USD 2.7484
EUR 2.8998
RUB 2.7361
თბილისი
რუსეთ-უკრაინის ომის შეჯამება 3 ოქტომბრის დილის მდგომარეობით - გიორგი კობერიძე
 1411
რუსეთ-უკრაინის ომი [შეჯამება | 02.10.2024]:
- დონეცკის ოლქში, რუსები მნიშვნელოვან ქალაქ ვუჰლედარში შევიდნენ და მთელი დასახლება დაიკავეს. მხოლოდ უკიდურესი ჩრდილოეთის მონაკვეთში გრძელდება შეტაკებები, რომლის მიზანიც არა პოზიციების შენარჩუნება, არამედ უსაფრთხო უკანდახევაა. ვუჰლედარსა და მის მომიჯნავე დასახლებებს რუსები 2022 წლის ოქტომბრიდან უტევდნენ. ვუჰლედარი უკრაინული თავდაცვის ერთ-ერთი საყრდენი წერტილი იყო, სადაც რუსებმა 2023 წელს ცოცხალი ძალისა და ტექნიკის კატასტროფული დანაკარგი განიცადეს.
ვუჰლედარი იმითაცაა მნიშვნელოვანი, რომ იქიდან უკრაინელები ქალაქი დონეცკის შემოგარენსაც სწვდებოდნენ, ჩრდილო-აღმოსავლეთით და ვოლვონახასაც,სამხრეთით. ეს უკანასკნელი არამხოლოდ მარიუპოლისაკენ მიმავალ გზაზე საკვანძო ქალაქია, არამედ რკინიგზის ქსელის ცენტრალური უბანიც.
ვუჰლედარის დაცემა ფრონტის ხაზზე სტრატეგიული თვალსაზრისით სიტუაციას არ ცვლის, მაგრამ რუსებს ტაქტიკური უპირატესობა აქვთ და ინიციატივაც მათ ხელშია. საეჭვოა რუსებმა სწრაფი წინსვლა განახორციელონ ამ მიმართულებაზე, რადგან უკრაინელებმა ვუჰლედარის ჩრდილოეთით ახალი პოზიციები მოაწყვეს, მაგრამ რუსები მაინც სწრაფად მოქმედებას შეეცდებიან.
- სხვა სიტუაციაა ხარკივის ოლქში. სასაზღვრო ქალაქ ვოვჩანსკში რუსებმა აგრეგატის ქარხნისაკენ გაჭრა სცადეს. ეს ის ქარხანაა, რომელიც რამდენიმე დღის წინ უკრაინელებმა გაათავისუფლეს და რუსი სამხედროებით დაატყვევეს. რუსული შეტევა არათუ ჩავარდა, არამედ ასობით დაღუპული და დაჭრილი მიიღო საკუთარ რიგებში. ვოვჩანსკი რუსების ერთგვარ თავისტკივილად იქცა. რუსები ქალაქის 30%-ს ფლობენ. და რაც მთავარია ისინი უკრაინული თავდაცვის მთავარ ხაზამდეც კი არ არიან მისულები, რომელიც მდინარე ვოვჩას სიახლოვეს მდებარეობს. მაისში დაწყებული რუსული იერიშის მიზანი უკრაინული სამხედრო ძალების ამ მიმართულებაზე იძულებითი დაკავება გახლდათ, ხოლო უფრო სასურველ შემთხვევაში უშუალოდ ხარკივის შემოგარენამდე მიღწევა იყო, მაგრამ რუსებს ეს ოპერაცია ძალიან ძვირად უჯდებათ ცოცხალი ძალისა და ტექნიკის თვალსაზრისით. ხოლო ტერიტორიულ განზომილებაში თუ შევხედავთ, რუსებს არცერთი მნიშვნელოვანი დასახლება არ უგდიათ ხელთ. ამასთან, მცირე ტერიტორიულ მონაკვეთში დიდი რაოდენობით ცოცხალი ძალის შეყრა უკრაინული არტილერიისათვის ადვილ სამიზნედაც იქცა.
- რუსეთის კურსკის ოლქში ვითარება უცვლელია. რუსების მცდელობა კრემლის მიერ დადგენილ თარიღში, 1 ოქტომბრამდე გაეთავისუფლებინათ ეს ტერიტორია არ გამოვიდა. რუსეთის უძლეველობის ამბავი კიდევ ერთხელ დადასტურდა რომ უსაფუძვლოა. რაც მთავარია რუსული კონტრშეტევა არ წარმოადგენს მხოლოდ ერთი მხარის შეტევას, არამედ უკრაინელებიც ფლობენ ინიციატივას. შესაბამისად, შეტევა გარდამავალი ხასიათისაა. თუკი რუსები კურსკის ოლქში ლუბომივკას წარუმატებლად უტევენ, უკრაინელები გლუშკოვოს რაიონში ფლობენ ინიციატივას. უშუალოდ გლუშკოვოში ბაზირებული რუსული სამხედრო ნაწილები კი საარტილერიო ცეცხლის ქვეშ არიან მოქცეულნი. აქტიურობენ უკრაინული დრონებიც.
