USD 2.7384
EUR 2.8548
RUB 2.6619
Tbilisi
პაატა კურტანიძე: კიდევ ერთხელ დავრწმუნდი, რომ ადამიანის შესაძლებლობები უსაზღვროა
Date:  727

სურვილი და ნებისყოფა, მოთმინების უნარი, მიზნისკენ მიმავალი გზიდან არცერთი ნაბიჯით გადახვევა, საკუთარ თავთან მცირე და დიდი ბრძოლების მოგება ადამიანს შეუძლებელს შეაძლებინებს. ასეთია “ავერსის” დამფუძნებლის პაატა კურტანიძის მრწამსი, რომელზეც აფუძნებს არა მხოლოდ კომპანიის განვითარებას, არამედ საკუთარ ცხოვრებასაც. თუმცა მისი ვარჯიშის ინტენსივობა ბევრად აღემატება ცხოვრების ჯანსაღი წესისთვის რეკომენდებულ დატვირთვას –  შეუსვენებლად 3000-ზე მეტი აზიდვა ალბათ ბევრ სპორტსმენსაც გაუჭირდება.

როდის და როგორ დაიწყო ჯანმრთელობაზე ზრუნვა, როგორია მისი დღის რეჟიმი და რა მოუტანა ცხოვრების წესის შეცვლამ, ამის შესახებ თავად პაატა კურტანიძე მოგვითხრობს.

იდეალური წონისთვის

– ბატონო პაატა, ვიცი, რომ ცხოვრების წესის შეცვლისკენ წონის დაკლების სურვილმა გიბიძგათ. დღეს ბევრი უჩივის ჭარბ წონას და ვერაფერს უხერხებს. მოგვიყევით, თქვენ როგორ მოახერხეთ დაკლება და იდეალური წონის შენარჩუნება.

– ყველას სურს, ჰქონდეს იდეალური წონა. ის სხვადასხვანაირად განისაზღვრება, თუმცა საბოლოოდ ყველა ფორმულა თითქმის ერთსა და იმავე პასუხს იძლევა, სხვაობა სულ 1-2 კილოგრამია. ყველაზე მარტივი გამოთვლით, მამაკაცის იდეალური წონაა სიმაღლეს (სანტიმეტრებში) მინუს 100, იდეალურზე იდეალური – მინუს 105. ქალისთვის იდეალურია  სიმაღლეს მინუს 110, იდეალურზე იდეალური –  მინუს 115.

2004 წლის მაისში ჩემი წონა იდეალურზე 28 კგ-ით მეტი იყო. თავს ცუდად ვგრძნობდი, ადვილად ვიღლებოდი, გულისცემა ძალიან მიჩქარდებოდა, სუნთქვა ფეხით მესამე სართულზე ასვლის შემთხვევაშიც კი მიჭირდა. ერთხელ ბელგიელ პარტნიორთან ერთად მალაიზიასა და სინგაპურში მომიწია გამგზავრება. აღფრთოვანებული და გაკვირვებული დავრჩი. მეგონა, ჯუნგლებში მივდიოდი და მოწესრიგებულ, სუფთა, ლამაზ ქვეყნებში აღმოვჩნდი. ვფიქრობდი, რომ სულ რაღაც ოცდაათი წლის წინ აქ მოსახლეობის ორმა პროცენტმაც კი არ იცოდა წერა-კითხვა. დავიწყე ფიქრი, როგორი იქნებოდა ოცდაათი წლის შემდეგ საქართველო, როგორი იქნებოდა “ავერსი”, როგორი ვიქნებოდი მე... უცბად გავიფიქრე, რისი მოლოდინი უნდა მქონოდა საკუთარი თავისგან, როცა რამდენიმე წლის განმავლობაში 5-6 კილოგრამის დაკლებაც კი ვერ მოვახერხე. ამან ძალიან გამაბრაზა. იქვე გადავწყვიტე, ცხოვრებაში გამეტარებინა ძველი სიბრძნე: საუზმე მარტომ შეჭამე, სადილი მეგობარს გაუყავი, ვახშამი კი მტერს მიეციო, - და აღარ ვივახშმე. პირველი ორი დღე ადვილად გავუძელი,  მესამე დღეს გამიჭირდა, მეოთხე დღეს – უფრო მეტად, მეხუთე დღეს დეპრესიული აზრები მომეძალა – რისთვის ვწვალობ და ვშრომობ, საჭმელიც თუ არ ვჭამე-მეთქი, მაგრამ ვიცოდი, თუ სიტყვას გავტეხდი, საკუთარ თავზე წარმოდგენა დამეკარგებოდა.

მეორე კვირაც გამიძნელდა და ამით დასრულდა უვახშმობით გამოწვეული უსიამოვნებები.

მხოლოდ ვახშმის ამოგდებით პირველ ოთხ თვეში 23 კილოგრამი დავიკელი.

ახლა სამი საათის შემდეგ აღარც ვჭამ, აღარც ვსვამ. ზოგს ჰგონია, მინდა ჭამა და თავს ვიკავებ, არადა ვახშმობა ვეღარც კი წარმომიდგენია.

