USD 2.7384
EUR 2.8548
RUB 2.6619
Tbilisi
რას ამბობს უკრაინის ანტიოლიგარქიული კანონი?
Date:  318

ქართულმა ოცნებამ“ განაცხადა, რომ შეიმუშავა კანონპროექტი, რომელიც პოლიტიკაზე არასათანადო გავლენის შემცირებას ისახავს მიზნად და ასევე განმარტა, რომ იგი არსებითად უკრაინაში 2021 წლის 23 სექტემბერს მიღებული კანონის ასლია.

ჩვენ გადავხედეთ უკრაინის აღნიშნულ კანონს და თქვენთვის მისი ძირითადი დებულებები შევაჯამეთ.

რაა ამ კანონის მიზანი?

კანონის აუცილებლობის განმარტებას მისი ოფიციალური სახელწოდება გვაძლევს – „კანონი ეროვნული უსაფრთხოებისათვის იმ საფრთხეების აღმოფხვრის შესახებ, რომლებიც დაკავშირებულია საზოგადოებრივ ცხოვრებაში მნიშვნელოვანი ეკონომიკური და პოლიტიკური წონის მქონე პირების (ოლიგარქების) გადაჭარბებულ ზეგავლენასთან.“

კანონის დეკლარირებული მიზანია „პოლიტიკოსების, მედიისა და მსხვილი ბიზნესის შერწყმით გამოწვეული ინტერესთა კონფლიქტის დაძლევა და პირადი კაპიტალის გაზრდის მიზნით პოლიტიკური ძალაუფლების გამოყენების არდაშვება.“

ვინ არის „ოლიგარქი“ ?

ამ კანონით, „ოლიგარქი“ არის პირი, რომელსაც საზოგადოებრივ ცხოვრებაში მნიშვნელოვანი ეკონომიკური და პოლიტიკურ წონა გააჩნია და ამავდროულად:

  1. ჩართულია პოლიტიკურ ცხოვრებაში;
  2. აქვს მნიშვნელოვანი ზეგავლენა მასმედიაზე;
  3. არის საბოლოო ბენეფიციარი მესაკუთრე ეკონომიკური სუბიექტისა, რომელიც არის ბუნებრივი მონოპოლია ან ფლობდა მონოპოლიურ (დომინანტურ) პოზიციას ბაზარზე მინიმუმ გასული ერთი წლის განმავლობაში;
  4. აქვს პირადი და ბიზნესაქტივები, რომელთა ღირებულებაც აღემატება დადგენილი საარსებო მინიმუმის მილიონზე ნამრავლს. დღესდღეობით ეს დებულება რომ გამოიყენებოდეს საქართველოში, განსაზღვრული ზღვარი 247 მილიონი ლარი (დაახლოებით 88 მილიონი აშშ დოლარი) იქნებოდა.

როგორ განისაზღვრება „პოლიტიკურ ცხოვრებაში მონაწილეობა?“

კანონის თანახმად, პირი პოლიტიკურ ცხოვრებაში მონაწილეობს, თუ (ა) აღმასრულებელ, საკანონმდებლო ან სასამართლო ხელისუფლებაში, ასევე საკვანძო სამთავრობო უწყებებსა და სააგენტოებში იკავებს მაღალ, ხელმძღვანელის ან მისი მოადგილის თანამდებობას; (ბ) არის აღნიშნულ თანამდებობებზე მომუშავე პირთა ახლო ოჯახის წევრი; (გ)  არის რომელიმე პოლიტიკური პარტიის მმართველი ორგანოს წევრი, ან (დ) აფინანსებს პოლიტიკურ პარტიებს/კამპანიებს ან პოლიტიკური მოთხოვნებით გამართულ ღონისძიებებს.

ბოლო დებულება მოიცავს ნებისმიერ შემოწირულობებს პირდაპირ პოლიტიკოსების ან მათი ოჯახის წევრებისათვის,  პირადად, ანდა იურიდიული პირების გავლით, ნაღდი ფულით, ნატურით, ან მომსახურების გაწევით; მათთვის სივრცის ან საარჩევნო/პოლიტიკური კამპანიის მასალების უზრუნველყოფას, ტექნიკური საშუალებებით დახმარებას, რეკლამის დაფინანსებას.