საინტერესოა ისიც, რომ უკრაინელებმა რუსული კონტრშეტევის მოსაგერიებლად მთელ რიგ მონაკვეთში ის თავდაცვის ზღუდეები და სანგრები გამოიყენეს, რომელიც მანამდე რუსებს ჰქონდათ მოწყობილი. რუსებს კურსკის ოლქში დაახლოებით 45-50 ათასი სამხედრო ჰყავთ მობილიზებული. ამ მხრივ უკრაინელებმა მიზანს მიაღწიეს და რუსებს სხვადასხვა სექტორიდან მოახსნევინეს ნაწილები.
- უკრაინელები თითქმის ყოველდღიურად ბომბავენ როსტოვისა და კრასნოდარის ოლქებში რუსულ სამხედრო ობიექტებსა და ნავთობტერმინალებს. როსტოვში, მილეროვოს ავიაბაზის მიმართულებაზე უკრაინელები ბოლო დღეებია აქტიურად უშვებენ დრონებს. აღნიშნულმა იერიშებმა ცეცხლი და ხანძარი გამოიწვია.
- უკრაინაში რუსებმა ოდესის პორტი დაბომბეს. დაიბომბა უკრაინა-რუმინეთის საზღვრის სიახლოვეს გამშვები პუნქტიც. რუსები დრონების მაქსიმალურად დიდი რაოდენობით გაშვებით უკრაინული ჰაერსაწინააღმდეგო სისტემების გადატვირთვას ცდილობენ. შესაბამისად, დრონებისა და რაკეტების ნაწილის ჩამოგდება ძალიან რთულდება ხოლმე.
- დანიამ უკრაინული თავდაცვის ინდუსტრიის გასაძლიერებლად 700 მილიონ ევრომდე ჩადო. კონცეფცია მარტივია: უკრაინელები ამ ფულით არა დასავლურ ტექნიკას, არამედ უკრაინულ სამხედრო წარმოებას ავითარებენ. ეს ძალიან სწორი მიდგომაა, რადგან ამ შემთხვევაში ფული უკრაინის ეკონომიკაში რჩება და სამხედროსთან ერთად ეკონომიკური დახმარებაც გამოდის.
- განწყობების შემსწავლელი საინტერესო კვლევა ჩატარდა რუსეთში, რომლის მიხედვითაც: ომში რუსეთის გამოკითხული მოსახლეობის 33%-ის ოჯახის წევრი ან ნათესავი მონაწილეობს. 13%-ს კი დაღუპული ჰყავს ფრონტზე. დაჭრილებისა და ტყვეების შესახებ ინფორმაცია არ არის, მაგრამ დაღუპულების სიაში არ შედის. ეს კი მართლაც ძალიან დიდი რიცხვზე მიუთითებს, მით უფრო იმის გათვალისწინებით, რომ საჯაროდ გამოსულ რუსულ კვლევებში რეალური რიცხვები მაინც ფორმირდება ხოლმე. უშუალოდ განწყობას რაც შეეხება ქალაქის მოსახლეობა განსაკუთრებით უკმაყოფილოა ომით. შორეული რეგიონები უფრო ნაკლებად. არადა სწორედ რეგიონებიდან ჰყავს რუსეთს ძირითადი სამხედრო კონტინგენტი ჩამოყალიბებული.
- უკრაინაში საუბარი მიმდინარეობს უკრაინის სამხედრო დაზვერვის ხელმძღვანელის, კირილო ბუდანოვის შესაძლო გადაყენებაზე. ცხადია, ოფიციალური ვერსია არაფერია და არც გადაყენების შესახებ გაკეთებულა რაიმე განცხადება. თუმცა აქ მნიშვნელოვანი ისაა, რომ ბუდანოვის პოპულარობა და წონა ძალიან დიდია უკრაინაში. შესაბამისად, მის შესაძლო ჩანაცვლებას სერიოზული მიზეზები უნდა ჰქონდეს. ამასთან, რა თანამდებობაზე გადაიყვანენ მას უცნობია. თუმცა აღსანიშნავია ისიც, რომ ადრეც იყო ბუდანოვის სხვა თანამდებობაზე გადაყვანის შესაძლებლობა და თავდაცვის მინისტრადაც და გენშტაბის უფროსადაც განიხილავდნენ მას, მაგრამ მაშინ არ გამართლდა მოლოდინი. ახლა ვნახოთ. შეიძლება მხოლოდ საინფორმაციო კამპანიაა. მთავარი ისაა, რომ რუსეთში ბუდანოვის ძალიან ეშინიათ.
