USD 2.7484
EUR 2.8998
RUB 2.7361
თბილისი
თამარ ჭელიძე-ჯანდაცვის ექსპერტი ამერიკაში
თარიღი:  1372
ამერიკაში 2000 წელს ჩამოვედი. ნიუ-იორკის სახელმწიფო უნივერსიტეტში საზოგადოებრივი ჯანდაცვის, კერძოდ ეპიდემიოლოგიის მაგისტრატურაზე სასწავლებლად.
 
შემდეგ განათლება ჯონს ჰოპკინსის ბლუმბერგის სკოლაში გავაგრძელე, ჯანდაცვის სისტემების მენეჯმენტის და პოლიტიკის მიმართულებით. ჰარვარდის ბიზნეს სკოლაში, სადაც ყოველ წელს მსოფლიოს სხვადასხვა ქვეყნიდან 30 ქალს არჩევენ, ლიდერობის და მართვის პროგრამა დავამთავრე. ჩემი მიზანი ყოველთვის იყო საქართველოს ჯანდაცვის სექტორის გაძლიერებაში საკუთარი წვლილის შეტანა.
 
2008 წელს მუშაობა დავიწყე ვაშინგტონში, საქართველოს საელჩოში, სადაც ბევრი საინტერესო პროექტის განხორციელების საშუალება მომეცა. ამ პერიოდში საფუძველი ჩაეყარა აშშ-ს ჯანდაცვის ეროვნულ ცენტრთან ერთად ინფექციური დაავადებების მიმართულებით (C ჰეპატიტი, ტუბერკულიოზი, შიდსი) შვიდ პროექტს. ასევე, ჰეპატიტი C -ს ელიმინაციის პროგრამას, რომელიც სწორედ ვაშინგტონიდან დაიწყო. ამერიკის მთავარმა ინფექციონისტმა, ანტონი ფაუჩიმ ეს შესაძლებლობა შეხვედრის დროს გაგვიზიარა და ჯანდაცვის სამინისტროსთან ერთად აქტიურად ჩავერთე კომპანია გილეადთან მოლაპარაკების პროცესში. საბედნიეროდ ეს უნიკალური პროექტი რეალობად იქცა და დღეს უამრავი ქართველი პაციენტი განიკურნა ამ დაავადებისგან. 2010 წელს, საქართველოს ჯანდაცვის სისტემების გაძლიერების მიზნით, ჩემს მეგობრებთან ერთად (მარიამ ჯაში, გოგა შაქარაშვილი, ბახუტი შენგელია, ნიკა ჩიტაია, გიორგი წერედიანი) დავაარსე ე.წ. „მედეა“ პლატფორმა. 7 თვიანი შრომის შედეგად ჩვენ შევძელით ხედვის პროექტად ჩამოყალიბება, სოლიდური თანხის მოძიება და 2011 წელს პირველი სამუშაო შეხვედრის ვაშინგტონში გამართვა. შეხვედრა ჯანდაცვის სისტემის 4 ბლოკის გაძლიერებას უკავშირდებოდა (ჯანდაცვის სისტემების მართვა, ადამიანური რესურსების განვითარება, სამედიცინო სერვისების მიწოდება, დაფინანსება). ორ დღიანი კონფერენცია აშშ-ს ჯანდაცვის მინისტრმა გახსნა და მას აშშ-ს ექსპერტებთან ერთად, აშშ-ში მოღვაწე 67 ქართველი ექიმი და საქართველოდან ჩამოსული დელეგაცია ესწრებოდა, მათ შორის იყო საქართველოს ჯანდაცვის მინისტრიც.
 
