USD 2.7215
EUR 3.2155
RUB 3.4658
თბილისი
საბრძოლო მოქმედებების შეჯამება უკრაინაში [2025 წლის 29 მარტის მდგომარეობით] - გიორგი კობერიძე
თარიღი:  1249
- ყარაბაღის მეორე ომის შემდეგ ხშირად იწერებოდა, რომ ომების მომავალი დრონებთან იყო დაკავშირებული, მაგრამ უკრაინაში რუსეთის აგრესიამ დრონების შესაძლებლობა კიდევ უფრო ნათლად წარმოაჩინა: თუკი ომის პირველი თვეების განმავლობაში დაჭრილები და დაღუპულები ძირითადად საარტილერიო დარტყმებზე მოდიოდა, ახლა ეს ტენდენცია დრონების სასარგებლოდ შეიცვალა. ბოლო თვეებია ომში მსხვერპლის 50% დრონების მოქმედებაზე მოდის. არის ვერსია რომ შეიძლება ეს რიცხვი მეტიც შეიძლება იყოს. უშუალოდ ტყვიით მოკლული ან დაჭრილი ტყვეების რაოდენობა 5%-ს არ აღემატება.
 
ეს ყველაფერი უკრაინას გარკვეულ უპირატესობას აძლევს და ცოცხალი ძალის დეფიციტის დაბალანსების წყაროც ხდება. უკრაინელები ათასობით დრონს იყენებენ ფრონტის ხაზზე მოწინააღმდეგის ცოცხალი ძალისა და ტექნიკის გასანადგურებლად - ერთ სამიზნეზე რამდენიმე ათეულსაც კი. ამასთან, იმ ფონზე, რომ დასავლურ დრონებში ხელოვნური ინტელექტის ელემენტი უკვე არსებობს, ეს გრძელვადიანად უპირატესობის საშუალებას იძლევა თუმცა ომების ხასიათს კიდევ უფრო შეცვლის.
 
უკრაინელებმა შეიმუშავეს კიდევ ერთი ტექნოლოგია: დაიწყეს უპილოტო საზღვაო დრონიდან მფრინავი სამხედრო დრონების გაშვება. ამით რუსული საზღვაო სამიზნეები და ყირიმი უფრო მეტად დაფარვადი ხდება. სწორედ ესაა იმის მიზეზი, რის გამოც ბოლო კვირებია ყირიმში უკრაინული დრონები აქტიურ იერიშებს ახორციელებენ.
 
- კრემლი ყოველგვარი სერიოზული მოლაპარაკების წინააღმდეგია თუკი მას ეს უკრაინის კაპიტულაციას არ მოუტანს. როგორც მოსალოდნელი იყო არ იმუშავა რამდენიმე დღის წინ მიღწეულმა შეთანხმებამ - ირანული წარმოების რუსულმა დრონებმა მასირებული დარტყმები მიიტანა დნიპროსა და სხვა უკრაინულ ქალაქებზე. სამიზნეებს შორის ენერგოინფრასტრუქტურა იყო.
 
გარდა სამხედრო კომპონენტისა თავად ვლადიმერ პუტინის განცხადებიდანაც ნათელი შეიქნა, რომ კრემლი სერიოზულად არ უდგება მოლაპარაკებების პროცესს და მხოლოდ პოლიტიკურ თამაშშია ჩართული: მოსკოვი უკრაინაში ხელისუფლების დაუყოვნებლივ ცვლილებას ითხოვს და მხოლოდ ახალი მთავრობის ჩამოყალიბების შემთხვევაში განიხილავს სერიოზულად მოლაპარაკების საკითხს. პუტინის ვერსიით თუნდაც გაეროს მიერ იყოს ჩამოყალიბებული უკრაინის ახალი მთავრობა, მაგრამ მას აღარ უნდა წარმოადგენდნენ ზელენსკი და მისი გუნდი. ამ ყველაფრით უკრაინაში შიდა არეულობის მიღწევას ცდილობს იგი, ხოლო საერთაშორისოდ ისე წარმოაჩენს თავს, თითქოს კომპრომისის ძიებას სერიოზულად უდგებოდეს.
 