- რუსეთში მოსახლეობის ნებისმიერი სახის აღწერა 2029 წლამდე ვერ ჩატარდება - ამ ბრძანებას პუტინმა მოაწერა ხელი. მიზეზი ნათელია - ძალიან დიდი რაოდენობით მიგრაციამ და ფრონტზე სიკვდილიანობამ რუსეთის დემოგრაფიაზე ძალიან მძიმედ იმოქმედა. შესაბამისად, საჯაროდ რეალური რიცხვის გამოტანა კრემლს არ სურს. ისედაც, ძველი აღწერებიდან ჩანდა, რომ რუსეთი ცრუობდა საკუთარ მონაცემებზე საუბრისას.
- კრემლს არ მოსწონს რომ მისი მოკავშირეები თუ ყოფილი კოლონიები ისტორიის სასწავლებელ წიგნებში რუსეთის იმპერიას და საბჭოთა ტერორს ნეგატიურად მოიხსენიებენ. ამაზე რუსული პრესა აქტიურად საუბრობს და აღნიშნავს, რომ იმპერიის პერიოდზე საუბრისას რუსეთი კოლონიურ და დამპყრობელ ძალადაა მოხსენიებული როგორც შუა აზიაში ისე კავკასიაში. ამ ფონზე აფრიკაშიც კი რუსეთის იმპერიული პოლიტიკის სწავლებისას ხაზგასმა ხდება იმ ძალადობაზე რაც ცარისტული რუსეთისა თუ საბჭოთა იმპერიის დროს იქნა ჩადენილი. რუსეთს ამ ყველაფრის შეცვლა სურს და ამ კამპანიის წარმოებას აპირებს. ანუ ისტორიიდან ამოშალოს ის, რაც მან არაერთხელ ჩაიდინა - ტერორი, გენოციდი და ეთნიკური წმენდა. სხვათა შორის ძალიან ცნობილი ამერიკელი ავტორი ტიმოთი სნაიდერი მუდმივად უსვამს ხაზს, რომ ისტორიის ცოდნა პოლიტიკაში იმაზე მნიშვნელოვანია, ვიდრე ეს დღეს დასავლეთშია წარმოდგენილი. იგი განმარტავს, რომ რუსეთი ფალსიფიცირებული ისტორიული თქმულებებით აყალიბებს მიზნებს. ხოლო ისტორიის არცოდნა კულტურული და პოლიტიკური ასპექტების არცოდნას მოასწავებს და რუსული ისტორიული თქმულებების მახეში გაბმა უფრო ადვილდება.
- ნატოს ახალი გენერალური მდივანი მარკ რუტეა. იგი აქამდე ნიდერლანდების პრემიერის თანამდებობას იკავებდა. საინტერესოა, რომ ნიდერლანდები ერთ-ერთი პირველი სახელმწიფო იყო, რომელმაც უკრაინას დიდი რაოდენობით შეიარაღება გადასცა და მისი თავისუფლად გამოყენების ნებართვა გასცა. დღესაც, რუტე მომხრეა მოეხსნას უკრაინას ყველა სახის შეზღუდვა იარაღის რუსეთის ტერიტორიაზე გამოყენების შესახებ.
- ირანი რუსეთისათვის იარაღის ერთ-ერთი პირველი მიმწოდებელი იყო. ახლო აღმოსავლეთში შექმნილი ვითარების ფონზე ირანი რამდენად მიაწვდის ბალისტიკურ რაკეტებს რუსეთს საკითხავია. მაგრამ ირანული შეიარაღება საკმაოდ იაფად მზადდება. შესაბამისად, მისი გაცვლა რაიმე რუსულ ტექნიკაში ან წარმოების ნებართვა/ნოუ-ჰაუში არ არის გამორიცხული.
- გავლენიანი მკვლევრის ან აპელბაუმის საინტერესო სტატია დაიბეჭდა The Atlantic-ში. იგი ღიად წერს, რომ დასავლეთი უნდა გამოვიდეს არარსებული მოლაპარაკებების მოლოდინის რეჟიმიდან და გადავიდეს უკრაინის გამარჯვების მიდგომაზე. იგი ამატებს, რომ სანამ რუსეთს სჯერა გამარჯვების და ამ ომის მოგების, მანამ ეს ომი გაგრძელდება. ხოლო რუსეთის გამარჯვების შემთხვევაში (რა ფორმითაც არ უნდა იყოს ის) მძიმე შედეგებით დასრულდება დასავლეთისათვის და რუსული ინტერესები გაძლიერდება სამხრეთ ამერიკიდან დაწყებული აფრიკით დამთვრებული - ყველგან. რუსეთი ისედაც აწარმოებს მესამე ქვეყნების გამოყენებით ომებს მსოფლიოს სხვადასხვა წერტილში და წარმატების შემთხვევაში ეს ყველაფერი გაორმაგდება.
ანალიტიკა
«Lauterbacher Anzeiger» (გერმანია): „საქართველო პუტინის ორბიტაზე გადადის: უშვებს თუ არა „შეცდომას“ ევროკავშირი?“

