USD 2.7421
EUR 2.8841
RUB 2.6007
თბილისი
რუსეთთან მებრძოლი სვანური სოფელი ხალდე
თარიღი:  2073
1875-1876 წლებში რუსულმა ჯარმა სვანური სოფელი ხალდე მიწასთან გაასწორა და აკრძალა ამ ტერიტორიაზე დასახლება. ხალდეს აჯანყების ამსახველი დოკუმენტები შარშან ხუთი თვით მესტიის ეთნოგრაფიულ მუზეუმში გამოიფინა.
 
„კარგად იბრძოდნენ ჩვენი ვაჟები, ყველაზე უფრო - გურმაჩ და ჭოხან“. - ეს არის ციტატა სვანური სიმღერიდან „გაულ გავხე“, რომელიც ხალდეს აჯანყებაზე დაიწერა.
 
სვანები 1875 წელს აჯანყდნენ, როდესაც მეფის რუსეთმა სვანეთში არაყსა და თამბაქოზე სააქციზო გამოსაღები შემოიღო და „ფოშტის ფულიც“ დააწესა. საადგილმამულო გადასახადის შემოსაღებად ნამესტნიკებმა მიწების აზომვაც დაიწყეს.2 ათასამდე ადგილობრივი მცხოვრები სოფელ კალაში ლაგურკას ეკლესიასთან შეიკრიბა, სადაც სვანეთის სიწმინდე, მე-12 საუკუნის მაცხოვრის ხატი ინახება. მოსახლეობამ სწორედ ამ ხატზე დაიფიცა, რომ რუსებს წინააღმდეგობას გაუწევდნენ.
 
მალე სვანეთში სადამსჯელო ექსპედიცია გაიგზავნა. აჯანყების მეთაურებიდან 13 კაცი დააპატიმრეს, გაქცევა მოასწრო სამმა: ჩარგაზ ჯოხაძემ, ხაშუბათ ქურდიანმა და გურმაჩ გასვიანმა - სწორედ იმან, რომელიც სიმღერის ტექსტში იხსენიება.
 
ქურდიანი სოფელ მულახიდან იყო, გასვიანი და ჯოხაძე კი - ხალდედან. ერთი წლის თავზე სადამსჯელო ექსპედიცია მეორედ ავიდა სვანეთში. ქურდიანების ოჯახი გაანადგურეს, მისი ორი ბავშვი მარხილზე მოაბეს, ხალდის გადასახვევთან მიიყვანეს და სოფელს ჩარგაზ ჯოხაძისა და ხაშუბათ ქურდიანის გადაცემა მოსთხოვეს.„ეს ორი იმ დროს სოფელში არ იმყოფებოდა, სათიბებში იყვნენ. სოფელმა თქვა, სექტემბერში თავად ჩაგაბარებთო“, - ამბობს ისტორიის მკვლევარი თორნიკე გასვიანი.
 
მაგრამ დაპირებამ არ გაჭრა და საქმე შეტაკებამდე მივიდა. მაშინ ხალდეში 19-მდე ოჯახი სახლობდა, ძირითადად გასვიანები, ჯოხაძეები, ჩოფლიანები და ჩეგიანები. სოფელს 11 კოშკი (მურყვამი) ჰქონდა, რომლებიც შემდეგ საფუძვლამდე დაანგრიეს. სოფლის ცენტრში მაცხოვრის სახელობის ეკლესია იდგა.19 ოჯახიდან 32 მამაკაცი აღმოჩნდა ისეთი, ვისაც თოფის ხელში დაჭერა შეეძლო. სწორედ ისინი იცავდნენ სოფელს რეგულარული არმიისგან. ბიულეტენში, რომელიც ეროვნულმა მუზეუმმა გამოსცა, წერია, რომ სადამსჯელო ექსპედიციაში შედიოდა: ალექსანდროპოლის (დღევანდელი გიუმრი) ქვეითი ლეგიონი, 2 ცხენოსანი ასეული, 39-ე საარტილერიო ბრიგადის სამთო ბატარეა, მესანგრეთა რაზმი, გურულთა ქვეითი ასეული, კახელთა მილიციის ასეული და ბეჩოს სამხედრო ნაწილი. ასევე, საჭიროების შემთხვევაში, ჯარს ყაბარდოდან უნდა მიშველებოდა მილიცია, 300 ქვეითის შემადგენლობით.
 
