,
ქ-ნი მანანა ანდრიაძე იყო პირველი ქართველი მუსიკათმცოდნე ქალი, რომელმაც დოქტორის სამეცნიერო ხარისხი მოიპოვა. მან თბილისის სახელმწიფო კონსერვატორიაში დააარსა საეკლესიო მუსიკის კათედრა და შექმნა ქართული საგალობლების კვლევის სკოლა.
მინი დოსიე: მანანა ანდრიაძე - მეცნიერი, მუსიკოსი, პედაგოგი, ხელოვნებათმცოდნე დაბადების თარიღი: თბილისი 12 მაისი, 1951; გარადცვალება 13თებერვალი, 2013 (61 წლის ასაკში). დაამთავრა ვანო სარაჯიშვილის სახელობის თბილისის სახელმწიფო კონსერვატორია 1974 წელს. 1982 წლიდან იყო ვ. სარაჯიშვილის სახელობის თბილისის სახელმწიფო კონსერვატორიის მუსიკის თეორიის კათედრის პედაგოგი, 1991 წლიდან დოცენტი, 2000 წლიდან პროფესორი; 2004 წელს დააარსა სტუდენტურ–ფოლკლორული ანსამბლი; 1998–2000წწ. მუსიკისმცოდნეობისა და კომპოზიციის კათედრის დეკანი; 2001–2005წწ. ვ. სარაჯიშვილის სახელობის თბილისის სახელმწიფო კონსერვატორიის სადისერტაციო საბჭოს თავმჯდომარე და რექტორის მოადგილე სამეცნიერო–სასწავლო დარგში; 2005 წლიდან სიცოცხლის ბოლომდე იყო სასწავლო და სამეცნიერო დეპარტამენტის დირექტორი, პედაგოგი; ისტორიისა და ეთნოლოგიის ინსტიტუტის ქრისტიანული კვლევის დარბაზის წევრი; საქართველოს საპატრიარქოსთან არსებული გალობის ცენტრის კონსულტანტი; ხელოვნებათმცოდნეობის დოქტორი.
საქართველოში კონსერვატორიის საეკლესიო მუსიკის მიმართულება 2007 წელს ჩამოყალიბდა. მის ჩამოყალიბებას წინ უძღოდა 80-იანი წლების ბოლოს კონსერვატორიის პროფესორ-მასწავლებელთა და სტუდენტთა მხრიდან ძველი პროფესიული მუსიკის კვლევისა და მისი საღვთისმსახურო პრაქტიკაში დაბრუნების მცდელობა. სწორედ ამ მიმართულების სულიჩამდგმელი და ხელმძღვანელი გახლდათ პროფესორი მანანა ანდრიაძე. 2008 წლიდან საეკლესიო მუსიკის მიმართულება მუსიკის თეორიის ფაკულტეტის დამოუკიდებელ ერთეულად გამოიყო და 2008-2012 წლებში მას სათავეში ედგა ქ-ნი მანანა.
მისი ხელმძღვანელობით, ამ პერიოდში მომზადდა საბაკალავრო, სამაგისტრო და სადოქტორო სამუსიკისმცოდნეო ნაშრომები, რომლებიც მიეძღვნა ქართული საეკლესიო საგალობლის მუსიკალურ-ლიტურგიკული ასპექტებით შესწავლას, ქართული საეკლესიო გალობის ისტორიას, საგალობელთა ჟანრულ, რვა ხმის, ნევმური დამწერლობის სისტემებისა და მუსიკალური ენის კანონზომიერებათა კვლევას.
ქ-ნი მანანა გახლდათ - მოსიყვარულე დედა და მეუღლე, ყოველმხრივ მოწესრიგებული, განსაკუთრებული ნიჭით და საოცარი ადამიანური თვისებებით დაჯილდოებული ადამიანი.
უდიდესი სიყვარულით იხსენებენ მას ის ადამიანები ვისთანაც, ქ-ნ მანანს პროფესიული თუ ჩვეულებრივი ადამიანური ურთიერთობები ჰქონდა.
