ქეთევან ანჯაფარიძის სახელს უკავშირდება საქართველოში მედიცინის ერთ-ერთი მნიშვნელოვანი დარგის- ნეფროლოგიის განვითარება. თავისი საქმის პროფესიონალი, პრინციპული, აქტიური.. ქალი, რომელმაც თავისი ხანგრძლივი და საინტერესო  ცხოვრება პროფესიას მიუძღვნა და ამასთან, ყველას, ვისაც მასთან ურთიერობის ბედნიერება ჰქონდა, თავი დაამახსოვრა გამორჩეული პიროვნული თვისებებით..

ბავშვობა, კომკავშირი, სოხუმი

ქეთევან ანჯაფარიძე 1922 წლის 9 ნოემბერს მარტვილის რაიონის სოფელ ბანძაში დაიბადა აზნაურ ლავრენტი ანჯაფარიძისა და ფენია ფაღავას ოჯახში. მამა იურისტი იყო, დედას პეტერბურგის კეთილშობილ ქალთა ინსტიტუტი ჰქონდა დამთავრებული. მოგეხსენებათ, რა მძიმე იყო მეოცე საუკუნის ოციანი წლები, განსაკუთრებით – თავადაზნაურობისთვის. ლავრენტი, რომელიც მოსკოვში მუშაობდა, ისე გადაასახლეს, საქართველოში დაბადებული ტყუპი ქალიშვილი – ქეთევანი და თამარი არც უნახავს.

ქეთევანმა დაწყებითი განათლება ქუთაისში მიიღო. იმხანად კომკავშირელობა დიდ პრივილეგიად მიიჩნეოდა. ქეთევანი სკოლის კომკავშირის მდივანი გახდა და ამ ხაზით მოგვიანებითაც გააგრძელა საქმიანობა. სკოლა წარჩინებით დაამთავრა, მაგრამ დიდი კონკურსის გამო სამედიცინო ინსტიტუტში ვერ მოხვდა და სამი წლის განმავლობაში, სრულიად ახალგაზრდას, სოხუმის კომკავშირის ქალაქკომის პირველი მდივნის თანამდებობა ეკავა.

მიზანზე ხელი არ აუღია. სამედიცინო ინსტიტუტში 1943 წელს ჩააბარა. 1949 წელს დაამთავრა და ჯანმრთელობის დაცვის სამინისტრომ ის კვლავ სოხუმში გაანაწილა. ქეთევანი ამჯერადაც საკმაოდ მაღალ თანამდებობებზე მუშაობდა: იყო სოხუმის ჯანმრთელობის განყოფილების მთავარი ეპიდემიოლოგი, ჯანდაცვის სამინისტროს ეპიდსაწინააღმდეგო სამმართველოს უფროსი და აფხაზეთის ჯანდაცვის სამინისტროს მე-4 სამმართველოს საავადმყოფო-პოლიკლინიკის მთავარი ექიმი.

სასარგებლო კავშირები

სოხუმი საბჭოთა კავშირში პოპულარული საკურორტო ქალაქი იყო. მთელი რუსეთი იქ ისვენებდა. მეოთხე სამმართველოს სავადმყოფო, სადაც ქეთევან ანჯაფარიძე მუშაობდა, უმთავრესად თანამდებობის პირებს და ცნობილ ადამიანებს ემსახურებოდა. ქეთევანმაც თავისი სამსახურის წყალობით ბევრი გავლენიანი ადამიანი გაიცნო. მის ნაცნობებს შორის იყვნენ მინისტრები, გამოჩენილი ხელოვანები, მეცნიერები, ექიმები... ერთი მათგანი გახლდათ თერაპევტი ევგენი ტარეევი – საბჭოთა ნეფროლოგიის, ჰეპატოლოგიის, რევმატოლოგიისა და პარაზიტოლოგიის ფუძემდებელი. სწორედ მან შესთავაზა ქეთევანს სამეცნიერო თემაზე მუშაობა თავისივე ხელმძღვანელობით.

ხანგრძლივი მუშაობის შემდეგ, 1974 წელს, ქეთევანმა საკანდიდატო დისერტაცია მოსკოვში დაიცვა. ნაშრომი ეხებოდა ქრონიკული პიელონეფრიტის მკურნალობას კურორტ საირმეზე. იმ დროს ქეთევან ანჯაფარიძე უკვე თბილისში, რესპუბლიკის ცენტრალურ კლინიკურ საავადმყოფოში მუშაობდა. 1973 წელს იქ გაიხსნა საქართველოში პირველი ნეფროლოგიური განყოფილება, რომლის გამგედაც ქეთევანი დანიშნეს. მალე საქართველოს ჯანდაცვის სამინისტროს მთავარი ნეფროლოგიც გახდა. მეცნიერული მოღვაწეობისთვის თავი არ დაუნებებია – 38 სამეცნიერო ნაშრომი აქვს გამოქვეყნებული.