თხუთმეტი წელი იქნება, “ავერსის კლინიკაში” ყოველწლიურად ვიტარებ სრულ პროფილაქტიკურ გამოკვლევას. 2018 წლის შემოდგომაზე ტრედმილზე ხუთი სიჩქარიდან პირველზე ვირბინე, მეორეზე – გამიჭირდა. გამოკვლევებმა აჩვენა, რომ დარღვეული მქონდა ლიპიდური სპექტრი,  სისხლძარღვებში ათეროსკლეროზული ფოლაქების გამო  ოპერაცია მჭირდებოდა. კარდიოლოგის თქმით, იდეალურ წონაზე 12 კგ-ით მძიმე ვიყავი. დავინტერესდი, როგორ ვიგრძნობდი თავს ფიზიკურად და მორალურად, თუ იდეალურ წონას მივაღწევდი. რაკი კვება უკვე დარეგულირებული მქონდა, გადავწყვიტე, ვარჯიში დამეწყო.

პირადი რეკორდი

– 2018 წლის 9 ნოემბერს პირველად ვივარჯიშე – ოთხი სხვადასხვა მსუბუქი ვარჯიში შევასრულე და იატაკიდან 20 აზიდვა გავაკეთე. გამიძნელდა, მაგრამ მეორე დილითაც ვივარჯიშე... ყოველდღიური ვარჯიშით ერთი კვირის შემდეგ 25-ჯერ აზიდვა შევძელი, ორი კვირის შემდეგ – 30-ჯერ. ყოველკვირა 5-5 აზიდვას ვუმატებდი. ახლა, 2022 წლის დეკემბრის დასაწყისში, დილა-საღამოს საათი და ორმოცი წუთი ვვარჯიშობ, ანუ დღეში სულ 3 საათი და 20 წუთი. პირველი 15 წუთის განმავლობაში 17 სხვადასხვა გამახურებელ ვარჯიშს ვასრულებ, მომდევნო ხუთ წუთს ცალ ფეხზე ჩაჯდომა-ადგომას ვუთმობ, ამჟამად - 32-32-ს თითო ფეხზე (ყოველთვე ერთს ვამატებ), ათ წუთს – ზურგის კუნთების ვარჯიშს (დილას და საღამოს სხვადასხვა ვარჯიშებს ვიყენებ), 15 წუთს – მუცლის პრესს (აქაც დილა-საღამოს სხვადასხვა ვარჯიშებს ვასრულებ), ათ წუთს – მუცლის იოგას. ეს უკანასკნელი ორი წელია დავიწყე. ნახევარი წელი ვწვალობდი, მუცლის კუნთებს ძვრას ვერ ვუშვრებოდი. ახლა ყველა კუნთს ჩემს ნებაზე ვამუშავებ, ისე მემორჩილებიან, როგორც თითები. ამის შემდეგ 35 წუთი აზიდვებს ვასრულებ და კიდევ 10 წუთი – მუცლის იოგას. წელიწად-ნახევარია, ვარჯიშს კონტრასტული შხაპიც დავუმატე. თავდაპირველად ერთხელ ცხელ და ერთხელ ცივ წყალს ვივლებდი, ახლა ტემპერატურას რვაჯერ ვანაცვლებ.

– რატომ აირჩიეთ აზიდვები?

– იატაკიდან აზიდვა უნიკალური ვარჯიშია. მასში სხეულის თითქმის ყველა კუნთი მონაწილეობს. ამჟამად ყოველ საღამოს ოც-ოცჯერ შეუსვენებლად ვასრულებ თხუთმეტ სხვადასხვა სახის აზიდვას (ხელები ახლოს, ხელები გაშლილი, ერთი ხელიდან მეორეზე გადასვლა, ცალ ხელზე აზიდვა და სხვა), დილაობით – 700 კლასიკურ აზიდვას, კვირაში ერთხელ კი, დილით –  აზიდვების რეკორდულ რაოდენობას, რომელსაც ყოველკვირა 70-100-ით ვზრდი. ამჟამად ჩემი პირადი რეკორდი 3300 აზიდვაა, თანაც აკადემიურად, კლასიკური აზიდვის ათივე წესის დაცვით: ორი წამი – ბოლომდე ჩასვლა, ერთი წამი – ასვლა, ფეხები – ერთად, ხელები – საშუალოდ გაშლილი, წელი და კისერი – გამართული. 3300 აზიდვისთვის 2 საათი და 45 წუთი დამჭირდა. 300-500-ჯერ აზიდვა კიდევ შემეძლო, მაგრამ ვცდილობ, უკანასკნელ ამოსუნთქვამდე არ დავიტვირთო. საზოგადოდ, როცა ბევრს და რეგულარულად ვარჯიშობ, შესაძლებლობების მხოლოდ 80%-ის დახარჯვაა რეკომენდებული.

ფიზიკურად ხომ რთულია, მაგრამ უფრო რთულია მორალურად. 700 აზიდვამდე პროცესი მსიამოვნებს და ოდნავ ვიღლები. ათასამდე რომ ავდივარ, წარმოვიდგენ, რომ ორი ათასი აზიდვა კიდევ გასაკეთებელია. ხანდახან მეფიქრება: “რა საჭიროა ამდენი, ზედმეტი არ მომივიდეს”, –  მაგრამ არ ვნებდები და უნდა გითხრათ, რომ ყველაზე უკეთესად თავს რეკორდული აზიდვების დღეებში ვგრძნობ.

