USD 2.7215
EUR 3.2155
RUB 3.4658
თბილისი
რუსეთი საქართველოს "ჩრდილოეთ-სამხრეთის" დერეფანში და "3+3" ფორმატში ეპატიჟება: მოსკოვის ხედვა რეგიონულ თანამშრომლობაზე
თარიღი:  94

მოსკოვი, 2025 წლის 1 ივლისი – რუსეთის საგარეო საქმეთა სამინისტროს დსთ-ს ქვეყნების მეოთხე დეპარტამენტის დირექტორის მოადგილემ, დმიტრი მასიუკმა, საქართველოსთან ურთიერთობისა და რეგიონული თანამშრომლობის პერსპექტივებზე ისაუბრა, ხაზი გაუსვა მოსკოვის ინტერესს საქართველოს ჩართულობის მიმართ "ჩრდილოეთ-სამხრეთის" საერთაშორისო სატრანსპორტო დერეფანსა (INSTC) და "3+3" ფორმატში. განცხადება გაკეთდა მიმდინარე წლის 27 ივნისს, რუსეთის საგარეო საქმეთა სამინისტროს მიერ გამართულ რეგიონულ კონფერენციაზე, რომელიც კავკასიისა და კასპიის ზღვის აუზის ქვეყნების ეკონომიკურ თანამშრომლობას ეძღვნებოდა.

მასიუკმა აღნიშნა, რომ რუსეთი საქართველოს განიხილავს, როგორც მნიშვნელოვან პოტენციურ მონაწილეს "ჩრდილოეთ-სამხრეთის" დერეფანში, რომელიც ევროპას, რუსეთს, კავკასიას, ცენტრალურ აზიასა და ინდოეთს დააკავშირებს. მისი თქმით, საქართველოს გეოგრაფიული მდებარეობა ამ მარშრუტში კრიტიკულად მნიშვნელოვანია და მისი ჩართულობა ხელს შეუწყობს ტვირთბრუნვის გაზრდასა და რეგიონული ეკონომიკური ინტეგრაციის გაღრმავებას. "ჩვენ გვჯერა, რომ საქართველოს შეუძლია მნიშვნელოვანი როლი ითამაშოს ამ დერეფნის განვითარებაში, რაც სარგებელს მოუტანს არა მხოლოდ რუსეთსა და საქართველოს, არამედ მთელ რეგიონს", - განაცხადა მასიუკმა.

 

"ჩრდილოეთ-სამხრეთის" საერთაშორისო სატრანსპორტო დერეფანი (INSTC)

 

"ჩრდილოეთ-სამხრეთის" საერთაშორისო სატრანსპორტო დერეფანი (INSTC) არის მრავალმოდალური სატრანსპორტო მარშრუტი, რომელიც აერთიანებს საზღვაო, სარკინიგზო და საავტომობილო გზებს ევროპას, რუსეთსა და ინდოეთს შორის კავშირის დასამყარებლად. პროექტის მიზანია ტვირთის გადაზიდვის დროისა და ხარჯების შემცირება. ტრადიციული საზღვაო მარშრუტებისგან განსხვავებით, როგორიცაა სუეცის არხი, INSTC-ის გავლით ტვირთების ტრანსპორტირება მნიშვნელოვნად ამცირებს მანძილს და, შესაბამისად, ხარჯებს.

პროექტის ძირითადი მონაწილეები არიან:

  • რუსეთი

  • ინდოეთი

  • ირანი

  • აზერბაიჯანი

  • სომხეთი

  • ბელარუსი

  • ყაზახეთი

  • ყირგიზეთი

  • ომანი

  • სირია

  • ტაჯიკეთი

  • თურქეთი

  • უკრაინა

მიუხედავად იმისა, რომ საქართველო არ არის INSTC-ის ოფიციალური წევრი, მისი გეოგრაფიული მდებარეობა კავკასიის რეგიონში, შავი ზღვის სანაპიროზე და ტრადიციული სატრანსპორტო კვანძების არსებობა, რუსეთს აფიქრებინებს საქართველოს ჩართულობის პოტენციალზე ამ დერეფნის განვითარების კონტექსტში. რუსეთისთვის, საქართველოს გავლით დამაკავშირებელი მარშრუტი შეიძლება იყოს ალტერნატიული გზა ევროპასთან და სამხრეთ კავკასიასთან.

