,
კორონა ვირუსმა ავიაციის ინდუსტრია დროებით მთლიანად დაბლოკა. რა ზეგავლენა ექნება ამ ფაქტს ავიაკომპანიების საფასო პოლიტიკაზე, როცა საჰაერო სივრცე კვლავ გაიხსნება?
მას შემდეგ, რაც საკარანტინო შეზღუდვები იხსნება და ქვეყნები თანდათან უბრუნდებიან ცხოვრების ჩვეულ რეჟიმს, ყურადღებას იპყრობენ დარგები, რომლებიც თვეების მანძილზე სრულ კოლაფსში იმყოფებოდნენ, პირველ რიგში, კი ავიაციის სფერო. ამ დროის განმავლობაში სრულად იყო მოხსნილი რეგულარული ფრენები და მხოლოდ სპეციალური რეისები სრულდებოდა.
ავიაკომპანიებს უდიდესი ფინანსური ზარალი მიადგათ და ბევრი მათგანი უკვე გაკოტრების პირას დგას. ეს კი მხოლოდ ერთი რამისკენ მიგვითითებს. ვინც გადარჩება, რეგულარული ფრენების დასაწყებად დიდი რესურსი დასჭირდება, რაც ცალსახად ბილეთების ფასზე აისახება, თუ, რა თქმა უნდა, სახელმწიფოს მხრიდან დიდ სუბსიდიებს ვერ მიიღებენ. ასევე გასათვალისწინებელია ის ფაქტი, რომ ზოგიერთი კომპანია ამ კრიზისს ვერ გადაურჩება და ბაზრიდან გავა, კონკურენტების შემცირებით კი დარჩენილები მეტ ძალაუფლებას მიიღებენ საფასო პოლიტიკის წარმოებაზე.
„ჯერ-ჯერობით არა თუ ჩვენ, არამედ თავად ავიაკომპანიებსაც კი არ აქვთ არანაირი წარმოდგენა ოპტიმალურ საფასო პოლიტიკაზე, ყველა ის მონაცემი თუ სტატისტიკა, რაც წლების მანძილზე მათ ფასების დადგენის მხრივ მიმართულებას აძლევდა, დღეს სრულიად უსარგებლოა“ - აცხადებს ამადეუსის (კომპანია, რომელიც ფლობს პროგრამას, სადაც თავმოყრილია ყველა ავიაკომპანიის ბილეთები) აღმასრულებელი დირექტორი ბენჯამინ კენი.
მოკლედ რომ შევაჯამოთ, თუ აქამდე ავიაკომპანიებს ჰქონდათ წარმოდგენა, თუ დაახლოებით რამდენ ადამიანი მოგზაურობდა წლის მანილზე და დაახლოებით რა თანხა ჰქონდათ მათ ამისთვის გათვლილი, ახლა ეს ციფრები სრულიად უცნობია და პრაქტიკაში გამოცდის გარეშე მათი გამოანგარიშება შეუძლებელი.
თუმცა ავიაკომპანიების მესვეურებს თავიანთი ვარაუდები მაინც აქვთ. პოლ სიმონსი - მალაიზიის ავიახაზების გენერალური დირექტორი წერს, რომ ფასისა და მოთხოვნის თანაფარდობა ლოგიკური აღარ იქნება. თუ ადრე ფასის დაგდება ბუნებრივად იწვევდა მოთხოვნის ზრდას და დავუშვათ 50 დოლარად უფრო მეტი ადამიანი იფრენდა, ვიდრე 100 დოლარად, ამ მდგომარეობაში მსგავსი მიდგომით ავიაკომპანიები ვეღარ იმუშავებენ, რადგან ფასის ფაქტორს შიშის ფაქტორი ემატება და არავინ იცის 50 დოლარად ფრენის მსურველებიდან რამდენს აქვს ეს ფაქტორი. ამიტომ შესაძლოა, სრულიად უმიზეზოდ დააგდონ ფასი და 100 დოლარიანი ბილეთის მსურველები 50 დოლარად აფრინონ.
მართალია, ამ სფეროს მნიშვნელოვანი ფიგურები ჯერ ჯერობით გადაჭრით არ ამბობენ , რომ მხოლოდ მაღალფასიანი ბილეთების გაყიდვას აპირებენ, მაგრამ მათი განცხადებებიდან გამომდინარე ეს მოკლევადიან პერსპექტივებში სფეროს გადარჩენის ერთადერთი გზაა და თამაშში დარჩენილი ავიაკომპანიები მაქსიმალურად ეცდებიან მაქსიმალური მოგება იმ ადამიანებისგან ამოიღონ, რომლებისთვისაც ფრენა აუცილებლობაა. იქნება ეს სამსახურეობრივი მოვალეობები თუ ოჯახის მონახულება.