- რუსეთი საგაზაფხულო/საზაფხულო შეტევისათვის ემზადება. რუსეთის მიერ წარმოებული ტექნიკის საკმაოდ დიდი ნაწილი ფრონტის ხაზზე აღარ ჩანს. საგაზაფხულოდ გაწვეული სამხედროების მომზადებაც გრძელდება. შესაძლოა რუსეთი მრავალმიმართულებიანი და შეიძლება უკანასკნელი ამგვარი შეტევისათვისაც კი ემზადებოდეს. სასაზღვრო რაიონებში რუსული ცოცხალი ძალის თავმოყრა გრძელდება.
რეალურად რუსეთს ორი მიდგომა აქვს ამ ომში: ან მასობრივი, რამდენიმე ფლანგიანი შეტევით დაამარცხოს უკრაინა ან გრძელვადიანი, გამოფიტვის პოლიტიკა აწარმოოს. ამ ორ ვარიანტს პერიოდულად კომბინირებულად ვადევნებთ ხოლმე თვალს, მაგრამ ნათელია, რუსეთს ომში გამარჯვების რწმენა არ დაუკარგავს. და როდესაც გამარჯვებას ვწერ არ ვგულისხმობ მხოლოდ დაკავებული ტერიტორიების შენარჩუნებას, არამედ ოლქების საზღვარზე გასვლასა და საოლქო ცენტრების დაკავებასაც კი.
 
უკრაინაც ემზადება. ბევრი ახალი ბრიგადა ჩამოყალიბდა ამ ერთ წელიწადში, ხოლო ძველ ბრიგადებში, რომელშიც ცოცხალი ძალის დეფიციტი იყო თანდათან შეივსო. ამასთან, სამხედრო ნაწილების გამსხვილებაც და საარმიო კორპუსებად გარდაქმნაც მიმდინარეობს.
 
ერთ-ერთი პოტენციური ინდიკატორი უკრაინის წინააღმდეგ ახალი შეტევის დაწყებისა ისიც შეიძლება გახდეს, თუკი რუსეთი ნაგროვები ფრთოსანი და ბალისტიკური რაკეტების ერთიან გახარჯვას დაიწყებს უკრაინული ქალაქებისა და პოზიციები წინააღმდეგ.
 
- აღმოსავლეთის ფრონტზე, დონეცკის ოლქში, ქალაქი ტორეცკისათვის ბრძოლა საკვანძო ფაზაშია შესული. ქალაქს რუსები მერვე თვეა უტევენ. ნიუ-ორკის დაკავების შემდეგ ქალაქს სამხრეთის დამცავი პოზიციები მოერღვა, რის შემდეგაც რუსები ქალაქის ფარგლებს შიგნით 2024 წლის აგვისტოში შევიდნენ. მიუხედავად სწრაფი წინსვლისა და ქალაქის 90%-ის დაკავებისა, უკრაინელებმა ამ თვის დასაწყისში მასირებული კონტრშეტევა წამოიწყეს, რის შემდეგაც საბრძოლო მოქმედებები ქალაქის ცენტრში მიმდინარეობს, ხოლო ფლანგებიდან რუსი სამხედროები ალყაში მოქცევის საფრთხის წინაშეც კი დგანან, თავი რომ დავანებოთ გართულებულ ლოჯისტიკას. ალბათობა იმისა, რომ რუსები ალყაში მოექცნენ მაღალი არაა, რადგან გართულებული მდგომარეობის შემთხვევაში უკან დახევას ვიხილავთ, მაგრამ დიდი რაოდენობით ტყვეების მოპოვება უკვე შეძლეს უკრაინელებმა, ისევე როგორც რუსული ჯავშანტექნიკის განადგურება.
 
