,
სურსათის უვნებლობა ქვეყანაში ერთ-ერთი საჭირბოროტო და პრობლემური თემაა. მიუხედავად იმისა, რომ სურსათის უვნებლობის მიმართულებით ბოლო წლებში სახელმწიფოს და არასამთავრობო სექტორის მუშაობით ვითარება მნიშვნელოვნად გაუმჯობესდა, დარგში არსებული გამოწვევების გარკვეული ნაწილი ისევ გამოწვევად რჩება.
მომხმარებლის უმეტესობისთვის ბუნდოვანია, ან მხოლოდ მცირედმა ნაწილმა თუ იცის, ვის უნდა მიმართოს სურსათის უვნებლობის დარღვევის შემთხვევაში. მეტწილად, მოსახლეობის, როგორც მომხმარებლის ცნობიერების დონე საკმაოდ დაბალია. არადა, ძალიან მნიშვნელოვანია, მომხმარებელმა იცოდეს საკუთარი უფლებები, მოითხოვოს სახელმწიფოსგან და ბიზნეოპერატორებისგან უვნებლობის დაცვა.
ევროკავშირის მიერ დაფინანსებული პროექტი „რეგიონები და ხალხი სურსათის უვნებლობისთვის: ევროკავშირის მიერ მხარდაჭერილი ცნობიერების ამაღლების ინიციატივა“ - სწორედ მოსახლეობის ინფორმირებას ისახავს მიზნად. აღნიშნული პროექტის ფარგლებში სურსათის უვნებლობის საკითხებზე დაწყებული ცნობიერების ამაღლების კამპანია მთელი ქვეყნის მასშტაბით მიმდინარეობს.
ჩეხეთის განვითარების სააგენტოს ეგიდით, 2024 წელს ჩეხეთის რესპუბლიკის კარიტასმა ჩაატარა საგრანტო კონკურსი რეგიონული სამოქალაქო ორგანიზაციების გამოსავლენად. სულ დაფინანსდა შვიდი პროექტი ანუ შვიდი სამოქალაქო ორგანიზაცია საქართველოს სხვადასხვა რეგიონში. თბილისში პროექტის გამარჯვებული საერთაშორისო ორგანიზაცია ააიპ გარემოს დაბინძურებისა და მართვის ინსტიტუტი EHPMI-ია, რომელიც მოსახლეობასთან შეხვედრებს მართავს.
პირისპირ შეხვედრების მიზანი სახელმწიფო მაკონტროლებელი ორგანოს - სურსათის ეროვნული სააგენტოს ცხელი ხაზის 1501 პოპულარიზაციაა. ამ მიზნით დამზადდა საინფორმაციო ხასიათის მასალები, რომელიც მოსახლეობაში რიგდება.
EHPMI-ის თანამშრომლებმა ხალხმრავალ ადგილებში - 9 აპრილის ბაღში, დედაენის პარკში, ორბელიანის მოედანზე, სანზონის სკვერსა და თემქის ხევის პარკში მოსახლეობას სამაგიდო სამახსოვერო კალენდრები დაურიგა, სადაც მითითებულია სურსათის უვნებლობის ცხელი ხაზის 1501 ნომერი.
შეხვედრებმა მომხმარებლების დიდი ინტერესი გამოიწვია. აღმოჩნდა, რომ მათმა უმრავლესობამ არ იცის, სად ან ვის უნდა მიმართოს დარღვევის აღმოჩენის შემთხვევაში.
აღნიშნული აქტივობა ერთ-ერთია ზემოთნახსენები პროექტის ფარგლებში. უახლოეს მომავალში იგეგმება სკოლებში საცნობარო ხასიათის სესიების ჩატარება, ასევე ბიზნესოპერატორებთან შეხვედრა.
პროექტის პარგლებში დაგეგმილი აქტივოვების განხორციელებას წინ უძღოდა საგრანტო კონკურსში გადამზადებული ორგანიზაციებისა და საინფორმაციო კამპანიაში ჩართული სკოლის მასწავლებლების ცოდნის ამაღლება სურსათის უვნებლობაზე. სწორედ ამიტომ თავდაპირველად გაიმართა ტრენერთა ტრენინგი, რასაც მოჰყვა ტრენინგების სერია სურსათის უვნებლობასთან დაკავშირებული სხვადასხვა საკითხის შესახებ. ბოლო რამდენიმე შეხვედრა გასული წლის დეკემბრის მიწურულს შედგა, რომლის ძირითადი თემები იყო მომხმარებლის უფლებების დაცვა და საზოგადოებრივი ჯანდაცვა, თანამედროვე ტექნოლოგიების გავლენა სურსათის უვნებლობაზე, მომხმარებელთა უფლებების დაცვის კუთხით არსებული მთავარი გამოწვევები და მსოფლიო ტრენდები. სესიების ციკლი შეჯამდა ვოქრშოფით "პროექტის წერის ძირითადი პრინციპები". შედეგად 2025 წლიდან უკვე გადამზადებული რეგიონული სამოქალაქო ორგანიზაციები უძღვებიან ონლაინ საინფორმაციო კამპანიებსა და ადგილზე შეხვედრებს თავიანთ რეგიონებში, ასევე თბილისში.
