USD 2.7384
EUR 2.8548
RUB 2.6619
თბილისი
კონდოლიზა რაისი და რობერ გეიტსი - დრო უკრაინის მხარეზე არ არის
თარიღი:  282

ამერიკულმა გაზეთმა „ვაშინგტონ პოსტმა“ (The Washington Post) 7 იანვარს გამოაქვეყნა სტატია სათაურით „დრო უკრაინის მხარეზე არ არის“ (ავტორები - კონდოლიზა რაისი და რობერტ გეიტსი). მასში გაანალიზებულია რუსეთ-უკრაინის ომის მიმდინარეობა, მოცემულია გარკვეული შეფასებები, პროგნოზები, ასევე რეკომენდაციები, თუ რა უნდა გააკეთონ აშშ-მა და მისმა ნატოელმა მოკავშირეებმა რუსეთის აგრესიის შესაჩერებლად, უკრაინის დასახმარებლად და ვლადიმერ პუტინის დასამარცხებლად. აქვე შეგახსენებთ, რომ კონდოლიზა რაისი აშშ-ის სახელმწიფო მდივანი იყო 2005 წლიდან 2009 წლამდე, ხოლო რობერტ გეითსი - აშშ-ის თავდაცვის მინისტრი 2006 წლიდან 2011 წლამდე.

გთავაზობთ პუბლიკაციას მცირე შემოკლებით:

უკრაინის ომთან დაკავშირებით დღეს, ერთადერთი, რაშიც შეიძლება დარწმუნებული ვიყოთ, ისაა, რომ საბრძოლო მოქმედებები და ნგრევა გაგრძელდება.

ვლადიმერ პუტინს თავისი მიზნები არ შეუცვლია - ის ძველებურად ფიქრობს უკრაინა რუსეთის კონტროლქეშ დააბრუნოს, ან, წინააღმდეგ შემთხვევაში, ისე გაანადგუროს, რომ სიცოცხლის უნარი აღარ ჰქონდეს. პრეზიდენტს სჯერა, რომ თავის ისტორიულ, მესიანურ მისიას ასრულებს, რაც რუსეთის იმპერიის აღდგენით გამოიხატება. ამ მისიის შესრულება კი, როგორც მრავალი წლის წინ ზბიგნევ ბჟეზინსკიმ აღნიშნა,  უკრაინის გარეშე შეუძლებელია.

ჩვენ ორივეს არაერთხელ გვქონია საქმე ვლადიმერ პუტინთან და დარწმუნებულნი ვართ. რომ დრო მის მხარეზეა: მას შეუძლია დაქანცოს და წელში გატეხოს უკრაინა, მას სჯერა, რომ საბოლოოდ ევროპისა და აშშ-ის ერთიანობა უკრაინის დასახმარებლად შესუსტდება და ბზარები გაუჩნდება. რა თქმა უნდა, ომის გაგრძელებით რუსეთის ეკონომიკა და მოსახლეობაც დაზარალდება, მაგრამ რუსებს უარესიც ბევრჯერ უნახავთ და გადაუტანიათ.

ვლადიმერ პუტინისათვის დამარცხება არცერთი ვარიანტი არ არის. მას არ შეუძლია უკრაინას ოთხი ოლქი დაუბრუნოს, რომელიც მან რუსეთის კუთვნილებად გამოაცხადა. თუ იგი მიმდინარე წელს სამხედრო წარმატებას ვერ მიაღწევს, მაშინ მან უკრაინის აღმოსავლეთ და სამხრეტ ნაწილებში ისეთი პოზიციები მაინც უნდა შეინარჩუნოს, რომლებიც სამომავლოდ შეტევითი მოქმედების განახლებისათვის დაჭირდება: ქვეყნის შავიზღვისპირა დარჩენილი ნაწილის ხელში ჩასაგდებად, დონბასის მთლიანად გასაკონტროლებლად, შემდეგ კი დასავლეთისკენ წინსვლის მიზნით. თუ გავითვალისწინებთ იმას, რომ ყირიმის მიტაცებიდან რუსეთის არმიის შეჭრამდე რვა წელი გავიდა, პუტინისათვის ომის ერთ წელს მნიშვნელობა არ აქვს. იგი კიდევ მოითმენს, რომ თავისი დანიშნულების შესრულებას მიაღწიოს.

