USD 2.7215
EUR 3.2155
RUB 3.4658
თბილისი
სოსო გველესიანი – იმერეთის პრინცი უროლოგიის კათედრიდან
თარიღი:  864

როდესაც ცნობილ ექიმზე სოსო გველესიანზე მასალის მომზადება გადავწყვიტეთ, მასზე საუბრის მსურველი ბევრი აღმოჩნდა. მათგან განსაკუთრებულ მადლობას ვუხდით გასტროენტეროლოგ ხუტა პაჭკორიას, რომელმაც სოსო გველესიანის შესახებ წიგნად გამოცემული მოგონებები მოგვაწოდა და პროფესორ დავით ქოჩიაშვილს – სწორედ მისი დახმარებით დავუკავშირდით ბატონი სოსოს ქალიშვილს და ჩვენი ჟურნალის ფურცლებზე მორიგი პორტრეტი გავაცოცხლეთ.

ბავშვობა. მამა. გურნა

იოსებ (სოსო) გველესიანი 1935 წლის 5 აგვისტოს თბილისში, არტემ წითლიძისა და რაისა გველესიანის ოჯახში დაიბადა. მამამისი, სიღნაღის რაიკომის მდივანი, რომელიც ხალხის დიდი სიყვარულითა და პატივისცემით სარგებლობდა, 1937 წელს ბერიას პირადი ბრძანებით დახვრიტეს. მისი 23 წლის ქვრივი, როგორც ხალხის მტრის ცოლი, გადაასახლეს. ობლად დარჩენილი ორი წლის სოსო დეიდამ, ქეთევან გველესიანმა იშვილა, თავისი გვარი მისცა და იმერეთის სოფელ გურნაში გადამალა. 

 

ასე გადაურჩა პატარა ბიჭი იმ მატარებელში მოხვედრას, რომლითაც რეპრესირებული ოჯახების ბავშვებს შორეულ ჩრდილოეთში გზავნიდნენ გაურკვეველი ვადით და კიდევ უფრო გაურკვეველი პერსპექტივით.

სკოლაში მისასვლელ სამკილომეტრიან გზას ფეხით გადიოდა. თანატოლები მერხზე მის გვერდით ჯდომასაც კი ერიდებოდნენ – ის ხომ “ხალხის მტრის” შვილი იყო... მიუხედავად ყველაფრისა, სკოლა წარჩინებით დაამთავრა, საწავლებლის ისტორიაში პირველი მედალიც აიღო და პროფესიად ექიმობა აირჩია.

მოუსვენარი სტუდენტობა

“პრინც იმერეტინსკი” – ამ მეტსახელით იცნობდნენ თანაკურსელები თბილისის სახელმწიფო სამედიცინო ინსტიტუტის სამკურნალო ფაკულტეტის ათლეტური აღნაგობის წარჩინებულ სტუდენტს. ის არ ჰგავდა სტალინური ეპოქის დაკომპლექსებულ თაობას, ყურადღებას იპყრობდა თავისუფალი (და არა წრეგადასული) ქცევით, ლაღი იუმორით და გულღია ხასიათით. განსაკუთრებული მონდომებით სწავლობდა ტოპოგრაფიულ ანატომიასა და ოპერაციულ ქირურგიას – ნათელი იყო, ქირურგობა უნდოდა. გამოირჩეოდა არა მხოლოდ სწავლით, არამედ წესიერებით, სამართლიანობით, აკურატულობით, საუკეთესო ორგანიზატორული ნიჭითაც. ალბათ ამიტომ აირჩიეს ნაკადხელად. მის ჯგუფელებს მუდამ ახსოვდათ, როგორ მიჰქონდა გულთან თითოეული სტუდენტის გასაჭირი და მათი პრობლემების მოსაგვარებლად თავს არ ზოგავდა.