ამასთან, საინტერესოა ისიც, რომ რუსები წინსვლის გაგრძელებით ცდილობენ უკრაინელთა შეტევის მოგერიებას, რაც ზოგადად იმის მანიშნებელია, რომ ფრონტის ხაზზე წინსვლის მცდელობა ორივე მხრიდან აქტიურად მიმდინარეობს.
 
ქალაქი ტორეცკისათვის ბრძოლა ამ ომში ერთ-ერთ საკვანძო წერტილადაა წარმოდგენილი, მით უფრო იმის გათვალისწინებით, რომ 2022 წლიდან ამ მიმართულებაზე მხოლოდ 10 კილომეტრით წაიწიეს წინ.
 
- დონეცკის ოლქში ქალაქი პორკოვისათვის ბრძოლა მის შემოგარენში გრძელდება. მიუხედავად რუსული კოლოსალური დაწოლისა მათ დასახლების არათუ აღება ვერ შეძლეს, მის შიგნით შეღწევაც კი ვერ მოახერხეს. ქალაქი პოკროვსკი ძალიან კარგადაა გამაგრებული, ხოლო მისი შემოგარენი ფორტიფიცირებულია. საინტერესოა ისიც, რომ ქალაქის დასავლეთით რამდენიმე შრიანი თავდაცვის ზღუდეა მოწყობილი, რაც რუსების შემდგომ წინსვლას ძალიან გაართულებს. ამ დონეზე გამაგრებული პოზიციების უკრაინელებს ფრონტის სხვა ხაზებზე შეიძლება არც კი ჰქონდეთ.
 
ამასთან, ბოლო სამი კვირაა უკრაინული კონტრშეტევა მიმდინარეობს პოკროვსკის სამხრეთით, რასაც ოთხი დასახლებული პუნქტის გათავისუფლებაც მოჰყვა.
 
შეგახსენებთ, ქალაქ პოკროვკისაკენ სვლა რუსებმა 2024 წლის თებერვლიდან დაიწყეს. 13 თვიანი ბრძოლის შემდეგ კი მხოლოდ 35 კილომეტრით წაიწიეს წინ, მთლიანობაში, დონეცკის ოლქში კი 50 კილომეტრიანი წინსვლა აქვთ დასავლეთით.
 
- უკრაინელები ბელგოროდის ოლქში ორ დასახლებულ პუნქტში იმყოფებიან - დემიდოვკასა და პოპოვკაში. დასახლებების შემოგარენში ბრძოლები ახლაც გრძელდება. უკრაინელებმა რუსების თავდაცვის პირველი ზღუდე უკვე გაარღვიეს. სწორედ ასეთი მანევრები აიძულებს რუსებს მოხსნან სამხედრო ძალები სხვადასხვა მიმართულებიდან და სწორედ ამ მიმართულებით გადმოისროლონ. ამასთან, კურსკის ოლქში უკრაინელების მიერ დაკავებული უშუალოდ საზღვართან მომიჯნავე სოფლები ჯერაც არ დაუბრუნებიათ რუსებს.
 
- დამატებითი ჩრდილოეთ კორეელი სამხედროების გაგზავნა გრძელდება უკრაინელთა წინააღმდეგ. მათ ყველაზე დიდი დარტყმა მიიღეს საკუთარ თავზე, როდესაც რუსებმა ისინი ე.წ. "ხორცის შტურმებში" გაუშვეს, ყოველგვარი სერიოზული ტექნიკის გარეშე. პერსპექტივაში რომ შევხედოთ - ორი ატომური სახელმწიფო ერთ არა ატომურ სახელმწიფოს ებრძვის და ვერ ამარცხებს.
 
- აშშ-ში თანდათან დაიწყო კრიტიკა უკრაინასთან მიმართებით ტრამპის მიდგომასთან დაკავშირებით. ამას დაემატა რესპუბლიკური პარტიის წევრების მხრიდან გაკეთებული განცხადებები, რომ რუსეთი აშშ-ს მტერია და რომ ის არასდროს იქნება მისი მოკავშირე. The Telegraph-მა ისიც კი დაწერა, ტრამპი ხვდება, რომ რუსეთი მას ატყუებსო. ეს რამდენად რეალურია მალე გამოჩნდება, მაგრამ ფაქტი ისაა, რომ რუსეთთან პოლიტიკური ფლირტის გაგრძელება აშშ-ს პოზიციებს კიდევ უფრო დაასუსტებს და ეს მის მტრებს გააძლიერებს მხოლოდ.
 