„მანანა ანდრიაძის სახელს უკავშირდება ქართული გალობის პოპულარიზაციისთვის გაწეული მრავალმხრივი საქმიანობა. ქალბატონ მანანას ინიციატივითა და ხელმძღვანელობით, კონსერვატორიაში შეიქმნა ქართული გალობის მიმართულება და თვისობრივად ახალ საფეხურზე ავიდა ჩვენი საეკლესიო მუსიკის სამეცნიერო კვლევა. ის ჩვენი საყვარელი სულიერი შვილი იყო, დახვეწილი, სულიერი არისტოკრატობითა და ამავე დროს, ქართული სისადავით გამორჩეული ადამიანი“... ბრძანა მასზე სრულიად საქართველოს კათოლიკოს-პატრიარქმა, ილია მეორემ. ქ-ნი მანანა მისი უწმინდესობის სულიერი შვილი გახლდათ.
კონსერვატორიის რექტორის მოადგილე. მანანა დოიჯაშვილი: „იგი იყო ადამიანი, რომლის მსგავსი ამ ქვეყანას იშვიათად ევლინება. არ შევცდები, თუ ვიტყვი, რომ თბილისის კონსერვატორიის ისტორიაში ასეთი პიროვნებები თითზე ჩამოსათვლელები არიან...“
ანზორ ერქომაიშვილი: „მახსოვს, მააღალი, მომხიბვლელი გარეგნობის, ღიმილიანი, ყველანაირად მოწესრიგებული, ზრდილობითა და სათნოებით გამორჩეული გოგონა, ღვთაებრივი ნიჭით დაჯილდოებული და გასაოცარი ადამიანური თვისებებით შემკული...“
საოცარი სითბოთი და სიყვარულით იხსენებს ქ-ნი მანანს, მისი მეუღლე, ტიციან ტაბიძის შვილიშვილი, ნიკოლოზ (გივი) ანდრიაძე.
„ჩემი მეუღლე, მანანა ანდრიაძე, კონსერვატორიის პრორექტორი იყო სასწავლო დარგში. უკრავდა, მღეროდა, აბსოლუტური სმენა ჰქონდა. ის და რექტორი მანანა დოიჯაშვილი ერთად ბევრს მუშაობდნენ. ჩემმა მეუღლემ კონსერვატორიაში პირველად ჩამოაყალიბა საეკლესიო მუსიკის კათედრა. მანანა 25 თებერვალს დავკრძალეთ. პატრიარქი მას დიდ პატივს სცემდა და ქაშუეთის ეკლესიაში გადაგვასვენებინა. დასაფლავებაზე თავად მობრძანდა და ჩემს მეუღლეს სულის მოსახსენიებელი პანაშვიდი გადაუხადა. მანანას ძალიან უცნაური დაავადება დაემართა, კუნთების ატროფია. არავინ იცის, ის საიდან და რატომ ჩნდება, არც წამალი არსებობს. რამდენჯერმე ჩინეთში ჩავედით და იქ ვმკურნალობდით ერთ-ერთ პროვინციაში. შემდეგ პეკინში ღეროვანი უჯრედების გადანერგვა გაუკეთეს, მაგრამ დაავადება ვერ დავამარცხეთ. პეკინიდან დაბრუნებიდან რამდენიმე თვეში ჩემი მეუღლე ძილში გარდაიცვალა. მისი სულის მოსახსენიებელი პანაშვიდები თავად საქართველოს კათოლიკოს-პატრიარქმა გადაიხადა.
ბ-ნი გივის თქმით საოცარი იყო მათი გაცნობის და სიყვარულის ისტორიაც.
„ ნუცა ჭირაქაძე, ლექსო თორაძე და მანანა კლასელები იყვნენ. ნუცა ფალიაშვილის ქუჩაზე ცხოვრობს. მასთან მოსკოველი სტუმარი ჩამოვიდა, რომელმაც ჩემთვის ამანათი ჩამოიტანა. მის წამოსაღებად რომ წავედი, ნუცას ბინის კარი მანანამ გამიღო. დავინახე თუ არა, მაშინვე მომეწონა. 29 წლის ვიყავი. სამი წელი ვცდილობდი, მისთვის თავი მომეწონებინა. რას აღარ ვაკეთებდი. მანანა მოსკოვში სამუშაოდ რომ გაემგზავრა, ერთი თვის განმავლობაში ყოველ პარასკევს მასთან მივფრინავდი და შაბათ-კვირას იქ ვრჩებოდი. ვპატიჟებდი დიდ თეატრში, კინოში და ა.შ. მიმყავდა პასტერნაკებთან სტუმრად. მოგეხსენებათ ბებიაჩემს, დედაჩემ ნიტას და პასტერნაკებს რა ახლო ურთიერთობა ჰქონდათ ერთმანეთთან. ასპირანტურაში სასწავლებლად რომ ჩავედი, მოსკოვში ტრეტიაკოვის გალერეის მოპირდაპირე მხარეს პასტერნაკებთან ვცხოვრობდი, რადგან მათ სხვაგან არ გამიშვეს. ტიციანი ხუთი წელი მოსკოვში სწავლობდა და იქ დაუმეგობრდა პასტერნაკებს, ესენინს, მაიაკოვსკის და სხვა პოეტებს.
