,
ვროკავშირთან გაწევრიანების მოლაპარაკებების გადადებას უკვე თვენახევარზე მეტია საზოგადოება რუსთაველზე უწყვეტ რეჟიმში აპროტესტებს. პროცესმა ბევრი რამ გადაავადა, გადაავადა პიროვნულ თუ კორპორაციულ დონეზე... შეიცვალა ბევრი გეგმა...
ბევრი ადამიანი ახალ წელს ახალ სახლში ვერ შეხვდა. იმიტომ კი არა რომ ბაზარზე დეფიციტია, არა! ბევრმა ვეღარ გაბედა, ვეღარ გარისკა და უძრავი ქონების ბაზარზე გაურკვევლობის პირველი ნიშნებიც გამოჩნდა.
უძრავი ქონების ბაზრისთვის დეკემბერი ყველაზე აქტიური თვეა. 2024 წლის ბოლო თვის ტრანზაქციების ოფიციალური მონაცემები ჯერ არ გამოქვეყნებულა, თუმცა თითქმის ყველა კომპანიაში აცხადებენ, რომ გაყიდვები მინიმუმამდე შემცირდა.
სამშენებლო სექტორს და უძრავი ქონების ბაზარს ბოლო წლების განმავლობაში ბევრ კრიზისთან მოუხდა გამკლავება. პირველი 2008 წელს იყო. კრიზისი იმდენად მასშტაბური გამოდგა, რომ იმდროინდელი მშენებლობების ნაწილი დღესაც დაუსრულებელია. იმ პერიოდიდან უძრავი ქონების სექტორში მხოლოდ 3 კომპანია შემორჩა. დღეს ბაზარზე მოქმედი კომპანიები სწორედ მას შემდეგ არის დაფუძნებული. ეს რეალობა ადასტურებს, რომ უძრავი ქონების ბაზარზე არსებული პრობლემები დიდ და ხანგრძლივ კვალს ტოვებს.
„სექტორი ძალიან მოწყვლადია და ნებისმიერი კრიზისის პირველ ნიშნებს მყისიერად გრძნობს, რადგან უძრავი ქონების შეძენა დიდ დანახარჯებთან არის დაკავშირებული. მომხმარებლები, პირველ რიგში, ასეთი ხარჯებისგან იკავებენ თავს. ახლაც თვალსაჩინოა მძიმე რყევები“, — ამბობს „არსის“ გენერალური დირექტორი, ბესო ორთოიძე და კოვიდის რთულ პერიოდს იხსენებს.
სექტორს პანდემიის პერიოდში 2008 წლის გამოცდილება, მთავრობის სწრაფი რეაგირება და ანტიკრიზისული გეგმა დაეხმარა. ვინაიდან მომხმარებლის ქცევა მოლოდინებსა და ნდობაზეა დაფუძნებული, ანტიკრიზისულმა გეგმამ ბაზარზე ნდობა დააბრუნა და უფრო მეტიც, სუბსიდირებულმა სესხებმა მასტიმულირებელი ეფექტი შექმნა.
„იმ პერიოდში სტუმარმასპინძლობის, სოფლის მეურნეობის თუ ბევრი სხვა სექტორი გაჩერდა. ერთადერთი იყო მშენებლობა, რომელიც მუშაობას აგრძელებდა და ფაქტობრივად, ერთადერთი სექტორი იყო, რომელიც ბიუჯეტს ავსებდა. ანტიკრიზისულმა გეგმამ და სამშენებლო სექტორის წარმომადგენლებმა შექმნეს რეალობა, რომ ყველას შეეძლო დაბალი საპროცენტო განაკვეთით სესხის აღება და უძრავი ქონების შეძენა“, — განმარტავს ბესო ორთოიძე.
წინა კრიზისებისგან განსხვავებით დღეს სხვა რეალობაა. სიტუაციას ართულებს სხვადასხვა ფაქტორი, მათ შორის საგარეო პოლიტიკა, ქვეყნის იზოლაციისა და სანქციების საფრთხეები. გაურკვევლობის ხარისხს კიდევ უფრო ზრდის დროში გაწელილი პროცესი. სპეციალისტები ამბობენ, რომ ამ დროისთვის არსებული რყევები, შესაძლოა, ძალიან სწრაფად გადაიზარდოს სიღრმისეულ კრიზისში და ამისთვის დიდი დრო სულაც არ არის საჭირო. შესაძლოა, ერთი ორი თვეც კი საკმარისი იყოს და სწორედ ამიტომ სწრაფი დეესკლაცია მნიშვნელოვანია.