- ევროპულ პრესასა და აქტიურ პოლიტიკაში მუსირებს აზრი, რომ რუსეთი ევროპასთან ომისათვის აქტიურად ემზადება. ოღონდ ამ განცხადებების მიზანი საკუთარი მოქალაქეების დაშინება კი არაა, პირიქით, მობილიზება. მართლაც, აღმოსავლეთ და ჩრდილოეთ ევროპაში გაიზარდა იმ მოხალისეთა რაოდენობა, რომლებიც აქტიურ სამხედრო გადამზადებას გაივლიან და სარეზერვო ძალებს შექმნიან. ეს სწორედ ისაა, რაც ყველაზე მეტად არ სურს რუსეთს - ევროპის სამხედრო გამოღვიძება.
ანალიტიკა
«The Guardian»: „ პლანეტაზე მშვიდობის ბედი სასტიკი და დაუნდობელი პატრიარქების ხელშია, რომლებიც მომავალ თაობას მსოფლიო წესრიგის ნანგრევებს უტოვებენ“

„სწორედ იმ დროს, როცა მსოფლიოს უაღრესად ჭირდება ბრძენი უხუცესები, პლანეტაზე მშვიდობის ბედი სასტიკი და დაუნდობელი პატრიარქების ხელშია, რომლებიც მომავალ თაობას მსოფლიო წესრიგის ნანგრევებს უტოვებენ“ - ასეთი სათაური აქვს ბრიტანულ გაზეთ „გარდიანში“ (The Guardian) გამოქვეყნებულ სტატიას, რომლის ავტორია დევიდ ვან რეიბრუკი, ნობელის პრემიის ლაურეატი ფილოსოფიაში ნიდერლანდებიდან.

გთავაზობთ პუბლიკაციას მცირე შემოკლებით:

მოდით ერთ დელიკატურ საკითხზე მსჯელობას შევეცადოთ: ვისაუბროთ ასაკზე ისე, რომ ეიჯიზმში - ასაკობრივ დისკრიმინაციაში - არ გადავვარდეთ.

არასოდეს არ მომხდარა ისეთი პრეცედენტი პლანეტის თანამედროვე ისტორიაში, როგორიც დღეს არის: მსოფლიოში მშვიდობის ბედი ისეთი ადამიანების ხელშია, რომლებიც საკმაოდ ხანდაზმულები არიან. ვლადიმერ პუტინს და სი ძინპინს 72 წელი შეუსრულდათ, ნარენდრა მოდი - 74 წლისაა, ბენიამინ ნეთანიაჰუ - 75-ის, დონალდ ტრამპი - 79-ის, ალი ჰამენეი - 86-ის.

რასაკვირველია, მედიცინის განვითარების წყალობით, ადამიანები სულ უფრო მეტ ხანს ცოხლობენ და შეუძლიათ აქტიური ცხოვრებით იცხოვრონ, მაგრამ ამის მიუხედავად, დრეს ცვენ მოწმენი ვართ იმ პოლიტიკური ლიდერების რაოდენობის ზრდისა, რომლებიც ასაკის კვალობაზე სულ უფრო ამკაცრებენ საკუთარ ხელისუფლებას, ხშირად თავიანთი ახალგაზრდა კოლეგების ხარჯზე.

