USD 2.7384
EUR 2.8548
RUB 2.6619
Тбилиси
როგორი იყო დედამიწა გიგანტური მწერების ეპოქაში?
дата:  393

300 მილიონ წელზე მეტი ხნის წინ, გიგანტური დინოზავრების ეპოქამდე, დედამიწა გიგანტურ მწერებს ეკუთვნოდათ.
წარმოიდგინეთ სამყარო, სადაც ჭრიჭინები ყვავის ზომისაა, ხოლო ორწყვილფეხიანი მრავალფეხა ავტომობილების სიგრძეა.

კეთილი იყოს თქვენი მობრძანება კარბონულ პერიოდში!
რატომ იყვნენ მწერები იმ პერიოდში ასეთი უზარმაზარი?
რა კავშირი ჰქონდა ჟანგბადს?
და რატომ გადაშენდნენ ისინი?

კარბონული პერიოდი ერთ-ერთი ყველაზე გარდამტეხი პერიოდი იყო დედამიწის ისტორიაში.
პლანეტის მიწის მასებმა სუპერკონტინენტ პანგეას ფორმირება დაიწყეს.

ლანდშაფტზე დომინირებდნენ გიგანტური ჭაობები და თბილი, ნოტიო ტყეები.
და გიგანტური მწერები არ ყოფილან ერთადერთი უზარმაზარი არსებები, რომლებიც მაშინ პლანეტაზე ბინადრობდნენ.

დედამიწა ასევე იყო წყლის ცხოველების კიდევ უფრო მრავალფეროვანი სახლი.

მაშინ პლანეტის წყლებში ბინადრობდნენ ზვიგენების ადრეული ფორმები და გიგანტური ამფიბიები, რომელთა სიგრძეც 1 მეტრს აღწევდა.

კარბონულ პერიოდში მოგზაურობისას, პირველი რასაც შეამჩნევდით მწერების მსგავი გიგანტური არსებები იქნებოდა.

ერთ-ერთი ყველაზე საკულტო მეგანევრა იყო.
ეს მწერი თანამედროვე ჭრიჭინას წააგავდა, გარდა ერთი მნიშვნელოვანი დეტალისა: მისი ფრთების სიგრძე 75 სანტიმეტრს აღწევდა.
რაც შეეხება მის შემაძრწუნებელ მხარეებს, იგი მტაცებელი იყო და ნადირობდა სხვა მწერებსა და პატარა ამფიბიებზე.

თანამედროვე ჭრიჭინას პროვოკაცია თუ ცაში დაფრინავდა, მიწაზე ართროპლევრა დაიარებოდა.
ამ მრავალფეხას სიგრძეში 2.5 მეტრამდე შეეძლო ზრდა.
საბედნიეროდ, იგი დამპალ მცენარეებს ამჯობინებდა და თქვენ არ აგედევნებოდათ.

კიდევ ერთი არც ისე სასიამოვნო გარეგნობის მწერი პულმონოსკორპიუსი იყო.

იგი გახლდათ გიგანტური მორიელი, რომელიც ძირითადად დედამიწის ჭაობიან ტერიტორიებზე ბინადრობდა და სიგრძეში 70 სმ-მდე აღწევდა.
ასევე არსებობდნენ გიგანტური ტარაკნები, რომლებიც 10 სმ-მდე იზრდებოდნენ და ერთდღიურები, რომელთა ფრთების სიგრძეც 45 სმ-ს აღწევდა.

თამამად შეიძლება ითქვას, რომ იმ ეპოქაში ხეტიალისას ბევრი რამისთვის მოგიწევდათ ყურადღების მიქცევა და თავდაცვაც კი.

საკითხავია, როგორ გახდნენ ეს მწერები ასეთი გიგანტურები?
კარბონულ პერიოდში ცხოვრებისას თავს ბევრად უფრო ენერგიულად და ფხიზლად იგრძნობდით.

კვლევებმა აჩვენეს, რომ იმ პერიოდში ატმოსფეროში ჟანგბადის დონემ 35%-ს მიაღწია - დღეს კი 21%-ია.
სწორედაც რომ ჟანგბადი იყო გიგანტურობის ერთ-ერთი მთავარი ფაქტორი.