„მუსიკოსთა ოცეულიც კი ჰყავდათ წაყვანილი, ჯარისკაცების გასამხნევებლად უკრავდნენ... მოპირდაპირე მთაზე ზარბაზნები განათავსეს... “ხალდელები იბრძოდნენ 1 აგვისტოდან 27 აგვისტომდე, სანამ ტყვია-წამალი არ გამოელიათ. ამის შემდეგ სოფელი მიწასთან გაასწორეს. გაზეთი „ივერია“ წერს: „ჯარმა მიაყარა კოშკს ძირში შეშა და ცეცხლი მისცა. კვამლმა კოშკი მოიცვა. შიგ მყოფნი გარეთ ვერას ჰხედავდნენ. უცებ, ოთხსავე კედელში ლაღუმი შეუდვეს და კოშკი ააფეთქეს. მის ნანგრევებში გაეხვივნენ შიგ მყოფი ორი ძმა გეგი და ბადრი გასვიანები. ამის შემდეგ მთელი ჯარი სოფლად შევიდა. ქვითკირები ლაღუმით დაანგრიეს, ხის შენობანი ცეცხლით დასწვეს. ცეცხლი წაუკიდეს აგრეთვე მოსამკელ ყანებსაც“.
 
კარგა ხნის შემდეგ ამაზე მურმან ლებანიძემ დაწერა:
 
„მზე გადაიღალა და გადიხარა, ღამეს უკოშკო ხალდეში ვათევ:
შენ რქამოტეხილს ჰგავხარ წიქარას, შენ ვინ დაგტოვა უკოშკოდ, ხალდე?!“ხალდეს აჯანყებას მიეძღვნა დავით წერედიანის ერთ-ერთი საუკეთესო ლექსი: „ძველი სიმღერა“.
„...რად ბრიალებდა ქონგურზე ალმოდებული ჩოხა,
რად მოკვდნენ ასგზის ათასჯერ ჩემი გურმაჩ და ჭოხან...
- ისე შემყროდეს სიკვდილი, მხარი ნუ მეგრძნოს ძმისა!
- მტრისგანამც გამომეჩოქოს დასამარხავი მიწა!..“
 
აჯანყებულები კავკასიის საველე სამხედრო სასამართლოზე გაასამართლეს. საქართველოს სახელით მათ აკაკი წერეთელი იცავდა.
 
„ნიკო ნიკოლაძე ყოველდღიურად აშუქებდა მოვლენებს და მისი დამსახურებაა, რომ ხელნაწერები შემოგვრჩა. ოთხი ბრალდებულის გრაფიკული ჩანახატებიც გააკეთა. აჯანყებულების დიდ ნაწილს ციმბირის მიწისქვეშა მაღაროებში მუშაობა მიუსაჯეს. შემდეგ სად წაიყვანეს და რა მოხდა მათ თავს, ეს ყველაფერი სანკტ-პეტერბურგის არქივებშია დაცული და იგეგმება, რომ ამ არქივების შესასწავლად ხალხი გაიგზავნოს“,„ივანე ჯავახიშვილი მიიჩნევდა, რომ ქართველები ქალდეური ცივილიზაციიდან არიან წამოსულები. ამის ერთ-ერთ საბუთად მოჰყავდა ის, რომ სვანეთში შენარჩუნებულია სოფელი ხალდე (იგივე ქალდე)“.
მსოფლიო
The Washington Post» (აშშ): „ჯო ბაიდენი ჩქარობს უკრაინის პოზიციები განამტკიცოს, სანამ დონალდ ტრამპი თანამდებობრივი ფუნქციების შესრულებას შეუდგება

აშშ-ის ჯერ კიდევ მოქმედი პრეზიდენტი ჯო ბაიდენი თავისი ბოლო გადაწყვეტილებებით ჩქარობს, რომ უკრაინის პოზიციები შეძლებისდაგვარად განამტკიცოს, სანამ არჩეული პრეზიდენტი დონალდ ტრამპი თავის უფლებამოსილებას ოფიციალურად მიიღებს და კიევს და მოსკოვს სამშვიდობო მოლაპარაკებისაკენ უბიძგებს“, - ნათქვამია ამერიკულ გაზეთ „ვაშინგტონ პოსტში“ (The Washington Post) გამოქვეყნებულ სტატიაში სათაურით „ჯო ბაიდენი ჩქარობს უკრაინის პოზიციები განამტკიცოს, სანამ დონალდ ტრამპი თანამდებობრივი ფუნქციების შესრულებას შეუდგება“ (ავტორები - იასმინ აბუთალიბი, მაიკლ ბირნბაუმი და ელენ ფრენსისი).

