USD 2.7191
EUR 3.2020
RUB 3.4463
თბილისი
რეზო ჩხიკვიშვილი- გერმანიაში მოღვაწე ქართველი მსახიობი
თარიღი:  1944
1992-1993 წწ, ქართულ-გერმანული თეატრალური პროექტი უნდა განხორციელებულიყო თბილისში. გერმანელ რეჟისორს ქართველ მსახიობებთან ერთად უნდა დაედგა სოფოკლეს “ოიდიპოს მეფე”, სადაც მთავარ როლზე ვიყავი მიწვეული. გერმანელებმა ეს პროექტი სამოქალაქო ომისა და პოლიტიკური დაძაბულობის გამო გერმანიაში, ქალაქ ესენში “გრილოს” სახელმწიფო თეატრში გადაიტანეს. ამ სპექტაკლით გამიცნო თეატრის მმართველმა იურგენ ბოსემ და რამდენიმე თვეში ერთწლიანი კონტრაქტი შემომთავაზა, რაზეც სიამოვნებით დავთანხმდი. ჩემს წარმოდგენაში ვიყავი უსაზღვროდ ბედნიერი, რადგან იმ ქვეყანამ, რომელსაც სიგიჟემდე ვაფასებდი და მიყვარდა, გერმანულ სცენაზე მუშაობა შემომთავაზა. რეალობა იყო ის, რომ ქართველმა მსახიობმა, რომელსაც ექსპერიმენტის სახით ერთწლიანი ხელშეკრულება გაუფორმეს, გერმანული ენა არ იცოდა. ეს რეალობა იყო უკიდურესი გამოწვევა, რომელიც ჩემთვის მწვერვალის დაპყრობის ტოლფასი იყო, მე კი მინდოდა ამ მწვერვალის დაპყრობა.
 
ჩემთვის გერმანია აბსოლიტურად სხვა სამყარო და სხვა განზომილება აღმოჩნდა. მითუმეტეს იმ დროინდელ საქართველოში არსებული პირობების შემდეგ- სხვანაირი თეატრი, სხვანაირი მიდგომა, სხვანაირი რიტმი, სხვანაირი მენტალიტეტი - ყველაფერი სხვანაირი ქართულთან შედარებით. გერმანიამ დამარწმუნა იმაში, რომ ძლიერ ნებისყოფას და სიმტკიცეს, დიდ მონდომებას და თავდაუზოგავ შრომას ყოველთვის აქვს აზრი და მიზანსაც მიაღწევ. ქართული სცენის შემდეგ დამატებით კიდევ მივიღე ძალიან დიდი გამოცდილება.
 
გერმანიაში პროფესია “მსახიობი”, თავის აქტუალურობას და პოპულარობას არ კარგავს. 80 მილიონიან ქვეყანაში ძალიან ბევრ ქალაქში არის თეატრალური უნივერსიტეტი. უნარები და მოთხოვნები იგივეა, რაც ადრე იყო. აქ მსახიობი უნდა იყოს ერუდირებული, განათლებული, პლასტიკური, მუსიკალური, კარგი მეტყველებით, ძალიან მომთხოვნი საკუთარი თავის მიმართ და რაც მთავარია, თავისუფალი კომპლექსებისგან. უნდა ცდილობდეს საკუთარი თავის გაუმჯობესებას და გარკვეული უნარების განვითარებას. ანუ საჭიროა: კარგი მეტყველება, დიქცია, გამბედაობა, შიშის დაძლევის უნარი, კარგი მეხსიერება.
 
თუ ეს პროფესია სისხლში არ გაქვს, ანუ სიგიჟემდე არ გიყვარს და მზად არ ხარ მას ბევრი რამ შესწირო (უფულობა, იმედგაცრუება, გაწბილება და ა.შ.), ისე ვერაფერს მიაღწევ. მე ძალიან მიყვარს ჩემი პროფესია, მაგრამ უბედნიერესი ადამიანი ვარ, რომ ჩემი ბიჭები, სანდრო და ლევანი, მამის გზას არ გაყვნენ.
 