მაგრამ როგორ და რატომ გახადა ჟანგბადმა ისინი ასეთი მასიურები?

მწერები სხვა არსებებთან შედარებით განსხვავებულად სუნთქავენ.
მათ არ აქვთ სისხლის მიმოქცევის სისტემა ჟანგბადის ქსოვილებამდე მისატანად, სამაგიეროდ, ის პირდაპირ ქსოვილებს მიეწოდება პაწაწინა მილების ქსელის მეშვეობით, რომელსაც ტრაქეა ეწოდება.

რაც უფრო მეტი ჟანგბადია ატმოსფეროში, მით უფრო დიდები იქნებოდნენ ეს მწერებიც.

კიდევ ერთი თეორია ვარაუდობს, რომ, ჟანგბადის ტოქსიკურობის გამო, მწერები იძულებული გახდნენ გიგანტურები ყოფილიყვნენ.

რაოდენ საოცარიც არ უნდა იყოს ჟანგბადი, რაღაც მომენტში ბევრი საოცრებაც შესაძლოა ზედმეტი იყოს.

ჭარბი რაოდენობით ჟანგბადს თქვენს სხეულში შეუძლია შექმნას ის, რასაც "თავისუფალი რადიკალები" ეწოდება.

ეს გახლავთ არასტაბილური მოლეკულები, რომლებსაც შეუძლიათ თქვენი უჯრედებისა და დნმ-ს დაზიანება.
ხოლო, "გიგანტოზავრი" მწერების შემთხვევაში, ისინი იძულებული გახდნენ ასე გადიდებულიყვნენ.
წინააღმდეგ შემთხვევაში, ჟანგბადით მოიწამლებოდნენ.

ზომაში ზრდა ჟანგბადის შეწოვის სიჩქარესაც შეანელებდა, რაც კიდევ უფრო გაართულებდა ზედმეტი ჟანგბადისგან ტანჯვას.
და იგივე შეიძლება დაგმართნოდათ თქვენც.
რაც უფრო დიდხანს იქნებოდით იმ პერიოდში, მით უფრო მაღალი იქნებოდა ჟანგბადის დონე, რაც გამოიწვევდა გულისრევას, რესპირატორულ პრობლემებსა და ნერვულ სისტემაზეც მოახდენდა გარკვეულ გავლენას.

შეიძლება მწერები მართლაც იყვნენ იმ ეპოქის ვარსკვლავები, მაგრამ ისინი არ იყვნენ ერთადერთი არსებები, რომლებმაც უზარმაზარი ცვლილებები განიცადეს კარბონულ პერიოდში.
ეს პერიოდი ასევე ცნობილი იყო, როგორც "ქვანახშირის ხანა".
ეს კი გამოწვეული იყო ნახშირის უზარმაზარი საბადოებით, რომლებიც უძველესი ტყეების დაშლის შემდეგ წარმოიქმნენ.
ქვანახშირი ენერგიის ერთ-ერთი მთავარი წყაროა და მას დღესაც ვიყენებთ.

ხოლო, ბევრი ხილი და ბოსტნეული, რომელსაც სასურსათო მაღაზიებსა თუ ბაღებში ვიპოვით, შეიძლება იყვნენ იმ მცენარეების შთამომავლები, რომლებიც 300 მილიონზე მეტი წლის წინ გაჩდნენ.
კარბონულ პერიოდში მოხდა პირველი თესლოვანი მცენარეების ევოლუციაც, რამაც შექმნა უფრო მრავალფეროვანი ეკოსისტემები, რაც კი ოდესმე გვინახავს.

მოიცა, ეს რა არის? რაღაც დინოზავრის მსგავსი. გამარჯობა ჩემო ბადარა.
ახლა დინოზავრს კი არა, პლანეტის ერთ-ერთ პირველ ქვეწარმავალს მივესალმე, მაგრამ თუ ცოტას კიდევ შევყოვნდები, აქეთ მომესალმება.

