USD 2.7203
EUR 3.2029
RUB 3.4550
თბილისი
«Voice of America»: „საქართველო ცდილობს თავისი წინააღმდეგობრივი საბჭოური ისტორია დასავლურ მომავალს შეუთავსოს“- ევროპული პერსპექტივა სტალინური წარსულის ფონზე
თარიღი:  

აშშ-ის სამაუწყებლო კომპანია Voice of America („ამერიკის ხმა“) თავის ვებ-გვერდზე აქვეყნებს სტატიას სათაურით „საქართველო ცდილობს თავისი წინააღმდეგობრივი საბჭოური ისტორია დასავლურ მომავალს შეუთავსოს“ (ავტორი - ჰენრი რიჯველი).

გორში, იოსებ სტალინის მუზეუმის მარმარილოს ვესტიბიულში მდგარი ულვაშიანი საბჭოთა დიქტატორის დიდი ქანდაკების წინ ყვავილებია დაწყობილი. აქ ყველაფერი მის ცხოვრებას უკავშირდება. ირგვლივ ტურისტები დადიან - ისინი ძირითადად დასავლურ, რუსულ და ჩინურ ენებზე ლაპარაკობენ - და ეძებენ ისეთ ადგილებს, სადაც იდეალური სელფი-ფოტოსურათები შეიძლება გადაიღონ.

იოსებ სტალინი 1878 წელს გორში დაიბადა. ქალაქი დღემდე პატივს სცემს თავის გმირს. უზარმაზარი მუზეუმი, რომელიც 1957 წელს აშენდა - ოთხი წლის შემდეგ მისი სიკვდილიდან - ასახავს საქართველოს მცდელობას შეუთავსოს და შეარიგოს თავისი წინააღმდეგობრივი მე-20 საუკუნის საბჭოური ისტორია მომავალთან, დასავლეთზე ორიენტირებულთან.

იოსებ სტალინის „ტაძარი“

მუზეუმი, როგორც ჩანს, ბოლო 70 წლის განმავლობაში თითქმის არ შეცვლილა. მის ერთ-ერთი ყველაზე პოპულარულ ექსპოზიციას წარმოადგენს იოსებ სტალინის სამუშაო კაბინეტი - კრემლის კაბინეტის ზუსტი ასლი, რომელიც ორიგინალური ავეჯითაა მოწყობილი, მაგიდაზეც კრემლის ტელეფონი დგას. ნახატებზე საბჭოთა ბელადი ხელში აყვანილი ბავშვებით, მღიმარე სახით არის აღბეჭდილი. იქვე, მუზეუმის შესასვლელთან ახლოს სუვენირების მაღაზიაში შეგიძლიათ შეიძინოთ ღვინო „სტალინი“, სანთებელები სტალინის გამოსახულებით ან მინი-ბიუსტები, რომლებიც ბრინჯაოსგან არიან ჩამოსხმულნი.

მუზეუმის ერთ-ერთ ყველაზე არაჩვეულებრივ ექსპოზიციას წარმოადგენს აგრეთვე იოსებ სტალინის სიკვდილის შემდგომი ნიღაბი, რომელიც განთავსებულია ტაძრის მსგავს მრგვალი ატრიუმის განათებულ ცოკოლზე. საერთოდ, შენობა უფრო ბელადის აკლდამას, მის საძვალეს მოგვაგონებს, ვიდრე მუზეუმს.

იოსებ სტალინს ქებბა-დიდებას უძღვნიან იმის გამო, რომ საბჭოთა კავშირმა, მისი ხელმზღვანელობით უდიდესი წვლილი შეიტანა ნაცისტური გერმანიის დამარცხებაში, თუმცა მას ასევე ბრალს სდებენ 30 მილიონი უდანაშაულო ადამიანის სიკვდილით დასჯაში. სწორედ ეს ბრალდებაა ასახული კიბის ქვეშ არსებულ პატარა ოთახში გამოფენილ მასალებში, რომლებიც სტალინისა და მისი გარემოცვის მიერ ჩადენილ დანაშაულობებს გვამცნობს - „გულაგის“ ბანაკებზე, მასობრივ იძულებით შიმშილობებზე, მილიონობით საბჭოთა მოქალაქის მიმართ განხორციელებულ უკანონო რეპრესიებზე, ქართველების ჩათვლით.

