USD 2.7050
EUR 3.0872
RUB 3.3681
თბილისი
ნიკოლო ფაშინიანი- გმირული წარსულის დავიწყება
თარიღი:  1155
2005 წელს გამოაქვეყნა ეს წერილი სომხეთის დღევანდელმა პრემიერმა. წერილი იმაზეა, თუ როგორ უნდა ვთქვათ წარსულის ჰეროიზაციაზე უარი, სომხეთისთვის ეს განსაკუთრებით მტკივნეულია, როგორც ამას ფაშინიანი აღნიშნავდა 15 წლის წინ.
ვფიქრობთ, რომ ჩვენთვისაც არანაკლებ საინტერესო უნდა იყოს.
--------
გმირული წარსულის დავიწყება
პოლიტიკური და სამეცნიერო ტრიბუნებიდან სომეხი ხალხისადმი გაკეთებული ყველაზე პოპულარული მოწოდება ისტორიისგან გაკვეთილების მიღებას გულისხმობს.
თუმცა, სომეხი ხალხი ჯიუტად ამბობს უარს, მოუსმინოს საკუთარ ინტელიგენტს და ამაზე მეტყველებს ის, რომ ისტორიისგან გაკვეთილების მიღების მოწოდებები სულ უფრო და უფრო პოპულარული ხდება. შეიძლება მიზეზი ისაა, რომ ინტელიგენტი, რომელიც ამგვარი მოწოდებით გამოდის, მალევე იწყებს სომეხი ხალხის გმირული წარსულის შესახებ ლეგენდის შექმნას, ჩვენი წინაპრების ქებას და მათთვის ხოტბის შესხმას. ზოგადად, ერთია ობიექტურად შეაფასო წინაპრები, სრულიად სხვა კი მათი თაყვანისცემა. მოდით, შევეშვათ წინაპრებისთვის ხოტბის შესხმას და საკუთარ თავს პრაგმატული კითხვა დავუსვათ: რა მემკვიდრეობა დაგვიტოვეს მათ?
არაფერი, სრულიად არაფერი.
იმიტომ, რომ „არაფერი” - ესაა, როცა ნულიდან უნდა დაიწყო, ჩვენ კი, არც ვიცი, რომელი მინუსიდან უნდა დავიწყოთ იმიტომ, რომ ჩვენმა წინაპრებმა მემკვიდრეობით გენოციდების, განადგურებების, ღალატის და უზნეობის ისეთი მარაგი დაგვიტოვეს, რომ ამის გადალახვა, როგორც ჩანს, რთულია, უკიდურესად რთულია.
მე განვიკითხავ, ვწყევლი ჩვენს წინაპრებს იმიტომ, რომ მათ არაფერი გააკეთეს საიმისოდ, რომ დღეს უფრო ღირსეულად და ამაყად გვეცხოვრა. ჩვენს წინაპრებს არ უზრუნიათ ამაზე იმდენადაც კი, როგორც ცხოველი ზრუნავს საკუთარ შთამომავლობაზე საკუთარი ინსტიქტიდან გამომდინარე.
მე განვიკითხავ ყველას, ვინც ადიდებს წინაპრებს, რადგან ამგვარად ისინი უფლებას გვართმევენ თანამედროვე და შემდგომ თაობებს, გვქონდეს ღირსეული და ძლიერი სამშობლო; წინაპრებისთვის ხოტბის შესხმით იმ მანკიერ პროცესს აძლიერებენ, რომელშიც ვართ 2000 წელზე მეტია, დაწყებული იმ დროიდან, როცა „დიდად” წოდებულმა ტიგრანმა საკუთარი გვირგვინი ფეხქვეშ დაუდო რომაელ მმართველს - ეს ის ტიგრანია, რომელმაც უღალატა საკუთარ შვილს იმ მარტივი მიზეზის გამო, რომ პრიმიტიული აღზრდაც კი არ მიუღია, თანამედროვე სომეხი უტიფარი გოშია ჩინოვნიკების მსგავსად.
მე ვწყევლი ჩვენს წინაპრებს იმიტომ, რომ პროვინციელ სპარს მწიგნობარს საშუალება მისცეს, ისპაჰანის ქუჩებში მოსიარულეს ჩვენთვის აეხსნა, რომ სომხები შაჰ-აბასმა გამოდევნა ჯულფადან და აქ ქალაქის დაარსება უბრძანა.
რა გაკვეთილი უნდა მივიღოთ ამ ისტორიიდან?
ვიღაცას ეს ისტორია სიამაყით ავსებს. „გამოდის, რომ სომხები მშენებლები იყვნენ”, - ამბობენ ისინი და არც არავინ ამჩნევს, რომ ამ მშენებლებს ფარასავით მიერეკებოდნენ ერთი ადგილიდან მეორეზე, ზოგი კი გზაზე დარჩა და ირანის სტეპები „სომეხთა წმიდან ადგილებად” აქცია.
როგორი გაკვეთილი უნდა მივიღოთ ჩვენი ისტორიიდან?
ხანდახან მესმის იმ ისტორიკოსების, რომლებიც ჩვენს სამარცხვინო და დამამცირებელ წარსულს გმირობის მოსასხამს გადააფარებენ. ფიქრობენ, რომ ნამდვილმა ისტორიამ შეიძლება გაგვტეხოს, დაგვამციროს. მაგრამ ხომ სწორედ სიცრუეა უფრო დამანგრეველი, არ გვაძლევს გაჩერების და ჩვენი ათასწლოვანი შეურაცხყოფის შეწყვეტის საშუალებას?!
სინამდვილეში, რა გაკვეთილს მივიღებთ ჩვენი ისტორიიდან?
მოდით, დავივიწყოთ ისტორია, ყველამ დავიწყოთ ნულიდან ისე, თითქოს ღმერთმა ახლახანს შეგვქმნა და წარსულში არაფერი გვქონდა.
წარმოგიდგენიათ, როგორც გაგვიმარტივდებოდა სუნთქვა?
მოდით, წარმოვიდგინოთ, რომ მესროპ მაშტოცმა ჩვენი ანბანი ახლახანს შექმნა, რომ ნარეკაცი ცხოვრობს ჩვენთან ერთად, იქნებ, მჰითარ გოშიც, დავით ანახტიც და კიდევ რამდენიმე სხვა - მეტი არაფერი. დანარჩენი კი დავტოვოთ წარსულში, დაე, ხოცონ, გაყიდონ ერთმანეთი, რამდენიც უნდათ, დევნონ და გენოციდი მოუწყონ მათ.
ამ შემთხვევაში, ჩვენ, შესაძლოა, გაკვეთილები მართლა ვისწავლოთ ჩვენი ისტორიიდან იმიტომ, რომ ეს ისტორია უკვე აღარ იქნება ჩვენი.
 
