ამერიკული ყოველკვირეული ჟურნალის „ფორინ პოლისის“ (Foreign Policy) ვებ-გვერდზე გამოქვეყნებულია სტატია სათაურით „უკრაინას რუსეთის თავდაცვითი ზღუდის გარღვევის პრობლემა აქვს“, რომლის ავტორია ბარი პოზენი, აშშ-ის მასაჩუსეტსის ტექნოლოგიური ინსტიტუტის პროფესორი.

გთავაზობთ პუბლიკაციის შინაარსს:

უკრაინა აცხადებს, რომ განზრახული აქვს 2014 წლის შემდგომ რუსეთის მიერ ოკუპირებული ტერიტორიების დაბრუნება, ყირიმის ნახევარკუნძულის ჩათვლით. მაგრამ ამ მიზნის მისაღწევად უკრაინის არმიამ ერთ-ერთი ყველაზე რთული სამხედრო ამოცანა უნდა გადაწყვიტოს - უნდა გაარღვიოს რუსეთის მჭიდრო და კარგად გამაგრბული თავდაცვითი ხაზი, გააკეთოს გასასვლელი, შემდეგ კი ან სწრაფად გაიჭრას აზოვის ზღვის საპორტო ქალაქ ბერდიანსკისკენ, ან ალყაში მოაქციოს რუსეთის არმიის დაჯგუფება ქალაქ მელიტოპოლთან და გაანადგუროს.

თუ კიევი ასეთ სამხედრო ოპერაციას ვერ განახორციელებს, მაშინ უკრაინას წინაშე დგება გრძელვადიანი ომის წარმოების საშიშროება რუსეთთან. ამ შემთხვევაში მხარეთა დღევანდელი და პერსპექტიული შესაძლებლობები ერთმანეთისაგან აშკარად განსხვავდება: უკრაინა მთლიანად არის დამოკიდებული გარეშე ძალის - დასავლეთის დახმარებაზე, მაშინ როცა რუსეთს უფრო მეტი საკუთარი მატერიალურ-ტექნიკური რესურსები აქვს და ბევრად უფრო ფართო შესაძლებლობები გააჩნია ცოცხალი ძალის თვალსაზრისით.

რა თქმა უნდა, ასეთი პერსპექტივა კიევს არ სურს და შეეცდება თავიდან აიცილოს, მაგრამ როგორც სამხედრო ისტორია აჩვენებს, სიტუაცია უფრო რთულია, ვიდრე ერთი შეხედვით ჩანს.

პირველი მსოფლიო ომის დროს საომარი მოქმედებების აქტიურობა და არმიის ძლიერება სხვადასხვა ფაქტორებზე იყო დამოკიდებული. მეცხრამეტე საუკუნის ბოლოს და მეოცე საუკუნის დასაწყისში ევროპული ქვეყნები საკმაოდ მდიდრები და მჭიდროდ დასახლებულები გახდნენ და მათ უკვე თავიანთი საზღვრის თითქმის მთელი პერიმეტრის დაცვა შეეძლოთ. თანაც იმ პერიოდში თავდამცველი მხარისათვის უფრო მეტი მნიშვნელობა ჰქონდა ცეცხლსასროლი იარაღისა და არტილერიის გამანადგურებელ ძალას (ახალი ტიპის ტყვიამფრქვევები, შაშხანები, სხვადასხვა ტიპის ქვემეხები და ჰაუბიცები), აგრეთვე ლოკალურ თავდაცვით ზღუდეებს და ციხე-სიმაგრეებს.

მეორე მსოფლიო ომის დროს, პირველ ეტაპზე, თავდამცველი მხარის მიერ მოწყობილი გამაგრებული ხაზის გადასალახავად თავდამსხმელმა ფართოდ ისარგებლა ჯავშანტექნიკის, ავიაციისა და რადიოკავშირის შესაძლებლობებით. შემდეგ კი ძალები გათანაბრდა: თავდამცველმა მხარემ მეტი ყურადღება დაუთმო ტექნიკის მობილურობას, ჰაერსაწინააღმდეგო დაცვას, ტანკ- და ქვეითთა საწინააღმდეგო ნაღმების გამოყენებას.