გთავაზობთ ვრცელი პუბლიკაციის მოკლე შინაარსს:

ჯო ბაიდენმა თავისი ადრინდელი პოზიცია შეცვალა და ნება დართო პენტაგონს უკრაინას ქვეითთა საწინააღმდეგო ნაღმებია მიაწოდოს, რათა კიევის პოზიციები განამტკიცოს. უფრო ადრე აშშ-ის პრეზიდენტმა უკრაინას უფლება მისცა ამერიკული რაკეტების გამოყენებაზე რუსეთის ტერიტორიის დასაბომბად - იმ მიზნით, რომ კიევს მაქსიმალურად ძლიერი პოზიციები ჰქონდეს იმ დროისათვის, როცა რუსეთთან სავარაუდო მოლაპარაკებას დაწყებს“.

აშშ-ის ბევრი ოფიციალური პირი აღიარებს იმას, რომ რამდენიმე თვის შემდეგ უკრაინამ შეიძლება რუსეთთან მოლაპარაკება დაიწყოს ომის შეწყვეტის თაობაზე და რომ კიევი, ალბათ, იძულებული გახდება ტერიტორიული დათმობების საკითხიც განიხილოს.

ჯო ბაიდენის სწრაფვამ - რაც შეიძლება მეტად გაუწიოს დახმარება უკრაინას თავისი პრეზიდენტობის ვადის ამოწურვის წინ - განაახლა ის დისკუსიები, რომლებიც გარკვეულ ამერიკულ და ევროპულ წრეებში მიმდინარეობდა: „რატომ არ გაეწია კიევს დახმარება უფრო ადრე, როცა მისი მდგომარეობა შედარებით უკეთესი იყო და როცა უკრაინას მეტ წარმატებას მოუტანდა?“

როგორც აშშ-ის ყოფილი სპეცწარმომადგენელი უკრაინაში კურტ ვოლკერი ამბობს, პოზიციის ცვლილება „დიდი ხანია მომწიფებულია“ და რომ ბაიდენს შეეძლო თანამედროვე ძლიერი იარაღი უკრაინისათვის თავის დროზე მიეცა, რათა რუსეთი არ გათამამებულიყო: „კრემლმა თავის დაუსჯელად იგრძნო... რუსებმა კარგად იციან, რომ ჩვენ, დასავლელებს, ესკალაცია არ გვსურს და ამიტომ ისინი სიტუაციით სარგებლობენ - დარტყმებს აგრძელებენ და აღმაშფოთებლად იქცევიან“.

თეთრი სახლის ჩინოვნიკები ირწმუნებიან, რომ ჯო ბაიდენის გადაწყვეტილება ნაკარნახევია ბრძოლის ველზე შეცვლილი პირობებით და რომ სინამდვილეში პრეზიდენტმა უკრაინას უამრავი იარაღი მიაწოდა - ხშირად კიევის ლობირების გარეშეც.

ამერიკელი ჩინოვნიკების თქმით, აშშ-ის გადაწყვეტილებამ კიევისათვის ქვეითთა საწინააღმდეგო ნაღმების გადაცემის შესახებ თვალნათლივ აჩვენა ის, თუ რამდენად მწვავედ აფასებს და გადაუდებლად თვლის შექმნილ სიტუაციას თეთრი სახლი.

ომის განმავლობაში ჯო ბაიდენი შიშით ფიქრობდა, რომ თუ ამერიკა უკრაინის მიმართ დახმარებას გააფართოვებდა, მაშინ ვლადიმერ პუტინი სიტუაციის ესკალაციას მოახდენდა  და ან ბირთვულ იარაღს გამოიყენებდა, ან ქიმიურს და ბიოლოგიურს. ამ საკითხის თაობაზე აშშ-ის პრეზიდენტის მრჩევლებს შორის გარკვეული უთანხმოება არსებობდა.