ამასობაში კი, მიუხედავად იმისა, რომ უკრაინა გმირულად უწევს წინააღმდეგობას რუსეთის არმიას და უკრაინის შეიარაღებულმა ძალებმა ბრწყინვალედ გამოავლინეს საკუთარი შესაძლებლობები, ქვეყნის ეკონომიკა სულ უფრო და უფრო ინგრევა და ზარალდება. მილიონობით მცხოვრები საზღვარგარეთ არის გაქცეული, მისი ინფრასტრუქტურა იშლება და ნადგურდება, ხოლო ბუნებრივი სიმდიდრეების მნიშვნელოვანი ნაწილი, მთავარი სამრეწველო რეგიონები, აგრეთვე სასოფლო-სამეურნეო სავარგულები რუსეთის კონტროლქვეშ არის მოქცეული. უკრაინის სამხედრო პოტენციალი და ეკონომიკა თითქმის მთლიანად დასავლურ მიწოდებებზეა დამოკიდებული, პირველ რიგში, აშშ-ის მიერ გაწეულ დახმარებაზე. და თუ უკრაინა რუსეთის არმიის წინააღმდეგ ბრძოლაში რაიმე მნიშვნელოვან სამხედრო წარმატებას ვერ მიაღწევს, თუ სიტუაცია ჩიხში მოექცევა, უეჭველია, დასავლეთის ზეწოლა კიევზე გაიზრდება - მოლაპარაკებისა და ცეცხლის შეწყვეტის მიზნით. ამასთან, რა თქმა უნდა, დღევანდელი ვითარების გათვალისწინებით, ცეცხლის შეწყვეტას რუსეთის არმია თავისი გაძლიერებისთვის გამოიყენებს და სამომავლო შეტევისათვის მოემზადება. ეს მიუღებელია.

ერთადერთი შესაძლებლობა იმისა, რომ აშშ-სა და მისი მოკავშირეებისათვის ასეთი სცენარის განვითარება თავიდან იქნეს აცილებული, ისაა, რომ უკრაინას სასწრაფოდ და მკვეთრად უნდა გაეზარდოს იარაღისა და იმ ყველაფრის მიწოდება, რაც საკმარისი იქნება რუსეთის არმიის შეტევების შესაჩერებლად და რუსული ჯარის უკან დასახევად ქვეყნის აღმოსავლეთსა და სამხრეთში. კონგრესმა უკვე საკმაო რაოდენობის ფული გამოყო კიევისათვის მისაცემი იარაღის ფასის გადასახდელად. ახლა მთავარია, რომ ამერიკამ [და მისმა ნატოელმა  მოკავშირეებმა] დროულად გაუგზავნონ უკრაინას ის, რაც მას ჭირდება - უპირველესად, მობილური ჯავშანტექნიკა. ამას წინათ [თეთრი სახლის მიერ] მიღებული გადაწყვეტილება კიევისათვის „ბრედლის“ საბრძოლო მანქანების მიწოდების თაობაზე, რასაკვირველია, ქებას იმსახურებს, თუმცა ცოტა დაგვიანებულია - კარგი იქნებოდა, რომ ეს უფრო ადრე მომხდარიყო. რადგან სერიოზული ლოჯისტიკური პრობლემები არსებობს კიევისათვის ამერიკული მძიმე ტანკების „აბრამსების“ მიწოდების საკითხში, ეს დანაკლისი გერმანიამ და სხვა მოკავშირეებმა უნდა შეავსონ. ნატოს წევრმა ქვეყნებმა უკრაინას ასევე უნდა მისცენ შორი მოქმედების რაკეტები, გაუმჯობესებული უპილოტო საფრენი აპარატები, დიდი რაოდენობით საბრძოლო მასალები (საარტილერიო ჭურვების ჩათვლით), უკრაინას უნდა მიეცეს უფრო მეტი შესაძლებლობები და ტექნიკა, მეტი მოწყობილობა დაზვერვისა და თვალთვალის მიზნით. ეს აუცილებელია გაკეთდეს არა თვეების, არამედ უფრო სწრაფად, კვირეების განმავლობაში.