რაც შეეხება "3+3" ფორმატს (სამი სამხრეთკავკასიური ქვეყანა – საქართველო, აზერბაიჯანი, სომხეთი – და სამი დიდი რეგიონული მოთამაშე – რუსეთი, თურქეთი, ირანი), დმიტრი მასიუკმა კიდევ ერთხელ დაადასტურა რუსეთის მზაობა, ამ პლატფორმაზე საქართველოსთან კონსტრუქციული დიალოგისთვის. მან ხაზგასმით აღნიშნა, რომ ეს ფორმატი შექმნილია რეგიონში სტაბილურობის, მშვიდობისა და ეკონომიკური თანამშრომლობის გასაძლიერებლად. "მიუხედავად არსებული სირთულეებისა, რუსეთი ღიაა დიალოგისთვის საქართველოსთან "3+3" ფორმატში. გვჯერა, რომ ეს პლატფორმა ხელს შეუწყობს რეგიონული პრობლემების გადაწყვეტას და ახალი შესაძლებლობების შექმნას ყველა მონაწილისთვის", - განაცხადა მასიუკმა.

მოსკოვის განცხადებები საქართველოსთან დაკავშირებით, სავარაუდოდ, რეგიონში მზარდი გეოპოლიტიკური და ეკონომიკური პროცესების ფონზე უნდა იქნას განხილული. "ჩრდილოეთ-სამხრეთის" დერეფნის განვითარება და "3+3" ფორმატის გააქტიურების მცდელობები რუსეთის სტრატეგიის ნაწილია, გააძლიეროს თავისი გავლენა კავკასიის რეგიონში და შექმნას ახალი სატრანსპორტო და ლოგისტიკური არტერიები, განსაკუთრებით დასავლური სანქციების ფონზე.

საქართველოს მთავრობის მხრიდან, ამ დროისთვის, არანაირი ოფიციალური პასუხი არ გაკეთებულა მასიუკის განცხადებებთან დაკავშირებით. თუმცა, ცნობილია, რომ საქართველო "3+3" ფორმატს არ მონაწილეობს რუსეთის ოკუპაციის გამო. რაც შეეხება "ჩრდილოეთ-სამხრეთის" დერეფანს, საქართველო აქტიურად არის ჩართული შუა დერეფნის (Middle Corridor) განვითარებაში, რომელიც ასევე ევროპასა და აზიას აკავშირებს კავკასიის გავლით, თუმცა განსხვავებული მარშრუტით და ინვესტორებით. შუა დერეფანი რუსეთის გვერდის ავლით, კასპიის ზღვის გავლით, აზერბაიჯანსა და თურქეთს უკავშირდება.


 

დასკვნა: რუსეთის მიზნები საქართველოსადმი შეთავაზებებში

 

დმიტრი მასიუკის განცხადებები ნათლად აჩვენებს რუსეთის მრავალმხრივ ინტერესებს საქართველოსთან მიმართებაში, მიუხედავად არსებული რთული პოლიტიკური ურთიერთობებისა. ამ შეთავაზებების უკან დგას რამდენიმე ძირითადი მიზანი:

  1. ეკონომიკური უპირატესობის მოპოვება და სანქციების გვერდის ავლა: დასავლეთის სანქციების პირობებში, რუსეთი აქტიურად ცდილობს ახალი სატრანსპორტო და ლოგისტიკური მარშრუტების შექმნას, რათა შეამციროს დამოკიდებულება ტრადიციულ დასავლურ გზებზე. "ჩრდილოეთ-სამხრეთის" დერეფანი, რომელიც რუსეთს ირანისა და ინდოეთის გავლით აკავშირებს, ამ სტრატეგიის ქვაკუთხედია. საქართველოს ჩართულობა, თუნდაც არაპირდაპირი გზით, ამ დერეფანში, რუსეთს საშუალებას მისცემს გაამარტივოს ტვირთების ნაკადი და გააძლიეროს თავისი ეკონომიკური პოზიციები რეგიონში. საქართველოს გავლით დამატებითი კავშირი, შესაძლოა, რუსეთისთვის სასურველი ალტერნატივა იყოს სხვა, ნაკლებად სტაბილური მარშრუტებისთვის.

