:00 საათამდე შეზღუდვა შეეხება: ვარკეთილი-3 I, V მიკრორაიონების, ვარკეთილის მასივის ზემო პლატოს, აეროდრომის დასახლების, ნავთლუღის დასახლების, მერვე ლეგიონის დასახლების, კახეთის გზატკეცილის, ზემო ალექსეევკის დასახლების, ქვემო ალექსეევკის დასახლების, აეროპორტის დასახლების,  ბერი გაბრიელ სალოსის, თრიალეთის, კალოუბნის, შუამთის, ჯავახეთის, ნაკაშიძე-ბოლქვაძის, ჯიქიას, ორბელების, ხარაბაძის, კვაჭანტირაძის, ანდღულაძის, ქობულაძის, კაკაბეთის, წალენჯიხის, ბუკისციხის, კობცოვის,  ბეგიაშვილის, ონაშვილის, ანთიმოზ ივერიელის, ტატიშვილის, მანდელშტამის, ლაღიძის, ქიზიყის,  იგოთის,  ლოლაძის,  კაცხის და კაჭარავას  ქუჩების მოსახლეობას.   

 

კომპანია ბოდიშს უხდის მომხმარებლებს შექმნილი დისკომფორტის გამო. სამუშაოების დასრულების შემდეგ აბონენტებს ელექტრომომარაგება აღუდგება.

 

სრულად
გამოკითხვა
ვინ გაიმარჯვებს რუსეთ - უკრაინის ომში?
ხმის მიცემა
სხვათა შორის

მსოფლიოს ისტორიაში, უდიდესი იმპერიები ტერიტორიით(მლნ კვ. კმ): ბრიტანეთი - 35.5 მონღოლეთი - 24.0 რუსეთი - 22.8 ქინგის დინასტია (ჩინეთი) - 14.7 ესპანეთი - 13.7 ხანის დინასტია (ჩინეთი) - 12.5 საფრანგეთი - 11.5 არაბეთი - 11.1 იუანების დინასტია (ჩინეთი) - 11.0 ხიონგნუ - 9.0 ბრაზილია - 8.337 იაპონია - ~8.0 იბერიული კავშირი - 7.1 მინგის დინასტია (ჩინეთი) - 6.5 რაშიდუნების ხალიფატი (არაბეთი) - 6.4 პირველი თურქული სახანო - 6.0 ოქროს ურდო - 6.0 აქემენიანთა ირანი - 5.5 პორტუგალია - 5.5 ტანგის დინასტია (ჩინეთი) - 5.4 მაკედონია - 5.2 ოსმალეთი - 5.2 ჩრდილო იუანის დინასტია (მონღოლეთი) - 5.0 რომის იმპერია - 5.0

Ford, საავტომობილო ბაზრის დომინანტი მაშინ, როდესაც საავტომობილო ბაზარი ჯერ კიდევ ჩამოყალიბების პროცესში იყო, Ford Model T იყო დომინანტი მანქანა. 1916 წლის მონაცემებით, ის მსოფლიოში ყველა ავტომობილის 55%-ს შეადგენდა.

ილია ჭავჭავაძე: "როცა პრუსიამ წაართვა საფრანგეთს ელზასი და ლოტარინგია და პარლამენტში ჩამოვარდა საუბარი მასზედ, თუ რაგვარი მმართველობა მივცეთო ამ ახლად დაჭერილს ქვეყნებს, ბისმარკმა აი, რა სთქვა: ,,ჩვენი საქმე ელზასსა და ლოტარინგიაში თვითმმართველობის განძლიერება უნდა იყოსო. ადგილობრივნი საზოგადოების კრებანი უნდა დავაწყოთო ადგილობრივის მმართველობისთვისაო. ამ კრებათაგან უფრო უკეთ გვეცოდინება იმ ქვეყნების საჭიროება, ვიდრე პრუსიის მოხელეთაგანა. ადგილობრივთა მცხოვრებთაგან ამორჩეულნი და დაყენებულნი მოხელენი ჩვენთვის არავითარს შიშს არ მოასწავებენ. ჩვენგან დანიშნული მოხელე კი მათთვის უცხო კაცი იქნება და ერთი ურიგო რამ ქცევა უცხო კაცისა უკმაყოფილებას ჩამოაგდებს და ეგ მთავრობის განზრახვასა და სურვილს არ ეთანხმება. მე უფრო ისა მგონია, რომ მათგან ამორჩეულნი მოხელენი უფრო ცოტას გვავნებენ, ვიდრე ჩვენივე პრუსიის მოხელენი”. თუ იმისთანა კაცი, როგორც ბისმარკი, რომელიც თავისუფლების დიდი მომხრე მაინდამაინც არ არის, ისე იღვწოდა თვითმმართველობისათვის, მერე იმ ქვეყნების შესახებ, რომელთაც გერმანიის მორჩილება არამც თუ უნდოდათ, არამედ ეთაკილებოდათ, თუ ამისთანა რკინის გულისა და მარჯვენის კაცი, როგორც ბისმარკი, სხვა გზით ვერ ახერხებდა ურჩის ხალხის გულის მოგებას, თუ არ თვითმმართველობის მინიჭებითა, სხვას რაღა ეთქმის."

დედამიწაზე არსებული ცოცხალი არსებებიდან მხოლოდ ადამიანს და კოალას აქვთ თითის ანაბეჭდი

ინდოელი დიასახლისები მსოფლიო ოქროს მარაგის 11% ფლობენ. ეს უფრო მეტია, ვიდრე აშშ-ს, სავალუტო ფონდის, შვეიცარიის და გერმანიის მფლობელობაში არსებული ოქრო, ერთად აღებული.

დადგენილია, რომ სასოფლო-სამეურნეო კულტურათა მოსავლიანობის განმსაზღვრელ კომპლექსურ პირობათა შორის, ერთ-ერთი თესლის ხარისხია. მაღალხარისხოვანი ჯიშიანი თესლი ერთ-ერთი მნიშვნელოვანი ფაქტორია მოსავლიანობის გასადიდებლად, რაც აგრეთვე დასაბუთებულია ხალხური სიბრძნით "რასაც დასთეს, იმას მოიმკი". - ქართული გენეტიკისა და სელექცია–მეთესლეობის სკოლის ერთ-ერთი ფუძემდებელი, მეცნიერებათა დოქტორი, აკადემიკოსი პეტრე ნასყიდაშვილი

ებოლა, SARS-ი, ცოფი, MERS-ი, დიდი ალბათობით ახალი კორონავირუსი COVID-19-იც, ყველა ამ ვირუსული დაავადების გავრცელება ღამურას უკავშირდება.

ყველაზე დიდი ეპიდემია კაცობრიობის ისტორიაში იყო ე.წ. "ესპანკა" (H1N1), რომელსაც 1918-1919 წლებში მიახლოებით 100 მილიონი ადამიანის სიცოცხლე შეეწირა, ანუ დედამიწის მოსახლეობის 5,3 %.

იცით თუ არა, რომ მონაკოს ნაციონალური ორკესტრი უფრო დიდია, ვიდრე ქვეყნის არმია.