კონგრესის წევრები და ჩვენი საჯარო დისკურსის სხვა მონაწილეები სულ უფრო ხშირად სვამენ კითხვას: „რატომ უნდა გვაღელვებდეს ჩვენ უკრაინის საკითხი? ეს ხომ ჩვენი ომი არ არის“. მაგრამ გავიხსენოთ - ამერიკის შეერთებული შტატები თავის მწარე გამოცდილებაზე - 1914, 1941 და 2001 წლებში - დარწმუნდა, რომ საერთაშორისო სამართლისა და საერთაშორისო წესრიგის უზენაესობაზე არაპროვოცირებული აგრესიისა და თავდასხმის იგნორირება არ შეიძლება. ბოლოსდაბოლოს, ჩვენი უსაფრთხოებაც საფრთხის ქვეშ აღმოჩნდა და იძულებული გავხდით, ომებში ჩაბმვულიყავით. ამჯერად მსოფლიოს ეკონომიკაში, მათ შორის ჩვენშიც, უკვე იგრძნობა ინფლაციური გავლენა, დამუხრუჭდა წარმოების ზრდა, რაც ვლადიმერ პუტინის მიზანმიმართული აგრესიით არის გამოწვეული. უკეთესი იქნება, რომ იგი ახლა შევაჩეროთ, ვიდრე შემდეგ, როცა ამერიკას და მის მოკავშირეებს შეიძლება ბევრად მეტი ძალისხმევა დაჭირდეთ. ჩვენ უკრაინაში გვყვავს ისეთი პარტნიორი, რომელიც მზად არის ომის სიმძიმე საკუთარ ზურგზე გადაიტანოს ისე, რომ ჩვენ სამომავლოდ იგივეს გაგკეთება არ მოგვიწიოს.

გასულ თვეში კონგრესის წინაშე პრეზიდენტ ვოლოდიმირ ზელენსკის გამოსვლამ ჩვენ  უინსტონ ჩერჩილის  1941 წლის თებერვლის მოწოდება გაგვახსენა: „მოგვეცით ინსტრუმენტები და ჩვენ დავასრულებთ საქმეს". ვეთანხმებით ჯო ბაიდენის ადმინისტრაციის პოზიციას რუსეთთან პირდაპირი კონფრონტაციის თავიდან ასაცილებლად, თუმცა ამით გათამამებულმა ვლადიმერ პუტინმა, შესაძლოა, არჩევანი არ დაგვიტოვოს. შესაბამისად, მომავალში რომ რუსეთთან კონფრონტაცია თავიდან იქნეს აცილებული, უკრაინას დღეს უნდა დავეხმაროთ, რომ აგრესორს და ოკუპანტს საკადრისი პასუხი გასცეს, მტერს უკან დაახევინოს.

ეს არის ისტორიის ის გაკვეთილი, რითაც უნდა ვიხელმძღვანელოთ. ის გვიბიძგებს იმ გადაუდებელი მოქმედებისათვის, რომელიც დროულად უნდა განხორციელდეს, სანამ ძალიან არ დაგვიანებულა.