როგორ შემცვალა ვარჯიშმა

– თვითშეგრძნებაც იდეალური მაქვს, განწყობაც და სამედიცინო მაჩვენებლებიც, თუმცა ჩემს ყველაზე დიდ მიღწევად ის მიმაჩნია, რომ იდეალურზე იდეალურ წონას მივაღწიე და 3 წელი და 7 თვეა, უცვლელად ვინარჩუნებ. უდიდესი ფიზიკური და მორალური სიამოვნებაა ისიც, რომ მუცელი საერთოდ აღარ მაქვს. გამიჩნდა კუბიკები, რის გამოც მუცლის კუნთები მუდმივად ბუნებრივად არის დაჭიმული. პირველი რამდენიმე თვე ჩიტივით მსუბუქად ვრძნობდი თავს. თანდათან ამას ძალის შეგრძნება დაემატა. სხეულზე 30-ზე მეტი ახალი კუნთი აღმოვაჩინე, რომელთა არსებობაზე წარმოდგენაც არ მქონდა. დღისით რამდენჯერაც გამახსენდება, რომ საღამოს უნდა ვივარჯიშო, უფრო უკეთეს გუნებაზე ვდგები. ვარჯიშიც და კონტრასტული შხაპიც დიდი სიამოვნებაა. სხეულის მთლიანობის და ისეთი სიმყარის შეგრძნებას იწვევს, გგონია, ნებისმიერ წინააღმდგობას გადალახავ. ვგრძნობ, რომ სხეულის ყოველი კუნთი, ყოველი ორგანო და ყოველი უჯრედი მადლობას მეუბნება ცხოვრების ასეთი წესისთვის. თავადაც მაოცებს საკუთარი შესაძლებლობები. ჩემმა მიღწევებმა დამანახა, რომ ადამიანის შესაძლებლობებს საზღვარი არ აქვს. ოთხი წლის წინ 20 აზიდვა რომ ძლივს შევასრულე, ვერაფრით წარმოვიდგენდი, რომ ოდესმე 3000-ჯერ აზიდვას შევძლებდი. ხანდახან მეც არ მჯერა, მაგრამ ვიდეოზე მაქვს ჩაწერილი და თუ ვინმეს ეჭვი ეპარება, შემიძლია, ვაჩვენო.

55 წლის ვხდები და ვარჯიშის წყალობით არაფერი მაწუხებს, არაფერი მტკივა, იდეალურია სისხლის მაჩვენებლები, გამიქრა ათეროსკლეროზული ფოლაქები, გრამი ზედმეტი ცხიმი არ მაქვს, შინაგანი ორგანოებიც იდეალურად მუშაობს, ტრედმილზე ხუთივე სიჩქარით ვირბინე და გულ-სისხლძარღვთა სისტემამ 18-19 წლის მოქმედი ფეხბურთელების შედეგი აჩვენა.

ვარჯიშით გამოწვეულ უდიდეს სიამოვნებას განვიცდიდი ჯარში. ორი წელი, 1986-1988 წლებში, უკრაინასა და ჩეხოსლოვაკიაში ვმსახურობდი. გვავარჯიშებდენ დღეში სამჯერ 2-2 საათი, ზამთარში -18 გრადუსზეც კი წელს ზევით შიშვლებს გვარბენინებდნენ, ცოტა ხანში ჩვენს თავზე სხეულიდან ასული ორთქლის ღრუბელი დარბოდა... შევცვივდებოდით ყაზარმაში და წელს ზემოთ ყინულივით ცივი წყლით ვიბანდით. მეგონა, ის საოცარი ფიზიკური შეგრძნებები ახალგაზრდობის გამო მქონდა. ახლა, 51 წლისამ რომ დავიწყე ვარჯიში, იგივე განწყობა დამიბრუნდა, თითქოს ისევ 18-19 წლის ვიყო.

შრომისმოყვარე ისედაც ვარ, ერთი ისტორიისა არ იყოს, დღე-ღამეში 25 საათს ვშრომობ. ხომ გახსოვთ, ძალიან მდიდარ მოხუც ებრაელს რომ ეკითხებიან ახალგაზრდები, ამდენი ქონება როგორ დააგროვეო. –  დღე-ღამეში 25 საათს ვმუშაობდიო. – ეს როგორ, როცა დღე-ღამეში სულ 24 საათიაო? –  ერთი საათით ადრე ვდგებოდიო. მეც მთელი ცხოვრება ერთი საათით ადრე ვდგები, მაგრამ ვარჯიშმა კიდევ უფრო პროდუქტიული გამხადა.

2019 წელს სან-ფრანცისკოში მითხრეს, რომ ამერიკაში დასრულდა 32-წლიანი კვლევა, რომლის ერთ-ერთი მიზანი დეპრესიის მიზეზების დადგენა იყო. 774 ათას ადამიანზე დაკვირვებამ აჩვენა, რომ არცერთ საკვლევ პირს, რომელიც მთელი სიცოცხლე ყოველდღე 20 წუთი მაინც ვარჯიშობდა, დეპრესია არ ჰქონია. რამდენიმე თვის წინ კი ჩვენს ჟურნალში ამოვიკითხე სან-დიეგოს უნივერსიტეტის მკვლევართა დასკვნა, რომ 50 წელს გადაცილებულებს ყოველდღიური ფიზიკური ვარჯიშით შეუძლიათ, არათუ შეინარჩუნონ, არამედ გაიუმჯობესონ კიდეც გონებრივი შესაძლებლობები.