რუსული ოკუპაცია

იოსებ სტალინის სიკვდილიდან 71-ე წელს რუსეთი ჯერ კიდევ ცდილობს ყოფილ საბჭოთა რესპუბლიკაზე თავისი ძალაუფლება გაავრცელოს. გორიდან რამდენიმე კილომეტრის მოშორებით რუსული საოკუპაციო ხაზი გადის. რუსული ჯარებს ჯერ კიდევ აქვთ დაკავებული საქართველოს 20%-მდე ტერიტორია, რომელიც მოსკოვმა ორ ეტაპად განახორციელა - 1990-იანი წლების სამოქალაქო ომისა და 2008 წლის სამხედრო თავდასხმის შედეგად, როცა კრემლის ჯარებს მცირე ხნის განმავლობაში გორიც ჰქონდათ ოკუპირებული, შემდეგ კი მათ უკან, კავკასიის მთებისაკენ დაიხიეს, თუმცა ისინი საქართველოს ტერიტორიის ნაწილს - ე.წ. „სამხრეთ ოსეთის“ სახელწოდებით, ამჟამადაც აკონტროლებენ და იქ მათი სამხედრო ბაზაა დისლოცირებული.

რუსეთის ჯარები ადგილობრივი მოსახლეობისათვის დიდ საფრთხეს წარმოადგენს. „მთავარია, რომ საოკუპაციო ხაზი არ გადავკვეთოთ. თუ გადავკვეთავთ, დაგვაკავებენ“, - ამბობს ადგილობრივი ფერმერი გელა ბოლოთაშვილი „ამერიკის ხმასთან“ საუბრის დროს.

წარსული და ამჟამინდელი პრობლემები ფონს ქმნიან საქართველოს დღევანდელი პოლიტიკური რყევებისათვის, რომლის მოსახლეობა ოქტომბერში საპარლამენტო გადამწყვეტი  არჩევნების ჩასატარებლად ემზადება. ქვეყანას მართავს პარტია“ ქარტული ოცნების“ მიერ შექმნილი მთავრობა, რომელიც ოლიგარქ ბიძინა ივანიშვილის მიერ არის დაარსებული და მხარდაჭერილი. ოლიგარქმა თავისი ქონება პოსტსაბჭოთა რუსეთში საქმიანობის დროს დააგროვა, 1990-იან წლებში.

კრიტიკოსები ბიძინა ივანიშვილს და მის პარტიას იმაში ამხელენ, რომ ისინი ცდილობენ საქართველოს კონსტიტუციით გამოცხადებულ ევროინტეგრაციის გზიდან გადაუხვიონ, უარი თქვან ევროკავშირში გაწევრიანებაზე და მოსკოვთან კავშირები არადგინონ. ამ ბრალდებებს „ქართული ოცნება“ უარყოფს და აცხადებს, რომ საქართველო 2030 წლისათვის ევროკავშირის წევრი აუცილებლად გახდება.

პარალელურად კი მმართველი პარტია ანტიდასავლურ პროპაგანდას ეწევა, რომელსაც თან ახლავს მოსახლეობისადმი გაფრთხილებები, რომ აშშ-სა და ნატოს განზრახული აქვთ საქართველოს ჩათრევა რუსეთ-უკრაინის ომში. ამას წინათ მიღებული კანონი „უცხოური აგენტების შესახებ“ [ოპოზიციის მიერ] განიხილება როგორც მცდელობა იმისა, რომ მმართველი პარტია ცდილობს ჩაახშოს კრიტიკულად განწყობილი არასამთავრობო ორგანიზაციები და მასობრივი ინფორმაციის საშუალებები, რომლებსაც დასავლეთი აფინანსებს. ამ ფაქტმა ვაშინგტონი აიძულა ივნისის თვის დასაწყისიდან სანქციები დაეწესებინა „ქართული ოცნების“ ზოგიერთი საპარლამენტო დეპუტატის მიმართ.