გასულ კვირაში ჰააგაში ნატოს ყოველწლიურ სამიტზე ალიანსის ლიდერები, ემანუელ მაკრონის და მეტე ფრედერიქსონის (ორივე 47-47 წლისაა), ჯორჯა მელონის (48 წლის), პედრო სანჩესის (53 წლის) ჩათვლით, იძულებულნი იყვნენ დათანხმებულიყვნენ დონალდ ტრამპის მოთხოვნას სამხედრო ბიუჯეტის გაზრდის შესახებ. ნატოს წევრი ქვეყნების მეთაურების საშუალო ასაკი 60 წელს შეადგენს: გერმანიის კანცლერი 69-ისაა, ხოლო თურქეთის პრეზიდენტი რეჯეფ ერდოღანი - 71 წლის.

ყველა დაეთანხმა სამხედრო ასიგნებათა 5%-იან ზრდას, თუმცა აშკარაა, რომ ეს ციფრო თვითნებურად არის დადგენილი - მისი განხილვა სერიოზული დებატებით არ მომხდარა არც ნატოში და არც წევრი ქვეყნების შიგნით. ამ დროს უფრო მეტად სამხედრო-პოლიტიკური რეალობას კი არ მიექცა ყურადღება, არამედ ჭირვეული ამერიკელი პატრიარქის პატივისცემას და მის აკვიატებულ მოთხოვნას. ნატოს გენერალური მდივანი მარკ რიუტე, რომელიც მხოლოდ 58 წლისაა, ისე შორს წავიდა აშშ-ის პრეზიდენტისადმი მოწიწებაში, რომ დონალდს „მამიკოთი“ (Daddy) მიმართა. ეს დიპლომატია არ არის. ეს მორჩილებაა.

თაობათა კონფლიქტი სხვა არენებზეც ხდება: უკრაინის 47 წლის პრეზიდენტი ვოლოდიმირ ზელენსკი უპირისპირდება მასზე ბევრად უფროსი ასაკის კოლეგას - რუსეთის 72 წლის პრეზიდენტ ვლადიმერ პუტინს. იმავე ასაკის მქონე სი ძინპინი მტრული თვალით უყურებს ტაივანის  პრეზიდენტს, რომელიც კომუნისტ ბელადზე 7 წლით უმცროსია. ბენიამინ ნეთანიაჰუ, რომლის წლოვანება საუკუნის სამ მეოთხედს შეადგენს, აუღელვებლად უყურებს ღაზას სექტორის განადგურებას, რომლის მოსახლეობის საშუალო ასაკი 18-20 წელია. ირანში 86 წლის ლიდერი მართავს ქვეყნის 80-მილიონიან მოსახლეობას, რომელთა საშუალო ასაკი 32 წელია. კამერუნელი 92 წლის პრეზიდენტი პოლ ბია 1982 წლიდან იმყოფება იმ ქვეყნის სათავეში, რომლის მცხოვრებლების საშუალო ასაკს 18 წელი შეადგენს, ხოლო სიცოცხლის საშუალო ხანგრძლივობა - 62 წელს.

რასაკვირველია, ჩვენ არ ვდგავართ გერონტოკრატიული შეთქმულების წინაშე. ჯერ-ჯერობით არც მოხუცი მოქმედი ლიდერების კლუბი არ არსებობს, რომლებიც მსოფლიოს ბატონობას სიცოცხლის ბოლომდე ესწრაფვიან... მაგრამ არის რაღაც შემაშფოთებელი იმაში, რომ  მშვიდობა ინგრევა სწორედ იმ ადამიანების მიერ, რომელთა ცხოვრება მეორე მსოფლიო ომის შემდომი არქიტექტურით განისაზღვრა. ალი ჰამენეი 6 წლისა იყო, როცა ჯერ გერმანიამ, შემდეგ კი იაპონიამ ხელი უსიტყვო კაპიტულაციას მოაწერეს.