  2. რეგიონული გავლენის განმტკიცება: "3+3" ფორმატი არის რუსეთის მცდელობა, გააძლიეროს თავისი, როგორც კავკასიის რეგიონის მთავარი არბიტრისა და სტაბილიზატორის, როლი. საქართველოს ამ ფორმატში ჩართვით, რუსეთი ცდილობს შექმნას პლატფორმა, სადაც ყველა მნიშვნელოვანი რეგიონული საკითხი მისი მონაწილეობით გადაწყდება. ეს საშუალებას მისცემს მოსკოვს, შეამციროს დასავლეთის, განსაკუთრებით აშშ-ისა და ევროკავშირის, გავლენა რეგიონში და თავიდან აირიდოს მათ მიერ ინიცირებული დიალოგის ფორმატები.

  3. საქართველოს ნეიტრალიტეტის ხელშეწყობა და დასავლური ინტეგრაციის შეფერხება: რუსეთი დიდი ხანია ცდილობს, საქართველო ჩამოაშოროს დასავლურ ინტეგრაციას, განსაკუთრებით ნატოში გაწევრიანების პერსპექტივას. ეკონომიკური პროექტებში ჩართულობისა და რეგიონული პლატფორმების შეთავაზებით, რუსეთი, შესაძლოა, იმედოვნებს, რომ საქართველო ეკონომიკურ სარგებელს პოლიტიკურ პრინციპებზე მაღლა დააყენებს და თანდათანობით უფრო "პრაგმატულ" საგარეო პოლიტიკას გაატარებს, რაც რუსეთის ინტერესებშია. ეს შეთავაზებები შეიძლება აღიქმებოდეს, როგორც "სტაფილო", რომელმაც საქართველოს მთავრობა შესაძლოა აცდუნოს.

  4. საქართველოს ოკუპირებული ტერიტორიების საკითხის მარგინალიზაცია: რუსეთისთვის კრიტიკულად მნიშვნელოვანია, რომ ოკუპირებული ტერიტორიების (აფხაზეთი და ცხინვალის რეგიონი) საკითხი საერთაშორისო დღის წესრიგიდან მოიხსნას ან მისი მნიშვნელობა შემცირდეს. რეგიონულ ეკონომიკურ პროექტებსა და პოლიტიკურ პლატფორმებში ჩართულობით, მოსკოვი ცდილობს, საქართველოსთან ურთიერთობა ნორმალიზების გზაზე დააყენოს ისე, რომ ტერიტორიული მთლიანობის საკითხი ნაკლებად აქტუალური გახდეს.

მოკლედ, რუსეთის შეთავაზებები საქართველოსადმი არის სტრატეგიული ნაბიჯები, რომლებიც მიმართულია რუსეთის ეკონომიკური ინტერესების გაძლიერების, რეგიონული ჰეგემონიის დამყარებისა და საქართველოს დასავლური ვექტორიდან გადახრისკენ. თუმცა, საქართველოს მთავრობის პრინციპული პოზიცია რუსეთის მიერ ტერიტორიების ოკუპაციასთან დაკავშირებით, ამგვარი შეთავაზებების მიღებას ნაკლებად სავარაუდოს ხდის, განსაკუთრებით "3+3" ფორმატის კონტექსტში.

ანალიტიკა
«The Guardian»: „ პლანეტაზე მშვიდობის ბედი სასტიკი და დაუნდობელი პატრიარქების ხელშია, რომლებიც მომავალ თაობას მსოფლიო წესრიგის ნანგრევებს უტოვებენ“

„სწორედ იმ დროს, როცა მსოფლიოს უაღრესად ჭირდება ბრძენი უხუცესები, პლანეტაზე მშვიდობის ბედი სასტიკი და დაუნდობელი პატრიარქების ხელშია, რომლებიც მომავალ თაობას მსოფლიო წესრიგის ნანგრევებს უტოვებენ“ - ასეთი სათაური აქვს ბრიტანულ გაზეთ „გარდიანში“ (The Guardian) გამოქვეყნებულ სტატიას, რომლის ავტორია დევიდ ვან რეიბრუკი, ნობელის პრემიის ლაურეატი ფილოსოფიაში ნიდერლანდებიდან.

გთავაზობთ პუბლიკაციას მცირე შემოკლებით:

მოდით ერთ დელიკატურ საკითხზე მსჯელობას შევეცადოთ: ვისაუბროთ ასაკზე ისე, რომ ეიჯიზმში - ასაკობრივ დისკრიმინაციაში - არ გადავვარდეთ.