სწავლის პარალელურად მისდევდა ალპინიზმს, გატაცებული იყო ქართული ნაციონალური ცეკვით, რომელიც ლექციებს შორის გართობისა და განტვირთვის საუკეთესო საშუალებად მიაჩნდა. მონაწილეობდა როგორც საქართველოში, ისე მის ფარგლებს გარეთ გამართულ მთამსვლელთა არაერთ ექსპედიციაში. იყო 1957 წლის ახალგაზრდობის საერთაშორისო ფესტივალის მონაწილეც.

ფეხბურთის ქომაგიც გახლდათ. ესწრებოდა ეროვნულ სტადიონზე თბილისის “დინამოს” თითქმის ყველა მატჩს. ამ გუნდში თამაშობდნენ მისი მეგობრები: მიხეილ მესხი, სლავა მეტრეველი, ვლადიმერ ბარქაია, ილია დათუნაშვილი... თუმცა თავის უდიდეს ჰობიდ მაინც “დაუძალებელი და დაუზარებელი” სპორტი – ნადირობა მიაჩნდა. იყო მრავალი შეჯიბრების გამარჯვებული, საბჭოთა კავშირის ორგზის ოქროს პრიზიორი. წლების შემდეგ სიამოვნებით იგონებდა, როგორ უყიდა თავის ინგლისურ სეტერს ტუსას მოსკოვში, გამოფენაზე გასამგზავრებელი თვითმფრინავის ბილეთი, როგორ უმტკიცებდა ბორტგამცილებელს, რომელიც წინ გადაეღობა თვითმფრინავის ტრაპზე ამავალ ძაღლს, რომ ეს ცხოველი კი არა, მისი საუკეთესო მეგობარი იყო და ორჯერ როგორ ჩამოუტანა საქართველოს სანუკვარი ოქროს მედალი (ეს ჯილდო მან რუსეთის იმ დროისთვის უძლიერეს გუნდს ჩამოართვა).

ექიმი და პედაგოგი

ინსტიტუტის დამთავრების შემდეგ 1962-1968 წლებში მიხეილის საავადმყოფოში ქირურგად მუშაობდა. 1968 წელს ზოგადი ქირურგიის კათედრის უფროს ლაბორანტად დაინიშნა. 1973 წელს, როდესაც უროლოგიის კათედრა დაარსდა, ამ კათედრის უფროსი ლაბორანტი გახდა, ხოლო 1974 წელს – კათედრის ასისტენტი. კათედრას ბუმბერაზი მეცნიერი – პროფესორი ვასილ ბაბუხადია ხელმძღანელობდა. სოსოს მასთან ახლო ურთიერთობა ჰქონდა, ახლო ურთიერთობა ჰქონდა,

 

თუმცა სუბორდინაციას ყოველთვის იცავდა. 1974-დან 2008 წლამდე თბილისის რესპუბლიკური საავადმყოფოს უროლოგიური განყოფილების ექიმი გახლდათ. 2010-2015 წლებში მუშაობდა დ. კოდუას სამედიცინო ცენტრის ექიმ უროლოგად. ავტორია ოცამდე სამეცნიერო ნაშრომისა ზოგად ქირურგიასა და უროლოგიაში.

55 წელი ემსახურა ადამიანების ჯანმრთელობას, აღზარდა ექიმების მრავალი თაობა, არაერთხელ დასახელდა თბილისის სახელმწიფო სამედიცინო უნივერსიტეტის წლის საუკეთესო პედაგოგად. მოსწავლეები დღემდე იხსენებენ როგორც თავგადადებულ პედაგოგს. კათედრაზე ინახებოდა ბატონი სოსოს მიერ შეგროვებული მულიაჟები, სლაიდები, პლაკატები, ფორმალინში შენახული საინტერესო ოპერაციული მასალა, რომელსაც რუდუნებით უვლიდა და უფრთხილდებოდა. მამასავით ზრუნავდა სტუდენტებზე, უხსნიდა ყოველ წვრილმანს, რომლის ცოდნაც აუცილებელი იყო მათი პროფესიული განვითარებისთვის. ხშირად უთქვამს: "რაც ვიცი ქირურგიისა და კაცობის შესახებ, ყველაფერს გასწავლით, რაც არ ვიცი, სხვაგან ისწავლეთ, ოღონდ გახსოვდეთ, ჩემი პრინციპებით ბევრ ფულს ვერასდროს იშოვითო”. სოსო გველესიანის გამოზრდილი უამრავი ექიმი წარმატებით მოღვაწეობს საქართველოში, ხოლო მის ოჯახში დღემდე არ წყდება მადლიერი პაციენტების სატელეფონო ზარები. 