მაგრამ ორივე შემთხვევაში ომი საბოლოოდ მაინც ერთმანეთის გამომფიტავ საბრძოლო პროცესად გადაიქცა. გაჩნდა წესი, რომლის თანახმად, კონტრშემტევ მხარეს, რათა მან ეფექტურად გადალახოს თავდამცველი მხარის მიერ მოწყობილი ხაზი, ძალთა შეფარდებისას, როგორც მინიმუმი, სამჯერ მეტი უპირატესობა უნდა ჰქონდეს. ეს ეხება არამარტო ტექნიკასა და ცოცხალ ძალას, არამედ შეტევის ორგანიზაციასაც: შემტევმა თავდამცველი ყველა ფრონტზე უნდა დაასუსტოს, უნდა მოშალოს მისი კავშირგაბმულობისა და საკომუნიკაციო სისტემები, იძულებული უნდა გახადოს მთლიანად გამოიყენოს ტაქტიკური და ოპერტიული რეზერვები, განახორციელოს ცრუ მანევრები თავდამცველი მხარის შეცდომაში შეყვანის მიზნით.

რუსმა სამხედროებმა მჭიდრო და კარგად აწყობილი თავდაცვითი სისტემა შექმნეს: ჯერ დანაღმული ველები, შემდეგ ღრმა ტანკსაწინააღმდეგო თხრილები (ე.წ. „დრაკონის კბილების“ ჩათვლით) და რკინა-ბეტონის დოტები, ბოლოს კი ქვეითთა ტრანშეებისა და სანგრების სისტემა. ეს ისეთი დაბრკოლებებია, რომლებიც კონტრშეტევის ტემპს მნიშვნელოვნად ანელებენ. უკრაინელებს უწევთ დანაღმული ველების გაწმენდა, ტანკსაწინააღმდეგო თხრილების ამოვსება და ამ დროს ისინი რუსების სამიზნეებს წარმოადგენენ, ცეცხლის ქვეშ იმყოფებიან... ზევით, ცაში კი რუსული ავიაცია ბატონობს... დამრტყმელი ვერტმფრენები რაკეტებს ისეთი მანძილიდან უშვებენ, რომლებსაც უკრაინული ჰაერსაწინააღმდეგო სისტემა ვერ ფარავს.

როგორც ანგარიშები აჩვენებენ, ყველაზე საუკეთესო დასავლური ჯავშანტექნიკა - გერმანული ტანკები „ლეოპარდები“ და ამერიკული „ბრედლებიც“ კი - უსუსური აღმოჩნდა კონტრშეტევის დროს. უკრაინისათვის ერთადერთი დადებითი მხარე ამ ტექნიკით სარგებლობის დროს იმაშია, რომ ტანკი, მართალია, ზიანდება, მაგრამ ეკიპაჟი უვნებელი რჩება. თუმცა ეს არასაკმარისია შეტევის წარმატებისათვის. ტანკი იმიტომ არის ტანკი, რომ მან მოწინააღმდეგის მიერ შექმნილი ბარიერი გადალახოს, გარღვევა განახორციელოს და ქვეითების  წინსვლას ხელი შეუწყოს.

ისტორიული გამოცდილება გვასწავლის, რომ მოწინააღმდეგის თავდაცვის გარღვევა ორნაირი სტრატეგიით შეიძლება.

პირველი ვარიანტი - ყველაზე უბრალო მეთოდია, რომელიც მტრის ძალის ნელ-ნელა გამოფიტვას ითვალისწინებს. შემტევი მხარე იმდენ ხანს ებრძვის პერმანენტულად თავდამცველ მხარეს, რომ მას საბრძოლო მასალები გამოელევა, მისი ქვედანაყოფები - ცოცხალი ძალა - დაიქანცება და ბრძოლისუნარიანობა დაეცემა. ზურგი საბრძოლო მასალების შევსებას ვეღარ უზრუნველყოფს, ავიაცია და არტილერია მას განუწყვეტლივ ბომბავს და სამხედრო ქარხნებს ანგრევს. ასე მოქმედებდნენ მოკავშირეები მეორე მსოფლიო ომის დროს, როცა ისინი გერმანიის ვერმახტს ებრძოდნენ. რაც დრო გადიოდა, გერმანიის სამხედრო ძალა მცირდებოდა და ბოლოს ლოგიკურ ფინალამდე მივიდა. დღეს კი უკრაინას ავიაცია არ ჰყავს, მისი დრონები და რაკეტები კი რუსებს გადამწყვეტ დარტყმებს ვერ აყენებენ. საკითხს ვერ წყვეტს მოსკოვის სიმბოლური დაბომბვები, ჩონგარისა და ქერჩის ხიდის აფეთქებები, რომლის აღდგენა რუსული მხარის მიერ, სხვათა შორის, საკმაოდ სწრაფად ხდება.

