,
შობის ვარსკვლავი - პუანსეტია ულამაზესი რძიანასებრთა ოჯახის წარმომადგენელია მექსიკიდან. მას ჯერ კიდევ აცტეკები იცნობდნენ, მისი წითელი ფოთლებიდან ამზადებდნენ საღებავს, ხოლო მცენარის წვენით მკურნალობდნენ ცხელებას, ისინი მას cuetlaxochitl-ს ეძახდნენ. ეს ყვავილი ძალიან უყვარდა აცტეკების უმაღლეს ქურუმს და მმართველს მონტესუმას, შესაბამისად მას მონტესუმას ყვავილიც ერქვა. როდესაც მექსიკაში მისიონერები ჩავიდნენ, მათი ყურადღებაც მიიპყრო ამ ყვავილმა, მე -17 ს-ში კი ფრანცისკანელი ბერები ამ ყვავილით ტაძრებს რთავდნენ დღესასწაულებზე.
იმ დროიდანვე ესპანელ კოლონიზატორებში გავრცელდა ლეგენდაც მის შესახებ:ღარიბი ოჯახის ბავშვებმა, რომელთაც არაფერი ჰქონდათ ტაძრის მოსართავად, გზისპირა ყვავილი დაკრიფეს და მიიტანეს ტაძარში, სრულიად შეუხედავი ყვავილები დიდი მოწიწებით დააწყვეს ქრისტეს ქანდაკებასთან, მოულოდნელად იგი წითელი ყვავილებით გადაიპენტა. ხალხმა მას წმიდა ღამის ყვავილი უწოდა.
ევროპამ ამ ყვავილის შესახებ სრულიად შემთხვევით შეიტყო. ერთ ზამთრის ღამეს შემოვლისას ბერლინის ბოტანიკური ბაღის მმართველმა ვილენოვმა ლამაზად მოყვავილე ბუჩქი შენიშნა, რომელიც 1800 წელს ცენტრალური ამერიკიდან მეგობარმა ჩამოუტანა. მცენარე რძიანასებრთა ოჯახიდან იყო, მისი სილამაზით მოხიბლულმა ულამაზესი რძიანა უწოდა,და ამ სახელითაა იგი დღესაც ცნობილი. თუმცა მას ამჟამად პუანსეტიად იცნობენ, ამერიკელი სენატორი და მექსიკაში პირველი ელჩი ჯოელ რობერტო პოინსეტი ამავე დროს მოყვარული მებაღეც იყო, მექსიკაში მისი ყურადღება მიიპყრო ამ ყვავილმა, მან იგი თავის კოლექციას მიუმატა სამხრეთ კაროლინში და შემდეგ მეგობარ კოლექციონერებს დაუგზავნა,.
პუანსეტია საკმაოდ რთული მოსავლელია და მას ერთი თვის შემდეგ , როცა ეს წითელი ფოთლები დასცვივა, ბევრი აგდებს მას. ეს წითელი ფოთლები, მისი ჯამის ფოთოლაკებია, ხოლო თავად ყვავილი, ძალიან პატარაა,ცენტრში, ყვავილობის შემდეგ, ფოთლები ცვივა, ეს სადღაც თებერვლში ხდება,მას ჭრიან 10-15სმ სიმაღლეზე მიწიდან და ათავსებენ სიგრილეში, მოსვენების პერიოდის გასავლელად, რწყავენ იშვიათად.
დღის და სითბოს მატებასთან ერთად ახალი ტოტების გამოტანას იწყებს,იგი გადააქვთ მიწაში, რომელიც ატარებს წყალს,შეიცავს სასუქის გრანულებს, ნაკელს, ქვიშას, ნეშომპალას. ამ დროს ესაჭიროება მაქსიმალური სითბო და სინათლე.
რწყავენ, როგორც კი მიწა შეშრება, გადაჭრილ ტოტებს იყენებენ გასამრავლებლად. მათ დებენ მიწაში და ამყოფებენ 18-30 გრ-ზე, საშემოდგომოდ გადააქვთ შედარებით დიდ ქოთნებში, ასე ტოტით გახარებული პუანსეტია ყვავილობს მეორე წელს.
