,
როგორ ხედავენ რუსეთის მმართველი ელიტები და ექსპერტული წრეები პოსტ-საბჭოთა ქვეყნებში შექმნილ მდგომარეობას. არეულობა ბელორუსში, სამხედრო კონფლიქტი ყარაბაღში, პრო-დასავლური მაია სანდუს გამარჯვება მოლდოვაში, უკრაინისა და საქართველოს დეკლარირებული სწრაფვა ნატოსა და ევროკავშირისაკენ- რას უპირისპირებს ამას რუსეთი. ვფიქრობთ დაგაინტერესებთ სტატია, სადაც რუსი და უკრაინელი ექსპერტების მოსაზრებებია განხილული ყველა ზემოხსენებულ საკითხზე.
"რუსეთის მეზობელი ქვეყნების ინტერესები ბოლო წლებში მკვეთრად შეიცვალა. ახალგაზრდა თაობებისთვის საბჭოთა კავშირი არაფერს არ ნიშნავს. ასეთ სიტუაციაში მოსკოვმა მათ რაიმე სრულებით ახალი უნდა შესთავაზოს, ისეთი, რაზეც უარს ვერ იტყვიან და დასავლეთთან მეგობრობაზე ბევრად მომგებიანი იქნება.
2020 წელი სამყაროს , რა თქმა უნდა კორონავირუსით დაამახსოვრდება, რომელმაც მილიარდობით ადამიანის ცხოვრება კარდინალურად შეცვალა, თუმცა არანაკლებ დასამახსოვრებელი იქნება კონფლიქტური ზონების წარმოშობა და გამწვავება პოსტსაბჭოთა ქვეყნებში . თუ როგორ უნდა მოიქცეს რუსეთი შექმნილ ვითარებაში, ექსპერტებმა ონლაინ დისკუსიის დროს განიხილეს, რომელიც ყოველწლიური ასამბლეის ფარგლებში ჩატარდა.
ფული ყველაფერს თუ არა, ძალიან ბევრს წყვეტს.
ეკონომბანკის მთავარი ეკონომისტი ანდრეი კლეპაჩი აღნიშნავს, რომ როგორც რუსეთი, ისევე პოსტსაბჭოთა ქვეყნები, სერიოზული წყალგამყოფის წინაშე დგანან. ახლა ცვლილებებია ყველგან, განსაკუთრებით კი იცვლება ის ურთიერთდამოკიდებულებები, რომლებიც სახელმწიფოებმა 2000-იან წლებში ჩამოაყალიბეს. ყველა ქვეყანამ გაიარა განვითარების 2 ძირითადი ეტაპი. 1990 - იანებში ევროპულ ტერიტორიაზე მდებარე პოსტსაბჭოთა ქვეყნები აქტიურად ცდილობდნენ ევროპულ ალიანსებსა და ეკონომიკაში თვითინტეგრაციას. ცენტრალური აზიის ქვეყნებმა კი ამ პერიოდში რუსეთთან დაიწყეს მჭიდრო თანამშრომლობა, ამავდროულად ცდილობდნენ, კეთილმეზობლური და სავაჭრო ურთიერთობები თავიანთ სხვა ახლო მეზობლებთანაც - მაგალითად ჩინეთთან დაემყარებინათ. უნდა აღინიშნოს, რომ ზემოთხსენებული ცენტრალური აზიის ქვეყნები ახერხებდნენ კარგი ურთიერთდამოკიდებულება ჰქონოდათ ამერიკასთან, რაც 2000 იან წლებში ავღანეთის ომის დროს თავიანთი ბაზების ვაშინგტონისთვის გადაცემით გაამყარეს.
დღეს რუსეთი სრულიად ახალ რეალობაშია. მიუხედავად იმისა, რომ ევროპასთანაც და ამერიკასთანაც დიპლომატიური დიალოგები გრძელდება , რუსეთი საკმაოდ სერიოზულ ეკონომიკურ ბლოკადაში იმყოფება, ხოლო მის წინააღმდეგ მიმართული ინფორმაციული ომი კი დღევანდელი რეალობაა.
რატომ და როგორ კარგავს რუსეთი ბელორუსების სიმპატიებს?