უკითხავთ, ეს დრო შენს ბიზნესს, შენს ცხოვრებას არ აკლდებაო? პირიქით, ვარჯიშის დროს შემიძლია საინფორმაციო გამოშვებასაც ვუყურო, ფილმსაც, მუსიკასაც მოვუსმინო და, რაც უაღრესად მნიშვნელოვანია, საქმეზეც ძალიან პროდუქტიულად ვიფიქრო.

რჩევები  პირადი გამოცდილებიდან

–  მეგობრები, თანამშრომლები, ოჯახის წევრებიც ხომ არ აიყოლიეთ? რას ურჩევთ დამწყებებს?

– საკმაოდ ბევრი ამყვა. მეც სიამოვნებით ვუზიარებ გამოცდილებას.

ჩემი გამოცდილებით, იდეალური წონის მისაღწევად და შესანარჩუნებლად საუკეთესო მოტივაციაა ყოველ დილა-საღამოს, ერთსა და იმავე დროს, აწონა და მაჩვენებლების ჩაწერა. ამით წონას აკონტროლებ და თვალნათლივ ხედავ, დღიდან დღემდე როგორ უახლოვდები მიზანს.

ძალიან მნიშვნელოვანია, რომ მხოლოდ ჩემი სხეულით ვვარჯიშობ. ამ პრინციპის პირველი უპირატესობა ის არის, რომ არ მჭირდება დარბაზი, ტრენაჟორები, გირები და ჰანტელები, ამიტომ ყველგან შემიძლია ვივარჯიშო. მეორე უპირატესობაა დროის ეკონომია, რადგან არსად წასვლა არ მჭირდება. მესამე უპირატესობა კი ის არის, რომ ასეთი ვარჯიშით ტრავმის მიღება გამორიცხულია.

ყოველდღიური ფიზიკური აქტივობისთვის საჭიროა:

1.დაიწყო სამწუთიანი ვარჯიში დილაობით;

2.არცერთი დღე არ გააცდინო;

3.არცერთ დღეს არ გააკეთო უფრო ნაკლები, ვიდრე წინა დღეს – ან იმდენი, ან ცოტა მეტი.

ამ სამ პრინციპს თუ დაიცავთ, საოცარ შედეგს მიიღებთ.

კვების ინდივიდუალური რეჟიმი

– დილის 8:20-ზე ვსაუზმობ. დილაობით აღარ ვჭამ პურ-ფუნთუშეულს, შემწვარ-მოხრაკულს, ხორცს. –  მამძიმებს, ენერგიას მართმევს. გეახლებით ძირითადად რძის ნაწარმს. თუ თბილისში ვარ, ჩემი საუზმეა ნახევარი ლიტრი შინ გაკეთებული ნაღებიანი მაწონი, ხუთი ჩაის კოვზი ხაჭო, ორი ჩაის კოვზი არაჟანი, ერთი კვერცხი (უმეტესად – მოხარშული), სამი ნაჭერი ლიმონი, ხუთი ჩაის კოვზი თაფლი (ნაწილი – მაწონთან, ნაწილი – თხილეულთან ერთად), ხუთი კაკლის გული ან სხვა თხილეული (თხილი, ნუში). ვაყოლებ პრობიოტიკების შემცველ 100 გრამ სითხეს. ვსვამ რძიან ყავას, მერე, დაახლოებით ნახევარი საათის განმავლობაში – ერთ ლიტრ წყალს.

12 სათზე ვჭამ თორმეტ ცალ პომიდორ ჩერის. ჯერ ერთი, პომიდორი ძალიან მიყვარს, მეორე –  ის მდიდარია ძლიერი ანტიოქსიდანტებით. კვირაში მინიმუმ ხუთი პომიდვრის ჭამა ხელს უწყობს ორგანიზმიდან ტოქსინების გამოყოფას.

ვსადილობ არა უგვიანეს 3 საათისა, იშვიათად – უფრო ადრეც. მენიუს არ ვზღუდავ, გრამებს და კალორიებს არ ვითვლი. არასდროს ვჭამ იმას, რაც არ მიყვარს, მხოლოდ იმის გამო, რომ სასარგებლოა, თუმცა იმ საკვების უდიდესი ნაწილი, რაც მიყვარს, ჯანსაღია. ამის შემდეგ დილამდე აღარც ვჭამ და აღარც ვსვამ. თუ სადმე ვახშამზე ვარ, ერთ-ორ ჭიქა ღვინოს დავლევ და ამით უფრო დიდ სიამოვნებას ვიღებ, ვიდრე წინათ, როცა ორ ლიტრამდე ვსვამდი. ღვინის გემოსაც უკეთ ვგრძნობ და აღარც თავი მტკივა მეორე დილით.

რომელიმე კერძი რომც მომეწონოს, მის ჭამას მეორე-მესამე დღისთვის დავგეგმავ. ამაზე ისევ ჯარის პერიოდი მახსენდება, სადაც წერილის მიღება ყველაზე დიდი სიხარული იყო. წერილებს დილის შეკრებაზე გვირიგებდნენ. პირველ ხანებში მიღებისთანავე ვხსნიდი და მაშინვე მომდევნო წერილს ვუწყებდი ლოდინს, მერე და მერე თავის მოთოკვა ვისწავლე, წერილს მთელი დღე გაუხსნელს ვატარებდი ჯიბით და საღამოს ვკითხულობდი. მთელი დღე მიხაროდა საღამოს მოახლოება. დაახლოებით ასეთივე სასიამოვნო შეგრძნება გეუფლება, როცა კვებას სწორად ანაწილებ და ყველაფერს, რასაც დაინახავ, მაშინვე არ შეჭამ.