იმისთვის, რომ საშობაოდ იყვავილოს, შემოდგომიდან მცენარეს 2.5 თვის განმავლობაში აფარებენ შავ ქსოვილს ან პოლიეთილენს, 12-14 საათი. ასეთ პირობებში დეკემბრის შუა რიცხვებიდან ყალიბდება საყვავილე კოკრები, რის შემდეგაც მას დგამენ მზეზე რაფაზე, ოღონდ ისე, რომ ფოთლები მინას არ ეხებოდეს.
სახლის პირობებში ერთ ან ორწლიანია, გამოყვანილია სახვადასხვა ფერის ჯიშები,.
ყვავილობის პერიოდში საკმაოდ მგრძნობიარეა სითბო-სიცივისადმი, არ უყვარს ხშირი ადგილმონაცვლეობა, ოპტიმალურია 15-20გრადუსი. ყვავილობისას არ სჭირდება სასუქი, ზედმეტი მორწყვა ფესვებს ულპობს. ამის ასაცილებლად საჭიროა მისი ამოღება, ფესვების გარეცხვა მარგანცოვკიან ხსნარში და ახალ მიწაში გადარგვა, მოსვენების პერიოდი ეწყება მარტ-აპრილში და გრძელდება1,5 თვემდე. ჰაერის სიმშრალე მის დაავადებებს ხელს უწყობს, განსაკუთრებით აბლაბუდა ტკიპებს, რომლებიც ფოთლის ქვედა მხარეს მრავლდება, მათ აშორებენ საპნიანი წყლით. ჭარბი მორწყვისას ვითარდება ნაცრისფერი ლპობა, ფოთლებზე და ტოტებზე ჩნდება ნაცრისფერი ლაქები, მას ებრძვიან სოკოს საწინააღმდეგო პრეპარატებით.
„სუფრა - ასე ჰქვია ქართულ მოლხენა-დროსტარებას, რომელიც სტუმართმოყვარეობისა და მხიარულების განსახიერებას წარმოადგენს. რომელი კერძებს მიირთმევენ ქართველები სტუმრებთან ერთად? ჩვენი კორესპონდენტი შეეცადა ქართული სუფრის დიდებულება ეჩვენებინა და დარწმუნდებით, რომ ეს მართლაც კარგად გამოუვიდა“, - ასე იწყება გერმანულ გაზეთ „ფრანკფურტერ ალგემაინე ცაითუნგში“ (Frankfurter Allgemeine Zeitung) გამოქვეყნებული სტატია სათაურით „ქართული სამზარეულოს მრავალფეროვნება“ (ავტორი - მაიკე ფონ გალენი).
გთავაზობთ პუბლიკაციას შემოკლებით:
„როცა მივედით, მაგიდა უკვე გაშლილი დაგვხვდა: თეფშებზე დაწყობილი ყველით და ლორით, ნიგვზის ფარშიანი ბადრიჯნით, მხალეულობით, მწვანილით, კიტრით და პომიდორით... მათ შორის ჩადგმულია გრაფინები მოცხარის წვენით და ტარხუნის ლიმონათის ბოთლებით. ოფიციანტი წითელ ღვინოს ბოკალებში ასხამს. გარეთ თბილისური საღამოა, რესტორან „რიგის“ დარბაზში გაშლილ გრძელ მაგიდაზე კი ქართული სუფრა - ქართული ქეიფი იწყება.
ისინი, რომლებიც ქართულ სამზარეულოს არ იცნობენ, მადააღძრულები სწრაფად მიირთმევენ სიმინდის ფქვილისაგან გამომცხვარ თბილ მჭადებს, სალათებს და ყველს. მაგრამ ვინც იცის, ის ნელ-ნელა ჭამს და მთავარს ელოდება...
ქართველი ქალბატონი თიკო ტუსკაძე, რომელიც ლონდონში ცხოვრობს, მაგრამ ახლა სამშობლოში იმყოფება, ჩვენი გიდის როლს ასრულებს და ქართულ სუფრას გვაცნობს როგორც „გემრიელი საჭმელების უსასრულო რიგს“. იგი კულინარული წიგნის ავტორია და გვიხსნის, თუ რომელი საჭმელი როგორ მივირთვათ.