გერმანული გაზეთი „ლაუთერბახერ ანცეიგერი“ (Lauterbacher Anzeiger - იბეჭდება ჰესენის მხარეში) აქვეყნებს სტატიას სათაურით „საქართველო პუტინის ორბიტაზე გადადის: უშვებს თუ არა „შეცდომას“ ევროკავშირი?“ (ავტორი - ფლორიან ნაუმანი).

გთავაზობთ პუბლიკაციას შემოკლებით:

საქართველოში ჩატარებული არჩევნებიდან სამ კვირაზე მეტი გავიდა, მაგრამ ევროკავშირს ჯერ კიდევ არ აქვს გამოხატული მკაფიო პოზიცია და ამ ეტაპზე მხოლოდ განმარტებებს ითხოვს. ბრიუსელს ამისათვის საკმაო მიზეზები აქვ: არცევნებში რატომღაც მოულოდნელად გაიმარჯვა სულ უფრო ავტორიტარმა და პრორუსულად განწყობილმა პარტიამ „ქართულმა ოცნებამ“, რაც ბევრ კითხვას იწვევს. ოქტომბრის ბოლოდან ოპოზიცია არჩევნების დროს მომხდარი დარღვევების ფაქტებს აგროვებს, მაგრამ მნიშვნელოვანი კანონდარღვევების რაოდენობა, როგორც ჩანს, საკმარისი არ არის.

დებატები ევროპარლამენტში: საით მიდის საქართველო?

ამ კვირაში ევროპის პარლამენტში მიმდინარე დებატების დროს ორი მომენტი აშკარად გამოიკვეთა: პარლამენტართა ერთმა ნაწილმა ევროკავშირი ორმაგი პოლიტიკის გატარებაში  და არჩევნების შედეგების მხოლოდ პოლიტიკური ნიშნით შეფასებაში დაადანაშაულა, ხოლო მეორე ნაწილმა საქართველოს მთავრობის მიმართ უფრო ხისტი ზემოქმედება მოითხოვა. გადაწყვეტილება (ალბათ, სიმბოლური მნიშვნელობის მქონე) ჯერ მიღებული არ არის.

საბოლოო ჯამში, როგორც ჩანს, ამჟამად საკითხის აქტუალობა იმაშია, გადავა თუ არა  საქართველო რუსეთის ორბიტაზე და გახდება თუ არა მისი თანამგზავრი - მიუხედავად იმისა, რომ მოსახლეობას ევროპული ორიენტაცია აქვს. ასევე მნიშვნელოვანია დადგინდეს - იყო თუ არა არჩევნები დემოკრატიული და სამართლიანი.