წყარო: https://www.washingtonpost.com/opinions/2023/01/07/condoleezza-rice-robert-gates-ukraine-repel-russia/

მოამზადა სიმონ კილაძემ

ანალიტიკა
«The Washington Post» (აშშ): „ომისადმი შიშის გამო, საქართველო რუსეთისაკენ დაბრუნებას ირჩევს“

ამერიკული გაზეთი „ვაშინგტონ პოსტი“ (The Washington Post) აქვეყნებს სტატიას სათაურით „ომისადმი შიშის გამო, საქართველო რუსეთისაკენ დაბრუნებას ირჩევს“ (ავტორი - მარია ილიუშინა), რომელშიც განხილულია არჩევნებისშემდგომი სიტუაცია საქართველოში.

გთავაზობთ პუბლიკაციას შემოკლებით:

(...) ქართველთა უმრავლესობა - გამოკითხვების მიხედვით, 80%-ზე მეტი - მხარს უჭერს ქვეყნის ევროპულ ორიენტაციას და მოსკოვის მიმართ მაინცდამაინც განსაკუთრებულ სიყვარულს არ ამჟღავნებს, ოპოზიცია კი ცდილობს ხმის მიცემის შედეგები წარმოადგინოს როგორც არჩევანი ევროკავშირსა და რუსეთს შორის.

მაგრამ იმის გათვალისწინებით, რომ ორ ქვეყანას შორის 2008 წლის აგვისტორში მომხდარი ხანმოკლე ომის შედეგად საქართველოს ტერიტორიის 20% დე-ფაქტოდ რუსეთის კონტროლის ქვეშ იმყოფება, მოსკოვის სამხერო ძლიერების ჩრდილი სულ უფრო შესამჩნევი ხდება. შესაბამისად, „ქართულმა ოცნებამ“ ამომრჩევლებს უფრო რადიკალური დილემა შესთავაზა: არჩევანი მშვიდობასა და ომს შორის.

მმართველი პარტიის „რუსეთის მხარეს შებრუნება“ შედარებით ახალ მოვლენას წარმოადგენს. 2012 წელს, როცა „ქართული ოცნება“ ხელისუფლებაში მოვიდა, მნიშვნელოვან საგარეოპოლიტიკურ წარმატებას მიაღწია - სწრაფად დაუახლოვდა ევროკავშირს მასში გაწევრიანების სურვილით, მაგრამ რუსეთ-უკრაინის ომის დაწყების კვალობაზე პარტიამ რუსეთის ორბიტისაკენ გადაუხვია. მთავრობამ ევროპა და ადგილობრივი ოპოზიცია წარმოადგინა „ომის გლობალური პარტიად“, რომელსაც სურს საქართველო მოსკოვთან ომში ჩაითრიოს და კრემლთან დაპირისპირების ინსტრუმენტად გამოიყენოს

ამჟამად „ქართული ოცნება““ ოფიციალურად პრორუსულ პარტიას არ წარმოადგენს, მაგრამ ხშირად მისი პრაქტიკული მოქმედება საერთო პრორუსულ ჩარჩოებში ჯდება. 

ევროპული გზიდან გადახვევის პოლიტიკის ცენტრში მოჩანს „ქართული ოცნების“ დამაარსებელი ბიძინა ივანიშვილი - მილიარდერი, ყოფილი პრემიერ-მინისტრი, რომელიც ბოლო ათწლეულში წავიდა ქართული პოლიტიკიდან, მაგრამ იმავდროულად გავლენიან ადამიანად რჩებოდა. ბიძინა ივანიშვილი რუსეთში ყოფნის დროს გამდიდრდა, 1990-იან წლებში და როგორც მისი კრიტიკოსები ამბობენ,  მისი რიტორიკა და პოლიტიკური მრწამსი რუსეთის ლიდერის პოზიციას უთავსდება.

რუსეთის არმიის უკრაინაში შეჭრის დაწყებიდან პურველ ეტაპზე საქართველომ უკრაინას მხარი დაუჭირა. თბილისში დღესაც ბევრი უკრაინული დროშა ფრიალებს, მაგრამ მთავრობა თავს იკავებს რუსეთის გადაჭარბებული კრიტიკისაგან და ერიდება ანტირუსული სანქციების რეალიზებას.

