,
ავტორი: კონსტანტინე გამსახურდია
დღეს რუსული "რბილი ძალა" (ჯერჯერობით "რბილი", თორემ ვიცით, გამოგვიცდია მათი ხისტი მეთოდებიც) რომელიც მოსინჯვის რეპეტიციებს ატარებს ქართული სახელმწიფოს ჩამოსაშლელად - და ახლახანს განვითარებული მოვლენები კიდევ ერთ ასეთ მცდელობად უნდა შეფასდეს - ცდილობს დაამკვიდროს აზრი, რომ ეროვნულ-ინდეპენდისტური მოძრაობა არ ღირდა. რამდენ შარს და გაჭირვებას, რამდენ უსიამოვნებას აცდებოდით ქართველებო? თითქოს ცინიკურად გვეკითხებიან ისინი და იგივე აზრს უფრო მძიმე და შეურაცხმყოფელი ფორმით აწერინებენ თავიანთ ტროლებს.
როდესაც საქართველოს სტატუსზე და მის მდგომარეობაზე მსჯელობენ ჯერ ცარისტულ ეპოქაში, 1801-1917 წლებში, ასევე საბჭოთა სოციალიზმის დროს, 1921-1990 წლებში, ხშირად იყენებენ ტერმინს "კოლონიალიზმი". ეს ტერმინი ძირშივე მცდარია და უვარგისია რუსეთი იმპერიასთან - მის როგორც ცარისტულ, ისე ბოლშევიკურ სახესხვაობასთან მიმართებაში. ის არც პოსტოკომუნისტურ ანუ დღევანდელი რუსეთის ფორმაციასთან მიმართებაში ივარგებს.
კოლონიებში არც ბრიტანელები, არც ფრანგები, არც პორტუგალიელები, არც ჰოლანდიელები, არც გერმანელები არ ცდილობდნენ იმ ხალხების ასიმილირებას და მათი ტერიტორიების საბოლოო მიერთებას, რომლებიც ცხოვრობდნენ კოლონიებში. კოლონიზატორმა იცოდა, რომ კოლონიის დატოვება ადრე თუ გვიან მოუწევს. ის დადებითი თუ უარყოფითი კვალი, რომელიც კოლონისტებმა თავიანთი ადმინისტრირების ქვეშ მყოფ კოლონიებში დატოვეს, მოგვიანებით აღმოჩნდა ტრიგერი მიგრანტების უზარმაზარი ნაკადების გადასვლისთვის ევროპულ ქვეყნებში. დღეს გასაკვირი არ არის ბრიტანეთში ინდოელების, პაკისტანელების, აფრიკელების თუ სხვა ქვეყნებიდან წამოსული მიგრანტების დიდი რაოდენობა. საფრანგეთში ასევე ცხოვრობენ არაბული მაღრიბიდან, აფრიკიდან წამოსული ადამიანები და ა.შ.
რუსეთთან მიმართებაში სულ სხვა სიტუაციაა. რუსეთი კოლონიას არ ქმნიდა, იგი უბრალოდ ფართოვდებოდა. რუსეთი ან სრულ ასიმილაციას სთავაზობდა დაპყრობილ ტერიტორიებზე მცხოვრებ ხალხებს, ან გარკვეულ შეზღუდულ, უვნებელ ნაციონალიზმსაც კი დაუშვებდა, რომელიც რუსეთის გეოპოლიტიკურ ინტერესებს და ადგილობრივ სამხედრო-პოლიტიკურ ადმინისტრაციას საფრთხეს არ შეუქმნიდა. რა თქმა უნდა ასეთი კასტრირებული ნაციონალიზმი ადრე თუ გვიან სულს დაღაფავდა და ასიმილაციით დაგვირგვინდებოდა. და რა იყო ამ ასიმილაციის მიზანი? ამას პირდაპირ გვასწავლიდნენ: "საბჭოთა ხალხი, როგორც ახალი ისტორიული ერთობა", რაც სინამდვილეში რუსი, რუსულენოვანი ხალხი იყო.