«შექმნილი ვითარებიდან გამომდინარე უკვე ცხადია, რომ ბელორუსია შიდა კრიზისის წინაშე დგას. ახლა ქვეყანაში ღირებულებების გადაფასება მიმდინარეობს. ისევე როგორც რუსეთსა და უკრაინაში, ბელორუსიაშიც ახალი თაობა გაიზარდა, რომლებსაც საბჭოთა კავშირში არ უცხოვრიათ და მის შესახებ ისმენენ ისტორიებს, რომლებიც თანამედროვე ღირებულებებს კატეგორიულად ეწინააღმდეგება. თუ კი რუსეთი დროულად არ ჩაერევა და არ წამოიწყებს დიალოგებს თავის ყოფილ მოკავშირეებთან, ახალი თაობები სრულიად ახალი ცოდნით გაიზრდებიან, ჩამოყალიბდება ახალი ელიტა და ერთ დღეს სრულიად ახალ სამყაროში გავიღვიძებთ“ - ამბობს დისკუსიის მონაწილე კლეპაჩი.
ის ასევე აღნიშნავს, რომ ბელორუსია თავისი ეკონომიკური ზრდის ციფრებიტ ძალიან უკმაყოფილოა. „ ისინი ხედავენ ბალტიისპირეთის ქვეყნებს, რომლებმაც საბჭოეთის დაშლის შემდეგ კურსი ევროპისკენ აიღეს და ახლა მათი ეკონომიკური ზრდა 40-50%-ს შეადგენს. ბელორუსია კი რუსეთის მოკავშირედ დარჩა და ახლა თვლის, რომ სწორედ ამიტომაა არც თუ ისე სახარბიელო მდგომარეობაში.
ექსპერტი ხაზს უსვამს იმ ფაქტს, რომ რუსეთიც უკრაინაც და ბელორუსიაც ფაქტობრივად ერთ ადგილს ტკეპნიან. როგორც ეკონომიკური, ისე საკადრო, სამეცნიერო, ტექნოლოგიური კუთხით. მისი თქმით ამ სახელმწიფოებს თავისუფლად შეუძლიათ ბიზნესის კეთებისთვის უკეთესი გარემო შექმნან.
კლეპაჩის თქმით, რა თქმა უნდა, ცხოვრების დონე რუსეთში ბევრად მაღალია, მაგრამ დონბასში, რომელიც როგორც კლეპაჩი იმედოვნებს, ოდესმე შევა უკრაინის საზღვრებში, ცხოვრების დონე ბევრად დაბალია, ვიდრე თავად უკრაინაში. იქ არ ჩამოყალიბებულა განვითარების მოდელი, რომელიც უკრაინელებს მიმზიდველად მოეჩვენებოდათ და აჩვენება მათ, რომ რუსეთის მხარდამხარ განვითარება ჯობს დასავლეთისკენ ორიენტირის აღებას.
მოსკოვი აქამდეც ასუბსიდირებდა და ახლაც ასუბსიდირებს რამდენიმე პოსტსაბჭოთა ქვეყანას, მაგალითად სომხეთს, მაგრამ მხოლოდ სუბსიდიების ხათრით მოკავშირეებს ვერ შეიძენს. ეს კი ნიშნავს, რომ საჭიროა ახალ ფორმატზე გადასვლა. რუსეთმა უნდა შექმნა ახალი „თამაში“, რომლის წესებსაც თავად შესთავაზებს მონაწილე ქვეყნებს.უნდა შექმნას საერთო ინფრასტრუქტურული ფონდები და დააფინანსოს პროექტები. რუსეთს აქვს იმდენი რესურსი, რომ ურთიერთობების ახალი მოდელი შექმნას და ეს უნდა გამოიყენოს.
«ის ფონდები, რომლებიც უკვე არსებობს, პროექტების დაფინანსებას არ უზრუნველჰყოფენ. მაგალითისთვის რომ ავიღოთ უკრაინა. იგი ობიექტურად ბევრს კარგავს იმით, რომ რუსეთთან ურთიერთობები სრულიად აქვს შეწყვეტილი, თუმცა ჩვენ მათ მაკონპენსირებლად არაფერს ვთავაზობთ. ხოლო თუ კი ევროპა მათ ევროპული ფონდებისგან მხარდაჭერას შესთავაზებს, ჩვენ უკვე შესაწინააღმდეგებელი ინსტრუმენტები აღარ დაგვრჩება. გასაგებია, რომ ჩვენ ჩვენი პრობლემებიც ბლომად გვაქვს, მაგრამ უნდა გავიგოთ, რომ შესაძლოა მასშტაბური პროექტების განხორციელებითა და ინვესტირებით მეტი მოვიგოთ. ეს განსაკუთრებით ცენტრალურ აზიას ეხება, სადაც მთავარი მოთამაშის როლი ახლა ჩინეთს აქვს. სწორედ ის ითვლება მთავარ ინტეგრატორად, როცა ისტორიულად რუსეთი ყოველთვის ჩინეთზე წინ იდგა მსგავს საკითხებში“ - აცხადებს კლეპაჩი.