სახელგანთქმული სემინარები

ქეთევან ანჯაფარიძის ხელმძღვანელობით რეპუბლიკის ცენტრალური კლინიკური საავადმყოფოს ნეფროლოგიურ განყოფილებაში ინერგებოდა კვლევისა და მკურნალობის ახალი მეთოდები, დიდი ყურადღება ექცეოდა ექიმთა კვალიფიკაციის ამაღლებას. ამისთვის ქეთევანი პირად კონტაქტებსაც იყენებდა – კლინიკაში ცნობილ ექიმებს იწვევდა. საქართველოში თითქმის ყოველ წელს ჩამოდიოდა ნეფროლოგების მთელი არმია ტარეევის ხელმძღვანელობით და მართავდა დეკადებს. ეს ათდღიანი შეხვედრები სამეცნიერო ყრილობებს უთანაბრდებოდა. მათზე დასასწრებად ჩამოდიოდნენ არა მხოლოდ საქართველოს სხვადასხვა კუთხიდან, არამედ სომხეთიდან, აზერბაიჯანიდან, როსტოვიდან, შუა აზიიდან... ექიმებს თბილისში ჩამოსვლა უფრო ეადვილებოდათ და ეხალისებოდათ, ვიდრე მოსკოვში. დამსწრეთა უმეტესობა პრაქტიკოსი იყო. ისინი სიხარულით მოდიოდნენ, ცოდნას იმდიდრებდნენ, სიახლეებს ეცნობოდნენ.

ერთხელ, ბანკეტზე, ტარეევმა ქეთევანი ადღეგრძელა და ქართველი ნეფროლოგების დედოფალი უწოდა, ხოლო მისი ერთ-ერთი საუკეთესო მოწაფე, რევაზ ბაღათურია, მის მემკვიდრედ მოიხსენია.

ავადმყოფისთვის თავდადება

თუ საქართველოში ნეფროლოგია როგორც დარგი განვითარდა, ეს უშუალოდ ქეთო ანჯაფარიძის დამსახურებაა. მუხლჩაუხრელად შრომობდა. საკონსულტაციოდ ხან აქ, ხან იქ იწვევდნენ, ისიც სულ თვითმფრინავში იჯდა. 35 წლის განმავლობაში საქართველოს სანიტარიული ავიასამსახურის ექიმი-კონსულტანტიც იყო. 1988 წელს სპიტაკში დიდი მიწისძვრის შემდეგ სხვა ქართველ ექიმებთან ერთად უმალვე გაეშურა დაშავებულების დასახმარებლად.

ერთ საგაზეთო ინტერვიუში ჰყვებოდა, როგორ უყვარდა თავისი პროფესია: “მას ვერასოდეს ვუღალატებდი, პაციენტების მიმართ გულისხმიერების გარეშე ერთი დღეც არ მიცხოვრია. თუ საჭირო იყო, სამი-ოთხი დღე შინ არ მივდიოდი, ადგილზე ვათენებდი და ვაღამებდი. რაიონებიდან გამოძახებებს ვერ ავუდიოდით. ქუთაისიდან წალკაში გადავსულვარ და ავადმყოფი არ მიმიტოვებია. უმძიმეს ავადმყოფებს ვგულისხმობ. იმ წუთებში ერთ ადამიანს დიდი პასუხისმგებლობა მეკისრებოდა – ავადმყოფის თბილისში გადაყვანა-არგადაყვანის საკითხი თავად უნდა გადამეწყვიტა, თან იმაზეც მეფიქრა, მგზავრობას როგორ აიტანდა, ან რა დასჭირდებოდა ადგილზე გადაუდებელი დახმარების გასაწევად... ძალზე დატვირთული დღეები გვქონდა...”

მართლაც შეუძლებელს შეძლებდა ადამიანის დასახმარებლად. ერთხელ რამდენიმე ყმაწვილმა არყის ნაცვლად შეცდომით ანტიფრიზი დალია. ძლიერი ინტოქსიკაციის გამო ადგილზე მათი მკურნალობა შეუძლებელი იყო; ჯერ ენგურჰესიდან ქუთაისში უნდა გადმოეყვანათ, მერე კი ქუთაისიდან თბილისში. ქეთევანი საქართველოს მინისტრთა საბჭოს მაშინდელ თავმჯდომარეს ზურაბ პატარიძეს დაუკავშირდა და სასწრაფოდ მოიძებნა ვერტმფრენი, რომლითაც მოწამლულები პირდაპირ თბილისში გადმოაფრინეს.