“ხამს მოყვარე მოყვრისათვის”

სტატუსსა და რეგალიებზე არასდროს უფიქრია, მთავარი ჯილდო მისთვის იმ ხალხის უსაზღვრო სიყვარული იყო, რომელსაც ათეულობით წელი უანგაროდ ემსახურა. მისი კუთხიდან ჩამოსული პაციენტისგან ჰონორარი არასდროს აუღია. ბევრჯერ მძიმე ავადმყოფი საკუთარი მანქანით ჩამოუყვანია თბილისში, გაუკეთებია ურთულესი ოპერაცია და ჯანმრთელი დაუბრუნებია შინ.

დავით ქოჩიაშვილი:

– ვერ ეგუებოდა ბოლო წლებში გამკაცრებულ ფინანსურ მოთხოვნებს და ხშირად არც კი ემორჩილებოდა მათ, რის გამოც ერთხელ კლინიკაში შემოსულმა ფინანსურმა კომისიამ სერიოზული შენიშვნა მოგვცა და რომ არა სოსოს გულწრფელი, გულუბრყვილო თავის მართლება: გურნიდან იყო, ფული როგორ უნდა გამომერთმიაო, – შემოსავლების დამალვისთვის ჯარიმას ვერ ავცდებოდით. ბოლოს სოსომ თავისი ჯიბიდან გადაიხადა აუღებელი ხელფასის სახელმწიფოსთვის განკუთვნილი ოცი პროცენტი და ასე გადაგვარჩინა.

გურნელების ზეიმი იყო სოსოს ოკრიბაში ასვლა. სურსათ-სანოვაგით, ჩასაცმელ-დასახურავით, წამლებით, მოსაკითხით დატვირთული ადიოდა ყოველთვის. უყვარდა დიდსა თუ პატარას, ახლობელსა თუ შორებელს, ყველას თავის პატრონად და გულშემატკივრად მიაჩნდა. ასეც იყო: ახალგაზრდებს გზის გაკვლევაში ეხმარებოდა, ასაკოვნებს კი ჯანმრთელობას უბრუნებდა და სიცოცხლეს უხანგრძლივებდა.

შთამომავლობა

მზრუნველი შვილი და შვილიშვილი იყო. ბავშვივით უვლიდა ლოგინად ჩავარდნილ გამზრდელ ბებიას. შინ პატარა საავადმყოფოც კი მოუწყო.

ბედმა თანამეცხედრეც ღირსეული არგუნა – სათნო და მომხიბლავი ლალი ჯიბლაძე. ერთმანეთი თბილისის რესპუბლიკურ საავადმყოფოში გაიცნეს, სადაც სოსო კათედრის ასისტენტი იყო, ლალი კი, მომავალი ექიმი კარდიოლოგი, პროფესორ ვირსალაძის კათედრაზე კლინიკურ ორდინატურას გადიოდა. მათი უფროსი ქალიშვილი, ქეთევანი, მშობლების კვალს გაჰყვა – პედიატრი, ბავშვთა კარდიოლოგი და რადიოლოგი გახდა, უმცროსი, ნინო კი დასავლეთევროპული ენების სპეციალისტია. ექვსი შვილიშვილიდან ერთ-ერთმა, ლუკამ, ბაბუის პროფესია აირჩია – თბილისის სახელმწიფო სამედიცინო უნივერსიტეტის მედიცინის ფაკულტეტის III კურსის სტუდენტია.

შტრიხები პორტრეტისთვის

ენაკვიმატი და სხარტი იუმორის პატრონი ყოფილა. ერთხელ, დილის კონფერენციაზე, ომახიანად მოუხსენებია: ჩემი მორიგეობის პერიოდში დავაწვინე შვიდი პაციენტი და დავაჯინე ხუთი, რადგან მეტი საწოლი არ გვქონდაო. ბატონ ვასოსაც კი ჩაღიმებია ამ სიტყვებზე.