მომდევნო წლებში პროექტს სხვა ქვეყნებში მოღვაწე ქართველი ექიმ-მეცნიერებიც შეუერთდნენ. ბევრ სასარგებლო ახალ ინიციატივას ჩაეყარა მაშინ საფუძველი, მაგრამ, სამწუხაროდ, სულ რაღაც 3 წელიწადში პროექტი შეჩერდა. ჯანდაცვის სისტემების გამართვა ხანგრძლივი პროცესია. ის მრავალი კომპონენტისაგან შედგება და დიდ პოლიტიკურ ნებას და ძალისხმევას მოითხოვს. სამწუხაროა, რომ სფერო, რომელიც ყველა ჩვენთაგანისთვის უმნიშვნელოვანესია, კვლავ გაუმართავი და დასახვეწია. გასაკეთებელი ძალიან ბევრია, პროცესი საკმაოდ ხანგრძლივია და თუ დროულად არ შევეცდებით მის შენებას, რომელიც ასევე პირდაპირ კავშირშია ქვეყნის ეკონომიკურ განვითარებასთან, კიდევ უფრო მეტ ადამიანს დააზარალებს.
 
აღსანიშნავია, რომ გაუმართავი სისტემის მსხვერპლი ხანდახან ადამიანის სიცოცხლე ხდება. ჩვენ კი მექანიზმიც, მაგალითად შეცდომის დაზღვევაც (malpractice insurance) არ გვაქვს, რომ დაზარალებული ადამიანის ზიანის ანაზღაურება მაინც შევძლოთ და შევამციროთ მსგავსი შეცდომების რაოდენობა. რა თქმა უნდა, საქართველოს ჰყავს ძალიან ბევრი ღირსეული ექიმი, რომლებიც დაუღალავად შრომობენ პაციენტების კეთილდღეობისთვის, მაგრამ თუ სისტემა გამართული არ არის, ცალკეული ადამიანები უძლურნი არიან, ყველა დაბრკოლება უმტკივნეულოდ გადალახონ. 2017 -2019 წლებში ვმუშაობდი გაერთიანებული ერების ორგანიზაციაში, საქართველოს მისიაში. სადაც უშუალოდ მონაწილეობა მივიღე საყოველთაო ჯანდაცვის პოლიტიკური დეკლარაციის შემუშავების პროცესში. ეს ისტორიული დეკლარაცია, რომლის თანაფასილიტატორები საქართველო და ტაილანდი იყვნენ, ძალაში 2019 წლის ოქტომბერში შევიდა. დეკლარაციას, რა თქმა უნდა, საქართველოც შეუერთდა. ეს დეკლარაცია ითვალისწინებს ჯანდაცვის სისტემების გამართვას (ადამიანური რესურსების განვითარება, ჯანდაცვის დაფინანსება, სერვისების მიწოდება, მართვა, ჯანდაცვის საინფორმაციო სისტემები და მედიკამენტებზე ხელმისაწვდომობა), რომლის გარეშეც იქ ჩამოთვლილი მიზნების განხორციელება უბრალოდ შეუძლებელი იქნება.
 
დღეს ბერკლის საზოგადოებრივი ჯანდაცვის უნივერსიტეტში ვმუშაობ უფროს მკვლევარად და შიდსის ფორუმის ხელმძღვანელად (Berkeley School of Public Health). ჩემი სამუშაო მოიცავს ყველა საკვანძო რგოლთან (FDA, EMA, government, academia, industry, community organizations) კონკრეტულ ინოვაციებზე მუშაობას, რომელიც ეხმარება ბაზარზე მეტი არჩევანის გაჩენას (მედიკამენტები, დიაგნოსტიკა, აპარატურა და სხვა).ძალიან მახარებს, როდესაც ვხედავ გულანთებულ, მონდომებულ ახალგაზრდა თაობას. მჯერა, რომ ყველა ერთად შევძლებთ წვლილის შეტანას საქართველოს ჯანდაცვის რეფორმის პროცესში.
ანალიტიკა
«Lauterbacher Anzeiger» (გერმანია): „საქართველო პუტინის ორბიტაზე გადადის: უშვებს თუ არა „შეცდომას“ ევროკავშირი?“

გერმანული გაზეთი „ლაუთერბახერ ანცეიგერი“ (Lauterbacher Anzeiger - იბეჭდება ჰესენის მხარეში) აქვეყნებს სტატიას სათაურით „საქართველო პუტინის ორბიტაზე გადადის: უშვებს თუ არა „შეცდომას“ ევროკავშირი?“ (ავტორი - ფლორიან ნაუმანი).

