,
ჩეხეთის პოპულარულ მრავალტირაჟიან გაზეთში „ლიდოვე ნოვინში“ (Lidové noviny – „სახალხო გაზეთი“) დაბეჭდილია სტატია სათაურით „ძველი კეთილი დრო“, როცა რუსულ გაზზე ვიყავით დამოკიდებული, ისევ ბრუნდება? მოდით, ახლო წარსული გავიხსენოთ“ (ავტორი - მარეკ გუდემა). პუბლიკაციაში განხილულია სავარაუდო სიტუაცია, რომლის მიხედვით, რუსეთ-უკრაინის ომის დასრულების შემდეგ გერმანია შეიძლება ისევ რუსულ გაზს დაუბრუნდეს. ისმება კითხვა: რამდენად მომგებიანია ეს ევროპისათვის?
გთავაზობთ სტატიას მცირეოდენი შემოკლებით:
გერმანიაში დაიწყო ლაპარაკი იმაზე, რომ ევროპის ჯერ კიდევ ყველაზე მდიდარმა ქვეყანამ შეიძლება ისევ დაიწყოს რუსული გაზის მოხმარება და ამ მიზნით გაზსადენ „ჩრდილოეთის ნაკადის“ აუფეთქებელი მილი გამოიყენოს., რომელიც ბალტიის ზღვის ფსკერზეა ჩადებული რუსეთიდან გერმანიის მიმართულებით. ამას ამბობენ არამარტო ულტრამემარჯვენე [პრორუსული] პარტიის „ალტერნატივა გერმანიისათვის“ ბუნდესტაგში არჩეული დეპუტატები, არამედ მათი კოლეგები კონსერვატიული გერმანიის ქრისტიან-დემოკრატიული კავშირიდან. ანუ საქმე ეხება ორი პარტიის პოლიტიკოსთა პოზიციას, რომლებიც, დიდი ალბათობით, ქვეყნის ახალ კოალიციურ მთავრობას შექმნიან.
მართალია, დეპუტატთა ნაწილი აღნიშნავს, რომ გაზსადენის გაშვება უკრაინასა და რუსეთს შორის სამშვიდობო ხელშეკრულებს დადების შემდეგ უნდა მოხდეს, მაგრამ მაინც საკმაოდ უცნაურად ჟღერს. ზოგიერთ გერმანელ პოლიტიკოსს, როგორც ჩანს, საკუთარ შეცდომებზე სწავლის უნარი არ გააჩნია.
ბუნებრივი გაზის პლუსები
ერთი მხრივ, გერმანიისათვის - ისევე როგორც ევროპის ზოგიერთი ქვეყნისათვის, გაზსადენის ამოქმედება, მომგებიანი უნდა იყოს. რუსული იაფი ენერგომატარებლები (ამ შემთხვევაში - ბუნებრივი გაზი) უზრუნველყოფს ეკონომიკურ უპირატესობებს, პირველ რიგში მრეწველობისათვის, რომელიც ამჟამად ზარალდება იმით, რომ მსოფლიოს სხვა ნაწილებში, მაგალითად, აშშ-ში, ენერგიაზე დანახარჯები ბევრად ნაკლებია. გერმანია ამჟამად სხვადასხვა წყაროებიდან ბუნებრივ გაზს საკმაოდ მაღალი ფასით ყიდულობს. შესაბამისად, ძვირი გაზისაგან თბოელექტროსადგურებში გამომუშავებული ელექტრონერგიაც ძვირია და თუ მრეწველობა ძვირი ელექტრონერგიით სარგებლობს, მაშინ ცხადია, გამოშვებული პროდუქციაც ძვირდება. ასეთი სიტუაცია ხელს უშლის გერმანიის საგარეო ვაჭრობას და ექსპორტს. იაფი გაზი, რასაკვირველია, გერმანულ პროდუქციას გააიაფებდა და საექსპორტო ლოკომოტივს ენერგიას შემატებდა.
იაფი რუსული გაზით სარგებლობდა ასევე შეამცირებდა ჰაერში ე.წ. „სათბურის გაზების“ (ნახშირორჟანგის) კონცენტრაციას, ანუ ერთგვარი ეფექტური საშუალება იქნებოდა კლიმატის ცვლილებასთან ბრძოლაში. ბუნებრივი გაზი, რა თქმა უნდა, ბევრად სუფთაა ქვანახშირთან შედარებით, რომლის წვის შედგად გამოიყოფა არამარტო „სათბურის გაზი“, არამედ დიდი რაოდენობით ჭვარტლი (მტვერი) და რჩება ნაცარი. ბუნებრივ გაზს შეუძლია ენერგეტიკული კომპენსაციის როლი შეასრულოს, როცა ქარისა და მზის ელექტროსადგურები არ მუშაობენ.