აღნიშნული აქტივობა ასევე მოიცავს გარემოსდაცვითი ინფორმაციისა და განათლების ცენტრის მიერ სურსათის უვნებლობის შესახებ საგანმანათლებლო მასალის შემუშავებასა და გავრცელებას 7-12 კლასების მოსწავლეებისთვის. აღსანიშნავია, რომ ამ მასალის გამოყენებით ჩატარდება სამუშაო შეხვედრები წინასწარ შერჩეულ რამდენიმე სკოლაში მოსწავლეების ცნობადობის ამაღლების მიზნით სურსათის უვნებლობის საკითხებზე. თბილისის მასშტაბით შეირჩა 4 სკოლა.
ჩეხეთის რესპუბლიკის კარიტასის პროექტი "რეგიონები და ხალხი სურსათის უვნებლობისთვის" ხორციელდება ჩეხეთის განვითარების სააგენტოს ეგიდით მიმდინარე საინფორმაციო კამპანიის ფარგლებში სურსათის უვნებლობის საკითხებზე. ეს კამპანია ევროკავშირისა და შვედეთის მიერ დაფინანსებული პროექტის „სურსათის უვნებლობის, სანიტარიისა და ფიტოსანიტარიის სექტორის მხარდაჭერა საქართველოში ENPARD IV“ ნაწილია. პროექტი თანადაფინანსებულია ჩეხეთის განვითარების სააგენტოსა (CzDA) და გაეროს სურსათისა და სოფლის მეურნეობის ორგანიზაციის (FAO) მიერ, ხოლო განმახორციელებლები არიან CzDA და FAO.
„სუფრა - ასე ჰქვია ქართულ მოლხენა-დროსტარებას, რომელიც სტუმართმოყვარეობისა და მხიარულების განსახიერებას წარმოადგენს. რომელი კერძებს მიირთმევენ ქართველები სტუმრებთან ერთად? ჩვენი კორესპონდენტი შეეცადა ქართული სუფრის დიდებულება ეჩვენებინა და დარწმუნდებით, რომ ეს მართლაც კარგად გამოუვიდა“, - ასე იწყება გერმანულ გაზეთ „ფრანკფურტერ ალგემაინე ცაითუნგში“ (Frankfurter Allgemeine Zeitung) გამოქვეყნებული სტატია სათაურით „ქართული სამზარეულოს მრავალფეროვნება“ (ავტორი - მაიკე ფონ გალენი).
გთავაზობთ პუბლიკაციას შემოკლებით:
„როცა მივედით, მაგიდა უკვე გაშლილი დაგვხვდა: თეფშებზე დაწყობილი ყველით და ლორით, ნიგვზის ფარშიანი ბადრიჯნით, მხალეულობით, მწვანილით, კიტრით და პომიდორით... მათ შორის ჩადგმულია გრაფინები მოცხარის წვენით და ტარხუნის ლიმონათის ბოთლებით. ოფიციანტი წითელ ღვინოს ბოკალებში ასხამს. გარეთ თბილისური საღამოა, რესტორან „რიგის“ დარბაზში გაშლილ გრძელ მაგიდაზე კი ქართული სუფრა - ქართული ქეიფი იწყება.
ისინი, რომლებიც ქართულ სამზარეულოს არ იცნობენ, მადააღძრულები სწრაფად მიირთმევენ სიმინდის ფქვილისაგან გამომცხვარ თბილ მჭადებს, სალათებს და ყველს. მაგრამ ვინც იცის, ის ნელ-ნელა ჭამს და მთავარს ელოდება...