„ჩვენ, როგორც ქვეყნის მმართველმა პარტიამ, მთავრობამ, ყველაფერი გავაკეთეთ უკრაინისა და უკრაინელი ხალხის მხარდასაჭერად“, - განაცხადა „ვაშინგტონ პოსტთან“ საუბარში „ქართული ოცნების“ თავმჯდომარის მოადგილემ არჩილ თალაკვაძემ, მაგრამ, მისი თქმით, დასავლეთის ოფიციალურმა პირებმა რუსეთ-უკრაინის ომში საქართველოს ჩათრევა მოისურვეს: „ჩვენ ჩავთვალეთ, რომ ასეთი პოლიტიკა საქართველოსათვის ძალზე სარისკო და გაუმართლებელი იქნებოდა“.

„ქართულმა ოცნებამ“ წინასაარჩევნო კამპანიის დროს აქტიურად ისარგებლა უკრაინის ომით და ამომრჩევლებს პლაკატების სერია შესთავაზა, რომლებზე გამოსახულია ერთი მხრივ, ომით დანგრეული უკრაინის ქალაქები და სოფლები, მეორე მხრივ - აღმშენებლობის პროცესში მყოფი საქართველო. ასეთმა პროპაგანდამ თავისი გამოძახილი ჰპოვა რუსეთთან ომგადატანილ საქართველოს მოსახლეობაში, განსაკუთრებით სოფლებში, ოკუპირებულ რეგიონებთან ახლოს, მხარეთა დამაშორიშორებელ ე.წ. სადემარკაციო ხაზის გასწვრივ.

როგორ ავიცილოთ თავიდან ომი

ქართველებს კარგად ახსოვთ 2008 წლის აგვისტოს ომი. ჭორვილისაკენ - ბიძინა ივანიშვილის მშობლიური სოფლისაკენ მიმავალი გზა, რომელიც კავკასიის ქედის სამხრეთ კალთებზე მდებარეობს, სწორედ რუსეთის მიერ ოკუპირებული რეგიონის - სამხრეთ ოსეთთან ახლოს გადის, სულ რაღაც ორიოდე კილომეტრში, სადემარკაციო ხაზთან.

ჭორვილაში ბიძინა ივანიშვილს თითქმის ეროვნულ გმირად თვლიან - მდიდარ ადამიანად, რომელიც თანასოფლელებს ყოველმხრივ ეხმარებოდა - სახლებისა თუ გზების მშენებლობაში, ჯანდაცვასა თუ კომუნალური გადასახადების გადახდაში, სანამ მან სახელმწიფო თანამდებობა - ქვეყნის პრემიერ-მინისტრის პოსტი არ დაიკავა.

„მე ომის მოწინააღმდეგ ვარ. დარწმუნებული ვარ, რომ „ქართული ოცნება“ მსვიდობას შეინარჩუნებს. არ გვსურს, რომ რომელიმე ქვეყანა საქართველოს მტერი იყოს და არც ის გვინდა, რომ საქართველოს იყოს სხვა ქვეყნის მტერი“, - ამბობს გიორგი გურძენიძე, სკოლის დირექტორი, რომელსაც ახსოვს, თუ როგორ ხმაურით დაფრინავდნენ სოფლის თავზე, ცაში რუსული თვითმფრინავები 2008 წელს.

„ქართული ოცნება“ აქტიურად უჭერს მხარს ბიძინა ივანიშვილის პოლიტიკური კურსის ორ ძირითად მომენტს - მშვიდობას ნეიტრალიტეტის გზით და ქართული ტრადიციული ფასეულობების დაცვას. „ქართული ოცნების“ მტკიცებით, მისი სტრატეგიული მიზანი არ შეცვლილა - ევროინტეგრაცია ძალაში რჩება, რომლის რეალიზებას 2030 წლისათვის არის დაგეგმილი: საქართველო ევროკავშირის წევრი გახდება „ღირსეულად“ და ტრადიციული ეროვნული ფასეულობების დაცვით.