„უეჭველია, ყოველ მნიშვნელოვან საკითხში, რომელიც უკრაინისათვის ჯერ შორი მოქმედების რაკეტების ATACMS-ებისა და ავიაგამანადგურებელ F-16-ების გადაცემას, შემდეგ კი ამ რაკეტებით რუსეთის ტერიტორიის დაბომბვის უფლების მიცემას ეხებოდა, ჯო ბაიდენი მარტო იყო. მას არ სურდა ომის ესკალაცია გამოეწვია. მისი ხედვა ცივი ომის დროიდან იყო ჩამოყალიბებული, რომლის მიხედვით, ერთადერთი, რაც არ უნდა მოხდეს, ესაა აშშ-სა და რუსეთის პირდაპირი კონფრონტაცია“, - ამბობს ივო დაალდერი აშშ-ის ყოფილი ელჩი ნატოში.

მაგრამ ჯო ბაიდენის შიშების მიზეზი იყო ამერიკული სპეცსამსახურების მიერ პრეზიდენტისთვის მიწოდებული ცნობები. როგორც თეთრი სახლის ანონიმი თანამშრომლები ამბობენ, ანალიტიკოსები თვლიდნენ, რომ თუ უკრაინა ამერიკულ ძლიერ რაკეტებს გამოიყენებდა, მაშინ ვლადიმერ პუტინიც ადექვატურ პასუხს გასცემდა. საბოლოოდ, ჯო ბაიდენი მხოლოდ მას შემდეგ დათანხმდა ამერიკული რაკეტებით სარგებლობას, როცა კურსკის ოლქში ჩრდილოკორეელი ჯარისკაცევის თავმოყრის ამბები გაიგო.

უფრო ადრე აშშ-ის სახელმწიფო მდივანმა ენტონი ბლინკენმა ნატოს შტაბ-ბინაში ყოფნისას ბრიუსელში ვაშინგტონის ცენტრალური გზავნილი ჩაიტანა: „ჩვენ ყველაფერს გავაკეთებთ უკრაინის მდგომარეობის განსამტკიცებლად, სანამ დონალდ ტრამპი პრეზიდენტის უფლებამოსილების შესრულებას შეუდგება. და თქვენც იგივე უნდა გააკეთოთ“.

წყარო: https://www.washingtonpost.com/politics/2024/11/26/biden-ukraine-missiles-land-mines-negotiations/

 

სრულად
გამოკითხვა
ვინ გაიმარჯვებს რუსეთ - უკრაინის ომში?
ხმის მიცემა
სხვათა შორის

მსოფლიოს ისტორიაში, უდიდესი იმპერიები ტერიტორიით(მლნ კვ. კმ): ბრიტანეთი - 35.5 მონღოლეთი - 24.0 რუსეთი - 22.8 ქინგის დინასტია (ჩინეთი) - 14.7 ესპანეთი - 13.7 ხანის დინასტია (ჩინეთი) - 12.5 საფრანგეთი - 11.5 არაბეთი - 11.1 იუანების დინასტია (ჩინეთი) - 11.0 ხიონგნუ - 9.0 ბრაზილია - 8.337 იაპონია - ~8.0 იბერიული კავშირი - 7.1 მინგის დინასტია (ჩინეთი) - 6.5 რაშიდუნების ხალიფატი (არაბეთი) - 6.4 პირველი თურქული სახანო - 6.0 ოქროს ურდო - 6.0 აქემენიანთა ირანი - 5.5 პორტუგალია - 5.5 ტანგის დინასტია (ჩინეთი) - 5.4 მაკედონია - 5.2 ოსმალეთი - 5.2 ჩრდილო იუანის დინასტია (მონღოლეთი) - 5.0 რომის იმპერია - 5.0

Ford, საავტომობილო ბაზრის დომინანტი მაშინ, როდესაც საავტომობილო ბაზარი ჯერ კიდევ ჩამოყალიბების პროცესში იყო, Ford Model T იყო დომინანტი მანქანა. 1916 წლის მონაცემებით, ის მსოფლიოში ყველა ავტომობილის 55%-ს შეადგენდა.