და, საერთოდაც კარბონულ პერიოდში კიდევ რამდენიმე მილიონი წელი თუ მოვიცდით, გადავალთ მეზოზოურ ეპოქაში, რომელიც ცნობილია როგორც "დინოზავრების ეპოქა".

ცვლილებებზე საუბრისას, ატმოსფერო იყო დედამიწის კიდევ ერთი ნაწილი, რომელიც ამ პერიოდის განმავლობაში განვითარდა.
დედამიწას ჰქონდა სათბურის მსგავსი კლიმატი.
თბილი და ნოტიო ტემპერატურა მხარს უჭერდა ჭაობიანი ტყეების არსებობას, რომლებსაც დღეს ვებრძვით.

მაგრამ, ეს პერიოდიც მილიონობით წლის განმავლობაში განვითარდა და კლიმატი გადავიდა ე.წ. "მყინვარული დედამიწის" ეპოქაში: ტემპერატურამ საგრძნობლად დაიკლო და დაიწყო ყინულის საფარის წარმოქმნა ძირითადად სამხრეთ ნახევარსფეროში.
მაგრამ, რატომ მოხდა ეს?

დედამიწის ხმელეთები ნელ-ნელა ერთად მოგროვდა და ჩამოყალიბდა სუპერკონტინენტი პანგეა.
და, როდესაც ასეთი უზარმაზარი მიწის მასები იწყებენ მოძრაობას, ამან შეიძლება სერიოზულად იმოქმედოს ოკეანის დინებაზე, ქარის ქცევაზე და გლობალურ კლიმატზე.

ტროპიკული ტყეები განადგურდა, რამაც გამოიწვია ფლორისა და ფაუნის შემცირება, რაც ოდესღაც ყვაოდა.
ტროპიკული ტყეების კლებასთან ერთად, ჟანგბადის დონეც შემცირდა.
პლანეტის გიგანტურმა მწერებმა კვდომა და გადაშენება დაიწყეს.
ჟანგბადის მაღალი დონის გარეშე, რომელიც მათ გიგანტურობას უზრუნველყოფდა, ვერ იცოცხლებდნენ.

ჟანგბადის დონემ და მშრალმა კლიმატმა შექმნა ჰაბიტატები, რომლებიც უფრო შესაფერისი გამოდგა მცირე ზომის მწერებისთვის.
გარდა ამისა, მაშინდელმა ქვეწარმავლებმა ტერიტორიების ხელში ჩაგდება დაიწყეს, რამაც ასევე გაართულა საქმე ლანდშაფტის მწერებისთვის.

მოკლედ, თავად პლანეტა გახდა გიგანტური მწერების მტერი, რომლის წინაშეც ვერავინ ვერაფერს გახდებოდა - ვერც გახდნენ.

წყარო: https://futurepost.ge/

 

аналитика
«The Washington Post» (აშშ): „ომისადმი შიშის გამო, საქართველო რუსეთისაკენ დაბრუნებას ირჩევს“

ამერიკული გაზეთი „ვაშინგტონ პოსტი“ (The Washington Post) აქვეყნებს სტატიას სათაურით „ომისადმი შიშის გამო, საქართველო რუსეთისაკენ დაბრუნებას ირჩევს“ (ავტორი - მარია ილიუშინა), რომელშიც განხილულია არჩევნებისშემდგომი სიტუაცია საქართველოში.

გთავაზობთ პუბლიკაციას შემოკლებით:

(...) ქართველთა უმრავლესობა - გამოკითხვების მიხედვით, 80%-ზე მეტი - მხარს უჭერს ქვეყნის ევროპულ ორიენტაციას და მოსკოვის მიმართ მაინცდამაინც განსაკუთრებულ სიყვარულს არ ამჟღავნებს, ოპოზიცია კი ცდილობს ხმის მიცემის შედეგები წარმოადგინოს როგორც არჩევანი ევროკავშირსა და რუსეთს შორის.

მაგრამ იმის გათვალისწინებით, რომ ორ ქვეყანას შორის 2008 წლის აგვისტორში მომხდარი ხანმოკლე ომის შედეგად საქართველოს ტერიტორიის 20% დე-ფაქტოდ რუსეთის კონტროლის ქვეშ იმყოფება, მოსკოვის სამხერო ძლიერების ჩრდილი სულ უფრო შესამჩნევი ხდება. შესაბამისად, „ქართულმა ოცნებამ“ ამომრჩევლებს უფრო რადიკალური დილემა შესთავაზა: არჩევანი მშვიდობასა და ომს შორის.