გერმანიის „მწვანეთა“ პარტიის წარმომადგენელი სერგეი ლაგოდინსკი და ესტონელი სოციალ-დემოკრატი მარინა კალიურანდი ჯერ კიდევ არ არიან დარწმუნებულები იმაში, რომ საქართველოში არჩევნები გაყალბდა. ყოველ შემთხვევაში, ისინი დამადასტურებელ ფაქტებს ვერ ხედავენ. ორივე პოლიტიკოსი ევროპარლამენტის დელეგაციის - „ევრონესტის“ წევრები არიან, რომელთა მოვალებაშია ურთიერთობა და აზრთა გაცვლა-გამოცვლა ჰქონდეთ ისეთ ქვეყნებთან, როგორებიცაა საქართველო, მოლდოვა, უკრაინა და სომხეთი. სერგეი ლაგოდინსკი, თავის მხრივ, „ევრონესტის“ თავმჯდომარეა.

თბილისი მოსკოვსა და ბრიუსელს შორის

„საქართველო და მოლდოვა ჭადრაკის ფიგურები არ არიან, რომ ჩვენ ისინი დაფაზე გადავაადგილოთ. ისინი სახელმწიფოებს წარმოადგენენ და მათ თავიანთი მომავალი აქვთ“, - ამბობს სერგეი ლაგოდინსკი, რომელსაც მხედველობაში აქვს ორივე ქვეყანაში ჩატარებული არჩევნები. თუმცა იგი ყურადღება ასევე ამახვილებს სავარაუდო გაყალბებაზეც და აღნიშნავს, რომ არსებობს არგუმენტები განმეორებითი არჩევნების ჩასატარებლად.

 „პირადად ჩემთვის საკითხი ასე გამოიხატება: რა უნდა ვუქნათ იმ პარტიას, რომელიც ანტიკონსტიტუციურ პოლიტიკას ატარებს? საქართველოს ძირითად კანონში ჩაწერილია, რომ ქვეყნის მიზანს ევროკავშირთან ინტეგრაცია წარმოადგენს“, - აცხადებს სერგეი ლაგოდინსკი. მმართველი პარტია „ქართული ოცნება“ სიტყვით ოფიციალურად ადასტურებს, რომ მისი მიზანი 2030 წლისათვის ევროკავშირში გაწევრიანებაა, მაგრამ საქმით მთავრობამ უკვე დიდი ხნის გადაუხვია ევროკავშირისაკენ მიმავალი გზიდან, როცა პრორუსული კანონები მიიღო, ბრიუსელის გაფრთხილებისა და საპროტესტო აქციების მიუხედავად. „ვფიქრობ, მართლაც გონივრული იქნებოდა არჩევნების განმეორებით ჩატარება - უბრალოდ, საზოგადოება რომ სიმართლეში დარწმუნდეს“, - ამბობს სერგეი ლაგოდინსკი, - ნებისმიერ შემთხვევაში, თუ დამტკიცდება, რომ მანიპულაციები მართლაც მოხდა, ახალი არჩევნების ჩატარება აუცილებელია, თანაც საერთაშორისო კონტროლით“.

მარინა კალიურანდსაც ასეთივე თავალსაზრისი აქვს: „უნდა დაველოდოთ განმარტებებს [და სასამართლოს გადაწყვეტილებებს], სპეკულირება არ უნდა მოხდეს... მაგრამ თუ დამტკიცდება, რომ არჩევნები იმაზე უარესად ჩატარდა, როგორც ამას ეუთოს დამკვირვებლები აღწერენ, მაშინ ჩვენ მკაფიო რეაგირება უნდა მოვახდინოთ“. აღსანიშნავია, რომ ეუთოს მისიამ დაგმო ცალკეული დარღვევები, მიუთითა მთავრობისა და ოპოზიციის არათანაბარ პირობებზე, მაგრამ არჩევნებში მასშტაბური ფალსიფიცირება არ დაუფიქსირებია.

„ეუთოს მისიამ 2020 წლის არჩევნებიც დაახასიათა როგორც კონკურენტული და კარგად ორგანიზებული“, - ამბობს მარინა კალიურანდი, რომელიც ადრე ესტონეთის საგარეო საქმეთა მინისტრი იყო, მანამდე კი ესტონეთის ელჩი რუსეთში, - „თუმცა ასეთი დახასიათება დემოკრატიული ქვეყნისათვის საკმარისი არ არის. ჩვენ ყველას გვსურს, რომ არჩევნები გამჭვირვალე და პატიოსნად ჩატარდეს“. მისი თქმით, საქართველოსთვის კანდიდატის სტატუსის გაუქმება ლოგიკური იქნება, თუ ქვეყანა თამაშის წესებს არ დაიცავს.