რამდენიმე თვის წინ ჩატარებული საზოგადოებრივი აზრის გამოკითხვები შედეგები მოწმობს, რომ ქართველების 80% მხარს უჭერს ქვეყნის ევროკავშირში გაწევრიანებას და შესაბამისად, ეს საკითხი ოქტომბრის არჩევნების წინ საკვანძო მომენტად გადაიქცევა.

ევროკავშირი იმედოვნებს...

გორიდან აღმოსავლეთით, კავკასიის მთების ძირში, არქეოლოგებმა ისეთი ადგილი იპოვეს, რომლის შესწავლით დამტკიცდა, რომ საქართველოში ღვინის წარმოების უძველესი კერა არსებობდა. კახეთის რეგიონში 8 ათასი წლის წინათ ღვინოს ამზადებდნენ - უფრო ადრე, ვიდრე სადმე მთელ მსოფლიოში, რის გამოც საქართველომ „ღვინის სამშობლოს“ სახელწოდება მიიღო. ეს ფაქტი ბევრად განსაზღვრავს საქართველოს მომავალს ევროკავშირის ჩარჩოებში.

ღვინის კომპანია „ნეკრესი“ წელიწადში 50 ათას ბოთლ ღვინოს ამზადებს შიდა და საგარეო ბაზრისათვის. ქართული ღვინის ექსპორტი ხდება როგორც აშშ-ში, ასევე საფრანგეთში და სამხრეთ კორეაში. უახლოეს წლებში „ნეკრესი“ ღვინის წარმოების გაფართოებას გეგმავს - წელიწადში 250 ათას ბოთლამდე. „ჩვენ ორიენტირებულნი ვართ უცხოურ ბაზრებზე პროდუქციის გასაყიდად, განსაკუთრებით ევროპაზე“, - ამბობს ნარა სილაგაძე, „ნეკრესის მამულის მმართველი, „ამერიკის ხმასთან“ საუბარში, - „საქართველოს პოტენციური გაწევრიანება ევროკავშირში ჩვენი ბიზნესისათვის მნიშვნელოვანი წინგადადგმული ნანიჯი იქნებოდა“.

ევროკავშირმა დაახლოებით 2 მილიარდი დოლარის ინვესტირება განახორციელა საქართველოს სახელმწიფო და კერძო კომპანიებში, თავისი სტრატეგიის თანახმად. ევროკავშირი აცხადებს, რომ ინვენსტიციები მიმართულია საქართველოსა და ევროკავშირის ციფრული, ენერგეტიკული და სატრანპოსრტო კავშირების გასაფართოებლად, მცირე და საშუალო ბიზნესის მხარდასაჭერად. ღვინის კომპანია „ნეკრესი“ მათ რიცხვშია, რომლებიც ევროკავშირის მხარდაჭერით სარგებლობენ.

„დღემდე ჩვენ საკუთარ რესურსებს ვეყრდნობოდით, მაგრამ წარმოების გაფართოების კვალობაზე აუცილებელი გახდა დამატებითი ფინანსური მხარდაჭერა, რომელიც ევროკავშირის ფონდებმა გაგვიწიეს. სასრუმრო, რომელსაც ახლა ვაშენებთ, ენერგოეფექტურად ითვლება. ევროკავშირმა გადაწყვიტა, რომ ჩვენთან ეთანამშრომლა და მხარში ამოგვდგომოდა, ჩვენი გაძლიერება-განვითარების მიზნით“, - ამბობს ნარა სილგაძე.