თუ ადამიანმა ეს პროფესია აირჩია, ბოლომდე უნდა დაიხარჯოს, ბოლომდე უნდა მიუძღვნას თავი, ყოველდღიურად უნდა განვითარდეს, წარუმატებლობას არ შეუშინდეს. მოკლედ, მუდმივი ბრძოლის რეჟიმში უნდა იყოს ყველანაირი მოდუნების გარეშე. სწორედ ეს არის ძალიან რთული. ძალიან დიდი შრომის ფასად თუ დაიმკვიდრებ თავს უცხოეთში, რასაკვირველია ცოტა იღბალიც უნდა გქონდეს.
ამდენი წლის შემდეგ, დღესაც მიჭირს გერმანულ სამსახიობო სკოლასთან შეგუება. მე მართლაც სხვანაირი, კარგი სკოლა გავიარე საქართველოში, ქართულ თეატრში. აქ დიდი დრო ეთმობა სამაგიდო მუშაობას, ხასიათების ძიებას, მიგნებას, იმპროვიზაციას. ძალიან ბევრია რეჟისორზე დამოკიდებული.
 
გერმანიაში მეტი დემოკრატიაა, მეტი თავისუფლება აქვს მსახიობს და მსახიობი თვითონ ქმნის და ძერწავს თავისი გმირის სახეს. რეჟისორს სთავაზობს თავის ხედვას და თამაშის ხერხს, სხვადასხვა ვარიანტებს. შემდეგ რეჟისორი წყვეტს, თუ რა მოეწონება და რას დატოვებს მსახიობის შემოთავაზებული ვარიანტებიდან. გერმანიაში, რეპეტიციის დაწყებიდან მეორე-მესამე დღეს, ყველა ტექსტი მყარად უნდა გქონდეს ნასწავლი. არ არსებობს მსახიობი მოვიდეს თეატრში და ტექსი არ იცოდეს - ეს არის გერმანელებისთვის ძალიან დიდი პასუხისმგებლობა, ტექსტის უცოდინრობით სხვები, ანუ პარტნიორები არ უნდა შეაწუხო. ყველამ ყველას რომ დაუცადოს, ვინ როდის ისწავლის ტექსტს, ბევრი დრო დაიკარგება. ახალი სპექტაკლი კი 4-5 კვირაში მზად უნდა იყოს. გერმანიაში მომზადებული სპექტაკლი, ეს იქნება პირველი თუ მე-100 წარმოდგენა , მნიშვნელობა არ აქვს, ზუსტად ერთნაირად უნდა იყოს - რიტმით, შეგრძნებებით და დროით. გერმანულ სცენაზე, განსხვავებით ქართული თეატრისგან, მსახიობის იმპროვიზაცია არ არის მიღებული.
 
ყოველ სპექტაკლს ესწრება რეჟისორის ასისტენტი, რომელიც პატარა გადახვევას სპექტაკლიდან არ გაპატიებს და სპექტაკლის შემდეგ მიგითითებს, თუ არ შედგა სპექტაკლი ისე, როგორც ეს პრემიერის დღეს იყო, როგორც დადგა რეჟისორმა. ყველა მსახიობი, ზუსტად იმ უკვე გაკეთებულ “ჩარჩოებში” უნდა იყოს მოქცეული. ასეთი მიდგომით სპექტაკლი არასოდეს დუნდება, ფუჭდება თუ იშლება. ყველას საკუთარი, ინდივიდუალური გამოცდილება აქვს თავის თავზე მუშაობის. ჩემს შემთხვევაში ეს აისახება ფორმაში ყოფნით, სწორი კვებით, სპორტით, გონების ვარჯიშით, კითხვით, დაკვირვებით, განცდილის და ნანახის დამახსოვრებით. მე, როგორც გამოცდილი მსახიობი, გერმანელ მსახიობებსაც მივცემდი რჩევას და შენიშვნასაც. ბევრი დამწყები მსახიობი სასცენო მეტყველებას დიდ ყურადღებას არ აქცევს და ფიქრობს, რომ მისი მეტყველება სცენაზე პრობლემებს არ ქმნის. ბევრჯერ ქებაც მიმიღია მაყურებლისგან, სხვა გერმანელ მსახიობებთან შედარებით, რომ ჩემი გერმანული მეტყველება, ყველაზე მკაფიო და გამართული იყო. საკუთარ მეტყველებაზე ხმის ტემბრზე, მკაფიოდ და გასაგებად საუბარზე მუშაობა, ყველა მსახიობისთვის არის ძალიან დიდი და აუცილებელი პროცესი. მახსოვს, თეატრში გვყავდა მეტყველების პედაგოგი. ყველას შეეძლო, 45 წუთი ჰქონოდა მეცადინეობა, სხვებს რომ ეზარებოდათ, მე 2 -ჯერ ან 3-ჯერ 45 წუთს ვესწრებოდი ხოლმე.
მსახიობობა ძალიან მიყვარს. მაქსიმალისტი ვარ და შევეცადე ჩემს ცხოვრებაში მაქსიმუმი გამეკეთებინა. იმას ვაკეთებდი, რა შესაძლებლობაც მომეცა, მაგრამ უფრო მეტს დავამატებდი შემოქმედებითი თვალსაზრისით.
 