ბედნიერების რეცეპტი

– მიმაჩნია, რომ ადამიანს ღმერთი ბედნიერებისთვის აჩენს. ჩემი გამოცდილებით, ამისთვის ოთხი რამ არის საჭირო:

1. ჯანსაღი, გემრიელი, ხარისხიანი, ზომიერი კვება;

2.  ყოველდღიური ფიზიკური აქტიურობა;

3. საქმიანობა, რომელიც მორალურ და მატერიალურ სიამოვნებას განიჭებს და სასარგებლოა სხვა ადამიანებისთვისაც;

4. სიყვარულით და მეგობრობით აღსავსე მყარი ურთიერთობები ოჯახის წევრებთან, ნათესავებთან, მეგობრებთან, თანამშრომლებთან.

ღმერთის წყალობით და ჩემი მონდომებით, ჩემს ცხოვრებაში ოთხივე კრიტერიუმი დაკმაყოფილებულია და ნამდვილად ბედნიერად ვგრძნობ თავს.

ჯანსაღი ძილი

– ჯანმრთელობის ერთ-ერთი მნიშვნელოვანი პირობა სრულფასოვანი ძილია...

– ვარჯიშმა ძილიც მომიწესრიგა. წინათ ჩაძინებაც მიჭირდა და გაღვიძებაც, ახლა საღამოს ვარჯიშს დაახლოებით ცხრაზე, ათის ნახევარზე ვიწყებ, ვიძინებ პირველის ნახევრამდე და შვიდის ნახევარზე ვიღვიძებ. მძინავს დაახლოებით 6 საათი. ამაზე მეტხანს თუ ვიძინე, თავს ცუდად ვგრძნობ, 5 საათზე ნაკლები კი არ მყოფნის. დილით მაღვიძარას 2-3 წუთით ვასწრებ გაღვიძებას, მაშინვე ვდგები სიხარულით, რომ ვარჯიში დავიწყო.

გარდა ამისა, სადილის შემდეგ აუცილებლად ვიძინებ 18 წუთით. ეს არის ჩემი ზედაპირული ძილის საშუალო ხანგრძლივობა. 1997 წელს წავიკითხე სტატია ნასადილევს ძილის სარგებლობის შესახებ და ჩემს პრაქტიკაში დავნერგე. ეს თვრამეტწუთიანი ძილი დილიდან დაგროვილ დაღლილობას მიხსნის, გაღვიძებისას თავს ვგრძნობ მსუბუქად, დასვენებულად, ენერგიულად.

ჟურნალი “ავერსი”

– თქვენს ცხოვრებაში გარდამტეხი აღმოჩნდა 2004 წლის 5 მაისი. სწორედ ამ დღეს, 2004 წლის 5 მაისს, დაიწყო ჟურნალ “ავერსის” ისტორიაც. თითქოს სიმბოლურია, რომ ეს ორი თარიღი ერთმანეთს დაემთხვა – ჩვენი ჟურნალის ერთ-ერთი მისია ხომ სწორედ ცხოვრების ჯანსაღი წესის პოპულარიზაციაა. გაამართლა იდეამ?

– ის დღე ცხადად მახსოვს, ჟურნალის პირველი ნომრის ნიმუში სინგაპურში მივიღე. თუ საჩქაროა, დაბეჭდეთ, თუ არადა ჩემს პასუხს დაელოდეთ მეთქი, მივიწერე...

ჟურნალის დაარსების მიზანი ნამდვილად ცხოვრების ჯანსაღი წესის პოპულარიზაცია გახლდათ. რა თქმა უნდა, ცხოვრების ჯანსაღი წესი ყველა პრობლემას ვერ აგვარებს, მაგრამ ცხოვრებას გიადვილებს, სირთულეების გადალახვაში, მიზნის მიღწევაში გეხმარება, ამიტომ მიმაჩნია, რომ ჟურნალის დაარსება ნამდვილად კარგი იდეა იყო, ხოლო ის, რომ ამდენი წელია გამოდის და თავისი მკითხველი ჰყავს (პირველ რიგში საკუთარ თავს დავასახელებ – ძალიან მომწონს და ყოველ ნომერს თავიდან ბოლომდე ვკითხულობ), ნიშნავს, რომ ამ იდეამ დროს გაუძლო.

მარი აშუღაშვილი

წყარო: ჟურნალი ავერსი

analytics
«Financial Times» (დიდი ბრიტანეთი): „უკრაინა, ბალკანეთი და ევროკავშირის მომავალი გაფართოება: ვის რა პერსპექტივა აქვს“

ბრიტანულ გაზეთ „ფაინენშელ თაიმსში“ (Financial Times) სტატია სათაურით „უკრაინა, ბალკანეთი და ევროკავშირის მომავალი გაფართოება: ვის რა პერსპექტივა აქვს“ (ავტორი - ტონი ბარბერი).