 

ძალიან განიცდიდა, მამის ნეშტის ადგილსამყოფელი რომ არ იცოდა. საბურთალოს სასაფლაოზე სიმბოლური საფლავი მოუწყო ახალგაზრდობის პორტრეტით და წარწერით. ამგვარად მიაგო პატივი ადამიანს, რომლის კეთილშობილება გენეტიკურად დაჰყვა.

არავის ეგონა, რომ სოსოს ავადმყოფობა მოერეოდა – ოპტიმისტი და სიცოცხლის მოყვარული იყო. სხვისი არასდროს არაფერი შეშურებია. იმისიც კი ერიდებოდა, ავად რომ იყო და ცდილობდა, თავისი მდგომარეობით არავინ შეეწუხებინა.

უფროს ქალიშვილს, ქეთის, ამ სიტყვებით დაემშვიდობა: “იქნებ დიდი ქონება ვერ დაგიტოვე, მაგრამ გპირდები, არასდროს შეგრცხვება იმის თქმა, რომ სოსო გველესიანის შვილი ხარ”.

მარი მარღანია

ანალიტიკა
«The Guardian»: „ პლანეტაზე მშვიდობის ბედი სასტიკი და დაუნდობელი პატრიარქების ხელშია, რომლებიც მომავალ თაობას მსოფლიო წესრიგის ნანგრევებს უტოვებენ“

„სწორედ იმ დროს, როცა მსოფლიოს უაღრესად ჭირდება ბრძენი უხუცესები, პლანეტაზე მშვიდობის ბედი სასტიკი და დაუნდობელი პატრიარქების ხელშია, რომლებიც მომავალ თაობას მსოფლიო წესრიგის ნანგრევებს უტოვებენ“ - ასეთი სათაური აქვს ბრიტანულ გაზეთ „გარდიანში“ (The Guardian) გამოქვეყნებულ სტატიას, რომლის ავტორია დევიდ ვან რეიბრუკი, ნობელის პრემიის ლაურეატი ფილოსოფიაში ნიდერლანდებიდან.

გთავაზობთ პუბლიკაციას მცირე შემოკლებით:

მოდით ერთ დელიკატურ საკითხზე მსჯელობას შევეცადოთ: ვისაუბროთ ასაკზე ისე, რომ ეიჯიზმში - ასაკობრივ დისკრიმინაციაში - არ გადავვარდეთ.

არასოდეს არ მომხდარა ისეთი პრეცედენტი პლანეტის თანამედროვე ისტორიაში, როგორიც დღეს არის: მსოფლიოში მშვიდობის ბედი ისეთი ადამიანების ხელშია, რომლებიც საკმაოდ ხანდაზმულები არიან. ვლადიმერ პუტინს და სი ძინპინს 72 წელი შეუსრულდათ, ნარენდრა მოდი - 74 წლისაა, ბენიამინ ნეთანიაჰუ - 75-ის, დონალდ ტრამპი - 79-ის, ალი ჰამენეი - 86-ის.

რასაკვირველია, მედიცინის განვითარების წყალობით, ადამიანები სულ უფრო მეტ ხანს ცოხლობენ და შეუძლიათ აქტიური ცხოვრებით იცხოვრონ, მაგრამ ამის მიუხედავად, დრეს ცვენ მოწმენი ვართ იმ პოლიტიკური ლიდერების რაოდენობის ზრდისა, რომლებიც ასაკის კვალობაზე სულ უფრო ამკაცრებენ საკუთარ ხელისუფლებას, ხშირად თავიანთი ახალგაზრდა კოლეგების ხარჯზე.