საჭიროა მიზანდასახულობა, მოთმინება, ყოველდღიური განვითარება და მუშაობა საკუთარ თავზე! თუ რამე შანსი მოგეცემათ, აუცილებლად გამოამჟღავნეთ! მომთხოვნი იყავით საკუთარი თავის მიმართ! ნუ დამშვიდდებით დღევანდელი მიღწევებით. ადამიანი თვითონ არის თავის ბედის მჩარხავი.
 
ანალიტიკა
«The Guardian»: „ პლანეტაზე მშვიდობის ბედი სასტიკი და დაუნდობელი პატრიარქების ხელშია, რომლებიც მომავალ თაობას მსოფლიო წესრიგის ნანგრევებს უტოვებენ“

„სწორედ იმ დროს, როცა მსოფლიოს უაღრესად ჭირდება ბრძენი უხუცესები, პლანეტაზე მშვიდობის ბედი სასტიკი და დაუნდობელი პატრიარქების ხელშია, რომლებიც მომავალ თაობას მსოფლიო წესრიგის ნანგრევებს უტოვებენ“ - ასეთი სათაური აქვს ბრიტანულ გაზეთ „გარდიანში“ (The Guardian) გამოქვეყნებულ სტატიას, რომლის ავტორია დევიდ ვან რეიბრუკი, ნობელის პრემიის ლაურეატი ფილოსოფიაში ნიდერლანდებიდან.

გთავაზობთ პუბლიკაციას მცირე შემოკლებით:

მოდით ერთ დელიკატურ საკითხზე მსჯელობას შევეცადოთ: ვისაუბროთ ასაკზე ისე, რომ ეიჯიზმში - ასაკობრივ დისკრიმინაციაში - არ გადავვარდეთ.

არასოდეს არ მომხდარა ისეთი პრეცედენტი პლანეტის თანამედროვე ისტორიაში, როგორიც დღეს არის: მსოფლიოში მშვიდობის ბედი ისეთი ადამიანების ხელშია, რომლებიც საკმაოდ ხანდაზმულები არიან. ვლადიმერ პუტინს და სი ძინპინს 72 წელი შეუსრულდათ, ნარენდრა მოდი - 74 წლისაა, ბენიამინ ნეთანიაჰუ - 75-ის, დონალდ ტრამპი - 79-ის, ალი ჰამენეი - 86-ის.

რასაკვირველია, მედიცინის განვითარების წყალობით, ადამიანები სულ უფრო მეტ ხანს ცოხლობენ და შეუძლიათ აქტიური ცხოვრებით იცხოვრონ, მაგრამ ამის მიუხედავად, დრეს ცვენ მოწმენი ვართ იმ პოლიტიკური ლიდერების რაოდენობის ზრდისა, რომლებიც ასაკის კვალობაზე სულ უფრო ამკაცრებენ საკუთარ ხელისუფლებას, ხშირად თავიანთი ახალგაზრდა კოლეგების ხარჯზე.