საამაყო განყოფილება

განყოფილება, რომელსაც ქეთო ანჯაფარიძე ხელმძღვანელობდა, ერთ-ერთი საუკეთესო იყო. პაციენტები იქ მოხვედრას ცდილობდნენ. რამდენჯერ მთავარ ექიმსაც უთხოვია – ქალბატონო ქეთო, მართალია, ეს ავადმყოფი თქვენი პროფილისა არ არის, მაგრამ თქვენთან უკეთესი პირობებია და იქნებ მანდ დააწვინოთო. ქეთოსაც ეამაყებოდა, რომ 1100-საწოლიან საავადმყოფოში მის 30-საწოლიან განყოფილებას ასე აფასებდნენ და რომ მისი ხელქვეითები საქმის საოცარი ერთგულებით გამოირჩეოდნენ.

მუდამ აქტიური

ქეთევანი ძალიან აქტიურ ცხოვრებას ეწეოდა. მონაწილეობდა საზღვარგარეთ გამართულ კონფერენციებში, იყო საერთაშორისო ასოციაციის “საქართველოს ქალები მშვიდობისა და სიცოცხლისათვის” წევრი და მასთან ერთად მრავალ საქველმოქმედო აქციაში მონაწილეობდა. სხვათა შორის, ამ ასოციაციამ გამორჩეულად აღნიშნა ქეთევანის 90 წლის იუბილე. ქართული ენა ქეთევან ანჯაფარიძისთვის დიდი სიწმინდე იყო, აღშფოთებას და გულისტკივილს ვერ მალავდა მასმედიის “დაბინძურებული” ენის გამო.

მის პირად არქივში ნახავთ უამრავ წერილს, სადაც ცნობილი თუ უცნობი ადამიანები მისდამი მადლიერებას, პატივისცემას, მისით აღფრთოვანებას გამოხატავენ. თავად ქეთოსთვის ეს წერილები უფრო ძვირფასი იყო, ვიდრე ნებისმიერი წოდება თუ ჯილდო, მათ შორის – ღირსების ორდენიც, რომელიც მოსახლეობის ჯანმრთელობის დაცვაში შეტანილი დიდი წვლილისთვის 1997 წელს მიენიჭა. სხვათა შორის, ექიმ ნეფროლოგთა რეიტინგშიც ყოველთვის პირველი ადგილი ეკავა. ვერც საბჭოთა პრესამ აუარა გვერდი მის დამსახურებას – მაშინ “მედიცინსკაია გაზეტა” ქართველ ექიმებზე იშვიათად წერდა... მათ სტატიაში ასეთ რამესაც ამოიკითხავთ: პაციენტები ქეთევან ექიმის სიყვარულით მის სახელს არქმევენ შვილებსა თუ შვილიშვილებსო და ეს ნამდვილად ასე იყო.

ულევი სითბო

ყველასთან ძალიან თბილი იყო. საკუთარი ოჯახი არ ჰქონდა და სიყვარულს გარშემო მყოფებს უნაწილებდა. ახლობლებს საკუთარი ხელით შექმნილი საჩუქრებით ანებივრებდა... “ეს ხალისი, სითბო და სიყვარული, სურვილი, რომ ისინი რაიმეთი ვასიამოვნო, დღემდე შემომრჩა. ჩემს სიცოცხლეში არ მახსოვს, ვინმეზე გავბოროტებულიყავი”. ძალიან უყვარდა ყაყაჩოები, რომლებიც ბინაშიც უხვად ჰქონდა მიმოფანტული – სურათებზე, ჭურჭელზე, ნაქარგებზე. მას საქართველოს სიმბოლოდ მიიჩნევდა: “დაღუპული ვაჟკაცების სისხლიცააო, ამბობენ, ზოგჯერ კი მხურვალე ქართული სიყვარულია”...

ახლობლები მის სიყვარულს სიყვარულითვე პასუხობდნენ. როდის უნდა მისულიყავი, რომ მარტო დაგხვედროდა – სულ კოლეგებისა და მეგობრების გარემოცვაში იყო. მის გარეშე არაფერს აკეთებდნენ. თვალში რომ ჩავარდნოდათ, თითს არ ამოისვამდნენ.

ქეთევან ანჯაფარიძე 93 წლისა გარდაიცვალა, საბედნიეროდ, სიყვარულით გარემოცული.