ავტორი: ნიკოლ ფაშინიანი.
ანალიტიკა
The Daily Telegraph - ტრამპმა პუტინისათვის დრო ისე გამოთვალა, რომ სანქციებით მაქსიმალურ შედეგს მიაღწიოს

ბრიტანულ „დეილი ტელეგრაფში“ (The Daily Telegraph) გამოქვეყნებულია სტატია სათაურით „ტრამპმა პუტინისათვის დრო ისე გამოთვალა, რომ სანქციებით მაქსიმალურ შედეგს მიაღწიოს“ (ავტორი – კონ კოფლინი). პუბლიკაციაში განხილულია აშშ-ის პრეზიდენტის მიერ რუსეთის წინააღმდეგ მიმართული მეორადი სანქციების ათდღიანი ვადა და მოცემულია მათი სავარაუდო შედეგები.

გთავაზობთ სტატიას შემოკლებით:

დონალდ ტრამპმა, ალბათ, ყველაზე საუკეთესო და შესაფერისი დრო შეარჩია თავისი მეორადი ეკონომიკური სანქციების ახალი ვადის გამოცხადებისათვის, რომ რუსეთს ნავთობისა და გაზის გაყიდვით მიღებული შემოსავლები შეუმცირდეს და უკრაინაში ომი შეწყვიტოს.

დონალდ ტრამპს სამჯერ ეგონა, რომ ვლადიმერ პუტინი სამშვიდობო მოლაპარაკების აუცილებლობაში დაარწმუნა, მაგრამ სამჯერვე, როგორც კი სატელეფონო საუბარი მთავრდებოდა, რუსეთის არმია უკრაინული ქალაქების დასაბომბად რაკეტებსა და დრონებს უშვებდა.