ერთადერთი პოზიტიური ფაქტი, რაც დღევანდელ ვითარებას თან ახლავს, არის ის, რომ საწვავის ხარჯი მნიშვნელოვნადაა შემცირებული და შესაძლოა ნეტო ფასის შემცირებამ ფასების კატასტროფული ზრდისგან მაინც აგვარიდებინოს თავი.
ჩვენთვის განსაკუთრებით საინტერესოა, რა საფასო პოლიტიკას დადებენ ვიზეარი, რაინეარი და პეგასუსი. საქართველოს ბაზარზე ოპერირებადი ყველაზე დაბალბიუჯეტიანი ავიაკომპანიები. პეგასუსზე, როგორც ერთ-ერთ ყველაზე სტაბილურ ავიაკომპანიაზე, ფაქტობრივად დარწმუნებით შეგვიძლია ვთქვათ, რომ თუ ფასების ცვლილება მოხდება, ეს კატასტროფულ სახეს ნამდვილად არ მიიღებს და კვლავ გვექნება შესალებლობა მსოფლიოს 80-ზე მეტი ქალაქის მიმართულებით სტამბულის გავლით ხელმისაწვდომ ფასად მოვხვდეთ.
რაც შეეხება ვიზეარსა და რაინეარს, ისინი დღემდე სახელმწიფოსგან მნიშვნელოვანი სუბსიდირების პროგრამით სარგებლობდნენ. ალბათ, ფასთა ცვალებადობა დიდწილად ამ სუბრისიდირების პროგრამის გაგრძელებაზე იქნება დამოკიდებული. და თუ გავითვალისწინებთ, რამდენად მნიშვნელოვანია დღეს საქართველოსთვის ევროპასთან ასეთი მარტივი მიმოსვლა, უნდა ვივარაუდოთ, რომ სახელმწიფო დიდ რესურსს ჩადებს იმაში, რომ ამ კომპანიებს ფასების შესამჩნევად ცვლილება ან სულაც საქართველოს ბაზრიდან გასვლა არ მოუწიოთ.
bbc-ს მასალებზე დაყრდნობით მოამზადა ელენე ხვედელიძემ
„სუფრა - ასე ჰქვია ქართულ მოლხენა-დროსტარებას, რომელიც სტუმართმოყვარეობისა და მხიარულების განსახიერებას წარმოადგენს. რომელი კერძებს მიირთმევენ ქართველები სტუმრებთან ერთად? ჩვენი კორესპონდენტი შეეცადა ქართული სუფრის დიდებულება ეჩვენებინა და დარწმუნდებით, რომ ეს მართლაც კარგად გამოუვიდა“, - ასე იწყება გერმანულ გაზეთ „ფრანკფურტერ ალგემაინე ცაითუნგში“ (Frankfurter Allgemeine Zeitung) გამოქვეყნებული სტატია სათაურით „ქართული სამზარეულოს მრავალფეროვნება“ (ავტორი - მაიკე ფონ გალენი).
გთავაზობთ პუბლიკაციას შემოკლებით:
„როცა მივედით, მაგიდა უკვე გაშლილი დაგვხვდა: თეფშებზე დაწყობილი ყველით და ლორით, ნიგვზის ფარშიანი ბადრიჯნით, მხალეულობით, მწვანილით, კიტრით და პომიდორით... მათ შორის ჩადგმულია გრაფინები მოცხარის წვენით და ტარხუნის ლიმონათის ბოთლებით. ოფიციანტი წითელ ღვინოს ბოკალებში ასხამს. გარეთ თბილისური საღამოა, რესტორან „რიგის“ დარბაზში გაშლილ გრძელ მაგიდაზე კი ქართული სუფრა - ქართული ქეიფი იწყება.
ისინი, რომლებიც ქართულ სამზარეულოს არ იცნობენ, მადააღძრულები სწრაფად მიირთმევენ სიმინდის ფქვილისაგან გამომცხვარ თბილ მჭადებს, სალათებს და ყველს. მაგრამ ვინც იცის, ის ნელ-ნელა ჭამს და მთავარს ელოდება...