არასოდეს არ მომხდარა ისეთი პრეცედენტი პლანეტის თანამედროვე ისტორიაში, როგორიც დღეს არის: მსოფლიოში მშვიდობის ბედი ისეთი ადამიანების ხელშია, რომლებიც საკმაოდ ხანდაზმულები არიან. ვლადიმერ პუტინს და სი ძინპინს 72 წელი შეუსრულდათ, ნარენდრა მოდი - 74 წლისაა, ბენიამინ ნეთანიაჰუ - 75-ის, დონალდ ტრამპი - 79-ის, ალი ჰამენეი - 86-ის.

რასაკვირველია, მედიცინის განვითარების წყალობით, ადამიანები სულ უფრო მეტ ხანს ცოხლობენ და შეუძლიათ აქტიური ცხოვრებით იცხოვრონ, მაგრამ ამის მიუხედავად, დრეს ცვენ მოწმენი ვართ იმ პოლიტიკური ლიდერების რაოდენობის ზრდისა, რომლებიც ასაკის კვალობაზე სულ უფრო ამკაცრებენ საკუთარ ხელისუფლებას, ხშირად თავიანთი ახალგაზრდა კოლეგების ხარჯზე.

გასულ კვირაში ჰააგაში ნატოს ყოველწლიურ სამიტზე ალიანსის ლიდერები, ემანუელ მაკრონის და მეტე ფრედერიქსონის (ორივე 47-47 წლისაა), ჯორჯა მელონის (48 წლის), პედრო სანჩესის (53 წლის) ჩათვლით, იძულებულნი იყვნენ დათანხმებულიყვნენ დონალდ ტრამპის მოთხოვნას სამხედრო ბიუჯეტის გაზრდის შესახებ. ნატოს წევრი ქვეყნების მეთაურების საშუალო ასაკი 60 წელს შეადგენს: გერმანიის კანცლერი 69-ისაა, ხოლო თურქეთის პრეზიდენტი რეჯეფ ერდოღანი - 71 წლის.

ყველა დაეთანხმა სამხედრო ასიგნებათა 5%-იან ზრდას, თუმცა აშკარაა, რომ ეს ციფრო თვითნებურად არის დადგენილი - მისი განხილვა სერიოზული დებატებით არ მომხდარა არც ნატოში და არც წევრი ქვეყნების შიგნით. ამ დროს უფრო მეტად სამხედრო-პოლიტიკური რეალობას კი არ მიექცა ყურადღება, არამედ ჭირვეული ამერიკელი პატრიარქის პატივისცემას და მის აკვიატებულ მოთხოვნას. ნატოს გენერალური მდივანი მარკ რიუტე, რომელიც მხოლოდ 58 წლისაა, ისე შორს წავიდა აშშ-ის პრეზიდენტისადმი მოწიწებაში, რომ დონალდს „მამიკოთი“ (Daddy) მიმართა. ეს დიპლომატია არ არის. ეს მორჩილებაა.

თაობათა კონფლიქტი სხვა არენებზეც ხდება: უკრაინის 47 წლის პრეზიდენტი ვოლოდიმირ ზელენსკი უპირისპირდება მასზე ბევრად უფროსი ასაკის კოლეგას - რუსეთის 72 წლის პრეზიდენტ ვლადიმერ პუტინს. იმავე ასაკის მქონე სი ძინპინი მტრული თვალით უყურებს ტაივანის  პრეზიდენტს, რომელიც კომუნისტ ბელადზე 7 წლით უმცროსია. ბენიამინ ნეთანიაჰუ, რომლის წლოვანება საუკუნის სამ მეოთხედს შეადგენს, აუღელვებლად უყურებს ღაზას სექტორის განადგურებას, რომლის მოსახლეობის საშუალო ასაკი 18-20 წელია. ირანში 86 წლის ლიდერი მართავს ქვეყნის 80-მილიონიან მოსახლეობას, რომელთა საშუალო ასაკი 32 წელია. კამერუნელი 92 წლის პრეზიდენტი პოლ ბია 1982 წლიდან იმყოფება იმ ქვეყნის სათავეში, რომლის მცხოვრებლების საშუალო ასაკს 18 წელი შეადგენს, ხოლო სიცოცხლის საშუალო ხანგრძლივობა - 62 წელს.