აშშ-ის პრეზიდენტის მხრიდან იმის დაგვიანებული აღიარება, რომ „პუტინი მას თურმე ათამაშებდა და ომის გასაგრძელებლად დროს იგებდა“, იმას ნიშნავს, რომ როგორც იქნა, „ტრამპი აბობოქრდა“ და თავის რუს კოლეგას ათდღიანი ვადა დაუწესა ცეცხლის შესაწყვეტად. თუ კრემლი თეთრი სახლის მოთხოვნას არ დაეთანხმება, ძალაში შევა ახალი მომატებული საბაჟო ტარიფები იმ ქვეყნების მიმართ, რომლებიც რუსეთისაგან ნავთობს ყიდულობენ. სანქციის მიზანი და განხორციელების პროცედურა ასეთია: აშშ რუსული იაფი ნავთობისა და გაზის მოყვარული ქვეყნების – ინდოეთის, ჩინეთის (და ალბათ, თურქეთის და სხვების) მიერ წარმოებულ იმპორტირებულ პროდუქციაზე მომატებულ საბაჟო ტარიფებს დააწესებს. მათი ფასი იმდენად გაძვირდება, რომ ამერიკაში მყიდველი აღარ ეყოლება, ანუ ინდური და ჩინური კომპანიები დაზარალდებიან. ზარალის თავიდან ასაცილებლად იგივე ქვეყნები იძულებულნი გახდებიან, რომ რუსეთისაგან ნავთობისა და გაზის შესყიდვა შეწყვიტონ, რის შედეგადაც რუსეთს შემოსავლები შეუმცირდება, ანუ კრემლს აღარ ექნება თანხები უკრაინასთან ომის გასაგრძელებლად. რუსეთი ცეცხლს შეწყვეტს და სამშვიდობო მოლაპარაკებაზე დათანხმდება.

კონგრესში ზოგიერთი დეპუტატი უფრო რადიკალურად არის განწყობილი, რომლებიც 500%-იან სანქციების დაწესებას მოითხოვენ.

უეჭველია, რომ დონალდ ტრამპი სერიოზულად არის განწყობილი. თუ გავითვალისწინებთ იმ ფაქტს, რომ მან იძულებული გახადა იაპონია და ევროკავშირი სავაჭრო ხელშეკრულებების დადებისას აშშ-ის მოთხოვნებზე დათანხმებულიყვნენ, განა თეთრი სახლი კრემლის წინაშე უკან დაიხევს?

როგორც კი ინდოეთი და ჩინეთი მტკივნუულ დარტყმას იგრძნობენ ამერიკასაგან, ისინი იძულებულნი გახდებიან რუსეთისაგან ნავთობ-გაზის შესყიდვა შეამცირონ (ან საერთოდ შეწყვიტონ). ამით დაინგრევა ვლადიმერ პუტინის გენერალური გეგმა რუსეთის იმპერიული ძლიერების აღდგენის შესახებ.

რუსეთი უკრაინის ფრონტზე წარუმატებლობას განიცდის. მართალია, კრემლმა დრონებითა და რაკეტებით უკრაინული ქალაქების დაბომბვა გააძლიერა, მაგრამ ფაქტია, რომ მაისში დაწყებულ შეტევას რუსეთის არმიისათვის რაიმე მნიშვნელოვანი წარმატება არ მოუტანია. ვლადიმერ პუტინი ბოლო დროს მუდმივად ცდილობს რომელიმე მსხვილი უკრაინული ქალაქის დაპყრობას, მაგრამ უშედეგოდ – პოკროვსკს და კონსტანტინოვკას ისევ უკრაინელები აკონტროლებენ. უკრაინელები მამაცურად იბრძვიან, რუსები უამრავ ჯარისკაცს კარგავს – კრემლის ზარალმა უკვე მილიონს მიაღწია დაღუპულებისა და დაჭრილების სახით. ეს ნიშნავს ყოველდღიურად 1080 რუსი მებრძოლის დაღუპვა-დასახიჩრებას.