პლუსებიდან - მინუსებში
მაგრამ მეორე მხრივ, გაუგებარია - რამდენად სასარგებლოა თანამედროვე მსოფლიოში თავისუფალი ვაჭრობა, როცა არავინ არ იცის - იაფი საექსპორტო საქონელი შეიძლება ისეთი ბაჟით დაიბეგროს, რომ ვაჭრობამ აზრი დაკარგოს, ან სხვა სავაჭრო ბარიერები იქნას გამოყენებული ერთი ქვეყნის მიერ მეორის წინააღმდეგ. ანუ იმის თქმა გვინდა, რომ ექსპორტის გაფართოების უპირატესობა შეიძლება სწრაფად გადაიქცეს წამგებიან და მოწყვლად საქმიანობად.
გარდა ამისა, ზოგიერთი ეკონომისტის აზრით, [1980-იანი წლების დასაწყისიდან] იაფი რუსული ენერგომატარებლებით სარგებლობამ გერმანიის მრეწველობის სტრუქტურები ერთ ადგილზე „გააქვავა“ - მიაჩვია გაზს და მათი განვითარება შენელდა, ყურადღება არ ექცეოდა მოდერნიზებას. თუ გავითვალისწინებთ იმას, თვით რუსეთში როგორი პირობებით მოიპოვებენ გაზს, როცა გარემოს დაცვის წესები უხეშად ირღვევა და უყურადღებოდ ტოვებენ მავნე ნივთიერებების ჰაერში გაბნევას, მაშინ გაზის ეკოლოგიური უპირატესობა საკმაოდ საეჭვო ხდება.
მაგრამ იაფი გაზით სარგებლობის ყველაზე მნიშვნელოვანი საწინააღმდეგო არგუმენტი ის არის, რომ გერმანია და მასთან ერთად ევროპის მნიშვნელოვანი ნაწილი, ენერგეტიკული თვალსაზრისით, ისევ რუსეთზე დამოკიდებული ხდება. ეს სიმწარე ჩვენ უკვე გამოვიარეთ. რუსეთი თავის კლიენტებს უცერემონიოდ ეკიდება და გარდა ამისა, ენერგომატარებლების მიწოდებას პოლიტიკური მიზნების მისაღწევად იყენებს.
ის, რომ რუსეთი გაზის არასაიმედო მიმწოდებელია ევროპისათვის, სრულიად გასაგები გახდა 2009 წლის გაზის კრიზისით, როცა რუსეთ-უკრაინის უთანხმოების გამო გაზის მიწოდება ევროპაში თითქმის ორი კვირით შეწყდა. რა თქმა უნდა, მავანი იტყვის, რომ გაზსადენი „ჩრდილოეთი ნაკადი“ უკრაინის ტერიტორიაზე არ გადის და მას გადაკეტვის მხრივ არანაირი საფრთხე არ ემუქრებაო, მაგრამ მოდით, 2021-22 წლების გაზის კრიზისიც გავიხსენოთ, როცა რუსეთმა, უკრაინაში შეჭრის წინ, ევროპას თვითონ შეუწყვიტა ბუნებრივი გაზის მიწოდება იმავე „ჩრდილოეთის ნაკადით“.
პუტინი და ტრამპი გაზის ვენტილთან
2021 წელს, როცა რუსეთმა სხვადასხვა მიზეზებით, გაზის მიწოდება შეწყვიტა, ევროპა გაზის მწვავე უკმარისობის წინაშე დადგა: გაზსაცავები შევსებული არ იყო და ფასებმა კატასტროფულად მოიმატა. ეკონომიკური ანალიტიკოსები ათასგვარ ახსნა-განმარტებებს იძლეოდნენ, მაგრამ ისე მიკიბულ-მოკიბულად, რომ ადამიანი ვერაფერს გაიგებდა. მხოლოდ მოგვიანებით გახდა ცნობილი, რომ ყველაფრის უკან რუსული კომპანიები იდგნენ, უპირატესად კი „გაზპრომი“, რომელმაც საბაზრო ეკონომიკის წესებიდან მკვეთრად გადაუხვია და კრემლის პოლიტიკური მითითებების შესრულება დაიწყო.