როგორ განისაზღვრება „მნიშვნელოვანი ზეგავლენა მედიაზე?“

ეს ნიშნავს მასმედიის საშუალებების დაარსებას, ფლობას ან კონტროლს და/ან დამფუძნებლის/მესაკუთრის ბენეფიციარად ყოფნას. საინტერესოა, რომ კანონი ეხება ისეთ პირებსაც, რომლებმაც მედია აქტივებზე კანონის ამოქმედებამდე თქვეს უარი, თუმცა აღნიშნული აქტივები გადასცეს მათთან „აფილირებულ პირს“ ან პირს, რომელსაც არ აქვს  „უზადო საქმიანი რეპუტაცია“.

ვინ არიან „უზადო საქმიანი რეპუტაციის“ მქონე პირები?

პირს უზადო საქმიანი რეპუტაცია აქვს, თუ იგი:

  • არასდროს ყოფილა მსჯავრდებული;
  • მინიმუმ უკანასკნელი სამი წლის განმავლობაში არ ყოფილა სანქცირებულთა არცერთ სიაში;
  • არ ყოფილა დაკავშირებული ტერორისტულ საქმიანობასთან და არ ყოფილა ამ ბრალდებით სანქცირებული სულ მცირე ბოლო ათი წლის განმავლობაში;
  • სასამართლოს მიერ არ აქვს აკრძალული რიგი თანამდებობების დაკავება ან გარკვეულ აქტივობებში მონაწილეობა;
  • ადეკვატურად შეასრულა საგადასახადო, საფასურის გადახდის და სხვა ვალდებულებები, რომლებიც ტოლია ან აღემატება მინიმალური ხელფასის ასზე ნამრავლს;
  • არასდროს შეუძენია მედიასაშუალება საბაზროზე ნაკლებ ფასად ან/და არაგამჭვირვალე ფინანსების გამოყენებით;
  • არასოდეს ჩაუდენია მედიის, საბანკო, საგადასახადო, ფინანსების, ვალუტის, ფასიანი ქაღალდების და ა.შ. რეგულაციებთან დაკავშირებული არსებითი და/ან სისტემატური დარღვევები.

ვინ აცხადებს პირს „ოლიგარქად?“

პირის ოლიგარქად გამოცხადების პასუხისმგებლობა ეკისრება უკრაინის ეროვნული უსაფრთხოებისა და თავდაცვის საბჭოს (NSDC), შემდეგი ინსტიტუტების წარდგინების საფუძველზე:

  • მინისტრთა კაბინეტი,
  • ეროვნული უსაფრთხოებისა და თავდაცვის საბჭოს წევრი,
  • უკრაინის ეროვნული ბანკი,
  • უკრაინის უსაფრთხოების სამსახური,
  • უკრაინის ანტიმონოპოლიური კომიტეტი.

პრეზიდენტი აქვეყნებს NSDC-ს გადაწყვეტილებას, რომელიც იმავე დღეს შედის ძალაში. ოლიგარქად გამოცხადებულ პირს შეუძლია გადაწყვეტილება გაასაჩივროს და დამაზუსტებელი დოკუმენტები წარადგინოს .

რა ხდება პირის „ოლიგარქად“ გამოცხადების შემდეგ?

უპირველეს ყოვლისა, ამ პირის, მისი აქტივების, კონტრაქტების, ბენეფიციარებისა და გასული სამი წლის განმავლობაში საარჩევნო ფონდებში ან პარტიებში გადარიცხული შემოწირულობების შესახებ არსებული ინფორმაცია შეაქვთ სპეციალურ რეესტრში.

მეორე მხრივ, ამ პირს ეკრძალება, (ა) პირდაპირ თუ არაპირდაპირ, პოლიტიკური პარტიებისათვის ან ნებისმიერი ცალკეული საარჩევნო კანდიდატისათვის შემოწირულობების გაღება, (ბ) პრივატიზებული ქონების შესყიდვა; (გ) პოლიტიკური კამპანიების, აქციებისა და მსგავსი აქტივობების დაფინანსება.