დარწმუნებული ვარ, საქართველო რომელიმე აღნიშნული ევროპული ქვეყნის კოლონია რომ ყოფილიყო და არა რუსეთის ნადავლი ქვეყანა, მისი დეკოლონიზაცია დიდხანს გაგრძელდებოდა და წარმატებით დასრულდებოდა. მიჭირს თქმა როგორი იქნებოდა ორ გუბერნიად ქცეული საქართველოს ბედი იმ შემთხვევაში, თუკი რუსეთის იმპერია გადალახავდა 1917 წლის კრიზისს და შედარებით დემოკრატიულ რელსებზე გადავიდოდა - რახან ისტორია სხვაგვარად განვითარდა და ჩვენ მხოლოდ ჰიპოთეტიკაში ვართ, აქაც ყველაფერი ღიაა. სრულიად შესაძლებელია, ეტაპობრივად მომხდარიყო ქართული სახელმწიფოს რესტავრაცია, თუმცა საპირისპირო ოფციაც შესაძლებელია.
საბჭოთა სინამდვილეს ჰქონდა თავისი მშვიდი და სტაბილური მხარე, თავისი ე.წ. წესრიგი. ასე თუ ისე ფუნქციონირებადი ერთპარტიული მმართველობითი სისტემა, მკაცრად ცენტრალიზებული, გეგმიური ეკონომიკა, სოცქვეყნების საერთო ბაზარი, ვარშავის ხელშეკრულებაზე დაფუძნებული თავდაცვის ორგანიზაცია. ის, რასაც "სოციალისტური სისტემა ერქვა" სინამდვილეში იყო ფეოდალიზმის დეკადენტური ფორმების და სახელმწიფო კაპიტალიზმის ცალკეული ელემენტების უცნაური სინთეზი, დაფუძნებული ტოტალურ მორჩილებაზე და იდეოლოგიზირებულ სიცრუეზე. ცხოვრების სტანდარტი დაახლოებით იყო განვითარებულ ევროპა-ამერიკა-იაპონიასა და აზია-აფრიკის "მესამე სამყაროს" ქვეყნებს შორის. ამიტომაც სსრკ-ს და სოცქვეყნებს "მეორე სამყარო" ერქვათ.
ამ ყოველივესთან ერთად პარალელურ სივრცეში არსებულ საბჭოურ კოშმარს არ ახსენებენ. საბჭოთა უსაფრთხოების და საზოგადოებრივი წესრიგის დამცველი ორგანოები არეულობების, როგორც მოცემულობის ძირშივე პრევენციის და აღმოფხვრის მიზნით ხშირად მიმართავდნენ დრაკონულ ზომებს. ესვე იყო საზოგადოებრივი წესრიგის ანუ რეჟიმის ძირითადი მატრიცა. (როგორც ანეგდოტშია, მოლა ნასრედინი ბავშვს მხოლოდ იმიტომ სცემს, რომ ხეზე არ ავიდეს) ამასთან მათი ამოცანა იყო ადამიანების იმდენად იდეოლოგიზება, რომ მათში საერთოდ ჩაკლულიყო უნარი რაიმე აზრის ან შეხედულების წამოქმნისა. კულტურაში მოქმედებდა მკაცრი ცენზურა და ვისაც ამის უფლებას მიეცემოდა ზემოდან, მასვე შეეძლო რამდენადმე გასცდენოდა ცენზურის ჩარჩოს. თუკი ამას უნებართვოდ თავზე აიღებდა, მერე უკვე დაისჯებოდა. გაყალბებული იყო ისტორია, ტოტალურად მოთვინიერებული მწერლობა. რელიგიურ ინსტიტუციებში შეგზავნილი იყო აგენტურა და ისინი გამოიყენებოდა სსრკ-ს საგარეო-პოლიტიკური მიზნებისთვის.
ამის სიტუაციის შესახებ ზ. გამსახურდიას და მ. კოსტავას თვითგამოცემაში დაბეჭდილი აქვთ ვინმე დიდებულიძის (აშკარად ფსევდონიმია) ლექსი "ჩემი თაობა". ეს ტექსტი, რომელიც ბოლო ხანებში პეტრე გრუზინსკისაც კი მიეწერა, კარგად მოგვითხრობს საბჭოეთის ცხოვრებაზე და არა ისე, როგოროც "სოვკოების" ნარატივშია: იქ ყველაფერი კარგად იყო.