ქართველი ქალბატონი თიკო ტუსკაძე, რომელიც ლონდონში ცხოვრობს, მაგრამ ახლა სამშობლოში იმყოფება, ჩვენი გიდის როლს ასრულებს და ქართულ სუფრას გვაცნობს როგორც „გემრიელი საჭმელების უსასრულო რიგს“. იგი კულინარული წიგნის ავტორია და გვიხსნის, თუ რომელი საჭმელი როგორ მივირთვათ.
ზოგიერთმა უკვე საკმაო რაოდენობის სალათა მიირთვა, რომ მაგიდაზე ახალი კერძები მოაქვთ - მოხრაკულ-მოთუშული სოკო, ხაჭაპური, ხორცით მომზადებული კერძები... საჭმლით სავსე თეფშები სულ უფრო მრავლდება და მაგიდაზე თავისუფალი სივრცე მცირდება, თუმცა ახალ-ახალი ნუგბარისათვის ადგილი მოიძებნება.
„სტუმართმოყვარეობა - ქართული კულტურის განუყოფელ ნაწილს წარმოადგენს, რაც კარგად არის გამოხატული ქართულ სუფრაში, როცა მაგიდას ეროვნულ სამზარეულოს კერზები ამშვენებს“, - განმარტავს მაკა თარაშვილი. რა თქმა უნდა, იგი ახალბედა სუფრის წევრებისაგან განსხვავებით, შეცდომებს არ უშვებს და ყველაფერს ერთად არ მიირთმევს. მან კარგად იცის, რა როდის უნდა მიირთვას და უცხოელ სტუმრებს ჭამის საიდუმლოებას ასწავლის: როდის დგება მწვადის, „ჩაქაფულის და საჭმელების მიღების დრო...
ქართული ტრადიციის თანახმად, სუფრაზე იმდენი საჭმელი უნდა იყოს, რომ სტუმრების წასვლის შემდეგაც საკმაო რაოდენობით უნდა დარჩეს: „სუფრა, რომელზეც არაფერი აღარ რჩება, საქართველოში არ არსებობს“, - ამბობს მაკა თარაშვილი, - მასპინძლები იფიქრებენ, რომ სტუმრები მშივრები დარჩნენ. ამიტომ ყველაფერი უამრავია“.
რესტორანი „ქეთო და კოტე“ ძველი თბილისის უბანში, შემაღლებულ ადგილზე მდებარეობს. დარბაზში მყუდრო გარემოა შექმნილი. მაგიდები ყოველთვის მდიდრულადაა გაშლილი - ტრადიციული კერძები თანამედროვე სტილითაა გაფორმებული. თავდაპირველად თვენ მოგართმევენ ცივ და ვეგეტარიანულ კერძებს, ბოსტნეულს, შემდეგ გამომცხავარს, ცომეულს, ბოლოს კი ხორცით მომზადებულ საჭმელებს.
ქართული სუფრის ტრადიციაა თამადა, ანუ დროსტარების ხელმძღვანელი. იგი სუფრის თავში ზის და სადღეგრძელოებს ამბობს. რესტორან „შატო მუხრანში“, სადაც ჩვენ ვიყავით (თბილისიდან ერთი საათის სავალზე), მეღვინე პატრიკ ჰონეფმა ჩვენი სტუმრობის სადიდებელი სადღეგრძელო წარმოსთქვა. გერმანელი მეღვინე უკვე მრავალი წელია საქართველოში ცხოვრობს, ოჯახიც აქ ჰყავს. პატრიკი მადლობას გვიხდის სტუმრობისათვის, რომ გერმანელი ტურისტები საქართველოთი დაინტერესდნენ და კავკასიურ ქვეყანას ეწვივნენ.
მასპინძელი გვიხსნის, რომ სუფრის თამადა ყურადღებით ისმენს სტუმრების საუბარს სადღეგრძელოებისათვის იმპულსის მისაცემად. იგი დისკუსიას ზომიერ მიმართულებას აძლევს და განწყობას ამაღლებს. ამიტომაც თამადა ისეთი პიროვნებაა, რომელიც ცნობილია თავისი კეთილი ხასიათით, გონებამახვილობით და ინტელექტით.
თუ როგორ მზადდება კლასიკური ქართული კერძები, ამას თქვენ თბილისიდან საკმაოდ მოშორებით, კახეთში გაიგებთ, სადაც ღვინის კომპანია „შუმის“ რესტორანი მდებარეობს. აქ სტუმარი საკუთარი თვალით ხედავს, თუ როგორ ცხვება ქართული თონის პური, როგორ კეთდება ხინკალი, რომელიც ქართული სამზარეულოს ერთ-ერთ დიდებულ და გემრიელ კერძს წარმოადგენს.
