მოსკოვი, 2025 წლის 1 ივლისი – რუსეთის საგარეო საქმეთა სამინისტროს დსთ-ს ქვეყნების მეოთხე დეპარტამენტის დირექტორის მოადგილემ, დმიტრი მასიუკმა, საქართველოსთან ურთიერთობისა და რეგიონული თანამშრომლობის პერსპექტივებზე ისაუბრა, ხაზი გაუსვა მოსკოვის ინტერესს საქართველოს ჩართულობის მიმართ "ჩრდილოეთ-სამხრეთის" საერთაშორისო სატრანსპორტო დერეფანსა (INSTC) და "3+3" ფორმატში. განცხადება გაკეთდა მიმდინარე წლის 27 ივნისს, რუსეთის საგარეო საქმეთა სამინისტროს მიერ გამართულ რეგიონულ კონფერენციაზე, რომელიც კავკასიისა და კასპიის ზღვის აუზის ქვეყნების ეკონომიკურ თანამშრომლობას ეძღვნებოდა.

მასიუკმა აღნიშნა, რომ რუსეთი საქართველოს განიხილავს, როგორც მნიშვნელოვან პოტენციურ მონაწილეს "ჩრდილოეთ-სამხრეთის" დერეფანში, რომელიც ევროპას, რუსეთს, კავკასიას, ცენტრალურ აზიასა და ინდოეთს დააკავშირებს. მისი თქმით, საქართველოს გეოგრაფიული მდებარეობა ამ მარშრუტში კრიტიკულად მნიშვნელოვანია და მისი ჩართულობა ხელს შეუწყობს ტვირთბრუნვის გაზრდასა და რეგიონული ეკონომიკური ინტეგრაციის გაღრმავებას. "ჩვენ გვჯერა, რომ საქართველოს შეუძლია მნიშვნელოვანი როლი ითამაშოს ამ დერეფნის განვითარებაში, რაც სარგებელს მოუტანს არა მხოლოდ რუსეთსა და საქართველოს, არამედ მთელ რეგიონს", - განაცხადა მასიუკმა.

"ჩრდილოეთ-სამხრეთის" საერთაშორისო სატრანსპორტო დერეფანი (INSTC)

"ჩრდილოეთ-სამხრეთის" საერთაშორისო სატრანსპორტო დერეფანი (INSTC) არის მრავალმოდალური სატრანსპორტო მარშრუტი, რომელიც აერთიანებს საზღვაო, სარკინიგზო და საავტომობილო გზებს ევროპას, რუსეთსა და ინდოეთს შორის კავშირის დასამყარებლად. პროექტის მიზანია ტვირთის გადაზიდვის დროისა და ხარჯების შემცირება. ტრადიციული საზღვაო მარშრუტებისგან განსხვავებით, როგორიცაა სუეცის არხი, INSTC-ის გავლით ტვირთების ტრანსპორტირება მნიშვნელოვნად ამცირებს მანძილს და, შესაბამისად, ხარჯებს.

პროექტის ძირითადი მონაწილეები არიან:

• რუსეთი

• ინდოეთი

• ირანი

• აზერბაიჯანი

• სომხეთი

• ბელარუსი

• ყაზახეთი

• ყირგიზეთი

• ომანი

• სირია

• ტაჯიკეთი

• თურქეთი

• უკრაინა

მიუხედავად იმისა, რომ საქართველო არ არის INSTC-ის ოფიციალური წევრი, მისი გეოგრაფიული მდებარეობა კავკასიის რეგიონში, შავი ზღვის სანაპიროზე და ტრადიციული სატრანსპორტო კვანძების არსებობა, რუსეთს აფიქრებინებს საქართველოს ჩართულობის პოტენციალზე ამ დერეფნის განვითარების კონტექსტში. რუსეთისთვის, საქართველოს გავლით დამაკავშირებელი მარშრუტი შეიძლება იყოს ალტერნატიული გზა ევროპასთან და სამხრეთ კავკასიასთან.

რაც შეეხება "3+3" ფორმატს (სამი სამხრეთკავკასიური ქვეყანა – საქართველო, აზერბაიჯანი, სომხეთი – და სამი დიდი რეგიონული მოთამაშე – რუსეთი, თურქეთი, ირანი), დმიტრი მასიუკმა კიდევ ერთხელ დაადასტურა რუსეთის მზაობა, ამ პლატფორმაზე საქართველოსთან კონსტრუქციული დიალოგისთვის. მან ხაზგასმით აღნიშნა, რომ ეს ფორმატი შექმნილია რეგიონში სტაბილურობის, მშვიდობისა და ეკონომიკური თანამშრომლობის გასაძლიერებლად. "მიუხედავად არსებული სირთულეებისა, რუსეთი ღიაა დიალოგისთვის საქართველოსთან "3+3" ფორმატში. გვჯერა, რომ ეს პლატფორმა ხელს შეუწყობს რეგიონული პრობლემების გადაწყვეტას და ახალი შესაძლებლობების შექმნას ყველა მონაწილისთვის", - განაცხადა მასიუკმა.

მოსკოვის განცხადებები საქართველოსთან დაკავშირებით, სავარაუდოდ, რეგიონში მზარდი გეოპოლიტიკური და ეკონომიკური პროცესების ფონზე უნდა იქნას განხილული. "ჩრდილოეთ-სამხრეთის" დერეფნის განვითარება და "3+3" ფორმატის გააქტიურების მცდელობები რუსეთის სტრატეგიის ნაწილია, გააძლიეროს თავისი გავლენა კავკასიის რეგიონში და შექმნას ახალი სატრანსპორტო და ლოგისტიკური არტერიები, განსაკუთრებით დასავლური სანქციების ფონზე.