კლეპაჩის თქმით ლიდერობა დიდი ტვირთი და პასუხისმგებლობაცაა. მთიანი ყარაბახის კონფლიქტის დროს რუსეთის ლიდერობამ და კომპრომისების ძიების უნარმა შეაჩერა ომი და ღმერთმა არ ქნას, თუ ისევ რომელი წერტილში გამძაფრდება სიტუაცია, სწორედ რუსეთი იქნება ის, ვინც კონფლიქტს კვლავ დაარეგულირებს.
ომი რუსეთის საზღვართან სულ უფრო ახლოა.
უსაფრთხოების საკითხმა განსაკუთრებული აქტუალობა დონბასის კონფლიქტის ფონზე შეიძინა. ამას დაემატა ბელორუსიაში დაწყებული პროტესტი და მთიანი ყარაბახის ომი. მართალია ყარაბახში საბრძოლო მოქმედებები შეჩერდა, თუმცა საფრთხე ჯერ კიდევ რეალურია.
ყოფილი გენერალ-პოლკოვნიკი ნიკოლაი ბორდიუჟი, რომელიც 2003-2016 წლებში კოლექტიური უსაფრთხოების ორგანიზაციის მდივანი იყო, ყურადღებას ამახვილებს იმ ფაქტზე, რომ 90-იანების დასაწყისში რეგიონის პოლიტიკური ელიტა მკვეთრად მოწყდა მოსკოვს და განვითარების ახალ ვექტორის ძებნა დაიწყო.
«2010-2014 წლებში ჩვენზე მკაფიო ზეწოლა დაიწყო. დღეს უკვე შეგვიძლია დარწმუნებით ვთქვათ, რომ მიუხედავად ჩვენი ხელისუფლების მცდელობებისა, პრიბალტიკას, უკრაინასა და საქართველოს მკვეთრად ანტირუსული კურსი აქვთ აღებული. მათ რიგებს მალე მოლდოვაც შეუერთდება. ასეთი ვითარება გვაფიქრებინებს, რომ ჩვენ არა მხოლოდ არასტაბილურობის საფრთხის წინაშე ვდგავართ, არამედ არის საფრთხე იმისა, რომ შესაძლოა წარმოიქმნას გაუთვალისწინებელი კონფლიქტები. ხოლო იმის გათვალისწინებით, რომ ამ ეტაპზე რუსეთის წინააღმდეგ ამერიკის მხრიდან უამრავი სანქციაა ამოქმედებული და მიზანმიმართული ინფორმაციული ომი მიმდინარეობს საფრთხე განსაკუთრებით რეალური ხდება. ‘’
ბორდიუჟის თქმით, რუსეთის მთავარი ამოცანაა სასწრაფოდ მიიღოს ზომები საკუთარი ტერიტორიების და ინტერესების დასაცავად. ამისთვის იგი რამდენიმე კონკრეტულ ნაბიჯს სთავაზობს.
1. პირველ რიგში, ზუსტად უნდა ჩამოყალიბდეს რა არის რუსეთის მიზანი და რისი მიღება სურს მას.
«რა პოტენციალი აქვს ჩვენს სამშვიდობო მისიას ამ ეტაპზე რეგიონში? რა თქმა უნდა, აუცილებელია შენარჩუნდეს სტაბილურობა და ამასთან არ დავკარგოთ კეთილმეზობლური დამოკიდებულება არც აზერბაიჯანთან და არც სომხეთთან. ასევე აქტიურად უნდა ვიფიქროთ ბელორუსიაზე. როგორ უნდა ვიმოქმედოთ? უნდა დავსახოთ გრძელვადიანი თანამშრომლობის გეგმა . ასევე უნდა მოვიქცეთ უკრაინასთან მიმართებაშიც, მითუმეტეს რომ უკრაინა დღეს რუსეთის წინააღმდეგ მიმართული აგრესიის ლოკომოტივია. მოლდოვასთან დაკავშირებით გვაქვს რაიმე გეგმა? საქართველოსთან? - არა. ამიტომაც უნდა შეიქმნას გრძელვადიანი გეგმები ამა თუ იმ ქვეყანასთან მიმართბაში - აცხადებს ბორიუჟი.