გთავაზობთ პუბლიკაციას შემოკლებით:

საქართველოში ჩატარებული არჩევნებიდან სამ კვირაზე მეტი გავიდა, მაგრამ ევროკავშირს ჯერ კიდევ არ აქვს გამოხატული მკაფიო პოზიცია და ამ ეტაპზე მხოლოდ განმარტებებს ითხოვს. ბრიუსელს ამისათვის საკმაო მიზეზები აქვ: არცევნებში რატომღაც მოულოდნელად გაიმარჯვა სულ უფრო ავტორიტარმა და პრორუსულად განწყობილმა პარტიამ „ქართულმა ოცნებამ“, რაც ბევრ კითხვას იწვევს. ოქტომბრის ბოლოდან ოპოზიცია არჩევნების დროს მომხდარი დარღვევების ფაქტებს აგროვებს, მაგრამ მნიშვნელოვანი კანონდარღვევების რაოდენობა, როგორც ჩანს, საკმარისი არ არის.

დებატები ევროპარლამენტში: საით მიდის საქართველო?

ამ კვირაში ევროპის პარლამენტში მიმდინარე დებატების დროს ორი მომენტი აშკარად გამოიკვეთა: პარლამენტართა ერთმა ნაწილმა ევროკავშირი ორმაგი პოლიტიკის გატარებაში  და არჩევნების შედეგების მხოლოდ პოლიტიკური ნიშნით შეფასებაში დაადანაშაულა, ხოლო მეორე ნაწილმა საქართველოს მთავრობის მიმართ უფრო ხისტი ზემოქმედება მოითხოვა. გადაწყვეტილება (ალბათ, სიმბოლური მნიშვნელობის მქონე) ჯერ მიღებული არ არის.

საბოლოო ჯამში, როგორც ჩანს, ამჟამად საკითხის აქტუალობა იმაშია, გადავა თუ არა  საქართველო რუსეთის ორბიტაზე და გახდება თუ არა მისი თანამგზავრი - მიუხედავად იმისა, რომ მოსახლეობას ევროპული ორიენტაცია აქვს. ასევე მნიშვნელოვანია დადგინდეს - იყო თუ არა არჩევნები დემოკრატიული და სამართლიანი.

გერმანიის „მწვანეთა“ პარტიის წარმომადგენელი სერგეი ლაგოდინსკი და ესტონელი სოციალ-დემოკრატი მარინა კალიურანდი ჯერ კიდევ არ არიან დარწმუნებულები იმაში, რომ საქართველოში არჩევნები გაყალბდა. ყოველ შემთხვევაში, ისინი დამადასტურებელ ფაქტებს ვერ ხედავენ. ორივე პოლიტიკოსი ევროპარლამენტის დელეგაციის - „ევრონესტის“ წევრები არიან, რომელთა მოვალებაშია ურთიერთობა და აზრთა გაცვლა-გამოცვლა ჰქონდეთ ისეთ ქვეყნებთან, როგორებიცაა საქართველო, მოლდოვა, უკრაინა და სომხეთი. სერგეი ლაგოდინსკი, თავის მხრივ, „ევრონესტის“ თავმჯდომარეა.

თბილისი მოსკოვსა და ბრიუსელს შორის

„საქართველო და მოლდოვა ჭადრაკის ფიგურები არ არიან, რომ ჩვენ ისინი დაფაზე გადავაადგილოთ. ისინი სახელმწიფოებს წარმოადგენენ და მათ თავიანთი მომავალი აქვთ“, - ამბობს სერგეი ლაგოდინსკი, რომელსაც მხედველობაში აქვს ორივე ქვეყანაში ჩატარებული არჩევნები. თუმცა იგი ყურადღება ასევე ამახვილებს სავარაუდო გაყალბებაზეც და აღნიშნავს, რომ არსებობს არგუმენტები განმეორებითი არჩევნების ჩასატარებლად.

