აზერბაიჯან - სომხეთის ომი 27 სექტემბერს (სოხუმის დაცემის დღე!) დაიწყო და 10 ნოემბერს სამხრივი (აზერბაიჯანი, სომხეთი, რუსეთი) ხელშეკრულებით დასრულდა.
ამ ხელშეკრულებას ხელმოწერის გეოგრაფიული ადგილმდებარეობა არ გააჩნია! ის დისტანციურად იქნა ხელმოწერილი. ამასთან, ხელმოწერისას რუსეთისა და აზერბაიჯანის პრეზიდენტები: ვლადიმერ პუტინი და ილჰამ ალიევი ვირტუალურ სივრცეში ჩანდნენ, ხოლო სომხეთის პრემიერ - მინისტრი ნიკოლ ფაშინიანი არც გამოჩენილა.
აზერბაიჯანმა დაიბრუნა სომხების მიერ (მთიანი ყარაბახის თვითგამოცხადებული რესპუბლიკის სახით) საბჭოთა კავშირის დროს აზერბაიჯანის სსრ -ში შემავალი ტერიტორიები -ყოფილი მთიანი ყარაბახის ავტონომიური ოლქის გარეთ მთლიანად, ხოლო ყოფილი ოლქის საზღვრებში მესამედი. ხელშეკრულების შესასრულებლად რეგიონში 5 წლით, შემდგომში ამ ვადის გაგრძელების მექანიზმით, შევიდნენ რუსი "მშვიდობის დამცველები". საქართველოსათვის მნიშვნელოვანია, რომ სამხრეთ კავკასიაში შეიქმნა საბჭოთა კავშირის დაშლის პროცესების განვითარების დროს თვითგამოცხადებული რესპუბლიკის სამხედრო -პოლიტიკური კრახის პრეცედენტი. მნიშვნელოვანია რუსეთის სამხედროების აზერბაიჯანის ტერიტორიაზე დაბრუნება, რა ფორმით, ეს სხვა საკითხია. ყველაფერი ეს ახალ დინამიკას იძენს და უშუალოდ, ათასი ხაზით დაკავშირებულია საქართველოსთან. საჭიროა მოსალოდნელი ცვლილებების გათვლა და საქართველოს მზადყოფნა ამ ცვლილებებისადმი იმის მიხედვით, თუ რა იქნება დადებითი და რა უარყოფითი საქართველოსათვის.
საქართველოს ეკონომიკურად დამაზიანებელი ერთი შედეგის შესახებ. 10 ნოემბრის ხელშეკრულებით ნახჭევანსა და აზერბაიჯანის სხვა ტერიტორიას შორის შეიქმნება დამაკავშირებელი დერეფანი სომხეთის ტერიტორიაზე სიუნიქის (სისაკან, ქართულად -სივნიეთი) რეგიონში. ჯერ ერთი, ასეთი რამ ჯერ არასდროს არ ყოფილა და ეს არის სომხეთის ერთ-ერთი ყველაზე დიდი დათმობა ამ ომის შედეგად და მეორეც, ამით შეიქმნა აზერბაიჯანისათვის (აგრეთვე შუა აზიისათვის) საქართველოზე გამავალი თურქეთის რესპუბლიკასთან დამაკავშირებელი გზის ალტერნატიული მიმართულება. აზერბაიჯანს სახმელეთო გზით შეეძლება თურქეთთან და პირიქით, დაკავშირება საქართველოს ტერიტორიაზე გავლის გარეშე!
ეს გზა ბაქო -თბილისი - ყარსის რკინიგზასთან ერთად კუპეში როგორ გადაანაცვლებს ტვირთების ნაკადს -ესაა დასათვლელი, ხოლო რომ გადაანაცვლებს ფაქტია. დროთა განმავლობაში, მოსალოდნელის, რომ სომხეთი აღიარებს საბჭოთა კავშირის დროინდელ საზღვრებს და ეს შექმნის კიდევ ახალ შესაძლებლობებს საქართველოს გარეშე საგარეო ეკონომიკური კავშირებისათვის!
საქართველოს ამ დროს ამისთვის არ სცალია: ან სძინავს, ან არჩევნების ფალსიფიცირების სისტემაში ცხოვრობს.
მიხეილ ჯიბუტი
