,
შუმერის ჩრდილოეთით მთიანი მიწები კავკასიაა, ხოლო ჩრდილო კავკასიიდან უკრაინაში გადადიოდა კუკუტენი ტრიპილიას ცივილიზაცია, რომელიც შესაძლოა მივიჩნიოთ იმ კულტურად, რომელსაც შუმერები არათას ეძახდნენ, ხოლო დღევანდელ მეცნიერებაში ცნობილია, როგორც კუკუტენი ტრიპილიას (Cucuteni Trypilia) კულტურა. რომელიც იწყება 20, 000 (ოცი ათასი) წინ ძველი წელთაღრიცხვით. უკრაინაში ნაპოვნია უამრავი კარად ჩამოყალიბებული ქალაქური დასახლებები, პროტოშუმერული დამწერლობის ნიშნებით და იქვეა უძველესი ობსერვატორია.
შუმერში კი აღმოაჩინეს 40 საუკუნის ხელნაწერი, რომელიც ძვ.წ. მე-20 საუკუნით თარიღდება და მას ჰქვია ლუ-დინგირ-რა (Lu-dingir-ra), რომელიც შესრულებულია შუმერული, ლურსმული დამწერლობით და მისი ტექსტიც გაიშიფრა. გთავაზობთ ამ 40-საუკუნოვანი ტექსტის ქართულ თარგმანს, სადაც ავტორი შუმერების წარმომავლობაზე საუბრობს:
“ჩვენ გადმოვსახლდით აქ, სადაც ახლა ვცხოვრობთ ათასობით წლის წინათ, მაგრამ მათ არ შეეძლოთ ჩაეწერათ თუ ზუსტად საიდან მოვიდნენ, ვინაიდან მაშინ წერა არ იცოდნენ. მოგვიანებით, სამეფო სასახლის ჟამთააღმწერლებმა და არქივარიუსებმა შეისწავლეს ზეპირგადმოცემანი და ცდილობდნენ გაერკვიათ ყველაფერი წარსულის შესახებ. ჩვენი ხალხი მოვიდა ამ მიწაზე მთიანი ქვეყნიდან–მდებარე ჩვენგან ჩრდილო აღმოსავლეთით. ასევე გამოდმოცემულია, რომ ზოგიერთი ჩვენი წინაპართაგანი მოვიდა ზღვის მეშვეობით აღმოსავლეთიდან, მიწიდან რომელსაც ერქვა დილმუნი. ამ მიგრაციის მიზეზი როგორც თქმულია, იყო შეტევა აუხსნელი გვალვებისა იმ თბილ და წვიმიან ქვეყანაში. დიდმა ენლილმა დაგვასახლა ჩვენ შავთმიანნი (შავთავიანნი) ამ მიწებზე. ჩემი კვლევებისა და წინაპართა გადმოცემების თანახმად ჩვენ ჩვენს თავს ვუწოდეთ შავთავიანნი იმიტომ, რომ ამ ქვეყანაში ჩვენს მოსვლამდე ცხოვრობდა ქერათმიანი ხალხი ცისფერი თვალებით. მე არ შემიძლია წარმოვიდგინო ასეთი პიროვნება და არ ვფიქრობ, რომ ასეთი ხალხი ლამაზები იქნებოდა. თავად მე კი არასოდეს შემხვედრია ასეთი ხალხი ჩემს ქვეყანაში.”
როგორც ვხედავთ ეს ხელნაწერი აშკარად მიანიშნებს, რომ ორი სხვადასხვა ადგილიდან მოხდა შუმერების წინაპართა მიგრაცია მესოპოტამიისკენ _ კავკასიიდან პირველი ნაკადის წასვლაზე, ხოლო მეორე ნაკადი მესოპოტამიისკენ სავარაუდოდ ჰარაპას კულტურიდან ან მის ახლოს მოსახლე ხალხებიდან _ დღევანდელი პაკისტანიდან, ავღანეთიდან და ჩრდილო ინდოეთის ტერიტორიებიდან წამოვიდა ან დღევანდელი ყაზახეთის მიწებიდან კასპიის ზღვის გავლით.