გეოპოლიტიკური დაძაბულობა

მას შემდეგ, რაც საბჭოთა კავშირი დაიშალა და ქართველმა ხალხმა დამოუკიდებლობა აღიდგინა, ევროპისა და შეერთებულმა შტატების მიერ მნიშვნელოვანი თანხები იქნა ჩადებული საქართველოს ეკონომიკაში, ქვეყნის დემოკრატიული გზით განვითარებისათვის. თუმცა დღეს, დასავლეთისა და აღმოსავლეთს შორის გეოპოლიტიკური დაპირისპირების განახლების ფონზე, საქარტველოს პოლიტიკური კურსი კვლავ ყურადღების ცენტრში აღმოჩნდა.

ოქტომბრის გადამწყვეტი არჩევნების მოახლოების კვალობაზე ქართველები თავიანთ წინააღმდეგობრივ ისტორიასა და მომავლის იმედებს შორის რჩებიან - იმედებისა, რომლებიც კონფლიქტების განახლების შიშის ჩამნერგავი პროპაგანდით არიან დაჩრდილული.

წყარო: https://www.voanews.com/a/georgia-tries-to-reconcile-contested-soviet-history-with-western-future/7668055.html

 

ანალიტიკა
«The Guardian»: „ პლანეტაზე მშვიდობის ბედი სასტიკი და დაუნდობელი პატრიარქების ხელშია, რომლებიც მომავალ თაობას მსოფლიო წესრიგის ნანგრევებს უტოვებენ“

„სწორედ იმ დროს, როცა მსოფლიოს უაღრესად ჭირდება ბრძენი უხუცესები, პლანეტაზე მშვიდობის ბედი სასტიკი და დაუნდობელი პატრიარქების ხელშია, რომლებიც მომავალ თაობას მსოფლიო წესრიგის ნანგრევებს უტოვებენ“ - ასეთი სათაური აქვს ბრიტანულ გაზეთ „გარდიანში“ (The Guardian) გამოქვეყნებულ სტატიას, რომლის ავტორია დევიდ ვან რეიბრუკი, ნობელის პრემიის ლაურეატი ფილოსოფიაში ნიდერლანდებიდან.

გთავაზობთ პუბლიკაციას მცირე შემოკლებით:

მოდით ერთ დელიკატურ საკითხზე მსჯელობას შევეცადოთ: ვისაუბროთ ასაკზე ისე, რომ ეიჯიზმში - ასაკობრივ დისკრიმინაციაში - არ გადავვარდეთ.

არასოდეს არ მომხდარა ისეთი პრეცედენტი პლანეტის თანამედროვე ისტორიაში, როგორიც დღეს არის: მსოფლიოში მშვიდობის ბედი ისეთი ადამიანების ხელშია, რომლებიც საკმაოდ ხანდაზმულები არიან. ვლადიმერ პუტინს და სი ძინპინს 72 წელი შეუსრულდათ, ნარენდრა მოდი - 74 წლისაა, ბენიამინ ნეთანიაჰუ - 75-ის, დონალდ ტრამპი - 79-ის, ალი ჰამენეი - 86-ის.

რასაკვირველია, მედიცინის განვითარების წყალობით, ადამიანები სულ უფრო მეტ ხანს ცოხლობენ და შეუძლიათ აქტიური ცხოვრებით იცხოვრონ, მაგრამ ამის მიუხედავად, დრეს ცვენ მოწმენი ვართ იმ პოლიტიკური ლიდერების რაოდენობის ზრდისა, რომლებიც ასაკის კვალობაზე სულ უფრო ამკაცრებენ საკუთარ ხელისუფლებას, ხშირად თავიანთი ახალგაზრდა კოლეგების ხარჯზე.

გასულ კვირაში ჰააგაში ნატოს ყოველწლიურ სამიტზე ალიანსის ლიდერები, ემანუელ მაკრონის და მეტე ფრედერიქსონის (ორივე 47-47 წლისაა), ჯორჯა მელონის (48 წლის), პედრო სანჩესის (53 წლის) ჩათვლით, იძულებულნი იყვნენ დათანხმებულიყვნენ დონალდ ტრამპის მოთხოვნას სამხედრო ბიუჯეტის გაზრდის შესახებ. ნატოს წევრი ქვეყნების მეთაურების საშუალო ასაკი 60 წელს შეადგენს: გერმანიის კანცლერი 69-ისაა, ხოლო თურქეთის პრეზიდენტი რეჯეფ ერდოღანი - 71 წლის.