მმართველი პარტიის „რუსეთის მხარეს შებრუნება“ შედარებით ახალ მოვლენას წარმოადგენს. 2012 წელს, როცა „ქართული ოცნება“ ხელისუფლებაში მოვიდა, მნიშვნელოვან საგარეოპოლიტიკურ წარმატებას მიაღწია - სწრაფად დაუახლოვდა ევროკავშირს მასში გაწევრიანების სურვილით, მაგრამ რუსეთ-უკრაინის ომის დაწყების კვალობაზე პარტიამ რუსეთის ორბიტისაკენ გადაუხვია. მთავრობამ ევროპა და ადგილობრივი ოპოზიცია წარმოადგინა „ომის გლობალური პარტიად“, რომელსაც სურს საქართველო მოსკოვთან ომში ჩაითრიოს და კრემლთან დაპირისპირების ინსტრუმენტად გამოიყენოს

ამჟამად „ქართული ოცნება““ ოფიციალურად პრორუსულ პარტიას არ წარმოადგენს, მაგრამ ხშირად მისი პრაქტიკული მოქმედება საერთო პრორუსულ ჩარჩოებში ჯდება. 

ევროპული გზიდან გადახვევის პოლიტიკის ცენტრში მოჩანს „ქართული ოცნების“ დამაარსებელი ბიძინა ივანიშვილი - მილიარდერი, ყოფილი პრემიერ-მინისტრი, რომელიც ბოლო ათწლეულში წავიდა ქართული პოლიტიკიდან, მაგრამ იმავდროულად გავლენიან ადამიანად რჩებოდა. ბიძინა ივანიშვილი რუსეთში ყოფნის დროს გამდიდრდა, 1990-იან წლებში და როგორც მისი კრიტიკოსები ამბობენ,  მისი რიტორიკა და პოლიტიკური მრწამსი რუსეთის ლიდერის პოზიციას უთავსდება.

რუსეთის არმიის უკრაინაში შეჭრის დაწყებიდან პურველ ეტაპზე საქართველომ უკრაინას მხარი დაუჭირა. თბილისში დღესაც ბევრი უკრაინული დროშა ფრიალებს, მაგრამ მთავრობა თავს იკავებს რუსეთის გადაჭარბებული კრიტიკისაგან და ერიდება ანტირუსული სანქციების რეალიზებას.

„ჩვენ, როგორც ქვეყნის მმართველმა პარტიამ, მთავრობამ, ყველაფერი გავაკეთეთ უკრაინისა და უკრაინელი ხალხის მხარდასაჭერად“, - განაცხადა „ვაშინგტონ პოსტთან“ საუბარში „ქართული ოცნების“ თავმჯდომარის მოადგილემ არჩილ თალაკვაძემ, მაგრამ, მისი თქმით, დასავლეთის ოფიციალურმა პირებმა რუსეთ-უკრაინის ომში საქართველოს ჩათრევა მოისურვეს: „ჩვენ ჩავთვალეთ, რომ ასეთი პოლიტიკა საქართველოსათვის ძალზე სარისკო და გაუმართლებელი იქნებოდა“.

„ქართულმა ოცნებამ“ წინასაარჩევნო კამპანიის დროს აქტიურად ისარგებლა უკრაინის ომით და ამომრჩევლებს პლაკატების სერია შესთავაზა, რომლებზე გამოსახულია ერთი მხრივ, ომით დანგრეული უკრაინის ქალაქები და სოფლები, მეორე მხრივ - აღმშენებლობის პროცესში მყოფი საქართველო. ასეთმა პროპაგანდამ თავისი გამოძახილი ჰპოვა რუსეთთან ომგადატანილ საქართველოს მოსახლეობაში, განსაკუთრებით სოფლებში, ოკუპირებულ რეგიონებთან ახლოს, მხარეთა დამაშორიშორებელ ე.წ. სადემარკაციო ხაზის გასწვრივ.