გთავაზობთ პუბლიკაციას მცირე შემოკლებით:

ბრიუსელის ოფიციალური რიტორიკის თანახმად, ევროკავშირის გაფართოების პროცესი ევროპის აღმოსავლეთ და სამხრეთ-აღმოსავლეთ ნაწილში, ზოგიერთი ცალკეული სირთულის მიუხედავად, დამაჯერებლად მიმდინარეობს. ამბობენ იმასაც, რომ ერთ-ერთი კანდიდატი-სახელმწიფო - ჩერნოგორია - 27 წევრიან ოჯახს 2020-იანი წლების ბოლოს დაემატება.

დაგროვილი დაძაბულობა

დღეს ევროკავშირის საერთო სურათზე სამ რეალურ ტენდენციას ვხედავთ: მსოფლიო მოვლენების გავლენას ევროკავშირზე, ბლოკის წევრი ცალკეული სახელმწიფოების ინტერესებს და სიტუაციას ბლოკის წევრობის კანდიდატ ქვეყნებში.

2013 წლიდან, როცა ხორვატეთი ევროკავშირში გაერთიანდა, ბლოკში თითქმის ათწლიანი „უძრაობა ჩამოწვა“. ახალი იმპულსი ევროკავშირმა მხოლოდ 2022 წელს მიიღო, როცა რუსეთი თავს დაესხა უკრაინას და ბრიუსელმა კოლექტიური პასუხის გაცემა დაიწყო კრემლის წინააღმდეგ. მოგვიანებით ევროკავშირში გაფართოების ტენდებცია გამოცოცხლდა: ექვს ბალკანურ ქვეყანას, რომლებიც თავიანთ საათს ელოდებიან (ალბანეთს, ბოსნია-ჰერცეგოვინას, კოსოვოს, ჩერნოგორიას, ჩრდილოეთ მაკედონიას და სერბეთს) ბრიუსელმა საქართველო, მოლდოვა და უკრაინა დაუმატა. ევროკავშირის წევრობის კიდევ ერთი მაძიებელია თურქეთი, თუმცა უფრო ქაღალდზე, ვიდრე რეალურად.

მაგრამ ევროკავშირის გაფართოების აღორძინებულ გეგმებში ყოველთვის თავს იჩენს ხოლმე მუდმივი გადაუჭრელი წინააღმდეგობა: ერთი მხრივ, ევროკავშირის ხელმძღვანელობა გაფართოებაში მნიშვნელოვან გეოპოლიტიკურ სარგებელს ხედავს, მაგრამ მეორე მხრივ, ბრიუსელს არ სურს გაფართოება ნებისმიერ ფასად: წევრობის კანდიდატი ქვეყნები უნდა აკმაყოფილებდნენ მკაცრ კრიტერიუმებს, განსაკუთრებით ისეთებს, რომლებიც დემოკრატიას ეხება, კანონის უზენაესობას და ისტორიული დავების მოგვარებას ევროკავშირის წევრებთან.

აქედან გამომდინარეობს კითხვა; მზად არიან თუ არა ევროკავშირის წევრი [და არაწევრი] ქვეყნების მთავრობები (და აქვთ კი უნარი?) იმისათვის, რომ განახორციელონ საკვანძო ინსტიტუტების შორსმიმავალი რეფორმები და გააფორმონ ისეთი ფუძემდებლური ფინანსური შეთანხმებები, რომლებიც აუცილებელია გაფართოებისათვის?

რუსეთი და დონალდ ტრამპი

გარდა ამისა, ევროკავშირის ფარგლებს გარეთ ისეთი სიტუაციაა, რომელიც ნამდვილად არ უწყობს ხელს ბლოკის გაფართოებას. ორი მნიშვნელოვანი მომენტი: რუსეთ-უკრაინის ომი და დონალდ ტრამპის არჩევა აშშ-ის პრეზიდენტად.

ჩვენ არ შეგვიძლია ზუსტი პროგნოზირება იმისა, თუ რას გააკეთებს რეალურად დონალდ ტრამპი მოსკოვ-კიევის კონფლიქტთან მიმართებით, თუმცა მისი განცხადებების საფუძველზე, რომ აშშ-ის ახალი ადმინისტრაციის სურვილია სამშვიდობო მოლაპარაკების რაც შეიძლება სწრაფად დაწყება, უნდა ვივარაუდოთ, რომ რუსეთის ხელში უკრაინის ტერიტორიის მეხუთედი დარჩება. ასევე არაფერი არ მიანიშნებს იმას, რომ კრემლი უკრაინის დასავლურ სტრუქტურებში გაწევრიანებას დაეთანხმება - არამარტო ნატოში, არამედ შედარებით არამილიტარისტულ ევროკავშირშიც, რომლის სწრაფვას თავდაცვისაკენ მოსკოვი დამცინავად უყურებს, მაგრამ მაინც მხედველობაში იღებს.

თეორიულად ევროკავშირს უკრაინასთან მოლაპარაკების გაგრძელება შეუძლია, მაგრამ ეს საკმაოდ სარისკო იქნება, თუ აშშ და მისი ევროპელი მოკავშირეები დე-ფაქტო შემცირებულ უკრაინას უსაფრთხოების საიმედო გარანტიებს არ შესთავაზებენ.