ასევე ნაკლებად სავარაუდოა, რომ რუსეთი ათასკილომეტრიან ფრონტის ხაზზე რაიმე წარმატებას მიაღწევს მას შემდეგ, რაც დონალდ ტრამპი უკრაინას მეტ იარაღს მიაწვდის. უკრაინელებს თუ იარაღი საკმარისი რაოდენობით ექნებათ, ისინი რუსებს უკან დაახევინებენ და საეჭვოა პუტინმა ის ტერიტორია შეინარჩუნოს, რაც ბოლო დროს დაიპყრო. კრემლს ირანის იმედიც აღარ ექნება, რადგან თეირანი მნიშვნელოვნად არის დასუსტებული ისრაელთან (და აშშ-სთან)  ამასწინანდელი საჰაერო შეტაკების გამო.

არის იმის ნიშნებიც, რომ თვითონ ვლადიმერ პუტინს მისსავე გარემოცვაში ბევრი არ ეთანხმება, რასაც მოსკოვში მიმდინარე საკადრო წმენდა მოწმობს. ზოგიერთი მაღალჩინოსანი ჩინოვნიკი სიცოცხლეს თვითმკვლელობით ამთავრებს, ცნობილი ოლიგარქები კი ქვეყნიდან გაქცევის დროს იქნენ დაკავებულები. ზოგიერთი მაღალჩინოსანი ოფიცერი, რომლებსაც ყოფილ თავდაცვის მინისტრთან სერგეი შოიგუსთან ახლო ურთიერთობა ჰქონდათ, დაპატიმრებულები იქნენ კორუფციის ბრალდებით.

იმ სიძნელეების მასშტაბს, რასაც ვლადიმერ პუტინი შეეჯახა ომის გამო, მოწმობს ის ფაქტი, რომ იგი იძულებული გახდა გასულ კვირას ყოველწლიური სამხედრო-საზღვაო აღლუმის ჩატარება გაეუქმებინა – უკრაინაში განცდილი დიდი დანაკარგების გამო.

ამრიგად, დონალდ ტრამპის გადაწყვეტილება ვადების შემცირების თაობაზე დროულია – ის იმ დროს იქნა მიღებული, როცა ვლადიმერ პუტინს, ყოყოჩობის მიუხედავად, ე.წ. „სპეციალური სამხედრო ოპერაციის“ გაგრძელების ვარიანტები უმთავრდება.

თუ რუსეთის პრეზიდენტი გამოფხიზლდება და მიხვდება, რომ მას უკრაინაში ომის მოგების შანსი არ აქვს, მას სხვა არჩევანი არ ექნება იმის გარდა, რომ დონალდ ტრამპის მოთხოვნას დათანხმდეს – ცეცხლი შეწყვიტოს და სამშვიდობო მოლაპარაკება დაიწყოს.

სრულად
გამოკითხვა
ვინ გაიმარჯვებს რუსეთ - უკრაინის ომში?
ხმის მიცემა
სხვათა შორის

მსოფლიოს ისტორიაში, უდიდესი იმპერიები ტერიტორიით(მლნ კვ. კმ): ბრიტანეთი - 35.5 მონღოლეთი - 24.0 რუსეთი - 22.8 ქინგის დინასტია (ჩინეთი) - 14.7 ესპანეთი - 13.7 ხანის დინასტია (ჩინეთი) - 12.5 საფრანგეთი - 11.5 არაბეთი - 11.1 იუანების დინასტია (ჩინეთი) - 11.0 ხიონგნუ - 9.0 ბრაზილია - 8.337 იაპონია - ~8.0 იბერიული კავშირი - 7.1 მინგის დინასტია (ჩინეთი) - 6.5 რაშიდუნების ხალიფატი (არაბეთი) - 6.4 პირველი თურქული სახანო - 6.0 ოქროს ურდო - 6.0 აქემენიანთა ირანი - 5.5 პორტუგალია - 5.5 ტანგის დინასტია (ჩინეთი) - 5.4 მაკედონია - 5.2 ოსმალეთი - 5.2 ჩრდილო იუანის დინასტია (მონღოლეთი) - 5.0 რომის იმპერია - 5.0

Ford, საავტომობილო ბაზრის დომინანტი მაშინ, როდესაც საავტომობილო ბაზარი ჯერ კიდევ ჩამოყალიბების პროცესში იყო, Ford Model T იყო დომინანტი მანქანა. 1916 წლის მონაცემებით, ის მსოფლიოში ყველა ავტომობილის 55%-ს შეადგენდა.