როგორ ავიცილოთ თავიდან ომი

ქართველებს კარგად ახსოვთ 2008 წლის აგვისტოს ომი. ჭორვილისაკენ - ბიძინა ივანიშვილის მშობლიური სოფლისაკენ მიმავალი გზა, რომელიც კავკასიის ქედის სამხრეთ კალთებზე მდებარეობს, სწორედ რუსეთის მიერ ოკუპირებული რეგიონის - სამხრეთ ოსეთთან ახლოს გადის, სულ რაღაც ორიოდე კილომეტრში, სადემარკაციო ხაზთან.

ჭორვილაში ბიძინა ივანიშვილს თითქმის ეროვნულ გმირად თვლიან - მდიდარ ადამიანად, რომელიც თანასოფლელებს ყოველმხრივ ეხმარებოდა - სახლებისა თუ გზების მშენებლობაში, ჯანდაცვასა თუ კომუნალური გადასახადების გადახდაში, სანამ მან სახელმწიფო თანამდებობა - ქვეყნის პრემიერ-მინისტრის პოსტი არ დაიკავა.

„მე ომის მოწინააღმდეგ ვარ. დარწმუნებული ვარ, რომ „ქართული ოცნება“ მსვიდობას შეინარჩუნებს. არ გვსურს, რომ რომელიმე ქვეყანა საქართველოს მტერი იყოს და არც ის გვინდა, რომ საქართველოს იყოს სხვა ქვეყნის მტერი“, - ამბობს გიორგი გურძენიძე, სკოლის დირექტორი, რომელსაც ახსოვს, თუ როგორ ხმაურით დაფრინავდნენ სოფლის თავზე, ცაში რუსული თვითმფრინავები 2008 წელს.

„ქართული ოცნება“ აქტიურად უჭერს მხარს ბიძინა ივანიშვილის პოლიტიკური კურსის ორ ძირითად მომენტს - მშვიდობას ნეიტრალიტეტის გზით და ქართული ტრადიციული ფასეულობების დაცვას. „ქართული ოცნების“ მტკიცებით, მისი სტრატეგიული მიზანი არ შეცვლილა - ევროინტეგრაცია ძალაში რჩება, რომლის რეალიზებას 2030 წლისათვის არის დაგეგმილი: საქართველო ევროკავშირის წევრი გახდება „ღირსეულად“ და ტრადიციული ეროვნული ფასეულობების დაცვით.

„რა თქმა უნდა, მსურს ევროკავშირის წევრი ვიყოთ, მაგრამ ჩვენ ჩვენი წინაპრების ღირსებაც და მემკვიდრეობაც უნდა დავიცვათ. ქალი ქალი უნდა იყოს, კაცი კი - კაცი“, - ამბობს ჭორვილელი მამია მაჭავარიანი.

ქართველთა ღირსება კი დაცული იქნება ორი კანონით, რომლებმაც, პრაქტიკულად, ევროკავშირში საქართველოს პოტენციური წევრობის პროცესი შეაჩერეს - იმიტომ, რომ მათი დებულებები ევროპული ბლოკის სტანდარტებს ეწინააღმდეგება. ეს კანონებია „ოჯახური ფასეულობებისა და არასრულწლოვანების დაცვის, ასევე უცხოური გავლენის გამჭვირვალობის შესახებ, რომლებიც, როგორც ოპოზიცია აცხადებს, რუსული სამართლებრივი აქტების ასლებს წარმოადგენენ.

ევროპა შორეული ხდება?!

საქართველოს დედაქალაქის მცხოვრებთა ნაწილი შეშფოთებულია, რომ ქვეყნის შანსი ევროკავშირის წევრობაზე მცირდება. „არჩევნებში „ქართული ოცნების“ გამარჯვება სხვა არაფერია, თუ არა ხელისუფლების უზურპაცია“, - ამბობს 38 წლის გიორგი, რომელიც გვარს არ ასახელებს, ვაითუ დევნა დაუწყონ, - „ჩვენ ევროკავშირთან ინტეგრაცია უნდა გავაღრმავოთ. რუსეთთან დაახლოებას კი არცერთი ნორმალური ქვეყანა არ ცდილობს. პრორუსუსლი ორიენტაცია თვითმკვლელობას ნიშნავს, რადგან მოსკოვი არანაირი შეთანხმების პირობებს არ იცავს“.