„არსის“ გენერალური დირექტორი ხსნის, რომ მშენებლობა გრძელვადიანი პროცესია. თუ ბინა არ გაიყიდა, თუ მომხმარებელმა ფული არ გადაიხადა ბევრ პროექტს პრობლემა შეექმნება და მისი გაჩერება ნდობის დაკარგვის ტოლფასია. წინა კრიზისებისგან განსხვავებით, ბესო ორთოიძე იმედოვნებს, რომ ფინანსური ინსტიტუტები, ასეთი რისკის შემთხვევაში, უფრო პარტნიორულ ნაბიჯებს გადადგამენ.
ის ამბობს, რომ 2008 წლის კრიზისის პერიოდში ფინანსური ინსტიტუტები გამოუცდელები იყვნენ და სექტორის მიმართ არაპარტნიორული ნაბიჯებიც გადაიდგა, მიმდინარე სესხები გაჩერდა და სამშენებლო კომპანიები ფინანსური რესურსის გარეშე აღმოჩნდნენ. დღეს განსხვავებული მდგომარეობაა. ფინანსური ინსტიტუტები გაიზარდნენ, კომპანიებთან უფრო პარტნიორული თანამშრომლობა აკავშირებთ და სექტორში იმედოვნებენ, რომ ამ კრიზისულ პერიოდში შეცდომებს არ დაუშვებენ და დაფინანსებულ პროექტებს ბოლომდე მიყვებიან.
არსებული რეალობა კომპანიებისთვის დაბალი ფასის შეთავაზების ცდუნებას შექმნის. მომხმარებელმა უნდა იცოდეს, რომ თუ უძრავი ქონების მშენებლობა დასრულებულია ან დასრულების პროცესშია, რისკი ნაკლებია (რადგან კომპანია საკუთარი მოგების ხარჯზე ცდილობს ფასის შემცირებას). გრძელვადიანი პროექტის შემთხვევაში კი ფასის შემცირება ბევრ, მათ შორის სამშენებლო პროცესის დაუსრულებლობის რისკს ქმნის. შესაბამისად, შემცირებული მოთხოვნა უძრავი ქონების გაიაფებას არ ნიშნავს.
ბოლო 3 წლის განმავლობაში უძრავი ქონების თვითღირებულება ჩქარი ტემპით იზრდებოდა. ძირითადი მიზეზი რუსეთის უკრაინაში შეჭრის გამო გაძვირებული სამშენებლო მასალები და დეფიციტური კადრების პირობებში დასაქმებულთა გაზრდილი ხელფასები იყო. „გალთ & თაგგარტის“ მონაცემებით, პირველად ბაზარზე უძრავი ქონების ფასი კვ. მ-ზე, 2022 წლის ნოემბერში 1 031 დოლარი იყო, ერთი წლის თავზე — 1 231 დოლარი, 2024 წლის ნოემბერში კი 1 312 დოლარი. ბაზრის მონაწილეები ამბობენ, რომ უძრავი ქონების გაძვირების სწრაფი ტემპი დასრულდა, ფასმა გასულ წელს ახალ ნიშნულს მიაღწია და 2025 წლისთვის ფასების დასტაბილურების მოლოდინი შექმნა.
„ბაზარზე ფასის შემცირების ერთდაერთი გზა სამშენებლო მასალების გაიაფებაა. როგორც წესი, ეს იშვიათად ხდება, შესაბამისად, ფასების შემცირებას, გაყიდვების ვარდნის მიუხედავად, არ ველი. თავად პროცესი დამოკიდებულია თუ რამდენ ხანს გაგრძელდება პოლიტიკური კრიზისი, რომელიც მალე, შესაძლოა, ეკონომიკურ კრიზისში გადაიზრდოს“, — ამბობს ბესო ორთოიძე.
მშენებლობა ნებისმიერ ქვეყანაში ეკონომიკური ზრდისა და განვითარების ინდიკატორად გამოიყენება. მისი ზრდა პირდაპირ აისახება მთლიანი შიდა პროდუქტის ზრდაზე. ასეა საქართველოს შემთხვევაშიც. სექტორს უკვე წლებია ქვეყნის განვითარებაში განსაკუთრებული წვლილი შეაქვს და მომიჯნავე სექტორებთან ერთად ეკონომიკის, დაახლოებით, 10% უკავია.