 „პირადად ჩემთვის საკითხი ასე გამოიხატება: რა უნდა ვუქნათ იმ პარტიას, რომელიც ანტიკონსტიტუციურ პოლიტიკას ატარებს? საქართველოს ძირითად კანონში ჩაწერილია, რომ ქვეყნის მიზანს ევროკავშირთან ინტეგრაცია წარმოადგენს“, - აცხადებს სერგეი ლაგოდინსკი. მმართველი პარტია „ქართული ოცნება“ სიტყვით ოფიციალურად ადასტურებს, რომ მისი მიზანი 2030 წლისათვის ევროკავშირში გაწევრიანებაა, მაგრამ საქმით მთავრობამ უკვე დიდი ხნის გადაუხვია ევროკავშირისაკენ მიმავალი გზიდან, როცა პრორუსული კანონები მიიღო, ბრიუსელის გაფრთხილებისა და საპროტესტო აქციების მიუხედავად. „ვფიქრობ, მართლაც გონივრული იქნებოდა არჩევნების განმეორებით ჩატარება - უბრალოდ, საზოგადოება რომ სიმართლეში დარწმუნდეს“, - ამბობს სერგეი ლაგოდინსკი, - ნებისმიერ შემთხვევაში, თუ დამტკიცდება, რომ მანიპულაციები მართლაც მოხდა, ახალი არჩევნების ჩატარება აუცილებელია, თანაც საერთაშორისო კონტროლით“.

მარინა კალიურანდსაც ასეთივე თავალსაზრისი აქვს: „უნდა დაველოდოთ განმარტებებს [და სასამართლოს გადაწყვეტილებებს], სპეკულირება არ უნდა მოხდეს... მაგრამ თუ დამტკიცდება, რომ არჩევნები იმაზე უარესად ჩატარდა, როგორც ამას ეუთოს დამკვირვებლები აღწერენ, მაშინ ჩვენ მკაფიო რეაგირება უნდა მოვახდინოთ“. აღსანიშნავია, რომ ეუთოს მისიამ დაგმო ცალკეული დარღვევები, მიუთითა მთავრობისა და ოპოზიციის არათანაბარ პირობებზე, მაგრამ არჩევნებში მასშტაბური ფალსიფიცირება არ დაუფიქსირებია.

„ეუთოს მისიამ 2020 წლის არჩევნებიც დაახასიათა როგორც კონკურენტული და კარგად ორგანიზებული“, - ამბობს მარინა კალიურანდი, რომელიც ადრე ესტონეთის საგარეო საქმეთა მინისტრი იყო, მანამდე კი ესტონეთის ელჩი რუსეთში, - „თუმცა ასეთი დახასიათება დემოკრატიული ქვეყნისათვის საკმარისი არ არის. ჩვენ ყველას გვსურს, რომ არჩევნები გამჭვირვალე და პატიოსნად ჩატარდეს“. მისი თქმით, საქართველოსთვის კანდიდატის სტატუსის გაუქმება ლოგიკური იქნება, თუ ქვეყანა თამაშის წესებს არ დაიცავს.

განხეთქილება ევროპარლამენტის მემარჯვენეთა ბანაკში

სერგეი ლაგოდინსკის თქმით, საქართველოს ახალგაზრდა იურისთა ასოციაცია თვლის, რომ არჩევნებში მრავალი დარღვევა მოხდა. „თუ გავითვალისწინებთ იმას, რომ ასოციაციის წევრები ობიექტურად აფქსირებდნენ დარღვევებს მიხეილ სააკაშვილის მმართველობის დროსაც, მაშინ მათი პოზიცია პოლიტიკურად მიუკერძოებლად  უნდა ჩაითვალოს. ეს სერიოზული არგუმენტია“, - ამბობს მწვანეთა პარტიის წარმომადგენელი.