აქვე გეტყვით, რომ 22 დეკემბერს ტიციანისა და ნიტას ხსენების დღეა, რომელიც ლიტერატურის მუზეუმში აღინიშნება. ამ დღესთან დაკავშირებით თბილისში ჩამოდის ნატაშა სოკოლოვსკაია, ანა კანდინსკაია და ლენაჩკა პასტერნაკი, ანუ ბორის პასტერნაკის შვილიშვილი, რომელიც ჩვენს ოჯახში გაჩერდება.
ერთხელ მანანასთან ერთად პერედელკინოში ჩავედი. ზღაპარი ადგილია, სადაც პასტერნაკის მუზეუმია. იქ შესანიშნავად დაგვხვდნენ და არაჩვეულებრივი დრო გავატარეთ. ბოლოს, 2 აპრილს ტიციანის დაბადების დღეს, მანანას ცოლობა შევთავაზე და დამთანხმდა.“
ტრადიციად დამკვიდრდა, რომ ყოველ 12 მაისს, მანანა ანდრიაძის დაბადების დღეს, კონსერვატორიაში მისი ხსოვნის საღამო იმართება.
წელს კორონოვირუსის პანდემიის გამო, ბუნებრივია არ მოხერხდა ამ საღამოს რეალურ სივრცეში ორგანიზება, თუმცა ამ ღონისძიების ორგანიზატორების რწმუნებით, საღამო აუცილებლად გაიმართება და ის ხელმისაწვდომი იქნება ყველა მსურველისათვის ონ-ლაინ რეჟიმში. და ქართული საზოგადოება კიდევ ერთხელ გაიხსენებს და პატივს მიაგებს დიდებული ქალბატონის ხსოვნას, რომლის დამსახურებაა თბილისის კონსერვატორიაში საეკლესიო მუსიკის კათედრის არსებობა და ფუნქციონირება.
„სუფრა - ასე ჰქვია ქართულ მოლხენა-დროსტარებას, რომელიც სტუმართმოყვარეობისა და მხიარულების განსახიერებას წარმოადგენს. რომელი კერძებს მიირთმევენ ქართველები სტუმრებთან ერთად? ჩვენი კორესპონდენტი შეეცადა ქართული სუფრის დიდებულება ეჩვენებინა და დარწმუნდებით, რომ ეს მართლაც კარგად გამოუვიდა“, - ასე იწყება გერმანულ გაზეთ „ფრანკფურტერ ალგემაინე ცაითუნგში“ (Frankfurter Allgemeine Zeitung) გამოქვეყნებული სტატია სათაურით „ქართული სამზარეულოს მრავალფეროვნება“ (ავტორი - მაიკე ფონ გალენი).
გთავაზობთ პუბლიკაციას შემოკლებით:
„როცა მივედით, მაგიდა უკვე გაშლილი დაგვხვდა: თეფშებზე დაწყობილი ყველით და ლორით, ნიგვზის ფარშიანი ბადრიჯნით, მხალეულობით, მწვანილით, კიტრით და პომიდორით... მათ შორის ჩადგმულია გრაფინები მოცხარის წვენით და ტარხუნის ლიმონათის ბოთლებით. ოფიციანტი წითელ ღვინოს ბოკალებში ასხამს. გარეთ თბილისური საღამოა, რესტორან „რიგის“ დარბაზში გაშლილ გრძელ მაგიდაზე კი ქართული სუფრა - ქართული ქეიფი იწყება.
ისინი, რომლებიც ქართულ სამზარეულოს არ იცნობენ, მადააღძრულები სწრაფად მიირთმევენ სიმინდის ფქვილისაგან გამომცხვარ თბილ მჭადებს, სალათებს და ყველს. მაგრამ ვინც იცის, ის ნელ-ნელა ჭამს და მთავარს ელოდება...
ქართველი ქალბატონი თიკო ტუსკაძე, რომელიც ლონდონში ცხოვრობს, მაგრამ ახლა სამშობლოში იმყოფება, ჩვენი გიდის როლს ასრულებს და ქართულ სუფრას გვაცნობს როგორც „გემრიელი საჭმელების უსასრულო რიგს“. იგი კულინარული წიგნის ავტორია და გვიხსნის, თუ რომელი საჭმელი როგორ მივირთვათ.