დონალდ ტრამპი 1946 წელს დაიბადა, როცა გაერომ თავისი პირველი გენერალური ასამბლეის სხდომა ჩაატარა. ბენიამინ ნეთანიაჰუ  დაიბადა ისრაელის სახელმწიფოს შექმნიდან ერთი წლის შემდეგ. ნარენდრა მოდი დაიბადა 1950 წელს, როცა ინდოეთი საპარლამენტო რესპუბლიკად გამოცხადდა და ქვეყნის კონსტიტუცია მიიღეს. ვლადიმერ პუტინი ქვეყანას 1952 წლის ოქტომბერში მოევლინა, იოსებ სტალინის სიკვდილამდე რამდენიმე თვით ადრე. ამხანაგი სი ძინპინი - 1953 წლის ივნისში დაიბადა, სტალინის სიკვდილის შემდეგ. რეჯეფ ერდოღანი გაჩნდა 1954 წელს, თურქეთის ნატოში შესვლიდან ორი წლის შემდეგ. ყველა ჩამოთვლილი პირები ომისშემდგომი ეპოქის ბავშვები არიან და ახლა, როცა თავიანთი სიცოცხლის მიჯნას უახლოვდებიან, ისინი, როგორც ჩანს, მზად არიან იმ მსოფლიოს დასანგრევად, რომლებშიც თვითონ დაიბადნენ. ასთი მოქმედება შურისძიებას ჰგავს.

დიახ, საერთაშორისო წესრიგი, რომელიც თეორიულად გარკვეულ წესებს ემყარებოდა, პრაქტიკაში ყოველთვის არეულ-დარეული იყო, ვიდრე ეს ქაღალდზე ჩანდა. მაგრამ, ნებისმიერ შემთხვევაში რაღაც იდეალი არსებობდა, რომლის მიღწევას ყველა თავისებურად ცდილობდა. არსებობდა საერთო მორალური პრინციპები - დიახ, მყიფე, მაგრამ გულწრფელი, რომელიც იმ რწმენას ემყარებოდა, რომლის მიხედვით, კაცობრიობას აღარ უნდა გაემეორებინა მე-20 საუკუნის პირველი ნახევრის მხეცობები და რომ უმჯობესია უთანხმოებები დიალოგისა და დიპლომატიის მეშვეობით მოგვარდეს. დღეს ეს რწმენები აორთქლდა, გაქრა და უმეტესად იმ ადამიანთა გონებასა და სულში, რომლებისთვისაც ყველაზე ძვირფასი უნდა ყოფილიყო და რომელებიც სიკეთის რწმენას ყველაზე მეტად უნდა გაფრთხილებოდნენ.

დღეს უპრეცედენტო მომენტია. წინა მსოფლიო მართლწესრიგის არქიტექტორები - ადოლფ ჰიტლერი, ბენიტო მუსოლინი, იოსებ სტალინი და მაო ძედუნი სულ რაღაც 30-40 წლისანი იყვნენ, როცა ხელისუფლებაში მოვიდნენ. ახალმა თაობამ ახალი მსოფლიო ააშენა, მაგრამ წინა მართლწესრიგის შედეგებს შეეჯახნენ. დრეს ახალი მსოფლიოც ინგრევა იმ ძველი თაობის ადამიანების მიერ, რომლებიც ვერ იცოცხლებენ იმ დრომდე, რათა დაინახონ, როგორი ნანგრევები დარჩება მათი მოქმედებით.

ჩვენ შეიძლებოდა გვქონოდა იმის იმედი, რომ თაობა, რომელსაც ბედმა გაუღიმა და სიცოცხლის ხანგრძლივობა გაუგრძელდა, თავიანთი სიკვდილის შემდეგ სიკეთის, პტივისცემის და გლობალური პოზიტიური ხელმძღვანელობის მემკვიდრეობას დატოვებდა. ამის ნაცვლად ჩვენ მოწმენი ვართ ბოლო ათწლეულებში მომხდარი ყველაზე უარესი რეპრესიების, ძალადობის, გენოციდების, ეკოციდების და საერთაშორისო სამართლის მიმართ უპატივცემლო დამოკიდებულებისა, რომლებსაც ყველაზე მეტად ულმობელი 70-80 წლის მოხუცები სჩადიან და რომლებიც, როგორც ჩანს, უფრო მეტად იმით არიან დაინტერესებული, რომ თავი აარიდონ სამართლებრივ პასუხისმგებლობას, ვიდრე მშვიდობის შენარჩუნებაზე იზრუნონ.