ყველა დაეთანხმა სამხედრო ასიგნებათა 5%-იან ზრდას, თუმცა აშკარაა, რომ ეს ციფრო თვითნებურად არის დადგენილი - მისი განხილვა სერიოზული დებატებით არ მომხდარა არც ნატოში და არც წევრი ქვეყნების შიგნით. ამ დროს უფრო მეტად სამხედრო-პოლიტიკური რეალობას კი არ მიექცა ყურადღება, არამედ ჭირვეული ამერიკელი პატრიარქის პატივისცემას და მის აკვიატებულ მოთხოვნას. ნატოს გენერალური მდივანი მარკ რიუტე, რომელიც მხოლოდ 58 წლისაა, ისე შორს წავიდა აშშ-ის პრეზიდენტისადმი მოწიწებაში, რომ დონალდს „მამიკოთი“ (Daddy) მიმართა. ეს დიპლომატია არ არის. ეს მორჩილებაა.

თაობათა კონფლიქტი სხვა არენებზეც ხდება: უკრაინის 47 წლის პრეზიდენტი ვოლოდიმირ ზელენსკი უპირისპირდება მასზე ბევრად უფროსი ასაკის კოლეგას - რუსეთის 72 წლის პრეზიდენტ ვლადიმერ პუტინს. იმავე ასაკის მქონე სი ძინპინი მტრული თვალით უყურებს ტაივანის  პრეზიდენტს, რომელიც კომუნისტ ბელადზე 7 წლით უმცროსია. ბენიამინ ნეთანიაჰუ, რომლის წლოვანება საუკუნის სამ მეოთხედს შეადგენს, აუღელვებლად უყურებს ღაზას სექტორის განადგურებას, რომლის მოსახლეობის საშუალო ასაკი 18-20 წელია. ირანში 86 წლის ლიდერი მართავს ქვეყნის 80-მილიონიან მოსახლეობას, რომელთა საშუალო ასაკი 32 წელია. კამერუნელი 92 წლის პრეზიდენტი პოლ ბია 1982 წლიდან იმყოფება იმ ქვეყნის სათავეში, რომლის მცხოვრებლების საშუალო ასაკს 18 წელი შეადგენს, ხოლო სიცოცხლის საშუალო ხანგრძლივობა - 62 წელს.

რასაკვირველია, ჩვენ არ ვდგავართ გერონტოკრატიული შეთქმულების წინაშე. ჯერ-ჯერობით არც მოხუცი მოქმედი ლიდერების კლუბი არ არსებობს, რომლებიც მსოფლიოს ბატონობას სიცოცხლის ბოლომდე ესწრაფვიან... მაგრამ არის რაღაც შემაშფოთებელი იმაში, რომ  მშვიდობა ინგრევა სწორედ იმ ადამიანების მიერ, რომელთა ცხოვრება მეორე მსოფლიო ომის შემდომი არქიტექტურით განისაზღვრა. ალი ჰამენეი 6 წლისა იყო, როცა ჯერ გერმანიამ, შემდეგ კი იაპონიამ ხელი უსიტყვო კაპიტულაციას მოაწერეს.