მაღალია სექტორში დასაქმებულთა რაოდენობაც და საქსტატის მონაცემებით, 68 000 ადამიანს აღწევს. საშუალო ყოველთვიური ანაზღაურება კი 3 024 ლარია. ის სხვა სექტორების განვითარების ერთგვარი მოტივატორიცაა. მაგალითად, უძრავი ქონების ტრანზაქციებზეა დამოკიდებული სარემონტო მასალების, საყოფაცხოვრებო ტექნიკის, ავეჯისა თუ სხვა ინდუსტრიის განვითარება.
პირდაპირი უცხოური ინვესტიციების მაჩვენებელში უძრავი ქონების სექტორი თითქმის 12%-იანი წილით პირველ სამეულშია. ამ დროისთვის კომპანიები ახალი მიწის შეძენასა და ახალი ვალდებულებების აღებისგან თავს იკავებენ.
„ამ რეალობაში ახალი მიწის შეძენა და ახალი ინვესტიციის განხორციელება არარელევნატურია. საბოლოოდ, ეს ეკონომიკაზე აისახება. მნიშვნელოვანია, კომპანიებს მოლოდინები შეექმნას, რომ ახალი პროექტების განხორციელება დაიწყონ. სექტორი დღეს საკმაოდ ძლიერია, ბევრი რისკი გაცილებით უფრო გააზრებულია, თუმცა ზუსტად იმის თქმა, სადამდე შეიძლება გაძლონ კომპანიებმა, რთულია. ზოგი პროექტის შემთხვევაში ერთი თვის დაყოვნებაც საკმარისია და ზომები ძალიან სწრაფოდ არის მისაღები... იმის თქმა, რომ თებერვლამდე თუ მივედით მერე გამოსწორდება მდგომარეობა, არასწორია. პრაქტიკა ადასტურებს, რომ ნებისმიერ სექტორში შექმნილი მსგავსი პრობლემიდან თავის დაღწევა გაცილებით უფრო ძვირი გვიჯდება. 2008 წლის კრიზისის დროს დაუსრულებელი მშენებლობები სახელმწიფოს პრობლემად იქცა, რადგან ამ საკითხის მოგვარება მუნიციპალიტეტისა და ბიუჯეტის ხარჯზე ხდება“, — ამბობს ბესო ორთოიძე.
წყარო:https://um.ge/
„სუფრა - ასე ჰქვია ქართულ მოლხენა-დროსტარებას, რომელიც სტუმართმოყვარეობისა და მხიარულების განსახიერებას წარმოადგენს. რომელი კერძებს მიირთმევენ ქართველები სტუმრებთან ერთად? ჩვენი კორესპონდენტი შეეცადა ქართული სუფრის დიდებულება ეჩვენებინა და დარწმუნდებით, რომ ეს მართლაც კარგად გამოუვიდა“, - ასე იწყება გერმანულ გაზეთ „ფრანკფურტერ ალგემაინე ცაითუნგში“ (Frankfurter Allgemeine Zeitung) გამოქვეყნებული სტატია სათაურით „ქართული სამზარეულოს მრავალფეროვნება“ (ავტორი - მაიკე ფონ გალენი).
გთავაზობთ პუბლიკაციას შემოკლებით:
„როცა მივედით, მაგიდა უკვე გაშლილი დაგვხვდა: თეფშებზე დაწყობილი ყველით და ლორით, ნიგვზის ფარშიანი ბადრიჯნით, მხალეულობით, მწვანილით, კიტრით და პომიდორით... მათ შორის ჩადგმულია გრაფინები მოცხარის წვენით და ტარხუნის ლიმონათის ბოთლებით. ოფიციანტი წითელ ღვინოს ბოკალებში ასხამს. გარეთ თბილისური საღამოა, რესტორან „რიგის“ დარბაზში გაშლილ გრძელ მაგიდაზე კი ქართული სუფრა - ქართული ქეიფი იწყება.
ისინი, რომლებიც ქართულ სამზარეულოს არ იცნობენ, მადააღძრულები სწრაფად მიირთმევენ სიმინდის ფქვილისაგან გამომცხვარ თბილ მჭადებს, სალათებს და ყველს. მაგრამ ვინც იცის, ის ნელ-ნელა ჭამს და მთავარს ელოდება...
ქართველი ქალბატონი თიკო ტუსკაძე, რომელიც ლონდონში ცხოვრობს, მაგრამ ახლა სამშობლოში იმყოფება, ჩვენი გიდის როლს ასრულებს და ქართულ სუფრას გვაცნობს როგორც „გემრიელი საჭმელების უსასრულო რიგს“. იგი კულინარული წიგნის ავტორია და გვიხსნის, თუ რომელი საჭმელი როგორ მივირთვათ.