ილია ჭავჭავაძე: "როცა პრუსიამ წაართვა საფრანგეთს ელზასი და ლოტარინგია და პარლამენტში ჩამოვარდა საუბარი მასზედ, თუ რაგვარი მმართველობა მივცეთო ამ ახლად დაჭერილს ქვეყნებს, ბისმარკმა აი, რა სთქვა: ,,ჩვენი საქმე ელზასსა და ლოტარინგიაში თვითმმართველობის განძლიერება უნდა იყოსო. ადგილობრივნი საზოგადოების კრებანი უნდა დავაწყოთო ადგილობრივის მმართველობისთვისაო. ამ კრებათაგან უფრო უკეთ გვეცოდინება იმ ქვეყნების საჭიროება, ვიდრე პრუსიის მოხელეთაგანა. ადგილობრივთა მცხოვრებთაგან ამორჩეულნი და დაყენებულნი მოხელენი ჩვენთვის არავითარს შიშს არ მოასწავებენ. ჩვენგან დანიშნული მოხელე კი მათთვის უცხო კაცი იქნება და ერთი ურიგო რამ ქცევა უცხო კაცისა უკმაყოფილებას ჩამოაგდებს და ეგ მთავრობის განზრახვასა და სურვილს არ ეთანხმება. მე უფრო ისა მგონია, რომ მათგან ამორჩეულნი მოხელენი უფრო ცოტას გვავნებენ, ვიდრე ჩვენივე პრუსიის მოხელენი”. თუ იმისთანა კაცი, როგორც ბისმარკი, რომელიც თავისუფლების დიდი მომხრე მაინდამაინც არ არის, ისე იღვწოდა თვითმმართველობისათვის, მერე იმ ქვეყნების შესახებ, რომელთაც გერმანიის მორჩილება არამც თუ უნდოდათ, არამედ ეთაკილებოდათ, თუ ამისთანა რკინის გულისა და მარჯვენის კაცი, როგორც ბისმარკი, სხვა გზით ვერ ახერხებდა ურჩის ხალხის გულის მოგებას, თუ არ თვითმმართველობის მინიჭებითა, სხვას რაღა ეთქმის."

დედამიწაზე არსებული ცოცხალი არსებებიდან მხოლოდ ადამიანს და კოალას აქვთ თითის ანაბეჭდი

ინდოელი დიასახლისები მსოფლიო ოქროს მარაგის 11% ფლობენ. ეს უფრო მეტია, ვიდრე აშშ-ს, სავალუტო ფონდის, შვეიცარიის და გერმანიის მფლობელობაში არსებული ოქრო, ერთად აღებული.

დადგენილია, რომ სასოფლო-სამეურნეო კულტურათა მოსავლიანობის განმსაზღვრელ კომპლექსურ პირობათა შორის, ერთ-ერთი თესლის ხარისხია. მაღალხარისხოვანი ჯიშიანი თესლი ერთ-ერთი მნიშვნელოვანი ფაქტორია მოსავლიანობის გასადიდებლად, რაც აგრეთვე დასაბუთებულია ხალხური სიბრძნით "რასაც დასთეს, იმას მოიმკი". - ქართული გენეტიკისა და სელექცია–მეთესლეობის სკოლის ერთ-ერთი ფუძემდებელი, მეცნიერებათა დოქტორი, აკადემიკოსი პეტრე ნასყიდაშვილი

ებოლა, SARS-ი, ცოფი, MERS-ი, დიდი ალბათობით ახალი კორონავირუსი COVID-19-იც, ყველა ამ ვირუსული დაავადების გავრცელება ღამურას უკავშირდება.

ყველაზე დიდი ეპიდემია კაცობრიობის ისტორიაში იყო ე.წ. "ესპანკა" (H1N1), რომელსაც 1918-1919 წლებში მიახლოებით 100 მილიონი ადამიანის სიცოცხლე შეეწირა, ანუ დედამიწის მოსახლეობის 5,3 %.

იცით თუ არა, რომ მონაკოს ნაციონალური ორკესტრი უფრო დიდია, ვიდრე ქვეყნის არმია.