„რა თქმა უნდა, მსურს ევროკავშირის წევრი ვიყოთ, მაგრამ ჩვენ ჩვენი წინაპრების ღირსებაც და მემკვიდრეობაც უნდა დავიცვათ. ქალი ქალი უნდა იყოს, კაცი კი - კაცი“, - ამბობს ჭორვილელი მამია მაჭავარიანი.

ქართველთა ღირსება კი დაცული იქნება ორი კანონით, რომლებმაც, პრაქტიკულად, ევროკავშირში საქართველოს პოტენციური წევრობის პროცესი შეაჩერეს - იმიტომ, რომ მათი დებულებები ევროპული ბლოკის სტანდარტებს ეწინააღმდეგება. ეს კანონებია „ოჯახური ფასეულობებისა და არასრულწლოვანების დაცვის, ასევე უცხოური გავლენის გამჭვირვალობის შესახებ, რომლებიც, როგორც ოპოზიცია აცხადებს, რუსული სამართლებრივი აქტების ასლებს წარმოადგენენ.

ევროპა შორეული ხდება?!

საქართველოს დედაქალაქის მცხოვრებთა ნაწილი შეშფოთებულია, რომ ქვეყნის შანსი ევროკავშირის წევრობაზე მცირდება. „არჩევნებში „ქართული ოცნების“ გამარჯვება სხვა არაფერია, თუ არა ხელისუფლების უზურპაცია“, - ამბობს 38 წლის გიორგი, რომელიც გვარს არ ასახელებს, ვაითუ დევნა დაუწყონ, - „ჩვენ ევროკავშირთან ინტეგრაცია უნდა გავაღრმავოთ. რუსეთთან დაახლოებას კი არცერთი ნორმალური ქვეყანა არ ცდილობს. პრორუსუსლი ორიენტაცია თვითმკვლელობას ნიშნავს, რადგან მოსკოვი არანაირი შეთანხმების პირობებს არ იცავს“.

ოპოზიცია მწვავედ აკრიტიკებს „ქართული ოცნების“ ომის წინააღმდეგ მიმართულ კურსს და მას პროპაგანდისტულს უწოდებს, ზოგიერთები კი თვლიან, რომ მმართველ პარტიის მხრიდან ამგვარი ლოზუნგების წარმოჩენა ხელისუფლებაში დარჩენასა და ერთპარტიული მმართველი სისტემის შენარჩუნებას ემსახურება.

პარტია „საქართველოსათვის“ ლიდერის გიორგი გახარიას განცხადებით, ბიძინა ივანიშვილისა და „ქართული ოცნების“ პოლიტიკაში მომხდარი ცვლილებები - პრორუსული გადახრები - იმითაა გამოწვეული, რომ ევროკავშირში გაწევრიანება ხელისუფლების როტაციას ნიშნავს: „მისი მთავარია მიზანია ხელისუფლების შენარჩუნება. იგი ხედავს, რომ ევროპული დემოკრატია ხელისუფლების არჩევნების გზით შეცვლას ითვალისწინებს“.

მაგრამ არჩევნების შედეგების წინააღმდეგ მიმდინარე საპროტესტო აქციები ისეთივე ძლიერი და ფართო არ არის, როგორიც გაზაფხულზე მიმდინარეობდა ზემოთ ხსენებული კანონების მიღების დროს. ეს ნიშნავს, რომ ოპოზიცია გამოფიტულია. მათ ვერც დასავლეთი ვერ უწევს სათანადო დახმარებას. ბრიუსელს შეუძლია გარკვეული ზეწოლა მოახდინოს „ქართულ ოცნებაზე“, მაგრამ ევროპელი ჩინოვნიკების რეაქცია აწონილ-დაწონილია: დამკვირვებლებმა ნამდვილად დააფიქსირეს დარღვევები, მაგრამ მათ თავი შეიკავეს იმის განცხადებაზე, რომ არჩევნები გაყალბდა და ხმები მოპარულია.