მეორე ვარიანტი - მოწინააღმდეგის თავდაცვაში ისეთი სუსტი ადგილის მოძებნა და შეტევის განხორციელება, რომელიც მას „სახტად დატოვებს“ და მის რიგებში არეულობას შეიტანს. სწორედ ასე გააკეთეს გერმანელებმა ამერიკელების წინააღმდეგ არდენში, 1944 წლის დეკემბერში. ამერიკის შეერთებულ შტატებს და დიდ ბრიტანეთს არ ჰქონდათ საკმარისი შესაძლებლობები, რომ კონტრშეტევა ფრონტის მთელ ხაზზე განეხორციელებინათ და ამიტომ ზოგიერთი მიმართულებით ძალები შეასუსტეს. გერმანიის დაზვერვამ ეს გაიგო და ვერმახტის დიდი დაჯგუფება სწორედ ერთ-ერთი ასეთი შიშველი ადგილისაკენ - არდენისაკენ მიმართა. მსგავსი ოპერაცია განახორციელეს უკრაინელებმა 2022 წლის შემოდგომაზე ხარკოვის ოლქში, როცა კიევის დაზვერვამ სუსტად დაცული ადგილი აღმოაჩინა და რუსულ ძალებს დაარტყა, თუმცა 2023 წლის ზაფხულში ასეთი სცენარის გამეორება აღარ გამოუვიდათ.

დღეს რუსული ბრიგადებისთვის უკრაინაში ფრონტის ხაზი უფრო მოკლეა (900 კილომეტრამდე), ვიდრე ის ცივი ომის დროს იყო საბჭოთა კავშირის არსებობის ჟამს (1940-იანი წლებიდან 1980-იანი წლების ბოლომდე) - საბჭოთა არმიის ევროპულ კონტინგენტს პრაქტიკულად მხოლოდ გერმანიის ფედერაციულ რესპუბლიკის საზღვართან ჰქონდა შეხება (1400 კილომეტრამდე). მაგრამ ამჟამად რუსეთის რესურსები შედარებით მცირეა და 900 კილომეტრსაც ვერ სწვდება. სამაგიეროდ კრემლს თანამედროვე სამხედრო ტექნოლოგეიბი ეხმარება - დრონები, მოწინავე საარტილერიო და სარაკეტო სისტემები, შორი მოქმედების ტანკსაწინააღმდეგო მართვადი რაკეტები. რუსული არმიის პოზიციების განმტკიცებას ხელი შეუწყო კახოვკის ჰესის დანგრევამაც.

ევროპაში აშშ-ის აშშ-ს ჯარების მთავარსარდალმა, გენერალმა ქრისტოფერ კავოლიმ აპრილში განაცხადა, რომ რუსეთის არმია ამჟამად უფრო ძლიერია, ვიდრე ომის დასაწყისშიო. მართლაცდა, ფაქტია, რომ რუსები ეფექტურად აჩერებენ უკრაინელთა კონტრშეტევას - როგორც ჩანს, მათ თავიანთი ძველი მეთოდებიდან [და საბჭოთა სარდლების უნარებიდან] რაღაც გაიხსენეს და ახალ ტექნოლოგიებთან შეთავსებით, პოზიტიურ შედეგებს მიაღწიეს.

თუმცა, უკრაინა კონტრშეტევის გაგრძელებას მაინც ცდილობს, დასავლეთი კი წარმატების იმედს არ კარგავს. ალბათ, ისინი თვლიან, რომ რუსეთს მნიშვნელოვანი რეზერვები აღარ აქვს. მაგრამ თუ უკრაინა ღრმად შეიჭრება ოკუპირებულ ტერიტორიებში, მისი ძალები გაიფანტება, არ არის გამორიცხული, რომ რუსეთმა თავისი კონტრშეტევა წამოიწყოს, რაც ავიაციის გარეშე დარჩენილი უკრაინისათვის ზარალიანი იქნება.

მოკლედ, იმის წინამძღვრები, რომ უკრაინის კონტრშეტევა საბოლოოდ წარმატებული იქნება, საკმაოდ ცოტაა. ამიტომ პოლიტიკოსებს და დამკვირვებლებს ოპერაციის სავარაუდო ჩაშლა არ უნდა გაუკვირდეთ. უკეთეს შემთხვევაში კიევი მხოლოდ ნაწილობრივ წარმატებას თუ მიაღწევს.

წყარო: https://foreignpolicy.com/2023/08/03/ukraine-counteroffensive-breakthrough-problem