აქამდე ეგონათ, მიწათმოქმედება შუმერში წარმოიშვა, ახლა კი უკვე ცნობილია, რომ მიწათმოქმედება საქართველოში წარმოიშვა. სელის მოყვანა აქ 330 საუკუნის წინათ დაიწყეს, როცა შუმერში ეს მხოლოდ 130 საუკუნის წინ მოხდა. კერძოდ ჭიათურაში, ძოძუანას მღვიმეში (2009 წელს ჭიათურაში, ძუძუანას მღვიმეში ადრეული ზედაპალეოლითური (34000 წლის) გრეხილი ველური სელის ძაფის ბოჭკოები იპოვეს. დღემდე ითვლებოდა, რომ ყველაზე ძველი ძაფი, ჭინჭრისგან დამზადებული, აღმოჩენილი იყო დოლნივესტონიცაში, ჩეხეთში (ძვ.წ. 29000წ.). დღეს კი თამამად შეიძლება.) აღმოჩენილი პირველი ნაქსოვი ქსოვილი, რომელიც დამზადებულია სელისგან, ადგილობრივმა მიწათმოქმედებმა მოიყვანეს მათივე მიწებზე და ამ სელისგან მოქსოვეს ტანსაცმელი. ეს ნიშნავს, რომ სამიწათმოქმედო ცოდნა პროტოშუმერებმა მესოპოტამიისკენ გადასახლებისას აქედან წაიღეს, ხოლო შემდეგ იქ სრულყვეს, როდესაც აღმოჩნდნენ ნაყოფიერი ნახევარმთვარის ტერიტორიებზე ტიგროსისა და ევფრატის ნაპირებზე.
რაც შეეხება ენობრივ კავშირებს – შუმერულის, სვანურის, მეგრულის, ვაინახურის და, დაღესტნის ზოგიერთი უძველესი ეთნოსის ენებს შორის, მსგავსება აშკარა და უდავოა.
ავტორი: თორნიკე ფხალაძე
წყარო: http://intermedia.ge
„სუფრა - ასე ჰქვია ქართულ მოლხენა-დროსტარებას, რომელიც სტუმართმოყვარეობისა და მხიარულების განსახიერებას წარმოადგენს. რომელი კერძებს მიირთმევენ ქართველები სტუმრებთან ერთად? ჩვენი კორესპონდენტი შეეცადა ქართული სუფრის დიდებულება ეჩვენებინა და დარწმუნდებით, რომ ეს მართლაც კარგად გამოუვიდა“, - ასე იწყება გერმანულ გაზეთ „ფრანკფურტერ ალგემაინე ცაითუნგში“ (Frankfurter Allgemeine Zeitung) გამოქვეყნებული სტატია სათაურით „ქართული სამზარეულოს მრავალფეროვნება“ (ავტორი - მაიკე ფონ გალენი).
გთავაზობთ პუბლიკაციას შემოკლებით:
„როცა მივედით, მაგიდა უკვე გაშლილი დაგვხვდა: თეფშებზე დაწყობილი ყველით და ლორით, ნიგვზის ფარშიანი ბადრიჯნით, მხალეულობით, მწვანილით, კიტრით და პომიდორით... მათ შორის ჩადგმულია გრაფინები მოცხარის წვენით და ტარხუნის ლიმონათის ბოთლებით. ოფიციანტი წითელ ღვინოს ბოკალებში ასხამს. გარეთ თბილისური საღამოა, რესტორან „რიგის“ დარბაზში გაშლილ გრძელ მაგიდაზე კი ქართული სუფრა - ქართული ქეიფი იწყება.
ისინი, რომლებიც ქართულ სამზარეულოს არ იცნობენ, მადააღძრულები სწრაფად მიირთმევენ სიმინდის ფქვილისაგან გამომცხვარ თბილ მჭადებს, სალათებს და ყველს. მაგრამ ვინც იცის, ის ნელ-ნელა ჭამს და მთავარს ელოდება...
ქართველი ქალბატონი თიკო ტუსკაძე, რომელიც ლონდონში ცხოვრობს, მაგრამ ახლა სამშობლოში იმყოფება, ჩვენი გიდის როლს ასრულებს და ქართულ სუფრას გვაცნობს როგორც „გემრიელი საჭმელების უსასრულო რიგს“. იგი კულინარული წიგნის ავტორია და გვიხსნის, თუ რომელი საჭმელი როგორ მივირთვათ.