ჩვენ უნდა გვახსოვდეს, რომ ევროკავშირის წესდების მიხედვით, კანდიდატი ქვეყნის სურვილის განხორციელება - ევროკავშირის წევრად მიღება - 27 ნამდვილი წევრის თანხმობას ითხოვს. ამრიგად, იმ ქვეყნებს, რომლებიც უკრაინასთან რაღაც სადაო აქვთ, ყოველთვის შეუძლიათ კანდიდატ ქვეყანას „ცივი წყალი გადაასხან“ და მათი წინსვლა ევროკავშირისაკენ დაამუხრუჭონ. ასეთი ქვეყნებია უნგრეთი - თავისი რუსოფილური სიმპათიებით, რომელიც კიევს პრეტენზიებს უყენებს უნგრული ეთნიკური უმცირესობის უფლებების დარღვევის გამო. ასევე პოლონეთი, რომელიც უკრაინას მეორე მსოფლიო ომის დროს ნაციონალისტების მიერ ჩადენილი მხეცობის გამო ედავება, ხოლო ზოგიერთ აღმოსავლეთევროპულ ქვეყანას უკრაინის მიმართ პრეტენზიები აქვს სასოფლო-სამეურნეო ექსპორტთან დაკავშირებით.

აშშ, ევროკავშირი და ბალკანეთი

სირთულეები მხოლოდ უკრაინით არ შემოიფარგლება - ბალკანეთშიც ბევრი პრობლემაა. დონალდ ტრამპის პირველმა ადმინისტრაციამ ბალკანეთში უცნაური და შეიძლება ითქვას, ძალზე სახიფათო როლი შეასრულა: საკითხი ეხება წარუმატებელ პოლიტიკურ თამაშებს ტერიტორიის გაცვლის თაობაზე - სერბეთსა და კოსოვოს შორის. ასეთი ინიციატივები ძალზე სარისკოა ბალკანეთის სხვა ქვეყნებისათვის და შეუძლიათ სიტუაციის არევ-დარევა ისედაც მყიფე მშვიდობის პირობებში, საზღვრებთან მიმართებით (ვთქვათ, ბოსნია-ჰერცეგოვინასა და ჩრდილოეთ მაკედონიას შორის). სერბეთის მიმართ, რომელიც რუსეთისადმი ლოიალურად არის განწყობილი, თავისი ნეგატიური დამოკიდებულება ჰქონდა ჯო ბაიდენსაც - იმდენაც ცუდი, რომ სერბეთის პრეზიდენტმა უკან დაიხია და უკრაინას იარაღი მიაწოდა.

რაც შეეხება უშუალოდ ევროკავშირს, ბრიუსელს სერბეთში ლითიუმის მდიდარი საბადო (ევროპაში უდიდესი) უფრო აინტერესებს, ვიდრე ბელგრადის დემოკრატიულობა და მის მიმართ ზეწოლა, რომ ბლოკში გაერთიანების კრიტერიუმები შეასრულოს.

საფრანგეთი და გერმანია

თუ ბლოკის წევრების როლს გადავხედავთ, მასში წამყვან ქვეყნებს საფრანგეთი და გერმანია წარმოადგენენ, რომლებშიც ულტრამემარჯვენე პარტიების გავლენა ძლიერდება.

საფრანგეთი, საერთოდ, ევროკავშირის გაფართოების საკითხს დიდი ხნის განმავლობაში ეჭვით და სკეპტიკურად უყურებდა, თუმცა 2022 წელს პრეზიდენტმა ემანუელ მაკრონმა თავისი დამოკიდებულება შეცვალა. მაგრამ დღეს პრობლემა იმაშია, რომ ემანუელ მაკრონის პოლიტიკური ძალა სუსტდება საარჩევნო ავანტიურების, საბიუჯეტო კრიზისის, საპარლამენტო განხეთქილებისა და 2027 წლის საპრეზიდენტო არჩევნებში ულტრამემარჯვენე კანდიდატების სავარუდო წარმატების გამო.

პარიზში არც მემარჯვენეებს და არც მემარცხენეებს ევროკავშირის გაფართოება არ უხარიათ - ეს ფაქტი მნიშვნელოვანია იმითაც, რომ ქვეყნის კონსტიტუციის თანახმად,  საფრანგეთმა, როგორც ევროკავშირის წევრმა, ახალი ქვეყნის მიღებაზე თანხმობისათვის საჭიროა ან რეფერენდუმი ჩაატაროს, ან მიღება პარლამენტის ორივე პალატის წევრთა სამი მეხუთედმა მოიწონოს.

გერმანიაში პოლიტიკური კონსენსუსი გაფართოების მხარდასაჭერად უფრო ფართოა, ვიდრე საფრანგეთში, მაგრამ პრეტენზიები ბერლინსაც აქვს: ფედერალური ხელისუფლება თვლის, რომ კანდიდატებმა აუცილებლად უნდა გაატარონ ღრმა რეფორმები, თორემ მოუმზადებელი ქვეყნის მიღებამ შეიძლება ზიანი თვით ევროკავშირს მოუტანოს ზიანი.

გერმანიას ასევე მიაჩნია, რომ ევროკავშირმა თავისი „დნმ“ (გენეტიკური ელემენტი) უნდა შეინარჩუნოს, ანუ ისეთი ტრადიციული ისტორიული ღირებულებები, როგორიცაა დემოკრატია, თავისუფლება, სამართლიანობა... ბერლინი უპირველესად ითხოვს, რომ კანდიდატმა ქვეყანამ თავისი დამსახურება აჩვენოს კანონის უზენაესობის საკითხში.