რასაკვირველია, ჩვენ არ ვდგავართ გერონტოკრატიული შეთქმულების წინაშე. ჯერ-ჯერობით არც მოხუცი მოქმედი ლიდერების კლუბი არ არსებობს, რომლებიც მსოფლიოს ბატონობას სიცოცხლის ბოლომდე ესწრაფვიან... მაგრამ არის რაღაც შემაშფოთებელი იმაში, რომ  მშვიდობა ინგრევა სწორედ იმ ადამიანების მიერ, რომელთა ცხოვრება მეორე მსოფლიო ომის შემდომი არქიტექტურით განისაზღვრა. ალი ჰამენეი 6 წლისა იყო, როცა ჯერ გერმანიამ, შემდეგ კი იაპონიამ ხელი უსიტყვო კაპიტულაციას მოაწერეს.

დონალდ ტრამპი 1946 წელს დაიბადა, როცა გაერომ თავისი პირველი გენერალური ასამბლეის სხდომა ჩაატარა. ბენიამინ ნეთანიაჰუ  დაიბადა ისრაელის სახელმწიფოს შექმნიდან ერთი წლის შემდეგ. ნარენდრა მოდი დაიბადა 1950 წელს, როცა ინდოეთი საპარლამენტო რესპუბლიკად გამოცხადდა და ქვეყნის კონსტიტუცია მიიღეს. ვლადიმერ პუტინი ქვეყანას 1952 წლის ოქტომბერში მოევლინა, იოსებ სტალინის სიკვდილამდე რამდენიმე თვით ადრე. ამხანაგი სი ძინპინი - 1953 წლის ივნისში დაიბადა, სტალინის სიკვდილის შემდეგ. რეჯეფ ერდოღანი გაჩნდა 1954 წელს, თურქეთის ნატოში შესვლიდან ორი წლის შემდეგ. ყველა ჩამოთვლილი პირები ომისშემდგომი ეპოქის ბავშვები არიან და ახლა, როცა თავიანთი სიცოცხლის მიჯნას უახლოვდებიან, ისინი, როგორც ჩანს, მზად არიან იმ მსოფლიოს დასანგრევად, რომლებშიც თვითონ დაიბადნენ. ასთი მოქმედება შურისძიებას ჰგავს.

დიახ, საერთაშორისო წესრიგი, რომელიც თეორიულად გარკვეულ წესებს ემყარებოდა, პრაქტიკაში ყოველთვის არეულ-დარეული იყო, ვიდრე ეს ქაღალდზე ჩანდა. მაგრამ, ნებისმიერ შემთხვევაში რაღაც იდეალი არსებობდა, რომლის მიღწევას ყველა თავისებურად ცდილობდა. არსებობდა საერთო მორალური პრინციპები - დიახ, მყიფე, მაგრამ გულწრფელი, რომელიც იმ რწმენას ემყარებოდა, რომლის მიხედვით, კაცობრიობას აღარ უნდა გაემეორებინა მე-20 საუკუნის პირველი ნახევრის მხეცობები და რომ უმჯობესია უთანხმოებები დიალოგისა და დიპლომატიის მეშვეობით მოგვარდეს. დღეს ეს რწმენები აორთქლდა, გაქრა და უმეტესად იმ ადამიანთა გონებასა და სულში, რომლებისთვისაც ყველაზე ძვირფასი უნდა ყოფილიყო და რომელებიც სიკეთის რწმენას ყველაზე მეტად უნდა გაფრთხილებოდნენ.

დღეს უპრეცედენტო მომენტია. წინა მსოფლიო მართლწესრიგის არქიტექტორები - ადოლფ ჰიტლერი, ბენიტო მუსოლინი, იოსებ სტალინი და მაო ძედუნი სულ რაღაც 30-40 წლისანი იყვნენ, როცა ხელისუფლებაში მოვიდნენ. ახალმა თაობამ ახალი მსოფლიო ააშენა, მაგრამ წინა მართლწესრიგის შედეგებს შეეჯახნენ. დრეს ახალი მსოფლიოც ინგრევა იმ ძველი თაობის ადამიანების მიერ, რომლებიც ვერ იცოცხლებენ იმ დრომდე, რათა დაინახონ, როგორი ნანგრევები დარჩება მათი მოქმედებით.