2.საერთაშორისო ინსტრუმენტების განვითარება: იქნება ეს ევრაზიის ეკონომიკური თანამშრომლობის კრება, სნგ თუ სხვა. სნგ განსაკუთრებით არ უნდა დავივიწყოთ, რადგან მას განვითარების დიდი პოტენციალი
«ოდბკ — მუშა ორგანიზაციაა, რომლის ფარგლებშიც საკმაოდ ბევრი და ეფექტური პროექტები და ინსტრუმენტები შეიქმნა. თუმცა ახლა რატომღაც დავიწყებას მიეცა. ჩვენ ხშირად გვესმის ამა თუ იმ ქვეყნებისგან, რომ მათ სჭირდებათ ევროინტეგრაცია, ევროკავშირში გაერთიანება და ასე შემდეგ. ჩვენი მიზანი უნდა იყოს, ჩვენც ისეთივე სასურველი პარტნიორები გავხდეთ, როგორც მაგალითად ამერიკა და ევროპა არიან. ჩვენთვის მეტად მნიშვნელოვანია გვყავდეს სანდო, ერთგული პარტნიორები, რომლებიც რუსეთის ინიციატივებს მხარს დაუწერენ. ასეთი პარტნიორების ყოლის შემთხვევაში, ჩვენ გვექნებოდა მხარდაჭერა მაგალითად სირიაში. ჩვენ უნდა ჩამოვაყალიბოთ ურთიერთპატივისცემა და ურთიერთდაინტერესება ქვეყნებს შორის , რომელიც იქნება მექანიზმი იმისა, რომ სწორი და სწრაფი რეაგირება მოვახდინოთ მიმდინარე მოვლენებზე.
3. განსაკუთრებული ყურადღება დაეთმოს მთავრობათაშორის კომისიებს, რომლებიც ახლა ფაქტობრივად ფორმალურად მუშაობენ.
«ასეთი კომისიები უნდა გვაძლევდნენ იმის შესაძლებლობას, რომ განხილული იყოს ისეთი საკითხები, რომელთა მოგვარებაც საერთო პროექტების დაწყებას შეუწყობს ხელს. აუცილებელია კარგად ნაფიქრი დიპლომატიური ნაბიჯების გადადგმა და ბევი ფიქრი იმაზე, თუ ვის რა უნდა შევთავაზოთ იმისთვის, რომ თანამშრომლობა დაიწყოს ანდაც გაგრძელდეს. „ - ამბობს ექსპერტი.
4. საერთო პროექტების განვითარება ეკონომიკისა და უსაფრთხოების დარგებში - ეს სახელმწიფოებს საერთო ინტერესებს მოანახინებს და მათი რეალიზების საშუალებას თანამშრომლობის გზით მისცემს. უხეშად რომ ვთქვათ, რაც უფრო მეტი საერთო სურვილი ექნებათ ქვეყნებს, მით უფრო სავარაუდოა რომ მათი კავშირი ჩამოყალიბდეს და დროთა განმავლობაში განმტკიცდეს.
«გარდა ამისა, აუცილებელია განსაკუთრებული ყურადღება დაეთმოს სტაბილურობის შენარჩუნებას სასაზღვრო რეგიონებში. განსაკუთრებულ ყურადღებას ჩვენი სამხედრო ბაზები და ჩვენი სამშვიდობო მისიები იმსახურებენ ყარაბახში. რადგან სწორედ ესენია ის ინსტრუმენტები, რითიც რუსეთი აქამდე ახერხებს რეგიონში სტაბილურობის შენარჩუნებას. ამ მხრივ ჩვენი მთავრობის გადაწყვეტილებებს მივესალმები და ვიწონებ», — ამბობს ბორდიუჟი.
სტატია მომზადებულია ვებ-გვერდზე www.ukraina.ru გამოქვეყნებულ მასალებზე დაყრდნობით