ასეთი მოქმედების მიზანი, რომელიც, ცხადია, არავის არ უღიარებია, აშკარად ნათელი იყო: რუსეთს სურდა, უკრაინაზე თავდასხმის წინ, ევროპისათვის ეჩვენებინა - რუსეთზე ხარ დამოკიდებული და გაითვალისწინეო. სხვათა შორის, ევროპის ძლიერი დამოკიდებულება რუსეთზე გაზით უზრუნველყოფის საკითხში ცივი ომის დროსაც იგრძნობოდა: იმ დროს აშშ-ის ხელისუფლება ევროპელებს საყვედურობდა - რუსული გაზის სიყვარულით თქვენ საკუთარი თავისა და ნატოს ძლიერებას ძირს უთხრითო.
რასაკვირველია, უაზრობაა საკუთარი შეიარაღების გაფართოება და არმიის გაძლიერება საბჭოთა ტანკების შეჩერების მიზნით იმ დროს, როცა შენივე ნებით სულ უფრო მეტ რუსულ გაზს ყიდულობ და ამით ხაფანგში ექცევი - კრემლს ხომ შეეძლო გაზის ვენტილის გადაკეტვა და გერმანიის ეკონომიკის კრიზისში ჩაგდება? ან მოსახლეობის გაყინვა?
სამწუხაროდ, დღეს ჩვენ ანალოგიურ სიტუაციაში ვიმყოფებით. ხომ ბევრს ვლაპარაკობთ რუსეთის აგრესიულობაზე, რუსულ საფრთხეზე, ვაცხადებთ შეიარაღების აუცილებლობას... ამ დროს კი ისევ რუსული გაზის ყიდვაზე ვფიქრობთ. ნუთუ ისევ გვინდა კრემლზე დამოკიდებული ვიყოთ? ამ შემთხვევაში ის გარემოება, რომ შეიძლება გაზსადენი „ჩრდილოეთის ნაკადი“ აშშ-მა შეისყიდოს, სიტუაციას არ ცვლის.
მართალია, შეერთებული შტატები ჩვენთვის საფრთხის ისეთ წყაროს არ წარმოადგენს, როგორიც რუსეთია, მაგრამ ბოლო დროს ვაშინგტონი ევროპისათვის საკმაოდ არასაიმედო პარტნიორი გახდა, რომელსაც ჩვენი ინტერესები არ ადარდებს. თუ ევროპის მიმართულებით გაზსადენების ვენტილებს ვლადიმერ პუტინთან ერთად დონალდ ტრამპიც გააკონტროლებს, ამით ევროპას სიკეთე არ მოემატება. უბრალოდ, ერთი კითხვის ნიშნის ნაცვლად ჩვენ ორს მივიღებთ, რაც პოზიტიურ მიღწევად ნამდვილად არ ჩაითვლება.
„სუფრა - ასე ჰქვია ქართულ მოლხენა-დროსტარებას, რომელიც სტუმართმოყვარეობისა და მხიარულების განსახიერებას წარმოადგენს. რომელი კერძებს მიირთმევენ ქართველები სტუმრებთან ერთად? ჩვენი კორესპონდენტი შეეცადა ქართული სუფრის დიდებულება ეჩვენებინა და დარწმუნდებით, რომ ეს მართლაც კარგად გამოუვიდა“, - ასე იწყება გერმანულ გაზეთ „ფრანკფურტერ ალგემაინე ცაითუნგში“ (Frankfurter Allgemeine Zeitung) გამოქვეყნებული სტატია სათაურით „ქართული სამზარეულოს მრავალფეროვნება“ (ავტორი - მაიკე ფონ გალენი).
გთავაზობთ პუბლიკაციას შემოკლებით:
„როცა მივედით, მაგიდა უკვე გაშლილი დაგვხვდა: თეფშებზე დაწყობილი ყველით და ლორით, ნიგვზის ფარშიანი ბადრიჯნით, მხალეულობით, მწვანილით, კიტრით და პომიდორით... მათ შორის ჩადგმულია გრაფინები მოცხარის წვენით და ტარხუნის ლიმონათის ბოთლებით. ოფიციანტი წითელ ღვინოს ბოკალებში ასხამს. გარეთ თბილისური საღამოა, რესტორან „რიგის“ დარბაზში გაშლილ გრძელ მაგიდაზე კი ქართული სუფრა - ქართული ქეიფი იწყება.
ისინი, რომლებიც ქართულ სამზარეულოს არ იცნობენ, მადააღძრულები სწრაფად მიირთმევენ სიმინდის ფქვილისაგან გამომცხვარ თბილ მჭადებს, სალათებს და ყველს. მაგრამ ვინც იცის, ის ნელ-ნელა ჭამს და მთავარს ელოდება...