დონალდ ტრამპი 1946 წელს დაიბადა, როცა გაერომ თავისი პირველი გენერალური ასამბლეის სხდომა ჩაატარა. ბენიამინ ნეთანიაჰუ  დაიბადა ისრაელის სახელმწიფოს შექმნიდან ერთი წლის შემდეგ. ნარენდრა მოდი დაიბადა 1950 წელს, როცა ინდოეთი საპარლამენტო რესპუბლიკად გამოცხადდა და ქვეყნის კონსტიტუცია მიიღეს. ვლადიმერ პუტინი ქვეყანას 1952 წლის ოქტომბერში მოევლინა, იოსებ სტალინის სიკვდილამდე რამდენიმე თვით ადრე. ამხანაგი სი ძინპინი - 1953 წლის ივნისში დაიბადა, სტალინის სიკვდილის შემდეგ. რეჯეფ ერდოღანი გაჩნდა 1954 წელს, თურქეთის ნატოში შესვლიდან ორი წლის შემდეგ. ყველა ჩამოთვლილი პირები ომისშემდგომი ეპოქის ბავშვები არიან და ახლა, როცა თავიანთი სიცოცხლის მიჯნას უახლოვდებიან, ისინი, როგორც ჩანს, მზად არიან იმ მსოფლიოს დასანგრევად, რომლებშიც თვითონ დაიბადნენ. ასთი მოქმედება შურისძიებას ჰგავს.

დიახ, საერთაშორისო წესრიგი, რომელიც თეორიულად გარკვეულ წესებს ემყარებოდა, პრაქტიკაში ყოველთვის არეულ-დარეული იყო, ვიდრე ეს ქაღალდზე ჩანდა. მაგრამ, ნებისმიერ შემთხვევაში რაღაც იდეალი არსებობდა, რომლის მიღწევას ყველა თავისებურად ცდილობდა. არსებობდა საერთო მორალური პრინციპები - დიახ, მყიფე, მაგრამ გულწრფელი, რომელიც იმ რწმენას ემყარებოდა, რომლის მიხედვით, კაცობრიობას აღარ უნდა გაემეორებინა მე-20 საუკუნის პირველი ნახევრის მხეცობები და რომ უმჯობესია უთანხმოებები დიალოგისა და დიპლომატიის მეშვეობით მოგვარდეს. დღეს ეს რწმენები აორთქლდა, გაქრა და უმეტესად იმ ადამიანთა გონებასა და სულში, რომლებისთვისაც ყველაზე ძვირფასი უნდა ყოფილიყო და რომელებიც სიკეთის რწმენას ყველაზე მეტად უნდა გაფრთხილებოდნენ.

დღეს უპრეცედენტო მომენტია. წინა მსოფლიო მართლწესრიგის არქიტექტორები - ადოლფ ჰიტლერი, ბენიტო მუსოლინი, იოსებ სტალინი და მაო ძედუნი სულ რაღაც 30-40 წლისანი იყვნენ, როცა ხელისუფლებაში მოვიდნენ. ახალმა თაობამ ახალი მსოფლიო ააშენა, მაგრამ წინა მართლწესრიგის შედეგებს შეეჯახნენ. დრეს ახალი მსოფლიოც ინგრევა იმ ძველი თაობის ადამიანების მიერ, რომლებიც ვერ იცოცხლებენ იმ დრომდე, რათა დაინახონ, როგორი ნანგრევები დარჩება მათი მოქმედებით.

ჩვენ შეიძლებოდა გვქონოდა იმის იმედი, რომ თაობა, რომელსაც ბედმა გაუღიმა და სიცოცხლის ხანგრძლივობა გაუგრძელდა, თავიანთი სიკვდილის შემდეგ სიკეთის, პტივისცემის და გლობალური პოზიტიური ხელმძღვანელობის მემკვიდრეობას დატოვებდა. ამის ნაცვლად ჩვენ მოწმენი ვართ ბოლო ათწლეულებში მომხდარი ყველაზე უარესი რეპრესიების, ძალადობის, გენოციდების, ეკოციდების და საერთაშორისო სამართლის მიმართ უპატივცემლო დამოკიდებულებისა, რომლებსაც ყველაზე მეტად ულმობელი 70-80 წლის მოხუცები სჩადიან და რომლებიც, როგორც ჩანს, უფრო მეტად იმით არიან დაინტერესებული, რომ თავი აარიდონ სამართლებრივ პასუხისმგებლობას, ვიდრე მშვიდობის შენარჩუნებაზე იზრუნონ.