ჩვენ შეიძლებოდა გვქონოდა იმის იმედი, რომ თაობა, რომელსაც ბედმა გაუღიმა და სიცოცხლის ხანგრძლივობა გაუგრძელდა, თავიანთი სიკვდილის შემდეგ სიკეთის, პტივისცემის და გლობალური პოზიტიური ხელმძღვანელობის მემკვიდრეობას დატოვებდა. ამის ნაცვლად ჩვენ მოწმენი ვართ ბოლო ათწლეულებში მომხდარი ყველაზე უარესი რეპრესიების, ძალადობის, გენოციდების, ეკოციდების და საერთაშორისო სამართლის მიმართ უპატივცემლო დამოკიდებულებისა, რომლებსაც ყველაზე მეტად ულმობელი 70-80 წლის მოხუცები სჩადიან და რომლებიც, როგორც ჩანს, უფრო მეტად იმით არიან დაინტერესებული, რომ თავი აარიდონ სამართლებრივ პასუხისმგებლობას, ვიდრე მშვიდობის შენარჩუნებაზე იზრუნონ.

მაგრამ ასე არ უნდა იყოს.

როცა ნელსონ მანდელამ 1999 წელს სამხრეთ აფრიკის რესპუბლიკის პრეზიდენტის პოსტი დატოვა, მან ჩამოაყალიბა ორგანიზაცია „უხუცესები“, რომელიც ყოფილ მსოფლიო ლიდერებს აერთიანებდა. ისინი მუშაობდნენ მშვიდობის, სამართლიანობისა და ადამიანის უფლებების მხარდასაჭერად. დღეს, მოქმედებენ რა კონსენსუსის ტრადიციებით და წინა თაობების პოლიტიკოსთა საუკეთესო გამოცდილებით, „უხუცესების“ წევრები ითვლებიან იმის მაგალითად, თუ როგორ შეუძლიათ ასაკოვან ადამიანებს კაცობრიობას მოუტანონ მეტი სინათლე, გამოხატონ თანაზიარობა, იმოქმედონ სინდისით და არა მარტო გავლენითა და ძალით.

პრობლემა მოხუცებულობაში არ არის. პრობლემა იმაშია, თუ როგორი მიზნის მიღწევა სურთ მისი სარგებლობით და რას აძლევენ უპირატესობას. მსოფლიოს არ სურს ისეთი ახალი მოხუცი ძალოვანი პირები, რომლებსაც მმართველის საჭისა და ტახტის დატოვება არ სურთ. მსოფლიოსათვის უკეტესია ის მოხუცი ლიდერები, ის უხუცესები, რომლებიც მზად არიან კომპრომისებისათვის და ადამიანთა ენერგიის სასიკეთოდ წარმართვისათვის. ისინი, ვინც მემკვიდრეობაზე ფიქრობენ არა როგორც პირად დიდებაზე, არამედ როგორც მშვიდობაზე, რომელსაც ისინი თავიათი სიცოცხლის შემდეგ დატოვებენ. ჩვენს დროში გვჭირდება არა ბატონობა, არამედ სიბრძნის გამოვლენა. და ეს, საბოლოო ჯამში, არის ის, რაც მმართველს ლიდერისაგან განასხვავებს.

სრულად
გამოკითხვა
ვინ გაიმარჯვებს რუსეთ - უკრაინის ომში?
ხმის მიცემა
სხვათა შორის

მსოფლიოს ისტორიაში, უდიდესი იმპერიები ტერიტორიით(მლნ კვ. კმ): ბრიტანეთი - 35.5 მონღოლეთი - 24.0 რუსეთი - 22.8 ქინგის დინასტია (ჩინეთი) - 14.7 ესპანეთი - 13.7 ხანის დინასტია (ჩინეთი) - 12.5 საფრანგეთი - 11.5 არაბეთი - 11.1 იუანების დინასტია (ჩინეთი) - 11.0 ხიონგნუ - 9.0 ბრაზილია - 8.337 იაპონია - ~8.0 იბერიული კავშირი - 7.1 მინგის დინასტია (ჩინეთი) - 6.5 რაშიდუნების ხალიფატი (არაბეთი) - 6.4 პირველი თურქული სახანო - 6.0 ოქროს ურდო - 6.0 აქემენიანთა ირანი - 5.5 პორტუგალია - 5.5 ტანგის დინასტია (ჩინეთი) - 5.4 მაკედონია - 5.2 ოსმალეთი - 5.2 ჩრდილო იუანის დინასტია (მონღოლეთი) - 5.0 რომის იმპერია - 5.0

Ford, საავტომობილო ბაზრის დომინანტი მაშინ, როდესაც საავტომობილო ბაზარი ჯერ კიდევ ჩამოყალიბების პროცესში იყო, Ford Model T იყო დომინანტი მანქანა. 1916 წლის მონაცემებით, ის მსოფლიოში ყველა ავტომობილის 55%-ს შეადგენდა.