გასულ კვირაში ჰააგაში ნატოს ყოველწლიურ სამიტზე ალიანსის ლიდერები, ემანუელ მაკრონის და მეტე ფრედერიქსონის (ორივე 47-47 წლისაა), ჯორჯა მელონის (48 წლის), პედრო სანჩესის (53 წლის) ჩათვლით, იძულებულნი იყვნენ დათანხმებულიყვნენ დონალდ ტრამპის მოთხოვნას სამხედრო ბიუჯეტის გაზრდის შესახებ. ნატოს წევრი ქვეყნების მეთაურების საშუალო ასაკი 60 წელს შეადგენს: გერმანიის კანცლერი 69-ისაა, ხოლო თურქეთის პრეზიდენტი რეჯეფ ერდოღანი - 71 წლის.

ყველა დაეთანხმა სამხედრო ასიგნებათა 5%-იან ზრდას, თუმცა აშკარაა, რომ ეს ციფრო თვითნებურად არის დადგენილი - მისი განხილვა სერიოზული დებატებით არ მომხდარა არც ნატოში და არც წევრი ქვეყნების შიგნით. ამ დროს უფრო მეტად სამხედრო-პოლიტიკური რეალობას კი არ მიექცა ყურადღება, არამედ ჭირვეული ამერიკელი პატრიარქის პატივისცემას და მის აკვიატებულ მოთხოვნას. ნატოს გენერალური მდივანი მარკ რიუტე, რომელიც მხოლოდ 58 წლისაა, ისე შორს წავიდა აშშ-ის პრეზიდენტისადმი მოწიწებაში, რომ დონალდს „მამიკოთი“ (Daddy) მიმართა. ეს დიპლომატია არ არის. ეს მორჩილებაა.

თაობათა კონფლიქტი სხვა არენებზეც ხდება: უკრაინის 47 წლის პრეზიდენტი ვოლოდიმირ ზელენსკი უპირისპირდება მასზე ბევრად უფროსი ასაკის კოლეგას - რუსეთის 72 წლის პრეზიდენტ ვლადიმერ პუტინს. იმავე ასაკის მქონე სი ძინპინი მტრული თვალით უყურებს ტაივანის  პრეზიდენტს, რომელიც კომუნისტ ბელადზე 7 წლით უმცროსია. ბენიამინ ნეთანიაჰუ, რომლის წლოვანება საუკუნის სამ მეოთხედს შეადგენს, აუღელვებლად უყურებს ღაზას სექტორის განადგურებას, რომლის მოსახლეობის საშუალო ასაკი 18-20 წელია. ირანში 86 წლის ლიდერი მართავს ქვეყნის 80-მილიონიან მოსახლეობას, რომელთა საშუალო ასაკი 32 წელია. კამერუნელი 92 წლის პრეზიდენტი პოლ ბია 1982 წლიდან იმყოფება იმ ქვეყნის სათავეში, რომლის მცხოვრებლების საშუალო ასაკს 18 წელი შეადგენს, ხოლო სიცოცხლის საშუალო ხანგრძლივობა - 62 წელს.

რასაკვირველია, ჩვენ არ ვდგავართ გერონტოკრატიული შეთქმულების წინაშე. ჯერ-ჯერობით არც მოხუცი მოქმედი ლიდერების კლუბი არ არსებობს, რომლებიც მსოფლიოს ბატონობას სიცოცხლის ბოლომდე ესწრაფვიან... მაგრამ არის რაღაც შემაშფოთებელი იმაში, რომ  მშვიდობა ინგრევა სწორედ იმ ადამიანების მიერ, რომელთა ცხოვრება მეორე მსოფლიო ომის შემდომი არქიტექტურით განისაზღვრა. ალი ჰამენეი 6 წლისა იყო, როცა ჯერ გერმანიამ, შემდეგ კი იაპონიამ ხელი უსიტყვო კაპიტულაციას მოაწერეს.

