არჩევნების შემდეგ საქართველოში ეკონომიკის განვითარების პერსპექტივის ანალიზისთვის "თბილისი პოსტმა" რამოდენიმე შეკითხვა დაუსვა ხელოვნურ ინტელექტს. უცვლელად მოგვყავს მისი მოსაზრებები ამ საკითხთან დაკავშირებით.
რა ეკონომიკური რისკების წინაშეა საქართველო, გეოპოლიტიკური კურსის ცვლილების გამო დასავლური კაპიტალის აქედან გასვლის შემთხვევაში?
დასავლური კაპიტალის შემცირების შემთხვევაში, საქართველომ შესაძლოა რამდენიმე მნიშვნელოვანი ეკონომიკური რისკი განიცადოს:
- პირდაპირი უცხოური ინვესტიციების (FDI) კლება: დასავლური ინვესტიციები მნიშვნელოვანი წვლილი შეაქვს ქვეყნის ინფრასტრუქტურულ და ტექნოლოგიურ განვითარებაში. მათი შემცირება დაახვევებს ახალი პროექტების ფულად რესურსების ნაკლებობას, რაც გამოიწვევს ახალი სამუშაო ადგილების შემცირებას და ეკონომიკის ზოგად შენელებას.
- მცირე და საშუალო ბიზნესებზე ზეწოლა: მცირე და საშუალო ბიზნესი განსაკუთრებით დამოკიდებულია უცხოური ინვესტიციებით მხარდაჭერილ პროქეტებზე და დასავლურ საბანკო სისტემაზე. დასავლური კაპიტალის შესუსტება გავლენას მოახდენს დაფინანსების ხელმისაწვდომობაზე, რამაც შეიძლება შეამციროს ბიზნესების ფინანსური მდგრადობა.
- კურსის არასტაბილურობა: უცხოური კაპიტალის ნაკლებობამ შეიძლება გააძლიეროს ეროვნული ვალუტის მერყეობა. ლარის გაუფასურება გამოიწვევს იმპორტული საქონლის ფასების ზრდას, რამაც შესაძლოა ინფლაციის ზრდა გამოიწვიოს და გაზარდოს მოსახლეობის ცხოვრების ხარჯები.
- ბანკური სექტორის პრობლემები: საქართველოში მოქმედი ბანკების ნაწილი დაფუძნებულია დასავლურ ფინანსურ ბაზრებზე. ამდენად, დასავლური კაპიტალის შემცირებამ შეიძლება ზეწოლა მოახდინოს საბანკო სექტორზე და გაართულოს მათთვის უცხოური რესურსების მოზიდვა.
- ევროპული ბაზრების ხელმისაწვდომობის სირთულეები: ევროპის ბაზართან კავშირი, რომელიც თავისუფალი ვაჭრობის ხელშეკრულებით მხარდაჭერილია, შეიძლება სირთულეებით დაიცვას თუ საქართველო გადადგამს ნაბიჯებს, რომლებიც დასავლური ინტერესების საპირისპიროა. ამან შეიძლება შეამციროს საექსპორტო შესაძლებლობები და დააზარალოს ქვეყნის წარმოების სექტორი.
ეს რისკები მხოლოდ ნაწილი შეიძლება იყოს იმ გამოწვევების, რაც დასავლური კაპიტალის შემცირების შემთხვევაში საქართველოს წინაშე დადგება.
რა შედეგები მოყვება დასავლური კაპიტალის შემცირებას ლარის კურსისთვის?
დასავლური კაპიტალის შემცირება ლარის კურსისთვის რამდენიმე პირდაპირ და არაპირდაპირ შედეგს გამოიწვევს:
- ლარზე ზეწოლის გაძლიერება: დასავლური ინვესტიციები მნიშვნელოვანი როლი აქვს ლარის სტაბილურობის შენარჩუნებაში, რადგან ისინი ზრდიან უცხოური ვალუტის შემოდინებას ქვეყანაში. მათი შემცირებისას, ვალუტის შემოდინება შენელდება, რამაც შესაძლოა ლარის კურსზე ნეგატიური ზეწოლა მოახდინოს და გამოიწვიოს მისი გაუფასურება.