ილია ჭავჭავაძე: "როცა პრუსიამ წაართვა საფრანგეთს ელზასი და ლოტარინგია და პარლამენტში ჩამოვარდა საუბარი მასზედ, თუ რაგვარი მმართველობა მივცეთო ამ ახლად დაჭერილს ქვეყნებს, ბისმარკმა აი, რა სთქვა: ,,ჩვენი საქმე ელზასსა და ლოტარინგიაში თვითმმართველობის განძლიერება უნდა იყოსო. ადგილობრივნი საზოგადოების კრებანი უნდა დავაწყოთო ადგილობრივის მმართველობისთვისაო. ამ კრებათაგან უფრო უკეთ გვეცოდინება იმ ქვეყნების საჭიროება, ვიდრე პრუსიის მოხელეთაგანა. ადგილობრივთა მცხოვრებთაგან ამორჩეულნი და დაყენებულნი მოხელენი ჩვენთვის არავითარს შიშს არ მოასწავებენ. ჩვენგან დანიშნული მოხელე კი მათთვის უცხო კაცი იქნება და ერთი ურიგო რამ ქცევა უცხო კაცისა უკმაყოფილებას ჩამოაგდებს და ეგ მთავრობის განზრახვასა და სურვილს არ ეთანხმება. მე უფრო ისა მგონია, რომ მათგან ამორჩეულნი მოხელენი უფრო ცოტას გვავნებენ, ვიდრე ჩვენივე პრუსიის მოხელენი”. თუ იმისთანა კაცი, როგორც ბისმარკი, რომელიც თავისუფლების დიდი მომხრე მაინდამაინც არ არის, ისე იღვწოდა თვითმმართველობისათვის, მერე იმ ქვეყნების შესახებ, რომელთაც გერმანიის მორჩილება არამც თუ უნდოდათ, არამედ ეთაკილებოდათ, თუ ამისთანა რკინის გულისა და მარჯვენის კაცი, როგორც ბისმარკი, სხვა გზით ვერ ახერხებდა ურჩის ხალხის გულის მოგებას, თუ არ თვითმმართველობის მინიჭებითა, სხვას რაღა ეთქმის."

დედამიწაზე არსებული ცოცხალი არსებებიდან მხოლოდ ადამიანს და კოალას აქვთ თითის ანაბეჭდი

ინდოელი დიასახლისები მსოფლიო ოქროს მარაგის 11% ფლობენ. ეს უფრო მეტია, ვიდრე აშშ-ს, სავალუტო ფონდის, შვეიცარიის და გერმანიის მფლობელობაში არსებული ოქრო, ერთად აღებული.

დადგენილია, რომ სასოფლო-სამეურნეო კულტურათა მოსავლიანობის განმსაზღვრელ კომპლექსურ პირობათა შორის, ერთ-ერთი თესლის ხარისხია. მაღალხარისხოვანი ჯიშიანი თესლი ერთ-ერთი მნიშვნელოვანი ფაქტორია მოსავლიანობის გასადიდებლად, რაც აგრეთვე დასაბუთებულია ხალხური სიბრძნით "რასაც დასთეს, იმას მოიმკი". - ქართული გენეტიკისა და სელექცია–მეთესლეობის სკოლის ერთ-ერთი ფუძემდებელი, მეცნიერებათა დოქტორი, აკადემიკოსი პეტრე ნასყიდაშვილი

ებოლა, SARS-ი, ცოფი, MERS-ი, დიდი ალბათობით ახალი კორონავირუსი COVID-19-იც, ყველა ამ ვირუსული დაავადების გავრცელება ღამურას უკავშირდება.

ყველაზე დიდი ეპიდემია კაცობრიობის ისტორიაში იყო ე.წ. "ესპანკა" (H1N1), რომელსაც 1918-1919 წლებში მიახლოებით 100 მილიონი ადამიანის სიცოცხლე შეეწირა, ანუ დედამიწის მოსახლეობის 5,3 %.

იცით თუ არა, რომ მონაკოს ნაციონალური ორკესტრი უფრო დიდია, ვიდრე ქვეყნის არმია.