ოპოზიცია მწვავედ აკრიტიკებს „ქართული ოცნების“ ომის წინააღმდეგ მიმართულ კურსს და მას პროპაგანდისტულს უწოდებს, ზოგიერთები კი თვლიან, რომ მმართველ პარტიის მხრიდან ამგვარი ლოზუნგების წარმოჩენა ხელისუფლებაში დარჩენასა და ერთპარტიული მმართველი სისტემის შენარჩუნებას ემსახურება.

პარტია „საქართველოსათვის“ ლიდერის გიორგი გახარიას განცხადებით, ბიძინა ივანიშვილისა და „ქართული ოცნების“ პოლიტიკაში მომხდარი ცვლილებები - პრორუსული გადახრები - იმითაა გამოწვეული, რომ ევროკავშირში გაწევრიანება ხელისუფლების როტაციას ნიშნავს: „მისი მთავარია მიზანია ხელისუფლების შენარჩუნება. იგი ხედავს, რომ ევროპული დემოკრატია ხელისუფლების არჩევნების გზით შეცვლას ითვალისწინებს“.

მაგრამ არჩევნების შედეგების წინააღმდეგ მიმდინარე საპროტესტო აქციები ისეთივე ძლიერი და ფართო არ არის, როგორიც გაზაფხულზე მიმდინარეობდა ზემოთ ხსენებული კანონების მიღების დროს. ეს ნიშნავს, რომ ოპოზიცია გამოფიტულია. მათ ვერც დასავლეთი ვერ უწევს სათანადო დახმარებას. ბრიუსელს შეუძლია გარკვეული ზეწოლა მოახდინოს „ქართულ ოცნებაზე“, მაგრამ ევროპელი ჩინოვნიკების რეაქცია აწონილ-დაწონილია: დამკვირვებლებმა ნამდვილად დააფიქსირეს დარღვევები, მაგრამ მათ თავი შეიკავეს იმის განცხადებაზე, რომ არჩევნები გაყალბდა და ხმები მოპარულია.

არჩევნებში მომხდარი ყველა დარღვევის დეტალურად გამოკვლევა დროს მოითხოვს - კვირეებს და შეიძლება თვეებსაც, თანაც საკმაოდ რთულია მათი დამტკიცება-დადასტურება. „ჩვენ ახლა ისეთ სიტუაციასთან გვაქვს საქმე, როცა დასავლეთს არ სურს ხისტი ნაბიჯები გადადგას საკმარისი მტკიცებულებების გარეშე, ოპოზიციას კი საკმარისი მტკიცებულებები არ აქვს“, - ამბობს ჯონ დიპირო საერთაშორისო რესპუბლიკური ინსტიტუტიდან.

ბიძინა ივანიშვილი აშკარად იმაზე დებს თავის ფსონს, რომ ევროპა საქართველოსადმი ინტერესს დაკარგავს. ჯერ კიდევ ზაფხულში იგი აცხადებდა, რომ აშშ-ის საპრეზიდენტო არჩევნებში დონალდ ტრამპის გამარჯვება რუსეთ-უკრაინის ომს დაასრულებს. „ჩვენ მაქსიმუმ ერთი წელი გვაქვს, რომ ეს ყველაფერი მოვითმინოთ, შემდეგ კი [დასავლეთის] გლობალური და რეგიონული ინტერესები შეიცვლება, მათთან ერთად კი შეიცვლება ინტერესები საქართველოს მიმართაც“, - ამბობდა ბიძინა ივანიშვილი, - ომის დასრულებასთან ერთად კი ყველა გაუგებრობა ევროპასთან და ამერიკასთან გაქრება“.

წყარო: https://www.washingtonpost.com/world/2024/11/21/georgia-russia-elections-influence/

 

более
голосование
ვინ გაიმარჯვებს რუსეთ - უკრაინის ომში?
голосование
Кстати