ზოგიერთმა უკვე საკმაო რაოდენობის სალათა მიირთვა, რომ მაგიდაზე ახალი კერძები მოაქვთ - მოხრაკულ-მოთუშული სოკო, ხაჭაპური, ხორცით მომზადებული კერძები... საჭმლით სავსე თეფშები სულ უფრო მრავლდება და მაგიდაზე თავისუფალი სივრცე მცირდება, თუმცა ახალ-ახალი ნუგბარისათვის ადგილი მოიძებნება.
„სტუმართმოყვარეობა - ქართული კულტურის განუყოფელ ნაწილს წარმოადგენს, რაც კარგად არის გამოხატული ქართულ სუფრაში, როცა მაგიდას ეროვნულ სამზარეულოს კერზები ამშვენებს“, - განმარტავს მაკა თარაშვილი. რა თქმა უნდა, იგი ახალბედა სუფრის წევრებისაგან განსხვავებით, შეცდომებს არ უშვებს და ყველაფერს ერთად არ მიირთმევს. მან კარგად იცის, რა როდის უნდა მიირთვას და უცხოელ სტუმრებს ჭამის საიდუმლოებას ასწავლის: როდის დგება მწვადის, „ჩაქაფულის და საჭმელების მიღების დრო...
ქართული ტრადიციის თანახმად, სუფრაზე იმდენი საჭმელი უნდა იყოს, რომ სტუმრების წასვლის შემდეგაც საკმაო რაოდენობით უნდა დარჩეს: „სუფრა, რომელზეც არაფერი აღარ რჩება, საქართველოში არ არსებობს“, - ამბობს მაკა თარაშვილი, - მასპინძლები იფიქრებენ, რომ სტუმრები მშივრები დარჩნენ. ამიტომ ყველაფერი უამრავია“.
რესტორანი „ქეთო და კოტე“ ძველი თბილისის უბანში, შემაღლებულ ადგილზე მდებარეობს. დარბაზში მყუდრო გარემოა შექმნილი. მაგიდები ყოველთვის მდიდრულადაა გაშლილი - ტრადიციული კერძები თანამედროვე სტილითაა გაფორმებული. თავდაპირველად თვენ მოგართმევენ ცივ და ვეგეტარიანულ კერძებს, ბოსტნეულს, შემდეგ გამომცხავარს, ცომეულს, ბოლოს კი ხორცით მომზადებულ საჭმელებს.
ქართული სუფრის ტრადიციაა თამადა, ანუ დროსტარების ხელმძღვანელი. იგი სუფრის თავში ზის და სადღეგრძელოებს ამბობს. რესტორან „შატო მუხრანში“, სადაც ჩვენ ვიყავით (თბილისიდან ერთი საათის სავალზე), მეღვინე პატრიკ ჰონეფმა ჩვენი სტუმრობის სადიდებელი სადღეგრძელო წარმოსთქვა. გერმანელი მეღვინე უკვე მრავალი წელია საქართველოში ცხოვრობს, ოჯახიც აქ ჰყავს. პატრიკი მადლობას გვიხდის სტუმრობისათვის, რომ გერმანელი ტურისტები საქართველოთი დაინტერესდნენ და კავკასიურ ქვეყანას ეწვივნენ.
მასპინძელი გვიხსნის, რომ სუფრის თამადა ყურადღებით ისმენს სტუმრების საუბარს სადღეგრძელოებისათვის იმპულსის მისაცემად. იგი დისკუსიას ზომიერ მიმართულებას აძლევს და განწყობას ამაღლებს. ამიტომაც თამადა ისეთი პიროვნებაა, რომელიც ცნობილია თავისი კეთილი ხასიათით, გონებამახვილობით და ინტელექტით.
თუ როგორ მზადდება კლასიკური ქართული კერძები, ამას თქვენ თბილისიდან საკმაოდ მოშორებით, კახეთში გაიგებთ, სადაც ღვინის კომპანია „შუმის“ რესტორანი მდებარეობს. აქ სტუმარი საკუთარი თვალით ხედავს, თუ როგორ ცხვება ქართული თონის პური, როგორ კეთდება ხინკალი, რომელიც ქართული სამზარეულოს ერთ-ერთ დიდებულ და გემრიელ კერძს წარმოადგენს.