დონალდ ტრამპი 1946 წელს დაიბადა, როცა გაერომ თავისი პირველი გენერალური ასამბლეის სხდომა ჩაატარა. ბენიამინ ნეთანიაჰუ  დაიბადა ისრაელის სახელმწიფოს შექმნიდან ერთი წლის შემდეგ. ნარენდრა მოდი დაიბადა 1950 წელს, როცა ინდოეთი საპარლამენტო რესპუბლიკად გამოცხადდა და ქვეყნის კონსტიტუცია მიიღეს. ვლადიმერ პუტინი ქვეყანას 1952 წლის ოქტომბერში მოევლინა, იოსებ სტალინის სიკვდილამდე რამდენიმე თვით ადრე. ამხანაგი სი ძინპინი - 1953 წლის ივნისში დაიბადა, სტალინის სიკვდილის შემდეგ. რეჯეფ ერდოღანი გაჩნდა 1954 წელს, თურქეთის ნატოში შესვლიდან ორი წლის შემდეგ. ყველა ჩამოთვლილი პირები ომისშემდგომი ეპოქის ბავშვები არიან და ახლა, როცა თავიანთი სიცოცხლის მიჯნას უახლოვდებიან, ისინი, როგორც ჩანს, მზად არიან იმ მსოფლიოს დასანგრევად, რომლებშიც თვითონ დაიბადნენ. ასთი მოქმედება შურისძიებას ჰგავს.

დიახ, საერთაშორისო წესრიგი, რომელიც თეორიულად გარკვეულ წესებს ემყარებოდა, პრაქტიკაში ყოველთვის არეულ-დარეული იყო, ვიდრე ეს ქაღალდზე ჩანდა. მაგრამ, ნებისმიერ შემთხვევაში რაღაც იდეალი არსებობდა, რომლის მიღწევას ყველა თავისებურად ცდილობდა. არსებობდა საერთო მორალური პრინციპები - დიახ, მყიფე, მაგრამ გულწრფელი, რომელიც იმ რწმენას ემყარებოდა, რომლის მიხედვით, კაცობრიობას აღარ უნდა გაემეორებინა მე-20 საუკუნის პირველი ნახევრის მხეცობები და რომ უმჯობესია უთანხმოებები დიალოგისა და დიპლომატიის მეშვეობით მოგვარდეს. დღეს ეს რწმენები აორთქლდა, გაქრა და უმეტესად იმ ადამიანთა გონებასა და სულში, რომლებისთვისაც ყველაზე ძვირფასი უნდა ყოფილიყო და რომელებიც სიკეთის რწმენას ყველაზე მეტად უნდა გაფრთხილებოდნენ.

დღეს უპრეცედენტო მომენტია. წინა მსოფლიო მართლწესრიგის არქიტექტორები - ადოლფ ჰიტლერი, ბენიტო მუსოლინი, იოსებ სტალინი და მაო ძედუნი სულ რაღაც 30-40 წლისანი იყვნენ, როცა ხელისუფლებაში მოვიდნენ. ახალმა თაობამ ახალი მსოფლიო ააშენა, მაგრამ წინა მართლწესრიგის შედეგებს შეეჯახნენ. დრეს ახალი მსოფლიოც ინგრევა იმ ძველი თაობის ადამიანების მიერ, რომლებიც ვერ იცოცხლებენ იმ დრომდე, რათა დაინახონ, როგორი ნანგრევები დარჩება მათი მოქმედებით.

ჩვენ შეიძლებოდა გვქონოდა იმის იმედი, რომ თაობა, რომელსაც ბედმა გაუღიმა და სიცოცხლის ხანგრძლივობა გაუგრძელდა, თავიანთი სიკვდილის შემდეგ სიკეთის, პტივისცემის და გლობალური პოზიტიური ხელმძღვანელობის მემკვიდრეობას დატოვებდა. ამის ნაცვლად ჩვენ მოწმენი ვართ ბოლო ათწლეულებში მომხდარი ყველაზე უარესი რეპრესიების, ძალადობის, გენოციდების, ეკოციდების და საერთაშორისო სამართლის მიმართ უპატივცემლო დამოკიდებულებისა, რომლებსაც ყველაზე მეტად ულმობელი 70-80 წლის მოხუცები სჩადიან და რომლებიც, როგორც ჩანს, უფრო მეტად იმით არიან დაინტერესებული, რომ თავი აარიდონ სამართლებრივ პასუხისმგებლობას, ვიდრე მშვიდობის შენარჩუნებაზე იზრუნონ.