ასევე, საჯარო თანამდებობის პირებთან ამ პირის, მისი ბენეფიციარის, ან წარმომადგენლის ნებისმიერი კომუნიკაცია, იქნება ეს პირადად, ტელეფონით თუ ონლაინ, უნდა გასაჯაროვდეს, მათ შორის შესაბამისი თარიღისა და კომუნიკაციის შინაარსის დართვით.

როგორ ხდება პირის ამოღება აღნიშნული რეესტრიდან?

პირის ამოღება რეესტრიდან ხდება ეროვნული უსაფრთხოებისა და თავდაცვის საბჭოს გადაწყვეტილებით იმ შემთხვევაში, თუ დგინდება, რომ ეს პირი ოლიგარქად გამოცხადებისათვის საჭირო მინიმუმ ორ კრიტერიუმს მაინც აღარ აკმაყოფილებს.

მუშაობს თუ არა ეს კანონი უკრაინაში?

კანონი ძალაშია შესული და პრეზიდენტმა ზელენსკიმ, 2022 წლის ივნისში, ოლიგარქების რეესტრის შესახებ დადგენილებასაც მოაწერა ხელი. NSDC-ის მდივანმა, ალექსანდრე დანილოვმა 2022 წლის ივლისში აღნიშნა, რომ,  განსაზღვრების მიხედვით, კანონის პირველ კრიტერიუმს 86 პირი აკმაყოფილებდა, ხოლო ამ ადამიანების სტატუსის შესაბამისობა შემდეგ კრიტერიუმთან დამატებითი გამოძიების საგანი იყო. ეროვნული ანტიკორუფციული სააგენტოს მდივანი 2022 წლის ივნისში აცხადებდა, რომ უკრაინაში მიმდინარე ომის კონტექსტში, აღნიშნული რეესტრის შექმნა აღარაა მნიშვნელოვანი საკითხი.

კანონის მიღების შემდეგ, ომის დაწყებამდე, ოლიგარქად გამოცხადების რამდენიმე სავარაუდო კანდიდატმა, მათზე შესაბამისი ლეგალური კრიტერიუმის გავრცელების თავიდან ასაცილებლად, გარკვეული ნაბიჯების გადადგმა დაიწყო. მათგან აღსანიშნავია – ვადიმ ნოვიკოვი, რომელმაც საპარლამენტო მანდატი დათმო; რინატ ახმეტოვმა (აზოვსტალის მფლობელი) აქტივები სახელმწიფოს გადასცა; ხოლო იჰორ კოლომოისკიმ, ვიდრე ღალატის ბრალდებით უკრაინის მოქალაქეობას ჩამოართმევდნენ, საკუთარი მედია ჰოლდინგები დაშალა. მხოლოდ ყოფილი პრეზიდენტი პეტრო პოროშენკო, რომელზეც აშკარად აკმაყოფილებს რამდენიმე კრიტერიუმს, არ ემორჩილება აღნიშნულ კანონს. მის საქმეს ომამდე იძიებდნენ.

analytics
«The Washington Post» (აშშ): „ომისადმი შიშის გამო, საქართველო რუსეთისაკენ დაბრუნებას ირჩევს“

ამერიკული გაზეთი „ვაშინგტონ პოსტი“ (The Washington Post) აქვეყნებს სტატიას სათაურით „ომისადმი შიშის გამო, საქართველო რუსეთისაკენ დაბრუნებას ირჩევს“ (ავტორი - მარია ილიუშინა), რომელშიც განხილულია არჩევნებისშემდგომი სიტუაცია საქართველოში.

გთავაზობთ პუბლიკაციას შემოკლებით:

(...) ქართველთა უმრავლესობა - გამოკითხვების მიხედვით, 80%-ზე მეტი - მხარს უჭერს ქვეყნის ევროპულ ორიენტაციას და მოსკოვის მიმართ მაინცდამაინც განსაკუთრებულ სიყვარულს არ ამჟღავნებს, ოპოზიცია კი ცდილობს ხმის მიცემის შედეგები წარმოადგინოს როგორც არჩევანი ევროკავშირსა და რუსეთს შორის.