საქართველოს მთავრობის მხრიდან, ამ დროისთვის, არანაირი ოფიციალური პასუხი არ გაკეთებულა მასიუკის განცხადებებთან დაკავშირებით. თუმცა, ცნობილია, რომ საქართველო "3+3" ფორმატს არ მონაწილეობს რუსეთის ოკუპაციის გამო. რაც შეეხება "ჩრდილოეთ-სამხრეთის" დერეფანს, საქართველო აქტიურად არის ჩართული შუა დერეფნის (Middle Corridor) განვითარებაში, რომელიც ასევე ევროპასა და აზიას აკავშირებს კავკასიის გავლით, თუმცა განსხვავებული მარშრუტით და ინვესტორებით. შუა დერეფანი რუსეთის გვერდის ავლით, კასპიის ზღვის გავლით, აზერბაიჯანსა და თურქეთს უკავშირდება.

დასკვნა: რუსეთის მიზნები საქართველოსადმი შეთავაზებებში

დმიტრი მასიუკის განცხადებები ნათლად აჩვენებს რუსეთის მრავალმხრივ ინტერესებს საქართველოსთან მიმართებაში, მიუხედავად არსებული რთული პოლიტიკური ურთიერთობებისა. ამ შეთავაზებების უკან დგას რამდენიმე ძირითადი მიზანი:

1. ეკონომიკური უპირატესობის მოპოვება და სანქციების გვერდის ავლა: დასავლეთის სანქციების პირობებში, რუსეთი აქტიურად ცდილობს ახალი სატრანსპორტო და ლოგისტიკური მარშრუტების შექმნას, რათა შეამციროს დამოკიდებულება ტრადიციულ დასავლურ გზებზე. "ჩრდილოეთ-სამხრეთის" დერეფანი, რომელიც რუსეთს ირანისა და ინდოეთის გავლით აკავშირებს, ამ სტრატეგიის ქვაკუთხედია. საქართველოს ჩართულობა, თუნდაც არაპირდაპირი გზით, ამ დერეფანში, რუსეთს საშუალებას მისცემს გაამარტივოს ტვირთების ნაკადი და გააძლიეროს თავისი ეკონომიკური პოზიციები რეგიონში. საქართველოს გავლით დამატებითი კავშირი, შესაძლოა, რუსეთისთვის სასურველი ალტერნატივა იყოს სხვა, ნაკლებად სტაბილური მარშრუტებისთვის.

2. რეგიონული გავლენის განმტკიცება: "3+3" ფორმატი არის რუსეთის მცდელობა, გააძლიეროს თავისი, როგორც კავკასიის რეგიონის მთავარი არბიტრისა და სტაბილიზატორის, როლი. საქართველოს ამ ფორმატში ჩართვით, რუსეთი ცდილობს შექმნას პლატფორმა, სადაც ყველა მნიშვნელოვანი რეგიონული საკითხი მისი მონაწილეობით გადაწყდება. ეს საშუალებას მისცემს მოსკოვს, შეამციროს დასავლეთის, განსაკუთრებით აშშ-ისა და ევროკავშირის, გავლენა რეგიონში და თავიდან აირიდოს მათ მიერ ინიცირებული დიალოგის ფორმატები.

3. საქართველოს ნეიტრალიტეტის ხელშეწყობა და დასავლური ინტეგრაციის შეფერხება: რუსეთი დიდი ხანია ცდილობს, საქართველო ჩამოაშოროს დასავლურ ინტეგრაციას, განსაკუთრებით ნატოში გაწევრიანების პერსპექტივას. ეკონომიკური პროექტებში ჩართულობისა და რეგიონული პლატფორმების შეთავაზებით, რუსეთი, შესაძლოა, იმედოვნებს, რომ საქართველო ეკონომიკურ სარგებელს პოლიტიკურ პრინციპებზე მაღლა დააყენებს და თანდათანობით უფრო "პრაგმატულ" საგარეო პოლიტიკას გაატარებს, რაც რუსეთის ინტერესებშია. ეს შეთავაზებები შეიძლება აღიქმებოდეს, როგორც "სტაფილო", რომელმაც საქართველოს მთავრობა შესაძლოა აცდუნოს.

4. საქართველოს ოკუპირებული ტერიტორიების საკითხის მარგინალიზაცია: რუსეთისთვის კრიტიკულად მნიშვნელოვანია, რომ ოკუპირებული ტერიტორიების (აფხაზეთი და ცხინვალის რეგიონი) საკითხი საერთაშორისო დღის წესრიგიდან მოიხსნას ან მისი მნიშვნელობა შემცირდეს. რეგიონულ ეკონომიკურ პროექტებსა და პოლიტიკურ პლატფორმებში ჩართულობით, მოსკოვი ცდილობს, საქართველოსთან ურთიერთობა ნორმალიზების გზაზე დააყენოს ისე, რომ ტერიტორიული მთლიანობის საკითხი ნაკლებად აქტუალური გახდეს.

მოკლედ, რუსეთის შეთავაზებები საქართველოსადმი არის სტრატეგიული ნაბიჯები, რომლებიც მიმართულია რუსეთის ეკონომიკური ინტერესების გაძლიერების, რეგიონული ჰეგემონიის დამყარებისა და საქართველოს დასავლური ვექტორიდან გადახრისკენ. თუმცა, საქართველოს მთავრობის პრინციპული პოზიცია რუსეთის მიერ ტერიტორიების ოკუპაციასთან დაკავშირებით, ამგვარი შეთავაზებების მიღებას ნაკლებად სავარაუდოს ხდის, განსაკუთრებით "3+3" ფორმატის კონტექსტში.