გასულ კვირაში ჰააგაში ნატოს ყოველწლიურ სამიტზე ალიანსის ლიდერები, ემანუელ მაკრონის და მეტე ფრედერიქსონის (ორივე 47-47 წლისაა), ჯორჯა მელონის (48 წლის), პედრო სანჩესის (53 წლის) ჩათვლით, იძულებულნი იყვნენ დათანხმებულიყვნენ დონალდ ტრამპის მოთხოვნას სამხედრო ბიუჯეტის გაზრდის შესახებ. ნატოს წევრი ქვეყნების მეთაურების საშუალო ასაკი 60 წელს შეადგენს: გერმანიის კანცლერი 69-ისაა, ხოლო თურქეთის პრეზიდენტი რეჯეფ ერდოღანი - 71 წლის.

ყველა დაეთანხმა სამხედრო ასიგნებათა 5%-იან ზრდას, თუმცა აშკარაა, რომ ეს ციფრო თვითნებურად არის დადგენილი - მისი განხილვა სერიოზული დებატებით არ მომხდარა არც ნატოში და არც წევრი ქვეყნების შიგნით. ამ დროს უფრო მეტად სამხედრო-პოლიტიკური რეალობას კი არ მიექცა ყურადღება, არამედ ჭირვეული ამერიკელი პატრიარქის პატივისცემას და მის აკვიატებულ მოთხოვნას. ნატოს გენერალური მდივანი მარკ რიუტე, რომელიც მხოლოდ 58 წლისაა, ისე შორს წავიდა აშშ-ის პრეზიდენტისადმი მოწიწებაში, რომ დონალდს „მამიკოთი“ (Daddy) მიმართა. ეს დიპლომატია არ არის. ეს მორჩილებაა.

თაობათა კონფლიქტი სხვა არენებზეც ხდება: უკრაინის 47 წლის პრეზიდენტი ვოლოდიმირ ზელენსკი უპირისპირდება მასზე ბევრად უფროსი ასაკის კოლეგას - რუსეთის 72 წლის პრეზიდენტ ვლადიმერ პუტინს. იმავე ასაკის მქონე სი ძინპინი მტრული თვალით უყურებს ტაივანის  პრეზიდენტს, რომელიც კომუნისტ ბელადზე 7 წლით უმცროსია. ბენიამინ ნეთანიაჰუ, რომლის წლოვანება საუკუნის სამ მეოთხედს შეადგენს, აუღელვებლად უყურებს ღაზას სექტორის განადგურებას, რომლის მოსახლეობის საშუალო ასაკი 18-20 წელია. ირანში 86 წლის ლიდერი მართავს ქვეყნის 80-მილიონიან მოსახლეობას, რომელთა საშუალო ასაკი 32 წელია. კამერუნელი 92 წლის პრეზიდენტი პოლ ბია 1982 წლიდან იმყოფება იმ ქვეყნის სათავეში, რომლის მცხოვრებლების საშუალო ასაკს 18 წელი შეადგენს, ხოლო სიცოცხლის საშუალო ხანგრძლივობა - 62 წელს.

რასაკვირველია, ჩვენ არ ვდგავართ გერონტოკრატიული შეთქმულების წინაშე. ჯერ-ჯერობით არც მოხუცი მოქმედი ლიდერების კლუბი არ არსებობს, რომლებიც მსოფლიოს ბატონობას სიცოცხლის ბოლომდე ესწრაფვიან... მაგრამ არის რაღაც შემაშფოთებელი იმაში, რომ  მშვიდობა ინგრევა სწორედ იმ ადამიანების მიერ, რომელთა ცხოვრება მეორე მსოფლიო ომის შემდომი არქიტექტურით განისაზღვრა. ალი ჰამენეი 6 წლისა იყო, როცა ჯერ გერმანიამ, შემდეგ კი იაპონიამ ხელი უსიტყვო კაპიტულაციას მოაწერეს.