ილია ჭავჭავაძე: "როცა პრუსიამ წაართვა საფრანგეთს ელზასი და ლოტარინგია და პარლამენტში ჩამოვარდა საუბარი მასზედ, თუ რაგვარი მმართველობა მივცეთო ამ ახლად დაჭერილს ქვეყნებს, ბისმარკმა აი, რა სთქვა: ,,ჩვენი საქმე ელზასსა და ლოტარინგიაში თვითმმართველობის განძლიერება უნდა იყოსო. ადგილობრივნი საზოგადოების კრებანი უნდა დავაწყოთო ადგილობრივის მმართველობისთვისაო. ამ კრებათაგან უფრო უკეთ გვეცოდინება იმ ქვეყნების საჭიროება, ვიდრე პრუსიის მოხელეთაგანა. ადგილობრივთა მცხოვრებთაგან ამორჩეულნი და დაყენებულნი მოხელენი ჩვენთვის არავითარს შიშს არ მოასწავებენ. ჩვენგან დანიშნული მოხელე კი მათთვის უცხო კაცი იქნება და ერთი ურიგო რამ ქცევა უცხო კაცისა უკმაყოფილებას ჩამოაგდებს და ეგ მთავრობის განზრახვასა და სურვილს არ ეთანხმება. მე უფრო ისა მგონია, რომ მათგან ამორჩეულნი მოხელენი უფრო ცოტას გვავნებენ, ვიდრე ჩვენივე პრუსიის მოხელენი”. თუ იმისთანა კაცი, როგორც ბისმარკი, რომელიც თავისუფლების დიდი მომხრე მაინდამაინც არ არის, ისე იღვწოდა თვითმმართველობისათვის, მერე იმ ქვეყნების შესახებ, რომელთაც გერმანიის მორჩილება არამც თუ უნდოდათ, არამედ ეთაკილებოდათ, თუ ამისთანა რკინის გულისა და მარჯვენის კაცი, როგორც ბისმარკი, სხვა გზით ვერ ახერხებდა ურჩის ხალხის გულის მოგებას, თუ არ თვითმმართველობის მინიჭებითა, სხვას რაღა ეთქმის."

დედამიწაზე არსებული ცოცხალი არსებებიდან მხოლოდ ადამიანს და კოალას აქვთ თითის ანაბეჭდი

ინდოელი დიასახლისები მსოფლიო ოქროს მარაგის 11% ფლობენ. ეს უფრო მეტია, ვიდრე აშშ-ს, სავალუტო ფონდის, შვეიცარიის და გერმანიის მფლობელობაში არსებული ოქრო, ერთად აღებული.

დადგენილია, რომ სასოფლო-სამეურნეო კულტურათა მოსავლიანობის განმსაზღვრელ კომპლექსურ პირობათა შორის, ერთ-ერთი თესლის ხარისხია. მაღალხარისხოვანი ჯიშიანი თესლი ერთ-ერთი მნიშვნელოვანი ფაქტორია მოსავლიანობის გასადიდებლად, რაც აგრეთვე დასაბუთებულია ხალხური სიბრძნით "რასაც დასთეს, იმას მოიმკი". - ქართული გენეტიკისა და სელექცია–მეთესლეობის სკოლის ერთ-ერთი ფუძემდებელი, მეცნიერებათა დოქტორი, აკადემიკოსი პეტრე ნასყიდაშვილი

ებოლა, SARS-ი, ცოფი, MERS-ი, დიდი ალბათობით ახალი კორონავირუსი COVID-19-იც, ყველა ამ ვირუსული დაავადების გავრცელება ღამურას უკავშირდება.

ყველაზე დიდი ეპიდემია კაცობრიობის ისტორიაში იყო ე.წ. "ესპანკა" (H1N1), რომელსაც 1918-1919 წლებში მიახლოებით 100 მილიონი ადამიანის სიცოცხლე შეეწირა, ანუ დედამიწის მოსახლეობის 5,3 %.

იცით თუ არა, რომ მონაკოს ნაციონალური ორკესტრი უფრო დიდია, ვიდრე ქვეყნის არმია.