- მცირე ფულადი ნაკადები და ბიუჯეტის პრობლემები: დასავლური კაპიტალის შემცირება ასევე ნიშნავს საბიუჯეტო და ინფრასტრუქტურული პროექტებისთვის დამატებითი ფულის ნაკლებობას. ეს ბიუჯეტის დეფიციტის გაზრდის რისკს აჩენს, რაც ცენტრალურ ბანკს აიძულებს ფულის მასის ზრდას ან დამატებითი საგარეო სესხების მოზიდვას. ამ ნაბიჯებმა კი შესაძლოა კიდევ უფრო დიდი ზეწოლა მოახდინოს ლარის კურსზე.
- ინფლაციის ზრდა: ლარის გაუფასურება იმპორტული საქონლის ფასების ზრდას გამოიწვევს. რადგან საქართველო მნიშვნელოვანწილად დამოკიდებულია იმპორტზე, ლარის გაუფასურება პირდაპირ აისახება ინფლაციაზე, რაც უფრო მეტად ასწრებს სასურსათო და ენერგორესურსების ფასებს.
- ვალების მომსახურების ხარჯის ზრდა: საქართველოს საგარეო ვალი დიდწილად დოლარში ან ევროშია დენომინირებული, ამიტომ ლარის გაუფასურება პირდაპირ ზრდის ვალის მომსახურების ხარჯებს ეროვნულ ვალუტაში. ეს პრობლემა განსაკუთრებით მწვავედ დადგება როგორც კერძო, ისე სახელმწიფო სექტორისთვის.
- ნდობის შემცირება და საბანკო დეპოზიტების გადინება: ლარის გაუფასურება ხშირად იწვევს მოსახლეობაში ეკონომიკური სტაბილურობისადმი ნდობის კლებას, რაც ბანკებიდან უცხოურ ვალუტაზე დეპოზიტების გადინებას იწვევს. შედეგად, ბანკებს უჩნდებათ სავალუტო რისკები და უცხოური რესურსების მოზიდვა რთულდება, რაც კიდევ უფრო აძლიერებს ლარზე ზეწოლას.
დასავლური კაპიტალის შემცირების პირობებში, ლარის კურსზე ზეწოლის შესამცირებლად საქართველოს ეროვნული ბანკი შესაძლოა იძულებული გახდეს ინტერვენციები განახორციელოს ან გამკაცრებული მონეტარული პოლიტიკა გაატაროს, თუმცა ეს დამატებით ხარჯებს მოითხოვს და სხვა ეკონომიკურ სირთულეებს გამოიწვევს.
რა ეკონომიკური შედეგები მოყვება საქართველოსთვის ვიზალიბერალიზაციის გაუქმებას?
ვიზალიბერალიზაციის გაუქმებას საქართველოსთვის შეიძლება რამდენიმე მნიშვნელოვანი ეკონომიკური შედეგი მოყვეს:
- ფულადი გზავნილების შემცირება: ევროკავშირში სამუშაოდ მიმავალ ქართველებს სჭირდებათ ოფიციალური ვიზები, რაც საზღვარგარეთ მუშაობას გაართულებს და, შესაბამისად, შემცირდება ფულადი გზავნილები ოჯახებისთვის. ეს საქართველოს ეკონომიკაზე დიდ გავლენას მოახდენს, რადგან უცხოეთში მყოფი მოქალაქეების გადმორიცხვები მნიშვნელოვან ნაწილს შეადგენს ქვეყნის შემოსავლებში და ფულადი ნაკადების ნაკლებობა შეამცირებს ლარის სტაბილურობისთვის აუცილებელ უცხოურ ვალუტას.