მაგრამ ასე არ უნდა იყოს.

როცა ნელსონ მანდელამ 1999 წელს სამხრეთ აფრიკის რესპუბლიკის პრეზიდენტის პოსტი დატოვა, მან ჩამოაყალიბა ორგანიზაცია „უხუცესები“, რომელიც ყოფილ მსოფლიო ლიდერებს აერთიანებდა. ისინი მუშაობდნენ მშვიდობის, სამართლიანობისა და ადამიანის უფლებების მხარდასაჭერად. დღეს, მოქმედებენ რა კონსენსუსის ტრადიციებით და წინა თაობების პოლიტიკოსთა საუკეთესო გამოცდილებით, „უხუცესების“ წევრები ითვლებიან იმის მაგალითად, თუ როგორ შეუძლიათ ასაკოვან ადამიანებს კაცობრიობას მოუტანონ მეტი სინათლე, გამოხატონ თანაზიარობა, იმოქმედონ სინდისით და არა მარტო გავლენითა და ძალით.

პრობლემა მოხუცებულობაში არ არის. პრობლემა იმაშია, თუ როგორი მიზნის მიღწევა სურთ მისი სარგებლობით და რას აძლევენ უპირატესობას. მსოფლიოს არ სურს ისეთი ახალი მოხუცი ძალოვანი პირები, რომლებსაც მმართველის საჭისა და ტახტის დატოვება არ სურთ. მსოფლიოსათვის უკეტესია ის მოხუცი ლიდერები, ის უხუცესები, რომლებიც მზად არიან კომპრომისებისათვის და ადამიანთა ენერგიის სასიკეთოდ წარმართვისათვის. ისინი, ვინც მემკვიდრეობაზე ფიქრობენ არა როგორც პირად დიდებაზე, არამედ როგორც მშვიდობაზე, რომელსაც ისინი თავიათი სიცოცხლის შემდეგ დატოვებენ. ჩვენს დროში გვჭირდება არა ბატონობა, არამედ სიბრძნის გამოვლენა. და ეს, საბოლოო ჯამში, არის ის, რაც მმართველს ლიდერისაგან განასხვავებს.

სრულად
გამოკითხვა
ვინ გაიმარჯვებს რუსეთ - უკრაინის ომში?
ხმის მიცემა
სხვათა შორის

მსოფლიოს ისტორიაში, უდიდესი იმპერიები ტერიტორიით(მლნ კვ. კმ): ბრიტანეთი - 35.5 მონღოლეთი - 24.0 რუსეთი - 22.8 ქინგის დინასტია (ჩინეთი) - 14.7 ესპანეთი - 13.7 ხანის დინასტია (ჩინეთი) - 12.5 საფრანგეთი - 11.5 არაბეთი - 11.1 იუანების დინასტია (ჩინეთი) - 11.0 ხიონგნუ - 9.0 ბრაზილია - 8.337 იაპონია - ~8.0 იბერიული კავშირი - 7.1 მინგის დინასტია (ჩინეთი) - 6.5 რაშიდუნების ხალიფატი (არაბეთი) - 6.4 პირველი თურქული სახანო - 6.0 ოქროს ურდო - 6.0 აქემენიანთა ირანი - 5.5 პორტუგალია - 5.5 ტანგის დინასტია (ჩინეთი) - 5.4 მაკედონია - 5.2 ოსმალეთი - 5.2 ჩრდილო იუანის დინასტია (მონღოლეთი) - 5.0 რომის იმპერია - 5.0

Ford, საავტომობილო ბაზრის დომინანტი მაშინ, როდესაც საავტომობილო ბაზარი ჯერ კიდევ ჩამოყალიბების პროცესში იყო, Ford Model T იყო დომინანტი მანქანა. 1916 წლის მონაცემებით, ის მსოფლიოში ყველა ავტომობილის 55%-ს შეადგენდა.