ზოგიერთმა უკვე საკმაო რაოდენობის სალათა მიირთვა, რომ მაგიდაზე ახალი კერძები მოაქვთ - მოხრაკულ-მოთუშული სოკო, ხაჭაპური, ხორცით მომზადებული კერძები... საჭმლით სავსე თეფშები სულ უფრო მრავლდება და მაგიდაზე თავისუფალი სივრცე მცირდება, თუმცა ახალ-ახალი ნუგბარისათვის ადგილი მოიძებნება.
„სტუმართმოყვარეობა - ქართული კულტურის განუყოფელ ნაწილს წარმოადგენს, რაც კარგად არის გამოხატული ქართულ სუფრაში, როცა მაგიდას ეროვნულ სამზარეულოს კერზები ამშვენებს“, - განმარტავს მაკა თარაშვილი. რა თქმა უნდა, იგი ახალბედა სუფრის წევრებისაგან განსხვავებით, შეცდომებს არ უშვებს და ყველაფერს ერთად არ მიირთმევს. მან კარგად იცის, რა როდის უნდა მიირთვას და უცხოელ სტუმრებს ჭამის საიდუმლოებას ასწავლის: როდის დგება მწვადის, „ჩაქაფულის და საჭმელების მიღების დრო...
ქართული ტრადიციის თანახმად, სუფრაზე იმდენი საჭმელი უნდა იყოს, რომ სტუმრების წასვლის შემდეგაც საკმაო რაოდენობით უნდა დარჩეს: „სუფრა, რომელზეც არაფერი აღარ რჩება, საქართველოში არ არსებობს“, - ამბობს მაკა თარაშვილი, - მასპინძლები იფიქრებენ, რომ სტუმრები მშივრები დარჩნენ. ამიტომ ყველაფერი უამრავია“.
რესტორანი „ქეთო და კოტე“ ძველი თბილისის უბანში, შემაღლებულ ადგილზე მდებარეობს. დარბაზში მყუდრო გარემოა შექმნილი. მაგიდები ყოველთვის მდიდრულადაა გაშლილი - ტრადიციული კერძები თანამედროვე სტილითაა გაფორმებული. თავდაპირველად თვენ მოგართმევენ ცივ და ვეგეტარიანულ კერძებს, ბოსტნეულს, შემდეგ გამომცხავარს, ცომეულს, ბოლოს კი ხორცით მომზადებულ საჭმელებს.
ქართული სუფრის ტრადიციაა თამადა, ანუ დროსტარების ხელმძღვანელი. იგი სუფრის თავში ზის და სადღეგრძელოებს ამბობს. რესტორან „შატო მუხრანში“, სადაც ჩვენ ვიყავით (თბილისიდან ერთი საათის სავალზე), მეღვინე პატრიკ ჰონეფმა ჩვენი სტუმრობის სადიდებელი სადღეგრძელო წარმოსთქვა. გერმანელი მეღვინე უკვე მრავალი წელია საქართველოში ცხოვრობს, ოჯახიც აქ ჰყავს. პატრიკი მადლობას გვიხდის სტუმრობისათვის, რომ გერმანელი ტურისტები საქართველოთი დაინტერესდნენ და კავკასიურ ქვეყანას ეწვივნენ.
მასპინძელი გვიხსნის, რომ სუფრის თამადა ყურადღებით ისმენს სტუმრების საუბარს სადღეგრძელოებისათვის იმპულსის მისაცემად. იგი დისკუსიას ზომიერ მიმართულებას აძლევს და განწყობას ამაღლებს. ამიტომაც თამადა ისეთი პიროვნებაა, რომელიც ცნობილია თავისი კეთილი ხასიათით, გონებამახვილობით და ინტელექტით.
თუ როგორ მზადდება კლასიკური ქართული კერძები, ამას თქვენ თბილისიდან საკმაოდ მოშორებით, კახეთში გაიგებთ, სადაც ღვინის კომპანია „შუმის“ რესტორანი მდებარეობს. აქ სტუმარი საკუთარი თვალით ხედავს, თუ როგორ ცხვება ქართული თონის პური, როგორ კეთდება ხინკალი, რომელიც ქართული სამზარეულოს ერთ-ერთ დიდებულ და გემრიელ კერძს წარმოადგენს.