- მცირე და საშუალო ბიზნესებისთვის მოთხოვნის შემცირება: ევროკავშირში გაწეული ფულადი გზავნილები ხშირ შემთხვევაში იხარჯება ადგილობრივ ბაზარზე, მათ შორის საცალო ვაჭრობაში, საცხოვრებელი ფართის ქირასა და ყოველდღიური მოხმარების საქონელზე. შესაბამისად, გზავნილების შემცირებას მოჰყვება მცირე და საშუალო ბიზნესებზე მოთხოვნის კლება, რაც მათ ფინანსურ მდგრადობას ზიანს მიაყენებს.
- დასაქმების შესაძლებლობების შემცირება და უმუშევრობის ზრდა: ევროკავშირში მუშაობის შესაძლებლობების შეზღუდვა გაზრდის უმუშევრობის რისკს, განსაკუთრებით მათთვის, ვისაც სჭირდებოდა საზღვარგარეთ მუშაობა დამატებითი შემოსავლების მისაღებად. ასეთი უმუშევრობის ზრდა ხელს შეუშლის შრომის ბაზრის ბალანსს და ეკონომიკურ სტაბილურობას.
- ნეგატიური ზეწოლა ლარის კურსზე: ვიზალიბერალიზაციის გაუქმება და ევროპაში ქართველების სამუშაო ნაკადების შეზღუდვა გამოიწვევს ქვეყანაში უცხოური ვალუტის ნაკლებობას, რაც პირდაპირ ზეწოლას მოახდენს ლარის კურსზე და ზრდის გაუფასურების რისკს. ლარის გაუფასურებამ კი შესაძლოა კიდევ უფრო გაზარდოს ინფლაცია.
- ინტეგრაციის პროცესის შენელება და ინვესტიციების შემცირება: ვიზალიბერალიზაციის გაუქმება ნეგატიურ სიგნალს გაუგზავნის პოტენციურ ინვესტორებს საქართველოს მიმართ. შესაძლოა, ევროპული კომპანიები და ინვესტორები ქვეყნის სტაბილურობასა და ეკონომიკური კურსის პროგნოზირებადობაზე ეჭვიანობდნენ, რაც პირდაპირ გავლენას მოახდენს უცხოური ინვესტიციების ნაკადზე და, შესაბამისად, ეკონომიკურ ზრდაზე.
- შიდა სოციალური დაძაბულობის ზრდა: ვიზალიბერალიზაციის შეზღუდვამ შესაძლოა გამოიწვიოს უკმაყოფილება იმ მოქალაქეებს შორის, ვისაც ევროკავშირში დროებით ან მუდმივად გადაადგილება ესაჭიროებოდა. ეს კი შეიძლება ქვეყნის შიგნით სოციალური და პოლიტიკური დაძაბულობის საფუძველი გახდეს.
მოკლედ, ვიზალიბერალიზაციის გაუქმება მნიშვნელოვნად შეამცირებს საქართველოში უცხოური ვალუტის შემოდინებას, დააზარალებს შიდა მოთხოვნას, ბიზნესებს და გაზრდის სოციალური და ეკონომიკური რისკების დონეს, რაც ქვეყნის ეკონომიკური სტაბილურობისთვის მნიშვნელოვან გამოწვევას წარმოადგენს.
გამოიწვევს თუ არა ქვეყანაში დასავლური კაპიტალის შემცირება, სანქცირებული და შავი კაპიტალის შემოსვლას და რა შედეგები ექნება ამას ქვეყნის ეკონომიკური და პოლიტიკური განვითარებისათვის?
დასავლური კაპიტალის შემცირება მართლაც შეიძლება გახდეს სტიმული, რომ საქართველოში გაიზარდოს სანქცირებული და შავი კაპიტალის შემოსვლა. ამას რამდენიმე მიზეზი აქვს: უცხოური ინვესტიციების ნაკლებობის პირობებში ქვეყანა შეიძლება გახდეს იოლი სამიზნე ნაკლებად გამჭვირვალე და არალეგალური ფინანსების მოსაზიდად. ასეთი სახის კაპიტალის შემოსვლას შეიძლება საქართველოს ეკონომიკური და პოლიტიკური განვითარებისთვის მძიმე შედეგები მოჰყვეს:
- ფინანსური სექტორის დაზიანება და რეპუტაციის დაკარგვა: შავი კაპიტალის ზრდა გააფუჭებს ქვეყნის ფინანსური სისტემის რეპუტაციას, რაც კიდევ უფრო შეამცირებს სანდოობასა და ნდობას საერთაშორისო ბაზრებზე. ბანკები და სხვა ფინანსური ინსტიტუტები შეიძლება გახდნენ სავალუტო ტრანზაქციების რისკის მატარებლები და საერთაშორისო რეგულატორების ყურადღების სამიზნე, რაც სანქციების დაწესებას და სავალუტო შემოსავლების დაკარგვას გამოიწვევს.