მაგრამ იმის გათვალისწინებით, რომ ორ ქვეყანას შორის 2008 წლის აგვისტორში მომხდარი ხანმოკლე ომის შედეგად საქართველოს ტერიტორიის 20% დე-ფაქტოდ რუსეთის კონტროლის ქვეშ იმყოფება, მოსკოვის სამხერო ძლიერების ჩრდილი სულ უფრო შესამჩნევი ხდება. შესაბამისად, „ქართულმა ოცნებამ“ ამომრჩევლებს უფრო რადიკალური დილემა შესთავაზა: არჩევანი მშვიდობასა და ომს შორის.

მმართველი პარტიის „რუსეთის მხარეს შებრუნება“ შედარებით ახალ მოვლენას წარმოადგენს. 2012 წელს, როცა „ქართული ოცნება“ ხელისუფლებაში მოვიდა, მნიშვნელოვან საგარეოპოლიტიკურ წარმატებას მიაღწია - სწრაფად დაუახლოვდა ევროკავშირს მასში გაწევრიანების სურვილით, მაგრამ რუსეთ-უკრაინის ომის დაწყების კვალობაზე პარტიამ რუსეთის ორბიტისაკენ გადაუხვია. მთავრობამ ევროპა და ადგილობრივი ოპოზიცია წარმოადგინა „ომის გლობალური პარტიად“, რომელსაც სურს საქართველო მოსკოვთან ომში ჩაითრიოს და კრემლთან დაპირისპირების ინსტრუმენტად გამოიყენოს

ამჟამად „ქართული ოცნება““ ოფიციალურად პრორუსულ პარტიას არ წარმოადგენს, მაგრამ ხშირად მისი პრაქტიკული მოქმედება საერთო პრორუსულ ჩარჩოებში ჯდება. 

ევროპული გზიდან გადახვევის პოლიტიკის ცენტრში მოჩანს „ქართული ოცნების“ დამაარსებელი ბიძინა ივანიშვილი - მილიარდერი, ყოფილი პრემიერ-მინისტრი, რომელიც ბოლო ათწლეულში წავიდა ქართული პოლიტიკიდან, მაგრამ იმავდროულად გავლენიან ადამიანად რჩებოდა. ბიძინა ივანიშვილი რუსეთში ყოფნის დროს გამდიდრდა, 1990-იან წლებში და როგორც მისი კრიტიკოსები ამბობენ,  მისი რიტორიკა და პოლიტიკური მრწამსი რუსეთის ლიდერის პოზიციას უთავსდება.

რუსეთის არმიის უკრაინაში შეჭრის დაწყებიდან პურველ ეტაპზე საქართველომ უკრაინას მხარი დაუჭირა. თბილისში დღესაც ბევრი უკრაინული დროშა ფრიალებს, მაგრამ მთავრობა თავს იკავებს რუსეთის გადაჭარბებული კრიტიკისაგან და ერიდება ანტირუსული სანქციების რეალიზებას.

„ჩვენ, როგორც ქვეყნის მმართველმა პარტიამ, მთავრობამ, ყველაფერი გავაკეთეთ უკრაინისა და უკრაინელი ხალხის მხარდასაჭერად“, - განაცხადა „ვაშინგტონ პოსტთან“ საუბარში „ქართული ოცნების“ თავმჯდომარის მოადგილემ არჩილ თალაკვაძემ, მაგრამ, მისი თქმით, დასავლეთის ოფიციალურმა პირებმა რუსეთ-უკრაინის ომში საქართველოს ჩათრევა მოისურვეს: „ჩვენ ჩავთვალეთ, რომ ასეთი პოლიტიკა საქართველოსათვის ძალზე სარისკო და გაუმართლებელი იქნებოდა“.

„ქართულმა ოცნებამ“ წინასაარჩევნო კამპანიის დროს აქტიურად ისარგებლა უკრაინის ომით და ამომრჩევლებს პლაკატების სერია შესთავაზა, რომლებზე გამოსახულია ერთი მხრივ, ომით დანგრეული უკრაინის ქალაქები და სოფლები, მეორე მხრივ - აღმშენებლობის პროცესში მყოფი საქართველო. ასეთმა პროპაგანდამ თავისი გამოძახილი ჰპოვა რუსეთთან ომგადატანილ საქართველოს მოსახლეობაში, განსაკუთრებით სოფლებში, ოკუპირებულ რეგიონებთან ახლოს, მხარეთა დამაშორიშორებელ ე.წ. სადემარკაციო ხაზის გასწვრივ.