დღემდე ევროკავშირს თავისი მტკიცე პოზიცია დაფიქსირებული არ აქვს. „ალბათ, ეს იმას უკავშირდება, რომ ჯერ-ჯერობით მოსმენები კომისიებში ისევ მიმდინარეობს... საბოლოო ჯამში გადაწყვეტილების მიღება ევროკავშირის წევრი ქვეყნების ნებაზეა დამოკიდებული. ამჟამად რაიმე კონფრონტაცია არ შეიმჩნევა“, - აცხადებს სერგეი ლაგოდინსკი.

ევროპარლამენტში 13 ნოემბერს დებატების დროს აზრდტა სხვადასხვაობა დაფიქსირდა აღმოსავლეთევროპელ მემარჯვენეთა შორის. უნგრელი პოლიტიკოსის ანდრაშ ლასლოს აზრით, საქართველოს მთავრობა ევროკავშირის კურსის ერთგულია და რომ არჩევნების შედეგები ევროკავშირმა უნდა აღიაროს. პოლონელმა მალგოჟატა ჰოსევსკამ ყოფილი მმართველი პარტიიდან „კანონი და სამართლიანობა“, პირიქით, განაცხადა, რომ „საქართველოს ხელისუფლებაში არის პიროვნება, რომელსაც [რუსეთთან] გაურკვეველი კავშირები აქვს“ (იგულისხმება ბიძინა ივანიშვილი). პოლონელმა დეპუტატმა ევროკავშირს მოუწოდა, რომ „საქართველოს მმართველი რეჟიმის ირგვლივ სანიტარული კორდონი უნდა შეიქმნას“.

წყარო: https://www.lauterbacher-anzeiger.de/politik/georgien-rueckt-in-putins-umlaufbahn-begehen-die-eu-einen-error-zr-93415845.html

 

სრულად
გამოკითხვა
ვინ გაიმარჯვებს რუსეთ - უკრაინის ომში?
ხმის მიცემა
სხვათა შორის

მსოფლიოს ისტორიაში, უდიდესი იმპერიები ტერიტორიით(მლნ კვ. კმ): ბრიტანეთი - 35.5 მონღოლეთი - 24.0 რუსეთი - 22.8 ქინგის დინასტია (ჩინეთი) - 14.7 ესპანეთი - 13.7 ხანის დინასტია (ჩინეთი) - 12.5 საფრანგეთი - 11.5 არაბეთი - 11.1 იუანების დინასტია (ჩინეთი) - 11.0 ხიონგნუ - 9.0 ბრაზილია - 8.337 იაპონია - ~8.0 იბერიული კავშირი - 7.1 მინგის დინასტია (ჩინეთი) - 6.5 რაშიდუნების ხალიფატი (არაბეთი) - 6.4 პირველი თურქული სახანო - 6.0 ოქროს ურდო - 6.0 აქემენიანთა ირანი - 5.5 პორტუგალია - 5.5 ტანგის დინასტია (ჩინეთი) - 5.4 მაკედონია - 5.2 ოსმალეთი - 5.2 ჩრდილო იუანის დინასტია (მონღოლეთი) - 5.0 რომის იმპერია - 5.0

Ford, საავტომობილო ბაზრის დომინანტი მაშინ, როდესაც საავტომობილო ბაზარი ჯერ კიდევ ჩამოყალიბების პროცესში იყო, Ford Model T იყო დომინანტი მანქანა. 1916 წლის მონაცემებით, ის მსოფლიოში ყველა ავტომობილის 55%-ს შეადგენდა.