"ჩემი თაობა".
შიშში აღზრდილი,
უნდობლობით დაკაცებული,
ციხის მუქარით გამწარებული
მე მეცოდება კასტრირებული ჩემი თაობა,
ვისაც ღალატად უთვლიდნენ სინდისს
და უმეცრებად გამბედაობას.
სხვისი ბრძანებით ნამღერი ჰიმნით,
სხვისი კარნახით წაკითხულ წიგნით,
დობერმანივით ერთნაირი გარეთ თუ შიგნით
მე მეცოდება კასტრირებული ჩემი თაობა.
ან გაყიდული სულით ხორცამდე,
ან ციხე-ციხე ნათრევ-ნაცემი,
ან დარდით ღვინის კასრში ჩამხრჩვალი,
ან ჩინ-მედლებით სავსე, გამცემი.
რაც ჰქონდა წმინდა -
ყველაფერი ხალხში დაობდა,
თან მეზიზღება, თან მეცოდება
ჩემი თავიც და ჩემი თაობაც.
რა გააჩნია, რა დატოვოს, რა გაიხსენოს,
პირუტყვის შიში, გადამდები სენი - საზარი,
თუ თავის ლანდი ცისფერ ქუდით, რუხი მაზარით
და სასაკლაო უზარმაზარი,
თუ თავის ყოფის სირცხვილი და არარაობა?!
მე მეცოდება კასტრირებული ჩემი თაობა.
დღეს თამაშია ვნებათა ღელვის,
მხოლოდ თამაში,
გრძელი, გაბმული,
სურვილი იმის, რაც სულს აკლია,
ეს სპექტაკლია
ცუდად დადგმული
და ყალბი ასლი სინამდვილისა.
„სუფრა - ასე ჰქვია ქართულ მოლხენა-დროსტარებას, რომელიც სტუმართმოყვარეობისა და მხიარულების განსახიერებას წარმოადგენს. რომელი კერძებს მიირთმევენ ქართველები სტუმრებთან ერთად? ჩვენი კორესპონდენტი შეეცადა ქართული სუფრის დიდებულება ეჩვენებინა და დარწმუნდებით, რომ ეს მართლაც კარგად გამოუვიდა“, - ასე იწყება გერმანულ გაზეთ „ფრანკფურტერ ალგემაინე ცაითუნგში“ (Frankfurter Allgemeine Zeitung) გამოქვეყნებული სტატია სათაურით „ქართული სამზარეულოს მრავალფეროვნება“ (ავტორი - მაიკე ფონ გალენი).
გთავაზობთ პუბლიკაციას შემოკლებით:
„როცა მივედით, მაგიდა უკვე გაშლილი დაგვხვდა: თეფშებზე დაწყობილი ყველით და ლორით, ნიგვზის ფარშიანი ბადრიჯნით, მხალეულობით, მწვანილით, კიტრით და პომიდორით... მათ შორის ჩადგმულია გრაფინები მოცხარის წვენით და ტარხუნის ლიმონათის ბოთლებით. ოფიციანტი წითელ ღვინოს ბოკალებში ასხამს. გარეთ თბილისური საღამოა, რესტორან „რიგის“ დარბაზში გაშლილ გრძელ მაგიდაზე კი ქართული სუფრა - ქართული ქეიფი იწყება.
ისინი, რომლებიც ქართულ სამზარეულოს არ იცნობენ, მადააღძრულები სწრაფად მიირთმევენ სიმინდის ფქვილისაგან გამომცხვარ თბილ მჭადებს, სალათებს და ყველს. მაგრამ ვინც იცის, ის ნელ-ნელა ჭამს და მთავარს ელოდება...
ქართველი ქალბატონი თიკო ტუსკაძე, რომელიც ლონდონში ცხოვრობს, მაგრამ ახლა სამშობლოში იმყოფება, ჩვენი გიდის როლს ასრულებს და ქართულ სუფრას გვაცნობს როგორც „გემრიელი საჭმელების უსასრულო რიგს“. იგი კულინარული წიგნის ავტორია და გვიხსნის, თუ რომელი საჭმელი როგორ მივირთვათ.