განხეთქილება ევროპარლამენტის მემარჯვენეთა ბანაკში

სერგეი ლაგოდინსკის თქმით, საქართველოს ახალგაზრდა იურისთა ასოციაცია თვლის, რომ არჩევნებში მრავალი დარღვევა მოხდა. „თუ გავითვალისწინებთ იმას, რომ ასოციაციის წევრები ობიექტურად აფქსირებდნენ დარღვევებს მიხეილ სააკაშვილის მმართველობის დროსაც, მაშინ მათი პოზიცია პოლიტიკურად მიუკერძოებლად  უნდა ჩაითვალოს. ეს სერიოზული არგუმენტია“, - ამბობს მწვანეთა პარტიის წარმომადგენელი.

დღემდე ევროკავშირს თავისი მტკიცე პოზიცია დაფიქსირებული არ აქვს. „ალბათ, ეს იმას უკავშირდება, რომ ჯერ-ჯერობით მოსმენები კომისიებში ისევ მიმდინარეობს... საბოლოო ჯამში გადაწყვეტილების მიღება ევროკავშირის წევრი ქვეყნების ნებაზეა დამოკიდებული. ამჟამად რაიმე კონფრონტაცია არ შეიმჩნევა“, - აცხადებს სერგეი ლაგოდინსკი.

ევროპარლამენტში 13 ნოემბერს დებატების დროს აზრდტა სხვადასხვაობა დაფიქსირდა აღმოსავლეთევროპელ მემარჯვენეთა შორის. უნგრელი პოლიტიკოსის ანდრაშ ლასლოს აზრით, საქართველოს მთავრობა ევროკავშირის კურსის ერთგულია და რომ არჩევნების შედეგები ევროკავშირმა უნდა აღიაროს. პოლონელმა მალგოჟატა ჰოსევსკამ ყოფილი მმართველი პარტიიდან „კანონი და სამართლიანობა“, პირიქით, განაცხადა, რომ „საქართველოს ხელისუფლებაში არის პიროვნება, რომელსაც [რუსეთთან] გაურკვეველი კავშირები აქვს“ (იგულისხმება ბიძინა ივანიშვილი). პოლონელმა დეპუტატმა ევროკავშირს მოუწოდა, რომ „საქართველოს მმართველი რეჟიმის ირგვლივ სანიტარული კორდონი უნდა შეიქმნას“.

წყარო: https://www.lauterbacher-anzeiger.de/politik/georgien-rueckt-in-putins-umlaufbahn-begehen-die-eu-einen-error-zr-93415845.html

 

სრულად
გამოკითხვა
ვინ გაიმარჯვებს რუსეთ - უკრაინის ომში?
ხმის მიცემა
სხვათა შორის

მსოფლიოს ისტორიაში, უდიდესი იმპერიები ტერიტორიით(მლნ კვ. კმ): ბრიტანეთი - 35.5 მონღოლეთი - 24.0 რუსეთი - 22.8 ქინგის დინასტია (ჩინეთი) - 14.7 ესპანეთი - 13.7 ხანის დინასტია (ჩინეთი) - 12.5 საფრანგეთი - 11.5 არაბეთი - 11.1 იუანების დინასტია (ჩინეთი) - 11.0 ხიონგნუ - 9.0 ბრაზილია - 8.337 იაპონია - ~8.0 იბერიული კავშირი - 7.1 მინგის დინასტია (ჩინეთი) - 6.5 რაშიდუნების ხალიფატი (არაბეთი) - 6.4 პირველი თურქული სახანო - 6.0 ოქროს ურდო - 6.0 აქემენიანთა ირანი - 5.5 პორტუგალია - 5.5 ტანგის დინასტია (ჩინეთი) - 5.4 მაკედონია - 5.2 ოსმალეთი - 5.2 ჩრდილო იუანის დინასტია (მონღოლეთი) - 5.0 რომის იმპერია - 5.0

Ford, საავტომობილო ბაზრის დომინანტი მაშინ, როდესაც საავტომობილო ბაზარი ჯერ კიდევ ჩამოყალიბების პროცესში იყო, Ford Model T იყო დომინანტი მანქანა. 1916 წლის მონაცემებით, ის მსოფლიოში ყველა ავტომობილის 55%-ს შეადგენდა.