მაგრამ ასე არ უნდა იყოს.

როცა ნელსონ მანდელამ 1999 წელს სამხრეთ აფრიკის რესპუბლიკის პრეზიდენტის პოსტი დატოვა, მან ჩამოაყალიბა ორგანიზაცია „უხუცესები“, რომელიც ყოფილ მსოფლიო ლიდერებს აერთიანებდა. ისინი მუშაობდნენ მშვიდობის, სამართლიანობისა და ადამიანის უფლებების მხარდასაჭერად. დღეს, მოქმედებენ რა კონსენსუსის ტრადიციებით და წინა თაობების პოლიტიკოსთა საუკეთესო გამოცდილებით, „უხუცესების“ წევრები ითვლებიან იმის მაგალითად, თუ როგორ შეუძლიათ ასაკოვან ადამიანებს კაცობრიობას მოუტანონ მეტი სინათლე, გამოხატონ თანაზიარობა, იმოქმედონ სინდისით და არა მარტო გავლენითა და ძალით.

პრობლემა მოხუცებულობაში არ არის. პრობლემა იმაშია, თუ როგორი მიზნის მიღწევა სურთ მისი სარგებლობით და რას აძლევენ უპირატესობას. მსოფლიოს არ სურს ისეთი ახალი მოხუცი ძალოვანი პირები, რომლებსაც მმართველის საჭისა და ტახტის დატოვება არ სურთ. მსოფლიოსათვის უკეტესია ის მოხუცი ლიდერები, ის უხუცესები, რომლებიც მზად არიან კომპრომისებისათვის და ადამიანთა ენერგიის სასიკეთოდ წარმართვისათვის. ისინი, ვინც მემკვიდრეობაზე ფიქრობენ არა როგორც პირად დიდებაზე, არამედ როგორც მშვიდობაზე, რომელსაც ისინი თავიათი სიცოცხლის შემდეგ დატოვებენ. ჩვენს დროში გვჭირდება არა ბატონობა, არამედ სიბრძნის გამოვლენა. და ეს, საბოლოო ჯამში, არის ის, რაც მმართველს ლიდერისაგან განასხვავებს.

სრულად
გამოკითხვა
ვინ გაიმარჯვებს რუსეთ - უკრაინის ომში?
ხმის მიცემა
სხვათა შორის

მსოფლიოს ისტორიაში, უდიდესი იმპერიები ტერიტორიით(მლნ კვ. კმ): ბრიტანეთი - 35.5 მონღოლეთი - 24.0 რუსეთი - 22.8 ქინგის დინასტია (ჩინეთი) - 14.7 ესპანეთი - 13.7 ხანის დინასტია (ჩინეთი) - 12.5 საფრანგეთი - 11.5 არაბეთი - 11.1 იუანების დინასტია (ჩინეთი) - 11.0 ხიონგნუ - 9.0 ბრაზილია - 8.337 იაპონია - ~8.0 იბერიული კავშირი - 7.1 მინგის დინასტია (ჩინეთი) - 6.5 რაშიდუნების ხალიფატი (არაბეთი) - 6.4 პირველი თურქული სახანო - 6.0 ოქროს ურდო - 6.0 აქემენიანთა ირანი - 5.5 პორტუგალია - 5.5 ტანგის დინასტია (ჩინეთი) - 5.4 მაკედონია - 5.2 ოსმალეთი - 5.2 ჩრდილო იუანის დინასტია (მონღოლეთი) - 5.0 რომის იმპერია - 5.0

Ford, საავტომობილო ბაზრის დომინანტი მაშინ, როდესაც საავტომობილო ბაზარი ჯერ კიდევ ჩამოყალიბების პროცესში იყო, Ford Model T იყო დომინანტი მანქანა. 1916 წლის მონაცემებით, ის მსოფლიოში ყველა ავტომობილის 55%-ს შეადგენდა.