როგორ ავიცილოთ თავიდან ომი

ქართველებს კარგად ახსოვთ 2008 წლის აგვისტოს ომი. ჭორვილისაკენ - ბიძინა ივანიშვილის მშობლიური სოფლისაკენ მიმავალი გზა, რომელიც კავკასიის ქედის სამხრეთ კალთებზე მდებარეობს, სწორედ რუსეთის მიერ ოკუპირებული რეგიონის - სამხრეთ ოსეთთან ახლოს გადის, სულ რაღაც ორიოდე კილომეტრში, სადემარკაციო ხაზთან.

ჭორვილაში ბიძინა ივანიშვილს თითქმის ეროვნულ გმირად თვლიან - მდიდარ ადამიანად, რომელიც თანასოფლელებს ყოველმხრივ ეხმარებოდა - სახლებისა თუ გზების მშენებლობაში, ჯანდაცვასა თუ კომუნალური გადასახადების გადახდაში, სანამ მან სახელმწიფო თანამდებობა - ქვეყნის პრემიერ-მინისტრის პოსტი არ დაიკავა.

„მე ომის მოწინააღმდეგ ვარ. დარწმუნებული ვარ, რომ „ქართული ოცნება“ მსვიდობას შეინარჩუნებს. არ გვსურს, რომ რომელიმე ქვეყანა საქართველოს მტერი იყოს და არც ის გვინდა, რომ საქართველოს იყოს სხვა ქვეყნის მტერი“, - ამბობს გიორგი გურძენიძე, სკოლის დირექტორი, რომელსაც ახსოვს, თუ როგორ ხმაურით დაფრინავდნენ სოფლის თავზე, ცაში რუსული თვითმფრინავები 2008 წელს.

„ქართული ოცნება“ აქტიურად უჭერს მხარს ბიძინა ივანიშვილის პოლიტიკური კურსის ორ ძირითად მომენტს - მშვიდობას ნეიტრალიტეტის გზით და ქართული ტრადიციული ფასეულობების დაცვას. „ქართული ოცნების“ მტკიცებით, მისი სტრატეგიული მიზანი არ შეცვლილა - ევროინტეგრაცია ძალაში რჩება, რომლის რეალიზებას 2030 წლისათვის არის დაგეგმილი: საქართველო ევროკავშირის წევრი გახდება „ღირსეულად“ და ტრადიციული ეროვნული ფასეულობების დაცვით.

„რა თქმა უნდა, მსურს ევროკავშირის წევრი ვიყოთ, მაგრამ ჩვენ ჩვენი წინაპრების ღირსებაც და მემკვიდრეობაც უნდა დავიცვათ. ქალი ქალი უნდა იყოს, კაცი კი - კაცი“, - ამბობს ჭორვილელი მამია მაჭავარიანი.

ქართველთა ღირსება კი დაცული იქნება ორი კანონით, რომლებმაც, პრაქტიკულად, ევროკავშირში საქართველოს პოტენციური წევრობის პროცესი შეაჩერეს - იმიტომ, რომ მათი დებულებები ევროპული ბლოკის სტანდარტებს ეწინააღმდეგება. ეს კანონებია „ოჯახური ფასეულობებისა და არასრულწლოვანების დაცვის, ასევე უცხოური გავლენის გამჭვირვალობის შესახებ, რომლებიც, როგორც ოპოზიცია აცხადებს, რუსული სამართლებრივი აქტების ასლებს წარმოადგენენ.

ევროპა შორეული ხდება?!

საქართველოს დედაქალაქის მცხოვრებთა ნაწილი შეშფოთებულია, რომ ქვეყნის შანსი ევროკავშირის წევრობაზე მცირდება. „არჩევნებში „ქართული ოცნების“ გამარჯვება სხვა არაფერია, თუ არა ხელისუფლების უზურპაცია“, - ამბობს 38 წლის გიორგი, რომელიც გვარს არ ასახელებს, ვაითუ დევნა დაუწყონ, - „ჩვენ ევროკავშირთან ინტეგრაცია უნდა გავაღრმავოთ. რუსეთთან დაახლოებას კი არცერთი ნორმალური ქვეყანა არ ცდილობს. პრორუსუსლი ორიენტაცია თვითმკვლელობას ნიშნავს, რადგან მოსკოვი არანაირი შეთანხმების პირობებს არ იცავს“.