ილია ჭავჭავაძე: "როცა პრუსიამ წაართვა საფრანგეთს ელზასი და ლოტარინგია და პარლამენტში ჩამოვარდა საუბარი მასზედ, თუ რაგვარი მმართველობა მივცეთო ამ ახლად დაჭერილს ქვეყნებს, ბისმარკმა აი, რა სთქვა: ,,ჩვენი საქმე ელზასსა და ლოტარინგიაში თვითმმართველობის განძლიერება უნდა იყოსო. ადგილობრივნი საზოგადოების კრებანი უნდა დავაწყოთო ადგილობრივის მმართველობისთვისაო. ამ კრებათაგან უფრო უკეთ გვეცოდინება იმ ქვეყნების საჭიროება, ვიდრე პრუსიის მოხელეთაგანა. ადგილობრივთა მცხოვრებთაგან ამორჩეულნი და დაყენებულნი მოხელენი ჩვენთვის არავითარს შიშს არ მოასწავებენ. ჩვენგან დანიშნული მოხელე კი მათთვის უცხო კაცი იქნება და ერთი ურიგო რამ ქცევა უცხო კაცისა უკმაყოფილებას ჩამოაგდებს და ეგ მთავრობის განზრახვასა და სურვილს არ ეთანხმება. მე უფრო ისა მგონია, რომ მათგან ამორჩეულნი მოხელენი უფრო ცოტას გვავნებენ, ვიდრე ჩვენივე პრუსიის მოხელენი”. თუ იმისთანა კაცი, როგორც ბისმარკი, რომელიც თავისუფლების დიდი მომხრე მაინდამაინც არ არის, ისე იღვწოდა თვითმმართველობისათვის, მერე იმ ქვეყნების შესახებ, რომელთაც გერმანიის მორჩილება არამც თუ უნდოდათ, არამედ ეთაკილებოდათ, თუ ამისთანა რკინის გულისა და მარჯვენის კაცი, როგორც ბისმარკი, სხვა გზით ვერ ახერხებდა ურჩის ხალხის გულის მოგებას, თუ არ თვითმმართველობის მინიჭებითა, სხვას რაღა ეთქმის."

დედამიწაზე არსებული ცოცხალი არსებებიდან მხოლოდ ადამიანს და კოალას აქვთ თითის ანაბეჭდი

ინდოელი დიასახლისები მსოფლიო ოქროს მარაგის 11% ფლობენ. ეს უფრო მეტია, ვიდრე აშშ-ს, სავალუტო ფონდის, შვეიცარიის და გერმანიის მფლობელობაში არსებული ოქრო, ერთად აღებული.

დადგენილია, რომ სასოფლო-სამეურნეო კულტურათა მოსავლიანობის განმსაზღვრელ კომპლექსურ პირობათა შორის, ერთ-ერთი თესლის ხარისხია. მაღალხარისხოვანი ჯიშიანი თესლი ერთ-ერთი მნიშვნელოვანი ფაქტორია მოსავლიანობის გასადიდებლად, რაც აგრეთვე დასაბუთებულია ხალხური სიბრძნით "რასაც დასთეს, იმას მოიმკი". - ქართული გენეტიკისა და სელექცია–მეთესლეობის სკოლის ერთ-ერთი ფუძემდებელი, მეცნიერებათა დოქტორი, აკადემიკოსი პეტრე ნასყიდაშვილი

ებოლა, SARS-ი, ცოფი, MERS-ი, დიდი ალბათობით ახალი კორონავირუსი COVID-19-იც, ყველა ამ ვირუსული დაავადების გავრცელება ღამურას უკავშირდება.

ყველაზე დიდი ეპიდემია კაცობრიობის ისტორიაში იყო ე.წ. "ესპანკა" (H1N1), რომელსაც 1918-1919 წლებში მიახლოებით 100 მილიონი ადამიანის სიცოცხლე შეეწირა, ანუ დედამიწის მოსახლეობის 5,3 %.

იცით თუ არა, რომ მონაკოს ნაციონალური ორკესტრი უფრო დიდია, ვიდრე ქვეყნის არმია.