არჩევნებში მომხდარი ყველა დარღვევის დეტალურად გამოკვლევა დროს მოითხოვს - კვირეებს და შეიძლება თვეებსაც, თანაც საკმაოდ რთულია მათი დამტკიცება-დადასტურება. „ჩვენ ახლა ისეთ სიტუაციასთან გვაქვს საქმე, როცა დასავლეთს არ სურს ხისტი ნაბიჯები გადადგას საკმარისი მტკიცებულებების გარეშე, ოპოზიციას კი საკმარისი მტკიცებულებები არ აქვს“, - ამბობს ჯონ დიპირო საერთაშორისო რესპუბლიკური ინსტიტუტიდან.

ბიძინა ივანიშვილი აშკარად იმაზე დებს თავის ფსონს, რომ ევროპა საქართველოსადმი ინტერესს დაკარგავს. ჯერ კიდევ ზაფხულში იგი აცხადებდა, რომ აშშ-ის საპრეზიდენტო არჩევნებში დონალდ ტრამპის გამარჯვება რუსეთ-უკრაინის ომს დაასრულებს. „ჩვენ მაქსიმუმ ერთი წელი გვაქვს, რომ ეს ყველაფერი მოვითმინოთ, შემდეგ კი [დასავლეთის] გლობალური და რეგიონული ინტერესები შეიცვლება, მათთან ერთად კი შეიცვლება ინტერესები საქართველოს მიმართაც“, - ამბობდა ბიძინა ივანიშვილი, - ომის დასრულებასთან ერთად კი ყველა გაუგებრობა ევროპასთან და ამერიკასთან გაქრება“.

წყარო: https://www.washingtonpost.com/world/2024/11/21/georgia-russia-elections-influence/

 

სრულად
გამოკითხვა
ვინ გაიმარჯვებს რუსეთ - უკრაინის ომში?
ხმის მიცემა
სხვათა შორის

მსოფლიოს ისტორიაში, უდიდესი იმპერიები ტერიტორიით(მლნ კვ. კმ): ბრიტანეთი - 35.5 მონღოლეთი - 24.0 რუსეთი - 22.8 ქინგის დინასტია (ჩინეთი) - 14.7 ესპანეთი - 13.7 ხანის დინასტია (ჩინეთი) - 12.5 საფრანგეთი - 11.5 არაბეთი - 11.1 იუანების დინასტია (ჩინეთი) - 11.0 ხიონგნუ - 9.0 ბრაზილია - 8.337 იაპონია - ~8.0 იბერიული კავშირი - 7.1 მინგის დინასტია (ჩინეთი) - 6.5 რაშიდუნების ხალიფატი (არაბეთი) - 6.4 პირველი თურქული სახანო - 6.0 ოქროს ურდო - 6.0 აქემენიანთა ირანი - 5.5 პორტუგალია - 5.5 ტანგის დინასტია (ჩინეთი) - 5.4 მაკედონია - 5.2 ოსმალეთი - 5.2 ჩრდილო იუანის დინასტია (მონღოლეთი) - 5.0 რომის იმპერია - 5.0

Ford, საავტომობილო ბაზრის დომინანტი მაშინ, როდესაც საავტომობილო ბაზარი ჯერ კიდევ ჩამოყალიბების პროცესში იყო, Ford Model T იყო დომინანტი მანქანა. 1916 წლის მონაცემებით, ის მსოფლიოში ყველა ავტომობილის 55%-ს შეადგენდა.