- საბანკო სანქციების რისკი: სანქცირებული კაპიტალის ზრდა პირდაპირ ზღუდავს ქვეყნის საბანკო სექტორს. შეიძლება გაიზარდოს საერთაშორისო ფინანსურ სისტემებთან დაკავშირების სირთულეები, რაც გამოიწვევს ქართული ბანკებისთვის ტრანზაქციების შესრულების შეზღუდვას და დოლარისა და ევროს ბაზრებზე წვდომის გაძნელებას.
- ეკონომიკური დივერსიფიკაციისა და ინოვაციების შეფერხება: დასავლური კაპიტალის შემცირების პირობებში ალტერნატიული ინვესტიციების შემოსვლა, როგორიცაა სანქცირებული ან შავი კაპიტალი, ვერ უზრუნველყოფს ეკონომიკური დივერსიფიკაციისა და ტექნოლოგიური პროგრესის საჭირო პირობებს. ასეთი კაპიტალი ხშირად კონცენტრირებულია არალეგალურ საქმიანობაში და არ ქმნის ჯანსაღ დასაქმებას ან ინფრასტრუქტურის განვითარებას.
- პოლიტიკური და სამართლებრივი სისტემის დესტაბილიზაცია: შავი კაპიტალის შემოსვლა ზრდის კორუფციის რისკს, რაც ხელს უშლის ეფექტიან მმართველობასა და კანონის დაცვას. სანქცირებული კაპიტალის მფლობელები შეიძლება პოლიტიკური გავლენის მოსაპოვებლად გამოიყენონ თავიანთი რესურსები, რაც პოლიტიკური პროცესების მიკერძოებას და მართვის გამჭვირვალობის შემცირებას გამოიწვევს.
- დასავლურ ბაზრებზე წვდომის შემცირება: თუ საქართველო გახდება სანქცირებული კაპიტალის ნაკადის ნაწილი, ეს მის ეკონომიკურ კავშირებს დასავლეთთან მნიშვნელოვნად შეამცირებს. საერთაშორისო რეგულაციები და სანქციები ამ შემთხვევაში ქვეყნის სასაქონლო ექსპორტსა და საერთაშორისო ვაჭრობის სხვა მიმართულებებს დააზარალებს, რაც საქართველოსთვის ეკონომიკური იზოლაციის საფრთხეს შექმნის.
- სამართალდამცავი სისტემის დატვირთვა: შავი კაპიტალის და სხვა არალეგალური ფინანსების მართვა დამატებით რესურსებს მოითხოვს, რაც სამართალდამცავ სისტემაზე ზეწოლას ზრდის. ეს იწვევს ეკონომიკური დანაშაულის ზრდის და საგამოძიებო სტრუქტურების სირთულეების მატებას, რაც სამართლებრივი გარემოს გაუარესებას გამოიწვევს.
მოკლედ რომ ვთქვათ, დასავლური კაპიტალის შემცირება შესაძლოა რეალური საფრთხე გახდეს საქართველოსთვის შავი და სანქცირებული კაპიტალის შემოსვლის კუთხით. ასეთმა ნაკადებმა ქვეყანა შესაძლოა ეკონომიკურ იზოლაციაში მოაქციოს, შეაფერხოს სამართლებრივი და ეკონომიკური განვითარება და გრძელვადიან პერსპექტივაში გამოიწვიოს სტაბილურობის შემცირება და საერთაშორისო პარტნიორების დაკარგვა.