ევროპელი ულტრამემარჯვენეები

ევროპული ულტრამემერჯვენე პარტიების პოზიციები ევროკავშირის გაფართოების საკითხში შორს არის ერთიანობისაგან. შესამჩნევია ორი ჯგუფი: პირველნი კატეგორიულად ეწინააღმდეგებიან გაფართოებას, უბრალოდ, იმიტომ, რომ მათ თვით ევროკავშირი არ მოსწონთ. მეორენი კი გაფართოებაში უპირველესად ხედავენ ევროკავშირის გადაქცევას სუვერენული ეროვნული ქვეყნების ალიანსად და არა ისეთ თავისუფალ კონფედერაციულ ბლოკად, როგორიც დღეს არის.

სხვატა შორის, მეორე ბლოკში შედის უნგრული პარტია „ფიდესი“ პრემიერ ვიქტორ ორბანის ხელმძღვანელობით, რომელიც, უკრაინასთან მტრული დამოკიდებულების ფონზე, მიესალმება ევროკავშირში ისეთი ქვეყნების გაწევრიანებას, როგორსაც კრემლის მიმართ ლოიალურად განწყობილი სერბეთი წარმოადგენს.

კანდიდატი ქვეყნები: ჩერნოგორიული სცენარი

რაც შეეხება ევროკავშირის წევრობის კანდიდატ ქვეყნებს: ყურადღება გავამახვილოთ ჩერნოგორიაზე, რომლის მოსახლეობა 600 ათასს აღწევს და რომელიც სერბეთს 2006 წელს გამოეყო. ჩერნოგორიას იშვიათად ეთმობა ყურადღება, მაგრამ ის საინტერესო ქვეყანას წარმოადგენს იმიტომ, რომ სხვებზე მეტად უფრო პრიორიტეტულია ევროკავშირში გაწევრიანების თვალსაზრით.

ევროკომისიის ბოლო მოხსენების თანახმად, ბრიუსელი მზად არის მხარი დაუჭიროს პოდგორიცას სურვილს და გაწევრიანების შესახებ მოლაპარაკება 2026 წლისათვის დაასრულოს. თუმცა ამის შემდეგ შეიძლება კიდევ რამდენიმე წელი გავიდეს, სანამ ჩერნოგორია სრულუფლებიანი წევრის სტატუსს მიიღებს: გააჩნია, რამდენად სწრაფად აუნთებენ მას ევროკავშირის წევრები მწვანე შუქს და დროულად მოახდენენ რატიფიცირებას.

საქმე იმაშია, რომ ჩერნოგორიაში საკმაოდ სესამჩნევია პროსერბული და პრორუსუსლი განწყობები - არიან პარტიები, რომლებსაც მტრული დამოკიდებულება აქვთ ევროკავშირის მიმართ. ისმის ხმები, თუ ვინ არიან ჩერნოგორიელები - სრულფასოვანი ერის წარმომადგენლები თუ იგივე სერბები, მხოლოდ სხვა სახელით? ზოგიერთი ევროპელი ექსპერტი აცხადებს, რომ ჩერნოგორიის მთავრობაში ისეთი მინისტრებიც არიან, რომლებიც ჩერნოგორიელთა ეროვნულ იდენტურობას უარყოფს.

არანაკლებ ნეგატიური ხასიათი აქვთ სხვა მომენტებსაც: მაგალითად, გასულ თვეში ზოგიერთმა ანტიევროპულმა პარტიამ პარლამენტში წარადგინა კანონპროექტი „უცხოელი აგენტების შესახებ“, რომელიც ძალიან ჰგავს ქართულ ანალოგიურ კანონს, რომელიც საქართველოს პარლამენტმა რუსეთის გავლენით მიიღო და რის შემდეგაც ბრიუსელმა საქართველოსთან ევროკავშირში გაწევრიანების შესახებ მოლაპარაკება შეწყვიტა. გარდა ამისა, ივლისში ჩერნოგორიამ ხორვატეთი გააღიზიანა იმ განცხადებით, რომ მეორე მსოფლიო ომში ხორვატი ნაციონალისტები მხეცურად იქცეოდნენ.

ასე რომ, ისევე როგორც პოლონეთ-უკრაინის ისტორიული დავა, ბულგარეთისა და ჩრდილოეთ მაკედონიის უთანხმოება ეროვნულ თვითშეგნებისა და ენის საკითხებში, ხორვატეთ-ჩერნოგორიის მწვავე ურთიერთდამოკიდებულება  ხელს უშლის ევროკავშირში ინტეგრირებას. და თუ მათ დავამატებთ რუსეთ-უკრაინის ომის გავლენას ევროკავშირზე, დონალდ ტრამპის ფაქტორს და უთანხმოებებს თვით ევროკავშირში, პერსპექტივა არასახარბიელოა - სანამ ასეთი საკითხები დარეგულირებული არ იქნება, ევროკავშირის გაფართოება არ მოხდება.

წყარო: https://www.ft.com/content/5f7f2df4-641a-4a93-9599-a223a191f6c7

See all
Survey
ვინ გაიმარჯვებს რუსეთ - უკრაინის ომში?
Vote
By the way