იგნაც ზემელვაისი  - დაიბანეთ ხელები საპნით!

იგნაც ზემმელვაისი ადამიანი, რომელმაც 160 წლის წინათ ასწავლა ევროპას ხელების დაბანა,  დაიბადა 1818 წლის ივლისში ,ქალაქ ბუდა უნგრეთში ,გარდაიცვალა ვენა ავსტრიაში.დაამთავრა უნგრეთის სამედიცინო უნივერსიტეტი სპეციალობით ქირურგი.1846-1850წ მუშაობდა  ვენაში სამშობიაროში.1851 წ გადავიდა პეშტში,საიდანაც მართავდა წმინდა როხას საავადმყოფოს.1855წ ასევე პროფესორი ბუდაპეშტის უნივერსიტეტის.

XIX ს დასაწყისში ყველა სამშობიაროში  30%-მდე ახალდაბადებულ ბავშვების  სიცოცხლე მიჰქონდა სეფსის .ეს დაავადება მაშინ ნორმად მიიჩნეოდა.

1846 წელს ზემელვაისმა დაიწყო ექიმ კლაინის ასისტირება ვენის ჰოსპიტალში (სხვათაშორის ეს ჰოსპიტალი ამჟამადაც არსებობს)…სადაც  ორი სამშობიარო სახლი ფუნქციონირებდა, ერთმანეტისაგან დამოუკიდებლად.

პირველ სახლში ბავშვთა სიკვდილიანობის 4% იყო,ხოლო მეორეში- დაახლოებით 20% და კვირის გარკვეულ  დღეებში ბავშვთა სიკვდილიანობა ნახევარსაც კი აღწევდა!

აქედან გამომდინარე მეორე სამშობიარო სახლს ცუდი რეპუტაცია ჰქონდა,ამიტომ ქალები იქ მოხვედრას თავს არიდებდნენ,ხანდახან ქუჩაში,ხანდახან კი სახლში მშობიარობით.

1847 წელს ზემელვაისის ძალიან ახლო მეგობარი იაკობ კოლეჩკა გარდაიცვალა. იგი მორგში გვამის გაკვეთის დროს სტუდენტმა შემთხვევით სკალპელით გაკაწრა.
ზემელვაისმა შეამჩნია, რომ სიკვდილის წინ კოლეჩკას ისეთივე სიმპტომები ჰქონდა, როგორიც ქალებს მშობიერობის შემდგომ ცხელებისას (მათ სეფსისი უნვითარდებოდათ).

ასევე ყურადღება მიაქცია იმასაც, რომ მეორე სამშობიარო განყოფილებაში მშობიარობას ექიმები იღებდნენ, რომლებიც მორგში ან ინფექციურ განყოფილებაშიც ატარებდნენ პროცედურებს, პირველ სამშობიარო განყოფილებაში კი ყოველთვის ბებიაქალები ამშობიარებდნენ, რომლებიც არასდროს შედიოდნენ მორგში.

ზემელვაისმა ივარაუდა, რომ ექიმებს ხელებით „გარდაცვლილთა ნაწილაკები“ მოჰქონდათ, რომლებიც ცხელებას და სიკვდილს იწვევდნენ.

მან მკაცრად მოსთხოვა ექიმებს, მშობიარესთან მისვლის წინ ხელები ქლორიანი წყლით დაებანათ. მეტიც – სამშობიარო ბლოკის შესასვლელში ასეთი ხსნარით სავსე ტოლჩა და ხელსაბანი დადგა და კატეგორიული მოთხოვნა კარზეც გააკრა.

ამ თითქოს უმნიშვნელო ზომამ ქალთა სიკვდილიანობა 20%-დან 1-2%-მდე შეამცირა, რაც უკვე უფრო დაბალი მაჩვენებელი იყო, ვიდრე 1-ელ სამშობიაროში.

თუმცა მაშინ მეცნიერება ჯერ კიდევ არ იცნობდა პათოგენების თეორიას და ზემელვაისის წინააღმდეგ მთელი ევროპული მედიცინა აღდგა.

ექიმებს ვერ წარმოედგინათ, როგორ შეიძლებოდა გვამს რამე ცოცხალი ჰქონოდა, რომელიც ქალის ორგანიზმში „ცუდ საქმეს ჩაიდენდა“ და ზემელვაისი ანტისამეცნიერო თაღლითობაში დაადანაშაულეს (სხვათა შორის, ზემელვაისის საპატივცემულოდ ფსიქოლოგიაში გაჩნდა ტერმინი „ზემელვაისის რეფლექსი“ – ყოველივე სიახლის მიუღებლობა).

ზემელვაისმა წნეხს ვერ გაუძლო და 1850 წელს ვენის საავადმყოფოდან წავიდა, 1861 წელს კი გამოსცა წიგნი, რომელშიც იცავდა საკუთარ თეორიას ხელებს დაბანის აუცილებლობაზე.

იგი 1865 წელს გარდაიცვალა, 47 წლის ასაკში. ხუთი წლის შემდეგ კი ინგლისელმა ქირურგმა ჯოზეფ ლისტერმა საბოლოოდ დაამტკიცა პათოგენების „დანაშაული“.
მალევე ინგლისში დაიწყო ხელების დაბანის პროპაგანდა (იმ დროისთვის ხელების დაბანა რელიგიურ რიტუალად მიიჩნეოდა, ან მაშინ იბანდნენ, როცა ძალიან გაუცხიმიანდებოდათ ან შესამჩნევად გაუჭყიანდებოდათ, სხვა შემთხვევაში ხელების დაბანა მიღებული არ იყო). პროპაგანდის მიზნით ევროპის ქალაქებში პლაკატებიც გამოჩნდა.

ზემელვაისმა ადამიანების სიცოცხლე იხსნა ორი სიტყვით: "დაიბანეთ ხელები!"

სამედიცინო დაწესებულებებში ჰიგიენის დაცვის მხრივ, ფასდაუდებელია იგნაზ ზემელვაისს როლი, რომელმაც ბოლომდე იბრძოლა, რომ სამშობიარო დაწესებულებებში, ექიმებს, პაციენტების მიღებამდე და სამედიცინო პროცედურების გაკეთების შემდეგ, მუდამ გაეკეთებინათ ხელების დეზინფექცია, რამაც მშობიარობის შემდეგ დაღუპული დედების რიცხვი მკვეთრად შეამცირა. მანამდე, ექიმები ხელების დეზინფექციას არ მიმართავდნენ და დაავადებები გადაჰქონდათ ერთი პაციენტიდან მეორეზე.