ქართველი ქალბატონი თიკო ტუსკაძე, რომელიც ლონდონში ცხოვრობს, მაგრამ ახლა სამშობლოში იმყოფება, ჩვენი გიდის როლს ასრულებს და ქართულ სუფრას გვაცნობს როგორც „გემრიელი საჭმელების უსასრულო რიგს“. იგი კულინარული წიგნის ავტორია და გვიხსნის, თუ რომელი საჭმელი როგორ მივირთვათ.
ზოგიერთმა უკვე საკმაო რაოდენობის სალათა მიირთვა, რომ მაგიდაზე ახალი კერძები მოაქვთ - მოხრაკულ-მოთუშული სოკო, ხაჭაპური, ხორცით მომზადებული კერძები... საჭმლით სავსე თეფშები სულ უფრო მრავლდება და მაგიდაზე თავისუფალი სივრცე მცირდება, თუმცა ახალ-ახალი ნუგბარისათვის ადგილი მოიძებნება.
„სტუმართმოყვარეობა - ქართული კულტურის განუყოფელ ნაწილს წარმოადგენს, რაც კარგად არის გამოხატული ქართულ სუფრაში, როცა მაგიდას ეროვნულ სამზარეულოს კერზები ამშვენებს“, - განმარტავს მაკა თარაშვილი. რა თქმა უნდა, იგი ახალბედა სუფრის წევრებისაგან განსხვავებით, შეცდომებს არ უშვებს და ყველაფერს ერთად არ მიირთმევს. მან კარგად იცის, რა როდის უნდა მიირთვას და უცხოელ სტუმრებს ჭამის საიდუმლოებას ასწავლის: როდის დგება მწვადის, „ჩაქაფულის და საჭმელების მიღების დრო...
ქართული ტრადიციის თანახმად, სუფრაზე იმდენი საჭმელი უნდა იყოს, რომ სტუმრების წასვლის შემდეგაც საკმაო რაოდენობით უნდა დარჩეს: „სუფრა, რომელზეც არაფერი აღარ რჩება, საქართველოში არ არსებობს“, - ამბობს მაკა თარაშვილი, - მასპინძლები იფიქრებენ, რომ სტუმრები მშივრები დარჩნენ. ამიტომ ყველაფერი უამრავია“.
რესტორანი „ქეთო და კოტე“ ძველი თბილისის უბანში, შემაღლებულ ადგილზე მდებარეობს. დარბაზში მყუდრო გარემოა შექმნილი. მაგიდები ყოველთვის მდიდრულადაა გაშლილი - ტრადიციული კერძები თანამედროვე სტილითაა გაფორმებული. თავდაპირველად თვენ მოგართმევენ ცივ და ვეგეტარიანულ კერძებს, ბოსტნეულს, შემდეგ გამომცხავარს, ცომეულს, ბოლოს კი ხორცით მომზადებულ საჭმელებს.
ქართული სუფრის ტრადიციაა თამადა, ანუ დროსტარების ხელმძღვანელი. იგი სუფრის თავში ზის და სადღეგრძელოებს ამბობს. რესტორან „შატო მუხრანში“, სადაც ჩვენ ვიყავით (თბილისიდან ერთი საათის სავალზე), მეღვინე პატრიკ ჰონეფმა ჩვენი სტუმრობის სადიდებელი სადღეგრძელო წარმოსთქვა. გერმანელი მეღვინე უკვე მრავალი წელია საქართველოში ცხოვრობს, ოჯახიც აქ ჰყავს. პატრიკი მადლობას გვიხდის სტუმრობისათვის, რომ გერმანელი ტურისტები საქართველოთი დაინტერესდნენ და კავკასიურ ქვეყანას ეწვივნენ.
მასპინძელი გვიხსნის, რომ სუფრის თამადა ყურადღებით ისმენს სტუმრების საუბარს სადღეგრძელოებისათვის იმპულსის მისაცემად. იგი დისკუსიას ზომიერ მიმართულებას აძლევს და განწყობას ამაღლებს. ამიტომაც თამადა ისეთი პიროვნებაა, რომელიც ცნობილია თავისი კეთილი ხასიათით, გონებამახვილობით და ინტელექტით.
თუ როგორ მზადდება კლასიკური ქართული კერძები, ამას თქვენ თბილისიდან საკმაოდ მოშორებით, კახეთში გაიგებთ, სადაც ღვინის კომპანია „შუმის“ რესტორანი მდებარეობს. აქ სტუმარი საკუთარი თვალით ხედავს, თუ როგორ ცხვება ქართული თონის პური, როგორ კეთდება ხინკალი, რომელიც ქართული სამზარეულოს ერთ-ერთ დიდებულ და გემრიელ კერძს წარმოადგენს.