ზოგიერთმა უკვე საკმაო რაოდენობის სალათა მიირთვა, რომ მაგიდაზე ახალი კერძები მოაქვთ - მოხრაკულ-მოთუშული სოკო, ხაჭაპური, ხორცით მომზადებული კერძები... საჭმლით სავსე თეფშები სულ უფრო მრავლდება და მაგიდაზე თავისუფალი სივრცე მცირდება, თუმცა ახალ-ახალი ნუგბარისათვის ადგილი მოიძებნება.
„სტუმართმოყვარეობა - ქართული კულტურის განუყოფელ ნაწილს წარმოადგენს, რაც კარგად არის გამოხატული ქართულ სუფრაში, როცა მაგიდას ეროვნულ სამზარეულოს კერზები ამშვენებს“, - განმარტავს მაკა თარაშვილი. რა თქმა უნდა, იგი ახალბედა სუფრის წევრებისაგან განსხვავებით, შეცდომებს არ უშვებს და ყველაფერს ერთად არ მიირთმევს. მან კარგად იცის, რა როდის უნდა მიირთვას და უცხოელ სტუმრებს ჭამის საიდუმლოებას ასწავლის: როდის დგება მწვადის, „ჩაქაფულის და საჭმელების მიღების დრო...
ქართული ტრადიციის თანახმად, სუფრაზე იმდენი საჭმელი უნდა იყოს, რომ სტუმრების წასვლის შემდეგაც საკმაო რაოდენობით უნდა დარჩეს: „სუფრა, რომელზეც არაფერი აღარ რჩება, საქართველოში არ არსებობს“, - ამბობს მაკა თარაშვილი, - მასპინძლები იფიქრებენ, რომ სტუმრები მშივრები დარჩნენ. ამიტომ ყველაფერი უამრავია“.
რესტორანი „ქეთო და კოტე“ ძველი თბილისის უბანში, შემაღლებულ ადგილზე მდებარეობს. დარბაზში მყუდრო გარემოა შექმნილი. მაგიდები ყოველთვის მდიდრულადაა გაშლილი - ტრადიციული კერძები თანამედროვე სტილითაა გაფორმებული. თავდაპირველად თვენ მოგართმევენ ცივ და ვეგეტარიანულ კერძებს, ბოსტნეულს, შემდეგ გამომცხავარს, ცომეულს, ბოლოს კი ხორცით მომზადებულ საჭმელებს.
ქართული სუფრის ტრადიციაა თამადა, ანუ დროსტარების ხელმძღვანელი. იგი სუფრის თავში ზის და სადღეგრძელოებს ამბობს. რესტორან „შატო მუხრანში“, სადაც ჩვენ ვიყავით (თბილისიდან ერთი საათის სავალზე), მეღვინე პატრიკ ჰონეფმა ჩვენი სტუმრობის სადიდებელი სადღეგრძელო წარმოსთქვა. გერმანელი მეღვინე უკვე მრავალი წელია საქართველოში ცხოვრობს, ოჯახიც აქ ჰყავს. პატრიკი მადლობას გვიხდის სტუმრობისათვის, რომ გერმანელი ტურისტები საქართველოთი დაინტერესდნენ და კავკასიურ ქვეყანას ეწვივნენ.
მასპინძელი გვიხსნის, რომ სუფრის თამადა ყურადღებით ისმენს სტუმრების საუბარს სადღეგრძელოებისათვის იმპულსის მისაცემად. იგი დისკუსიას ზომიერ მიმართულებას აძლევს და განწყობას ამაღლებს. ამიტომაც თამადა ისეთი პიროვნებაა, რომელიც ცნობილია თავისი კეთილი ხასიათით, გონებამახვილობით და ინტელექტით.
თუ როგორ მზადდება კლასიკური ქართული კერძები, ამას თქვენ თბილისიდან საკმაოდ მოშორებით, კახეთში გაიგებთ, სადაც ღვინის კომპანია „შუმის“ რესტორანი მდებარეობს. აქ სტუმარი საკუთარი თვალით ხედავს, თუ როგორ ცხვება ქართული თონის პური, როგორ კეთდება ხინკალი, რომელიც ქართული სამზარეულოს ერთ-ერთ დიდებულ და გემრიელ კერძს წარმოადგენს.