დონალდ ტრამპი 1946 წელს დაიბადა, როცა გაერომ თავისი პირველი გენერალური ასამბლეის სხდომა ჩაატარა. ბენიამინ ნეთანიაჰუ  დაიბადა ისრაელის სახელმწიფოს შექმნიდან ერთი წლის შემდეგ. ნარენდრა მოდი დაიბადა 1950 წელს, როცა ინდოეთი საპარლამენტო რესპუბლიკად გამოცხადდა და ქვეყნის კონსტიტუცია მიიღეს. ვლადიმერ პუტინი ქვეყანას 1952 წლის ოქტომბერში მოევლინა, იოსებ სტალინის სიკვდილამდე რამდენიმე თვით ადრე. ამხანაგი სი ძინპინი - 1953 წლის ივნისში დაიბადა, სტალინის სიკვდილის შემდეგ. რეჯეფ ერდოღანი გაჩნდა 1954 წელს, თურქეთის ნატოში შესვლიდან ორი წლის შემდეგ. ყველა ჩამოთვლილი პირები ომისშემდგომი ეპოქის ბავშვები არიან და ახლა, როცა თავიანთი სიცოცხლის მიჯნას უახლოვდებიან, ისინი, როგორც ჩანს, მზად არიან იმ მსოფლიოს დასანგრევად, რომლებშიც თვითონ დაიბადნენ. ასთი მოქმედება შურისძიებას ჰგავს.

დიახ, საერთაშორისო წესრიგი, რომელიც თეორიულად გარკვეულ წესებს ემყარებოდა, პრაქტიკაში ყოველთვის არეულ-დარეული იყო, ვიდრე ეს ქაღალდზე ჩანდა. მაგრამ, ნებისმიერ შემთხვევაში რაღაც იდეალი არსებობდა, რომლის მიღწევას ყველა თავისებურად ცდილობდა. არსებობდა საერთო მორალური პრინციპები - დიახ, მყიფე, მაგრამ გულწრფელი, რომელიც იმ რწმენას ემყარებოდა, რომლის მიხედვით, კაცობრიობას აღარ უნდა გაემეორებინა მე-20 საუკუნის პირველი ნახევრის მხეცობები და რომ უმჯობესია უთანხმოებები დიალოგისა და დიპლომატიის მეშვეობით მოგვარდეს. დღეს ეს რწმენები აორთქლდა, გაქრა და უმეტესად იმ ადამიანთა გონებასა და სულში, რომლებისთვისაც ყველაზე ძვირფასი უნდა ყოფილიყო და რომელებიც სიკეთის რწმენას ყველაზე მეტად უნდა გაფრთხილებოდნენ.

დღეს უპრეცედენტო მომენტია. წინა მსოფლიო მართლწესრიგის არქიტექტორები - ადოლფ ჰიტლერი, ბენიტო მუსოლინი, იოსებ სტალინი და მაო ძედუნი სულ რაღაც 30-40 წლისანი იყვნენ, როცა ხელისუფლებაში მოვიდნენ. ახალმა თაობამ ახალი მსოფლიო ააშენა, მაგრამ წინა მართლწესრიგის შედეგებს შეეჯახნენ. დრეს ახალი მსოფლიოც ინგრევა იმ ძველი თაობის ადამიანების მიერ, რომლებიც ვერ იცოცხლებენ იმ დრომდე, რათა დაინახონ, როგორი ნანგრევები დარჩება მათი მოქმედებით.

ჩვენ შეიძლებოდა გვქონოდა იმის იმედი, რომ თაობა, რომელსაც ბედმა გაუღიმა და სიცოცხლის ხანგრძლივობა გაუგრძელდა, თავიანთი სიკვდილის შემდეგ სიკეთის, პტივისცემის და გლობალური პოზიტიური ხელმძღვანელობის მემკვიდრეობას დატოვებდა. ამის ნაცვლად ჩვენ მოწმენი ვართ ბოლო ათწლეულებში მომხდარი ყველაზე უარესი რეპრესიების, ძალადობის, გენოციდების, ეკოციდების და საერთაშორისო სამართლის მიმართ უპატივცემლო დამოკიდებულებისა, რომლებსაც ყველაზე მეტად ულმობელი 70-80 წლის მოხუცები სჩადიან და რომლებიც, როგორც ჩანს, უფრო მეტად იმით არიან დაინტერესებული, რომ თავი აარიდონ სამართლებრივ პასუხისმგებლობას, ვიდრე მშვიდობის შენარჩუნებაზე იზრუნონ.