ილია ჭავჭავაძე: "როცა პრუსიამ წაართვა საფრანგეთს ელზასი და ლოტარინგია და პარლამენტში ჩამოვარდა საუბარი მასზედ, თუ რაგვარი მმართველობა მივცეთო ამ ახლად დაჭერილს ქვეყნებს, ბისმარკმა აი, რა სთქვა: ,,ჩვენი საქმე ელზასსა და ლოტარინგიაში თვითმმართველობის განძლიერება უნდა იყოსო. ადგილობრივნი საზოგადოების კრებანი უნდა დავაწყოთო ადგილობრივის მმართველობისთვისაო. ამ კრებათაგან უფრო უკეთ გვეცოდინება იმ ქვეყნების საჭიროება, ვიდრე პრუსიის მოხელეთაგანა. ადგილობრივთა მცხოვრებთაგან ამორჩეულნი და დაყენებულნი მოხელენი ჩვენთვის არავითარს შიშს არ მოასწავებენ. ჩვენგან დანიშნული მოხელე კი მათთვის უცხო კაცი იქნება და ერთი ურიგო რამ ქცევა უცხო კაცისა უკმაყოფილებას ჩამოაგდებს და ეგ მთავრობის განზრახვასა და სურვილს არ ეთანხმება. მე უფრო ისა მგონია, რომ მათგან ამორჩეულნი მოხელენი უფრო ცოტას გვავნებენ, ვიდრე ჩვენივე პრუსიის მოხელენი”. თუ იმისთანა კაცი, როგორც ბისმარკი, რომელიც თავისუფლების დიდი მომხრე მაინდამაინც არ არის, ისე იღვწოდა თვითმმართველობისათვის, მერე იმ ქვეყნების შესახებ, რომელთაც გერმანიის მორჩილება არამც თუ უნდოდათ, არამედ ეთაკილებოდათ, თუ ამისთანა რკინის გულისა და მარჯვენის კაცი, როგორც ბისმარკი, სხვა გზით ვერ ახერხებდა ურჩის ხალხის გულის მოგებას, თუ არ თვითმმართველობის მინიჭებითა, სხვას რაღა ეთქმის."

დედამიწაზე არსებული ცოცხალი არსებებიდან მხოლოდ ადამიანს და კოალას აქვთ თითის ანაბეჭდი

ინდოელი დიასახლისები მსოფლიო ოქროს მარაგის 11% ფლობენ. ეს უფრო მეტია, ვიდრე აშშ-ს, სავალუტო ფონდის, შვეიცარიის და გერმანიის მფლობელობაში არსებული ოქრო, ერთად აღებული.

დადგენილია, რომ სასოფლო-სამეურნეო კულტურათა მოსავლიანობის განმსაზღვრელ კომპლექსურ პირობათა შორის, ერთ-ერთი თესლის ხარისხია. მაღალხარისხოვანი ჯიშიანი თესლი ერთ-ერთი მნიშვნელოვანი ფაქტორია მოსავლიანობის გასადიდებლად, რაც აგრეთვე დასაბუთებულია ხალხური სიბრძნით "რასაც დასთეს, იმას მოიმკი". - ქართული გენეტიკისა და სელექცია–მეთესლეობის სკოლის ერთ-ერთი ფუძემდებელი, მეცნიერებათა დოქტორი, აკადემიკოსი პეტრე ნასყიდაშვილი

ებოლა, SARS-ი, ცოფი, MERS-ი, დიდი ალბათობით ახალი კორონავირუსი COVID-19-იც, ყველა ამ ვირუსული დაავადების გავრცელება ღამურას უკავშირდება.

ყველაზე დიდი ეპიდემია კაცობრიობის ისტორიაში იყო ე.წ. "ესპანკა" (H1N1), რომელსაც 1918-1919 წლებში მიახლოებით 100 მილიონი ადამიანის სიცოცხლე შეეწირა, ანუ დედამიწის მოსახლეობის 5,3 %.

იცით თუ არა, რომ მონაკოს ნაციონალური ორკესტრი უფრო დიდია, ვიდრე ქვეყნის არმია.