ქართველი ქალბატონი თიკო ტუსკაძე, რომელიც ლონდონში ცხოვრობს, მაგრამ ახლა სამშობლოში იმყოფება, ჩვენი გიდის როლს ასრულებს და ქართულ სუფრას გვაცნობს როგორც „გემრიელი საჭმელების უსასრულო რიგს“. იგი კულინარული წიგნის ავტორია და გვიხსნის, თუ რომელი საჭმელი როგორ მივირთვათ.
ზოგიერთმა უკვე საკმაო რაოდენობის სალათა მიირთვა, რომ მაგიდაზე ახალი კერძები მოაქვთ - მოხრაკულ-მოთუშული სოკო, ხაჭაპური, ხორცით მომზადებული კერძები... საჭმლით სავსე თეფშები სულ უფრო მრავლდება და მაგიდაზე თავისუფალი სივრცე მცირდება, თუმცა ახალ-ახალი ნუგბარისათვის ადგილი მოიძებნება.
„სტუმართმოყვარეობა - ქართული კულტურის განუყოფელ ნაწილს წარმოადგენს, რაც კარგად არის გამოხატული ქართულ სუფრაში, როცა მაგიდას ეროვნულ სამზარეულოს კერზები ამშვენებს“, - განმარტავს მაკა თარაშვილი. რა თქმა უნდა, იგი ახალბედა სუფრის წევრებისაგან განსხვავებით, შეცდომებს არ უშვებს და ყველაფერს ერთად არ მიირთმევს. მან კარგად იცის, რა როდის უნდა მიირთვას და უცხოელ სტუმრებს ჭამის საიდუმლოებას ასწავლის: როდის დგება მწვადის, „ჩაქაფულის და საჭმელების მიღების დრო...
ქართული ტრადიციის თანახმად, სუფრაზე იმდენი საჭმელი უნდა იყოს, რომ სტუმრების წასვლის შემდეგაც საკმაო რაოდენობით უნდა დარჩეს: „სუფრა, რომელზეც არაფერი აღარ რჩება, საქართველოში არ არსებობს“, - ამბობს მაკა თარაშვილი, - მასპინძლები იფიქრებენ, რომ სტუმრები მშივრები დარჩნენ. ამიტომ ყველაფერი უამრავია“.
რესტორანი „ქეთო და კოტე“ ძველი თბილისის უბანში, შემაღლებულ ადგილზე მდებარეობს. დარბაზში მყუდრო გარემოა შექმნილი. მაგიდები ყოველთვის მდიდრულადაა გაშლილი - ტრადიციული კერძები თანამედროვე სტილითაა გაფორმებული. თავდაპირველად თვენ მოგართმევენ ცივ და ვეგეტარიანულ კერძებს, ბოსტნეულს, შემდეგ გამომცხავარს, ცომეულს, ბოლოს კი ხორცით მომზადებულ საჭმელებს.
ქართული სუფრის ტრადიციაა თამადა, ანუ დროსტარების ხელმძღვანელი. იგი სუფრის თავში ზის და სადღეგრძელოებს ამბობს. რესტორან „შატო მუხრანში“, სადაც ჩვენ ვიყავით (თბილისიდან ერთი საათის სავალზე), მეღვინე პატრიკ ჰონეფმა ჩვენი სტუმრობის სადიდებელი სადღეგრძელო წარმოსთქვა. გერმანელი მეღვინე უკვე მრავალი წელია საქართველოში ცხოვრობს, ოჯახიც აქ ჰყავს. პატრიკი მადლობას გვიხდის სტუმრობისათვის, რომ გერმანელი ტურისტები საქართველოთი დაინტერესდნენ და კავკასიურ ქვეყანას ეწვივნენ.
მასპინძელი გვიხსნის, რომ სუფრის თამადა ყურადღებით ისმენს სტუმრების საუბარს სადღეგრძელოებისათვის იმპულსის მისაცემად. იგი დისკუსიას ზომიერ მიმართულებას აძლევს და განწყობას ამაღლებს. ამიტომაც თამადა ისეთი პიროვნებაა, რომელიც ცნობილია თავისი კეთილი ხასიათით, გონებამახვილობით და ინტელექტით.
თუ როგორ მზადდება კლასიკური ქართული კერძები, ამას თქვენ თბილისიდან საკმაოდ მოშორებით, კახეთში გაიგებთ, სადაც ღვინის კომპანია „შუმის“ რესტორანი მდებარეობს. აქ სტუმარი საკუთარი თვალით ხედავს, თუ როგორ ცხვება ქართული თონის პური, როგორ კეთდება ხინკალი, რომელიც ქართული სამზარეულოს ერთ-ერთ დიდებულ და გემრიელ კერძს წარმოადგენს.