ილია ჭავჭავაძე: "როცა პრუსიამ წაართვა საფრანგეთს ელზასი და ლოტარინგია და პარლამენტში ჩამოვარდა საუბარი მასზედ, თუ რაგვარი მმართველობა მივცეთო ამ ახლად დაჭერილს ქვეყნებს, ბისმარკმა აი, რა სთქვა: ,,ჩვენი საქმე ელზასსა და ლოტარინგიაში თვითმმართველობის განძლიერება უნდა იყოსო. ადგილობრივნი საზოგადოების კრებანი უნდა დავაწყოთო ადგილობრივის მმართველობისთვისაო. ამ კრებათაგან უფრო უკეთ გვეცოდინება იმ ქვეყნების საჭიროება, ვიდრე პრუსიის მოხელეთაგანა. ადგილობრივთა მცხოვრებთაგან ამორჩეულნი და დაყენებულნი მოხელენი ჩვენთვის არავითარს შიშს არ მოასწავებენ. ჩვენგან დანიშნული მოხელე კი მათთვის უცხო კაცი იქნება და ერთი ურიგო რამ ქცევა უცხო კაცისა უკმაყოფილებას ჩამოაგდებს და ეგ მთავრობის განზრახვასა და სურვილს არ ეთანხმება. მე უფრო ისა მგონია, რომ მათგან ამორჩეულნი მოხელენი უფრო ცოტას გვავნებენ, ვიდრე ჩვენივე პრუსიის მოხელენი”. თუ იმისთანა კაცი, როგორც ბისმარკი, რომელიც თავისუფლების დიდი მომხრე მაინდამაინც არ არის, ისე იღვწოდა თვითმმართველობისათვის, მერე იმ ქვეყნების შესახებ, რომელთაც გერმანიის მორჩილება არამც თუ უნდოდათ, არამედ ეთაკილებოდათ, თუ ამისთანა რკინის გულისა და მარჯვენის კაცი, როგორც ბისმარკი, სხვა გზით ვერ ახერხებდა ურჩის ხალხის გულის მოგებას, თუ არ თვითმმართველობის მინიჭებითა, სხვას რაღა ეთქმის."

დედამიწაზე არსებული ცოცხალი არსებებიდან მხოლოდ ადამიანს და კოალას აქვთ თითის ანაბეჭდი

ინდოელი დიასახლისები მსოფლიო ოქროს მარაგის 11% ფლობენ. ეს უფრო მეტია, ვიდრე აშშ-ს, სავალუტო ფონდის, შვეიცარიის და გერმანიის მფლობელობაში არსებული ოქრო, ერთად აღებული.

დადგენილია, რომ სასოფლო-სამეურნეო კულტურათა მოსავლიანობის განმსაზღვრელ კომპლექსურ პირობათა შორის, ერთ-ერთი თესლის ხარისხია. მაღალხარისხოვანი ჯიშიანი თესლი ერთ-ერთი მნიშვნელოვანი ფაქტორია მოსავლიანობის გასადიდებლად, რაც აგრეთვე დასაბუთებულია ხალხური სიბრძნით "რასაც დასთეს, იმას მოიმკი". - ქართული გენეტიკისა და სელექცია–მეთესლეობის სკოლის ერთ-ერთი ფუძემდებელი, მეცნიერებათა დოქტორი, აკადემიკოსი პეტრე ნასყიდაშვილი

ებოლა, SARS-ი, ცოფი, MERS-ი, დიდი ალბათობით ახალი კორონავირუსი COVID-19-იც, ყველა ამ ვირუსული დაავადების გავრცელება ღამურას უკავშირდება.

ყველაზე დიდი ეპიდემია კაცობრიობის ისტორიაში იყო ე.წ. "ესპანკა" (H1N1), რომელსაც 1918-1919 წლებში მიახლოებით 100 მილიონი ადამიანის სიცოცხლე შეეწირა, ანუ დედამიწის მოსახლეობის 5,3 %.

იცით თუ არა, რომ მონაკოს ნაციონალური ორკესტრი უფრო დიდია, ვიდრე ქვეყნის არმია.