ილია ჭავჭავაძე: "როცა პრუსიამ წაართვა საფრანგეთს ელზასი და ლოტარინგია და პარლამენტში ჩამოვარდა საუბარი მასზედ, თუ რაგვარი მმართველობა მივცეთო ამ ახლად დაჭერილს ქვეყნებს, ბისმარკმა აი, რა სთქვა: ,,ჩვენი საქმე ელზასსა და ლოტარინგიაში თვითმმართველობის განძლიერება უნდა იყოსო. ადგილობრივნი საზოგადოების კრებანი უნდა დავაწყოთო ადგილობრივის მმართველობისთვისაო. ამ კრებათაგან უფრო უკეთ გვეცოდინება იმ ქვეყნების საჭიროება, ვიდრე პრუსიის მოხელეთაგანა. ადგილობრივთა მცხოვრებთაგან ამორჩეულნი და დაყენებულნი მოხელენი ჩვენთვის არავითარს შიშს არ მოასწავებენ. ჩვენგან დანიშნული მოხელე კი მათთვის უცხო კაცი იქნება და ერთი ურიგო რამ ქცევა უცხო კაცისა უკმაყოფილებას ჩამოაგდებს და ეგ მთავრობის განზრახვასა და სურვილს არ ეთანხმება. მე უფრო ისა მგონია, რომ მათგან ამორჩეულნი მოხელენი უფრო ცოტას გვავნებენ, ვიდრე ჩვენივე პრუსიის მოხელენი”. თუ იმისთანა კაცი, როგორც ბისმარკი, რომელიც თავისუფლების დიდი მომხრე მაინდამაინც არ არის, ისე იღვწოდა თვითმმართველობისათვის, მერე იმ ქვეყნების შესახებ, რომელთაც გერმანიის მორჩილება არამც თუ უნდოდათ, არამედ ეთაკილებოდათ, თუ ამისთანა რკინის გულისა და მარჯვენის კაცი, როგორც ბისმარკი, სხვა გზით ვერ ახერხებდა ურჩის ხალხის გულის მოგებას, თუ არ თვითმმართველობის მინიჭებითა, სხვას რაღა ეთქმის."

დედამიწაზე არსებული ცოცხალი არსებებიდან მხოლოდ ადამიანს და კოალას აქვთ თითის ანაბეჭდი

ინდოელი დიასახლისები მსოფლიო ოქროს მარაგის 11% ფლობენ. ეს უფრო მეტია, ვიდრე აშშ-ს, სავალუტო ფონდის, შვეიცარიის და გერმანიის მფლობელობაში არსებული ოქრო, ერთად აღებული.

დადგენილია, რომ სასოფლო-სამეურნეო კულტურათა მოსავლიანობის განმსაზღვრელ კომპლექსურ პირობათა შორის, ერთ-ერთი თესლის ხარისხია. მაღალხარისხოვანი ჯიშიანი თესლი ერთ-ერთი მნიშვნელოვანი ფაქტორია მოსავლიანობის გასადიდებლად, რაც აგრეთვე დასაბუთებულია ხალხური სიბრძნით "რასაც დასთეს, იმას მოიმკი". - ქართული გენეტიკისა და სელექცია–მეთესლეობის სკოლის ერთ-ერთი ფუძემდებელი, მეცნიერებათა დოქტორი, აკადემიკოსი პეტრე ნასყიდაშვილი

ებოლა, SARS-ი, ცოფი, MERS-ი, დიდი ალბათობით ახალი კორონავირუსი COVID-19-იც, ყველა ამ ვირუსული დაავადების გავრცელება ღამურას უკავშირდება.

ყველაზე დიდი ეპიდემია კაცობრიობის ისტორიაში იყო ე.წ. "ესპანკა" (H1N1), რომელსაც 1918-1919 წლებში მიახლოებით 100 მილიონი ადამიანის სიცოცხლე შეეწირა, ანუ დედამიწის მოსახლეობის 5,3 %.

იცით თუ არა, რომ მონაკოს ნაციონალური ორკესტრი უფრო დიდია, ვიდრე ქვეყნის არმია.