მაგრამ ასე არ უნდა იყოს.

როცა ნელსონ მანდელამ 1999 წელს სამხრეთ აფრიკის რესპუბლიკის პრეზიდენტის პოსტი დატოვა, მან ჩამოაყალიბა ორგანიზაცია „უხუცესები“, რომელიც ყოფილ მსოფლიო ლიდერებს აერთიანებდა. ისინი მუშაობდნენ მშვიდობის, სამართლიანობისა და ადამიანის უფლებების მხარდასაჭერად. დღეს, მოქმედებენ რა კონსენსუსის ტრადიციებით და წინა თაობების პოლიტიკოსთა საუკეთესო გამოცდილებით, „უხუცესების“ წევრები ითვლებიან იმის მაგალითად, თუ როგორ შეუძლიათ ასაკოვან ადამიანებს კაცობრიობას მოუტანონ მეტი სინათლე, გამოხატონ თანაზიარობა, იმოქმედონ სინდისით და არა მარტო გავლენითა და ძალით.

პრობლემა მოხუცებულობაში არ არის. პრობლემა იმაშია, თუ როგორი მიზნის მიღწევა სურთ მისი სარგებლობით და რას აძლევენ უპირატესობას. მსოფლიოს არ სურს ისეთი ახალი მოხუცი ძალოვანი პირები, რომლებსაც მმართველის საჭისა და ტახტის დატოვება არ სურთ. მსოფლიოსათვის უკეტესია ის მოხუცი ლიდერები, ის უხუცესები, რომლებიც მზად არიან კომპრომისებისათვის და ადამიანთა ენერგიის სასიკეთოდ წარმართვისათვის. ისინი, ვინც მემკვიდრეობაზე ფიქრობენ არა როგორც პირად დიდებაზე, არამედ როგორც მშვიდობაზე, რომელსაც ისინი თავიათი სიცოცხლის შემდეგ დატოვებენ. ჩვენს დროში გვჭირდება არა ბატონობა, არამედ სიბრძნის გამოვლენა. და ეს, საბოლოო ჯამში, არის ის, რაც მმართველს ლიდერისაგან განასხვავებს.

სრულად
გამოკითხვა
ვინ გაიმარჯვებს რუსეთ - უკრაინის ომში?
ხმის მიცემა
სხვათა შორის

მსოფლიოს ისტორიაში, უდიდესი იმპერიები ტერიტორიით(მლნ კვ. კმ): ბრიტანეთი - 35.5 მონღოლეთი - 24.0 რუსეთი - 22.8 ქინგის დინასტია (ჩინეთი) - 14.7 ესპანეთი - 13.7 ხანის დინასტია (ჩინეთი) - 12.5 საფრანგეთი - 11.5 არაბეთი - 11.1 იუანების დინასტია (ჩინეთი) - 11.0 ხიონგნუ - 9.0 ბრაზილია - 8.337 იაპონია - ~8.0 იბერიული კავშირი - 7.1 მინგის დინასტია (ჩინეთი) - 6.5 რაშიდუნების ხალიფატი (არაბეთი) - 6.4 პირველი თურქული სახანო - 6.0 ოქროს ურდო - 6.0 აქემენიანთა ირანი - 5.5 პორტუგალია - 5.5 ტანგის დინასტია (ჩინეთი) - 5.4 მაკედონია - 5.2 ოსმალეთი - 5.2 ჩრდილო იუანის დინასტია (მონღოლეთი) - 5.0 რომის იმპერია - 5.0

Ford, საავტომობილო ბაზრის დომინანტი მაშინ, როდესაც საავტომობილო ბაზარი ჯერ კიდევ ჩამოყალიბების პროცესში იყო, Ford Model T იყო დომინანტი მანქანა. 1916 წლის მონაცემებით, ის მსოფლიოში ყველა ავტომობილის 55%-ს შეადგენდა.