ოპოზიცია მწვავედ აკრიტიკებს „ქართული ოცნების“ ომის წინააღმდეგ მიმართულ კურსს და მას პროპაგანდისტულს უწოდებს, ზოგიერთები კი თვლიან, რომ მმართველ პარტიის მხრიდან ამგვარი ლოზუნგების წარმოჩენა ხელისუფლებაში დარჩენასა და ერთპარტიული მმართველი სისტემის შენარჩუნებას ემსახურება.

პარტია „საქართველოსათვის“ ლიდერის გიორგი გახარიას განცხადებით, ბიძინა ივანიშვილისა და „ქართული ოცნების“ პოლიტიკაში მომხდარი ცვლილებები - პრორუსული გადახრები - იმითაა გამოწვეული, რომ ევროკავშირში გაწევრიანება ხელისუფლების როტაციას ნიშნავს: „მისი მთავარია მიზანია ხელისუფლების შენარჩუნება. იგი ხედავს, რომ ევროპული დემოკრატია ხელისუფლების არჩევნების გზით შეცვლას ითვალისწინებს“.

მაგრამ არჩევნების შედეგების წინააღმდეგ მიმდინარე საპროტესტო აქციები ისეთივე ძლიერი და ფართო არ არის, როგორიც გაზაფხულზე მიმდინარეობდა ზემოთ ხსენებული კანონების მიღების დროს. ეს ნიშნავს, რომ ოპოზიცია გამოფიტულია. მათ ვერც დასავლეთი ვერ უწევს სათანადო დახმარებას. ბრიუსელს შეუძლია გარკვეული ზეწოლა მოახდინოს „ქართულ ოცნებაზე“, მაგრამ ევროპელი ჩინოვნიკების რეაქცია აწონილ-დაწონილია: დამკვირვებლებმა ნამდვილად დააფიქსირეს დარღვევები, მაგრამ მათ თავი შეიკავეს იმის განცხადებაზე, რომ არჩევნები გაყალბდა და ხმები მოპარულია.

არჩევნებში მომხდარი ყველა დარღვევის დეტალურად გამოკვლევა დროს მოითხოვს - კვირეებს და შეიძლება თვეებსაც, თანაც საკმაოდ რთულია მათი დამტკიცება-დადასტურება. „ჩვენ ახლა ისეთ სიტუაციასთან გვაქვს საქმე, როცა დასავლეთს არ სურს ხისტი ნაბიჯები გადადგას საკმარისი მტკიცებულებების გარეშე, ოპოზიციას კი საკმარისი მტკიცებულებები არ აქვს“, - ამბობს ჯონ დიპირო საერთაშორისო რესპუბლიკური ინსტიტუტიდან.

ბიძინა ივანიშვილი აშკარად იმაზე დებს თავის ფსონს, რომ ევროპა საქართველოსადმი ინტერესს დაკარგავს. ჯერ კიდევ ზაფხულში იგი აცხადებდა, რომ აშშ-ის საპრეზიდენტო არჩევნებში დონალდ ტრამპის გამარჯვება რუსეთ-უკრაინის ომს დაასრულებს. „ჩვენ მაქსიმუმ ერთი წელი გვაქვს, რომ ეს ყველაფერი მოვითმინოთ, შემდეგ კი [დასავლეთის] გლობალური და რეგიონული ინტერესები შეიცვლება, მათთან ერთად კი შეიცვლება ინტერესები საქართველოს მიმართაც“, - ამბობდა ბიძინა ივანიშვილი, - ომის დასრულებასთან ერთად კი ყველა გაუგებრობა ევროპასთან და ამერიკასთან გაქრება“.

წყარო: https://www.washingtonpost.com/world/2024/11/21/georgia-russia-elections-influence/

 

See all
Survey
ვინ გაიმარჯვებს რუსეთ - უკრაინის ომში?
Vote
By the way