ზოგიერთმა უკვე საკმაო რაოდენობის სალათა მიირთვა, რომ მაგიდაზე ახალი კერძები მოაქვთ - მოხრაკულ-მოთუშული სოკო, ხაჭაპური, ხორცით მომზადებული კერძები... საჭმლით სავსე თეფშები სულ უფრო მრავლდება და მაგიდაზე თავისუფალი სივრცე მცირდება, თუმცა ახალ-ახალი ნუგბარისათვის ადგილი მოიძებნება.
„სტუმართმოყვარეობა - ქართული კულტურის განუყოფელ ნაწილს წარმოადგენს, რაც კარგად არის გამოხატული ქართულ სუფრაში, როცა მაგიდას ეროვნულ სამზარეულოს კერზები ამშვენებს“, - განმარტავს მაკა თარაშვილი. რა თქმა უნდა, იგი ახალბედა სუფრის წევრებისაგან განსხვავებით, შეცდომებს არ უშვებს და ყველაფერს ერთად არ მიირთმევს. მან კარგად იცის, რა როდის უნდა მიირთვას და უცხოელ სტუმრებს ჭამის საიდუმლოებას ასწავლის: როდის დგება მწვადის, „ჩაქაფულის და საჭმელების მიღების დრო...
ქართული ტრადიციის თანახმად, სუფრაზე იმდენი საჭმელი უნდა იყოს, რომ სტუმრების წასვლის შემდეგაც საკმაო რაოდენობით უნდა დარჩეს: „სუფრა, რომელზეც არაფერი აღარ რჩება, საქართველოში არ არსებობს“, - ამბობს მაკა თარაშვილი, - მასპინძლები იფიქრებენ, რომ სტუმრები მშივრები დარჩნენ. ამიტომ ყველაფერი უამრავია“.
რესტორანი „ქეთო და კოტე“ ძველი თბილისის უბანში, შემაღლებულ ადგილზე მდებარეობს. დარბაზში მყუდრო გარემოა შექმნილი. მაგიდები ყოველთვის მდიდრულადაა გაშლილი - ტრადიციული კერძები თანამედროვე სტილითაა გაფორმებული. თავდაპირველად თვენ მოგართმევენ ცივ და ვეგეტარიანულ კერძებს, ბოსტნეულს, შემდეგ გამომცხავარს, ცომეულს, ბოლოს კი ხორცით მომზადებულ საჭმელებს.
ქართული სუფრის ტრადიციაა თამადა, ანუ დროსტარების ხელმძღვანელი. იგი სუფრის თავში ზის და სადღეგრძელოებს ამბობს. რესტორან „შატო მუხრანში“, სადაც ჩვენ ვიყავით (თბილისიდან ერთი საათის სავალზე), მეღვინე პატრიკ ჰონეფმა ჩვენი სტუმრობის სადიდებელი სადღეგრძელო წარმოსთქვა. გერმანელი მეღვინე უკვე მრავალი წელია საქართველოში ცხოვრობს, ოჯახიც აქ ჰყავს. პატრიკი მადლობას გვიხდის სტუმრობისათვის, რომ გერმანელი ტურისტები საქართველოთი დაინტერესდნენ და კავკასიურ ქვეყანას ეწვივნენ.
მასპინძელი გვიხსნის, რომ სუფრის თამადა ყურადღებით ისმენს სტუმრების საუბარს სადღეგრძელოებისათვის იმპულსის მისაცემად. იგი დისკუსიას ზომიერ მიმართულებას აძლევს და განწყობას ამაღლებს. ამიტომაც თამადა ისეთი პიროვნებაა, რომელიც ცნობილია თავისი კეთილი ხასიათით, გონებამახვილობით და ინტელექტით.
თუ როგორ მზადდება კლასიკური ქართული კერძები, ამას თქვენ თბილისიდან საკმაოდ მოშორებით, კახეთში გაიგებთ, სადაც ღვინის კომპანია „შუმის“ რესტორანი მდებარეობს. აქ სტუმარი საკუთარი თვალით ხედავს, თუ როგორ ცხვება ქართული თონის პური, როგორ კეთდება ხინკალი, რომელიც ქართული სამზარეულოს ერთ-ერთ დიდებულ და გემრიელ კერძს წარმოადგენს.