მაგრამ ასე არ უნდა იყოს.

როცა ნელსონ მანდელამ 1999 წელს სამხრეთ აფრიკის რესპუბლიკის პრეზიდენტის პოსტი დატოვა, მან ჩამოაყალიბა ორგანიზაცია „უხუცესები“, რომელიც ყოფილ მსოფლიო ლიდერებს აერთიანებდა. ისინი მუშაობდნენ მშვიდობის, სამართლიანობისა და ადამიანის უფლებების მხარდასაჭერად. დღეს, მოქმედებენ რა კონსენსუსის ტრადიციებით და წინა თაობების პოლიტიკოსთა საუკეთესო გამოცდილებით, „უხუცესების“ წევრები ითვლებიან იმის მაგალითად, თუ როგორ შეუძლიათ ასაკოვან ადამიანებს კაცობრიობას მოუტანონ მეტი სინათლე, გამოხატონ თანაზიარობა, იმოქმედონ სინდისით და არა მარტო გავლენითა და ძალით.

პრობლემა მოხუცებულობაში არ არის. პრობლემა იმაშია, თუ როგორი მიზნის მიღწევა სურთ მისი სარგებლობით და რას აძლევენ უპირატესობას. მსოფლიოს არ სურს ისეთი ახალი მოხუცი ძალოვანი პირები, რომლებსაც მმართველის საჭისა და ტახტის დატოვება არ სურთ. მსოფლიოსათვის უკეტესია ის მოხუცი ლიდერები, ის უხუცესები, რომლებიც მზად არიან კომპრომისებისათვის და ადამიანთა ენერგიის სასიკეთოდ წარმართვისათვის. ისინი, ვინც მემკვიდრეობაზე ფიქრობენ არა როგორც პირად დიდებაზე, არამედ როგორც მშვიდობაზე, რომელსაც ისინი თავიათი სიცოცხლის შემდეგ დატოვებენ. ჩვენს დროში გვჭირდება არა ბატონობა, არამედ სიბრძნის გამოვლენა. და ეს, საბოლოო ჯამში, არის ის, რაც მმართველს ლიდერისაგან განასხვავებს.

სრულად
გამოკითხვა
ვინ გაიმარჯვებს რუსეთ - უკრაინის ომში?
ხმის მიცემა
სხვათა შორის

მსოფლიოს ისტორიაში, უდიდესი იმპერიები ტერიტორიით(მლნ კვ. კმ): ბრიტანეთი - 35.5 მონღოლეთი - 24.0 რუსეთი - 22.8 ქინგის დინასტია (ჩინეთი) - 14.7 ესპანეთი - 13.7 ხანის დინასტია (ჩინეთი) - 12.5 საფრანგეთი - 11.5 არაბეთი - 11.1 იუანების დინასტია (ჩინეთი) - 11.0 ხიონგნუ - 9.0 ბრაზილია - 8.337 იაპონია - ~8.0 იბერიული კავშირი - 7.1 მინგის დინასტია (ჩინეთი) - 6.5 რაშიდუნების ხალიფატი (არაბეთი) - 6.4 პირველი თურქული სახანო - 6.0 ოქროს ურდო - 6.0 აქემენიანთა ირანი - 5.5 პორტუგალია - 5.5 ტანგის დინასტია (ჩინეთი) - 5.4 მაკედონია - 5.2 ოსმალეთი - 5.2 ჩრდილო იუანის დინასტია (მონღოლეთი) - 5.0 რომის იმპერია - 5.0

Ford, საავტომობილო ბაზრის დომინანტი მაშინ, როდესაც საავტომობილო ბაზარი ჯერ კიდევ ჩამოყალიბების პროცესში იყო, Ford Model T იყო დომინანტი მანქანა. 1916 წლის მონაცემებით, ის მსოფლიოში ყველა ავტომობილის 55%-ს შეადგენდა.