ილია ჭავჭავაძე: "როცა პრუსიამ წაართვა საფრანგეთს ელზასი და ლოტარინგია და პარლამენტში ჩამოვარდა საუბარი მასზედ, თუ რაგვარი მმართველობა მივცეთო ამ ახლად დაჭერილს ქვეყნებს, ბისმარკმა აი, რა სთქვა: ,,ჩვენი საქმე ელზასსა და ლოტარინგიაში თვითმმართველობის განძლიერება უნდა იყოსო. ადგილობრივნი საზოგადოების კრებანი უნდა დავაწყოთო ადგილობრივის მმართველობისთვისაო. ამ კრებათაგან უფრო უკეთ გვეცოდინება იმ ქვეყნების საჭიროება, ვიდრე პრუსიის მოხელეთაგანა. ადგილობრივთა მცხოვრებთაგან ამორჩეულნი და დაყენებულნი მოხელენი ჩვენთვის არავითარს შიშს არ მოასწავებენ. ჩვენგან დანიშნული მოხელე კი მათთვის უცხო კაცი იქნება და ერთი ურიგო რამ ქცევა უცხო კაცისა უკმაყოფილებას ჩამოაგდებს და ეგ მთავრობის განზრახვასა და სურვილს არ ეთანხმება. მე უფრო ისა მგონია, რომ მათგან ამორჩეულნი მოხელენი უფრო ცოტას გვავნებენ, ვიდრე ჩვენივე პრუსიის მოხელენი”. თუ იმისთანა კაცი, როგორც ბისმარკი, რომელიც თავისუფლების დიდი მომხრე მაინდამაინც არ არის, ისე იღვწოდა თვითმმართველობისათვის, მერე იმ ქვეყნების შესახებ, რომელთაც გერმანიის მორჩილება არამც თუ უნდოდათ, არამედ ეთაკილებოდათ, თუ ამისთანა რკინის გულისა და მარჯვენის კაცი, როგორც ბისმარკი, სხვა გზით ვერ ახერხებდა ურჩის ხალხის გულის მოგებას, თუ არ თვითმმართველობის მინიჭებითა, სხვას რაღა ეთქმის."

დედამიწაზე არსებული ცოცხალი არსებებიდან მხოლოდ ადამიანს და კოალას აქვთ თითის ანაბეჭდი

ინდოელი დიასახლისები მსოფლიო ოქროს მარაგის 11% ფლობენ. ეს უფრო მეტია, ვიდრე აშშ-ს, სავალუტო ფონდის, შვეიცარიის და გერმანიის მფლობელობაში არსებული ოქრო, ერთად აღებული.

დადგენილია, რომ სასოფლო-სამეურნეო კულტურათა მოსავლიანობის განმსაზღვრელ კომპლექსურ პირობათა შორის, ერთ-ერთი თესლის ხარისხია. მაღალხარისხოვანი ჯიშიანი თესლი ერთ-ერთი მნიშვნელოვანი ფაქტორია მოსავლიანობის გასადიდებლად, რაც აგრეთვე დასაბუთებულია ხალხური სიბრძნით "რასაც დასთეს, იმას მოიმკი". - ქართული გენეტიკისა და სელექცია–მეთესლეობის სკოლის ერთ-ერთი ფუძემდებელი, მეცნიერებათა დოქტორი, აკადემიკოსი პეტრე ნასყიდაშვილი

ებოლა, SARS-ი, ცოფი, MERS-ი, დიდი ალბათობით ახალი კორონავირუსი COVID-19-იც, ყველა ამ ვირუსული დაავადების გავრცელება ღამურას უკავშირდება.

ყველაზე დიდი ეპიდემია კაცობრიობის ისტორიაში იყო ე.წ. "ესპანკა" (H1N1), რომელსაც 1918-1919 წლებში მიახლოებით 100 მილიონი ადამიანის სიცოცხლე შეეწირა, ანუ დედამიწის მოსახლეობის 5,3 %.

იცით თუ არა, რომ მონაკოს ნაციონალური ორკესტრი უფრო დიდია, ვიდრე ქვეყნის არმია.