ილია ჭავჭავაძე: "როცა პრუსიამ წაართვა საფრანგეთს ელზასი და ლოტარინგია და პარლამენტში ჩამოვარდა საუბარი მასზედ, თუ რაგვარი მმართველობა მივცეთო ამ ახლად დაჭერილს ქვეყნებს, ბისმარკმა აი, რა სთქვა: ,,ჩვენი საქმე ელზასსა და ლოტარინგიაში თვითმმართველობის განძლიერება უნდა იყოსო. ადგილობრივნი საზოგადოების კრებანი უნდა დავაწყოთო ადგილობრივის მმართველობისთვისაო. ამ კრებათაგან უფრო უკეთ გვეცოდინება იმ ქვეყნების საჭიროება, ვიდრე პრუსიის მოხელეთაგანა. ადგილობრივთა მცხოვრებთაგან ამორჩეულნი და დაყენებულნი მოხელენი ჩვენთვის არავითარს შიშს არ მოასწავებენ. ჩვენგან დანიშნული მოხელე კი მათთვის უცხო კაცი იქნება და ერთი ურიგო რამ ქცევა უცხო კაცისა უკმაყოფილებას ჩამოაგდებს და ეგ მთავრობის განზრახვასა და სურვილს არ ეთანხმება. მე უფრო ისა მგონია, რომ მათგან ამორჩეულნი მოხელენი უფრო ცოტას გვავნებენ, ვიდრე ჩვენივე პრუსიის მოხელენი”. თუ იმისთანა კაცი, როგორც ბისმარკი, რომელიც თავისუფლების დიდი მომხრე მაინდამაინც არ არის, ისე იღვწოდა თვითმმართველობისათვის, მერე იმ ქვეყნების შესახებ, რომელთაც გერმანიის მორჩილება არამც თუ უნდოდათ, არამედ ეთაკილებოდათ, თუ ამისთანა რკინის გულისა და მარჯვენის კაცი, როგორც ბისმარკი, სხვა გზით ვერ ახერხებდა ურჩის ხალხის გულის მოგებას, თუ არ თვითმმართველობის მინიჭებითა, სხვას რაღა ეთქმის."

დედამიწაზე არსებული ცოცხალი არსებებიდან მხოლოდ ადამიანს და კოალას აქვთ თითის ანაბეჭდი

ინდოელი დიასახლისები მსოფლიო ოქროს მარაგის 11% ფლობენ. ეს უფრო მეტია, ვიდრე აშშ-ს, სავალუტო ფონდის, შვეიცარიის და გერმანიის მფლობელობაში არსებული ოქრო, ერთად აღებული.

დადგენილია, რომ სასოფლო-სამეურნეო კულტურათა მოსავლიანობის განმსაზღვრელ კომპლექსურ პირობათა შორის, ერთ-ერთი თესლის ხარისხია. მაღალხარისხოვანი ჯიშიანი თესლი ერთ-ერთი მნიშვნელოვანი ფაქტორია მოსავლიანობის გასადიდებლად, რაც აგრეთვე დასაბუთებულია ხალხური სიბრძნით "რასაც დასთეს, იმას მოიმკი". - ქართული გენეტიკისა და სელექცია–მეთესლეობის სკოლის ერთ-ერთი ფუძემდებელი, მეცნიერებათა დოქტორი, აკადემიკოსი პეტრე ნასყიდაშვილი

ებოლა, SARS-ი, ცოფი, MERS-ი, დიდი ალბათობით ახალი კორონავირუსი COVID-19-იც, ყველა ამ ვირუსული დაავადების გავრცელება ღამურას უკავშირდება.

ყველაზე დიდი ეპიდემია კაცობრიობის ისტორიაში იყო ე.წ. "ესპანკა" (H1N1), რომელსაც 1918-1919 წლებში მიახლოებით 100 მილიონი ადამიანის სიცოცხლე შეეწირა, ანუ დედამიწის მოსახლეობის 5,3 %.

იცით თუ არა, რომ მონაკოს ნაციონალური ორკესტრი უფრო დიდია, ვიდრე ქვეყნის არმია.