ილია ჭავჭავაძე: "როცა პრუსიამ წაართვა საფრანგეთს ელზასი და ლოტარინგია და პარლამენტში ჩამოვარდა საუბარი მასზედ, თუ რაგვარი მმართველობა მივცეთო ამ ახლად დაჭერილს ქვეყნებს, ბისმარკმა აი, რა სთქვა: ,,ჩვენი საქმე ელზასსა და ლოტარინგიაში თვითმმართველობის განძლიერება უნდა იყოსო. ადგილობრივნი საზოგადოების კრებანი უნდა დავაწყოთო ადგილობრივის მმართველობისთვისაო. ამ კრებათაგან უფრო უკეთ გვეცოდინება იმ ქვეყნების საჭიროება, ვიდრე პრუსიის მოხელეთაგანა. ადგილობრივთა მცხოვრებთაგან ამორჩეულნი და დაყენებულნი მოხელენი ჩვენთვის არავითარს შიშს არ მოასწავებენ. ჩვენგან დანიშნული მოხელე კი მათთვის უცხო კაცი იქნება და ერთი ურიგო რამ ქცევა უცხო კაცისა უკმაყოფილებას ჩამოაგდებს და ეგ მთავრობის განზრახვასა და სურვილს არ ეთანხმება. მე უფრო ისა მგონია, რომ მათგან ამორჩეულნი მოხელენი უფრო ცოტას გვავნებენ, ვიდრე ჩვენივე პრუსიის მოხელენი”. თუ იმისთანა კაცი, როგორც ბისმარკი, რომელიც თავისუფლების დიდი მომხრე მაინდამაინც არ არის, ისე იღვწოდა თვითმმართველობისათვის, მერე იმ ქვეყნების შესახებ, რომელთაც გერმანიის მორჩილება არამც თუ უნდოდათ, არამედ ეთაკილებოდათ, თუ ამისთანა რკინის გულისა და მარჯვენის კაცი, როგორც ბისმარკი, სხვა გზით ვერ ახერხებდა ურჩის ხალხის გულის მოგებას, თუ არ თვითმმართველობის მინიჭებითა, სხვას რაღა ეთქმის."

დედამიწაზე არსებული ცოცხალი არსებებიდან მხოლოდ ადამიანს და კოალას აქვთ თითის ანაბეჭდი

ინდოელი დიასახლისები მსოფლიო ოქროს მარაგის 11% ფლობენ. ეს უფრო მეტია, ვიდრე აშშ-ს, სავალუტო ფონდის, შვეიცარიის და გერმანიის მფლობელობაში არსებული ოქრო, ერთად აღებული.

დადგენილია, რომ სასოფლო-სამეურნეო კულტურათა მოსავლიანობის განმსაზღვრელ კომპლექსურ პირობათა შორის, ერთ-ერთი თესლის ხარისხია. მაღალხარისხოვანი ჯიშიანი თესლი ერთ-ერთი მნიშვნელოვანი ფაქტორია მოსავლიანობის გასადიდებლად, რაც აგრეთვე დასაბუთებულია ხალხური სიბრძნით "რასაც დასთეს, იმას მოიმკი". - ქართული გენეტიკისა და სელექცია–მეთესლეობის სკოლის ერთ-ერთი ფუძემდებელი, მეცნიერებათა დოქტორი, აკადემიკოსი პეტრე ნასყიდაშვილი

ებოლა, SARS-ი, ცოფი, MERS-ი, დიდი ალბათობით ახალი კორონავირუსი COVID-19-იც, ყველა ამ ვირუსული დაავადების გავრცელება ღამურას უკავშირდება.

ყველაზე დიდი ეპიდემია კაცობრიობის ისტორიაში იყო ე.წ. "ესპანკა" (H1N1), რომელსაც 1918-1919 წლებში მიახლოებით 100 მილიონი ადამიანის სიცოცხლე შეეწირა, ანუ დედამიწის მოსახლეობის 5,3 %.

იცით თუ არა, რომ მონაკოს ნაციონალური ორკესტრი უფრო დიდია, ვიდრე ქვეყნის არმია.