ზოგიერთმა უკვე საკმაო რაოდენობის სალათა მიირთვა, რომ მაგიდაზე ახალი კერძები მოაქვთ - მოხრაკულ-მოთუშული სოკო, ხაჭაპური, ხორცით მომზადებული კერძები... საჭმლით სავსე თეფშები სულ უფრო მრავლდება და მაგიდაზე თავისუფალი სივრცე მცირდება, თუმცა ახალ-ახალი ნუგბარისათვის ადგილი მოიძებნება.
„სტუმართმოყვარეობა - ქართული კულტურის განუყოფელ ნაწილს წარმოადგენს, რაც კარგად არის გამოხატული ქართულ სუფრაში, როცა მაგიდას ეროვნულ სამზარეულოს კერზები ამშვენებს“, - განმარტავს მაკა თარაშვილი. რა თქმა უნდა, იგი ახალბედა სუფრის წევრებისაგან განსხვავებით, შეცდომებს არ უშვებს და ყველაფერს ერთად არ მიირთმევს. მან კარგად იცის, რა როდის უნდა მიირთვას და უცხოელ სტუმრებს ჭამის საიდუმლოებას ასწავლის: როდის დგება მწვადის, „ჩაქაფულის და საჭმელების მიღების დრო...
ქართული ტრადიციის თანახმად, სუფრაზე იმდენი საჭმელი უნდა იყოს, რომ სტუმრების წასვლის შემდეგაც საკმაო რაოდენობით უნდა დარჩეს: „სუფრა, რომელზეც არაფერი აღარ რჩება, საქართველოში არ არსებობს“, - ამბობს მაკა თარაშვილი, - მასპინძლები იფიქრებენ, რომ სტუმრები მშივრები დარჩნენ. ამიტომ ყველაფერი უამრავია“.
რესტორანი „ქეთო და კოტე“ ძველი თბილისის უბანში, შემაღლებულ ადგილზე მდებარეობს. დარბაზში მყუდრო გარემოა შექმნილი. მაგიდები ყოველთვის მდიდრულადაა გაშლილი - ტრადიციული კერძები თანამედროვე სტილითაა გაფორმებული. თავდაპირველად თვენ მოგართმევენ ცივ და ვეგეტარიანულ კერძებს, ბოსტნეულს, შემდეგ გამომცხავარს, ცომეულს, ბოლოს კი ხორცით მომზადებულ საჭმელებს.
ქართული სუფრის ტრადიციაა თამადა, ანუ დროსტარების ხელმძღვანელი. იგი სუფრის თავში ზის და სადღეგრძელოებს ამბობს. რესტორან „შატო მუხრანში“, სადაც ჩვენ ვიყავით (თბილისიდან ერთი საათის სავალზე), მეღვინე პატრიკ ჰონეფმა ჩვენი სტუმრობის სადიდებელი სადღეგრძელო წარმოსთქვა. გერმანელი მეღვინე უკვე მრავალი წელია საქართველოში ცხოვრობს, ოჯახიც აქ ჰყავს. პატრიკი მადლობას გვიხდის სტუმრობისათვის, რომ გერმანელი ტურისტები საქართველოთი დაინტერესდნენ და კავკასიურ ქვეყანას ეწვივნენ.
მასპინძელი გვიხსნის, რომ სუფრის თამადა ყურადღებით ისმენს სტუმრების საუბარს სადღეგრძელოებისათვის იმპულსის მისაცემად. იგი დისკუსიას ზომიერ მიმართულებას აძლევს და განწყობას ამაღლებს. ამიტომაც თამადა ისეთი პიროვნებაა, რომელიც ცნობილია თავისი კეთილი ხასიათით, გონებამახვილობით და ინტელექტით.
თუ როგორ მზადდება კლასიკური ქართული კერძები, ამას თქვენ თბილისიდან საკმაოდ მოშორებით, კახეთში გაიგებთ, სადაც ღვინის კომპანია „შუმის“ რესტორანი მდებარეობს. აქ სტუმარი საკუთარი თვალით ხედავს, თუ როგორ ცხვება ქართული თონის პური, როგორ კეთდება ხინკალი, რომელიც ქართული სამზარეულოს ერთ-ერთ დიდებულ და გემრიელ კერძს წარმოადგენს.
